Słowo wstępne

Słowo wstępne Słowo wstępne
Wykłady prof. Johna Andrew Slobody, jednego z najwybitniejszych specjalistów i autorytetów światowej psychologii muzyki, cieszyły się w Polsce zawsze
dużym powodzeniem. W ostatnich latach Profesor trzykrotnie był gościem
Międzywydziałowej Katedry Psychologii Muzyki, a po jego wizytach w 1997
i w 2002 roku ukazywały się książki zawierające Jego wykłady i relacje ze spot­
kań. Tak jest i tym razem – w niniejszej publikacji zamieszczamy teksty, które
prof. Sloboda wygłosił w czerwcu 2006 roku w Akademii Muzycznej im. F. Chopina w Warszawie. Ale nie tylko. Ze względu na niedostępność pozostałych tekstów Slobody i wciąż żywe zainteresowanie Jego przemyśleniami i badaniami,
postanowiliśmy wydać zbiorczo wszystkie „polskie” wykłady Profesora z lat 1997,
2002 i 2006. Zanim przejdziemy do omówienia zawartości niniejszej publikacji,
kilka słów o nim samym.
Syn urodzonego w Wadowicach polskiego emigranta wojennego, Profesor John
A. Sloboda, angielski psycholog i muzyk, od ponad 30 lat prowadzi szeroko zakrojoną działalność dydaktyczną, naukową, publicystyczną i edytorską, a także
muzyczną i społeczną.
Od 1974 jest związany zawodowo z Wydziałem Psychologii Uniwersytetu
w Keele, od 1987 jako starszy wykładowca, a od 1991 jako profesor psychologii.
Od tego roku kieruje także Zakładem Studiów nad Umiejętnościami i Rozwojem Muzycznym (Unit for the Study of Musical Skill and Development). Z jego
inicjatywy w 1996 roku utworzone zostały tu pierwsze w świecie studia magisterskie z psychologii muzyki.
Pełnił lub pełni wiele zaszczytnych funkcji. Jest członkiem Brytyjskiego
Stowarzyszenia Psychologicznego (British Psychological Society), był prze-
Słowo wstępne
wodniczącym Sekcji Psychologii oraz Sekcji Ogólnej Brytyjskiego Towarzystwa Postępu w Nauce (British Association for the Advancement of Science),
a w latach 1994–97 przewodniczącym ESCOM – Europejskiego Stowarzyszenia Nauk Poznawczych w Muzyce (European Society for the Cognitive Sciences of Music). Zasiada w komitetach redakcyjnych najbardziej liczących się
czasopism poświęconych problematyce psychologii muzyki, tj. Musicae Scientiae (czasopisma wydawanego przez ESCOM) i Psychology of Music, jak również Psychology Teaching Review.
W 1998 roku otrzymał nagrodę Prezesa Brytyjskiego Towarzystwa Psychologicznego za znaczący wkład do rozwoju nauk psychologicznych. W 2004
roku został członkiem Brytyjskiej Akademii, a w czerwcu 2006 roku wybrano
go na członka honorowego Royal College of Music w Londynie.
Jest autorem, redaktorem lub współredaktorem ponad 100 publikacji,
m.in. The Musical Mind (1985), Generative Processes in Music (1987), ­Musical
Perception (1994), Musical Beginnings (1996), Perception and Cognition of Music (1997, współautorka I. Deliège), Music and Emotion (2001, ­ współredakcja
P. Juslin), Exploring the Musical Mind (2004), Psychology for Musicians: Under­
standing and Acquiring the Skills (współautorzy A. Lehmann i R. Woody).
Jego ostatnia książka z 2007 roku Beyond Terror. The Truth About The
Real Threats To Our World związana jest z innym obszarem zainteresowań
– Profesor Sloboda prowadzi bowiem od wielu lat aktywną działalność społeczno-polityczną, głosząc antywojenne przekonania. Należy do Oksfordzkiej
Grupy Badawczej (Oxford Research Group – ORS), niezależnej, pozarządowej
organizacji powstałej w 1982 roku, która dąży do wypracowania, w oparciu
o badania naukowe, skutecznych metod pokojowego rozwiązywania konfliktów światowych. Profesor Sloboda od 2004 roku pełni tam funkcję dyrektora
wykonawczego. Obecna działalność ORS koncentruje się na problemie nierozprzestrzeniania broni nuklearnej, na wojnie z terroryzmem, polityce bezpieczeństwa Wielkiej Brytanii.
J. Sloboda kształcił się muzycznie w londyńskiej Royal Academy of Music. W latach 1975–1995 prowadził Keele Bach Choir, którego jest obecnie prezesem. Działał także jako pianista-akompaniator oraz kompozytor.
Międzywydziałowa Katedra Psychologii Muzyki AMFC jak do tej pory – poza
klasyczną monografią należącą do kanonu literatury naukowej w dziedzinie
psychologii muzyki z 1985 roku Umysł Muzyczny. Poznawcza psychologia
muzyki (The Music Mind: The Cognitive Psychology of Music), która ukazała
się w 2002 roku – wydała dwie publikacje z wykładami prof. Slobody: Poznanie, emocje i wykonanie. Trzy wykłady z psychologii muzyki (1999) oraz Wy-
Słowo wstępne zwania i możliwości psychologii muzyki w ujęciu Johna A. Slobody (2005).
Niniejsza książka zawiera poprawione wersje następujących wykładów:
1) W jaki sposób psychologia pomaga zrozumieć i kształcić wykonawców?;
2) Emocje i znaczenia w przekazie muzycznym – perspektywy psychologiczne;
3) „Umysł muzyczny” po 15 latach – jak rozwijała się psychologia muzyki
po roku 1980?;
4) Wyzwania stojące przed psychologią muzyki oraz możliwości jej zastosowań;
5) Doświadczenia muzyczne;
oraz dwa nowe, będące plonem ostatniej wizyty Profesora w Polsce:
6) Mozart w psychologii;
7) Psychologia autodiagnozy głuchoty muzycznej.
Wszystkie razem prezentują problematykę stanowiącą główny obszar Jego
zainteresowań badawczych. A jest on bardzo rozległy: Profesor w różnych
okresach swojej pracy naukowej koncentrował się na zagadnieniach związanych z percepcją, z psychologicznymi aspektami wykonawstwa muzycznego,
podstawami uczenia się i nauczania, wyznacznikami powodzenia w edukacji
muzycznej, reakcjami emocjonalnymi na muzykę, funkcją muzyki w życiu
­codziennym. W ostatnich latach prof. Sloboda skupił się na badaniach uwarunkowań i przy­czyn poczucia bycia niemuzykalnym oraz niskiej samooceny
zdolności i umiejętności muzycznych (co – według niego – charakteryzuje
znaczną część populacji i jest wynikiem specyficznych zasad funkcjonowania
zachodniej kultury muzycznej), a także zjawiska amuzji. Wyrazem tych zainteresowań są dwa ostatnie z publikowanych tekstów. Niektóre z wątków poruszanych przez Slobodę są stale obecne w jego wystąpieniach – np. problem
przeżyć muzycznych, egzemplifikowany tym samym cytatem zaczerpniętym
z opisu dokonanego przez młodego instrumentalistę. Dwukrotne nawiązanie
do znanej relacji Messengera pokazuje, jak bardzo Slobodzie leży na sercu i nie­
pokoi go kwestia roli, zasad i celów funkcjonowania zachodniej, współczesnej
kultury muzycznej.
Oddając do rąk Czytelnika kolejną publikację z tekstami prof. Johna A. Slobody, stanowiącymi przekrój Jego dorobku naukowego, mamy nadzieję, że
– jak zawsze – wzbudzi ona szerokie zainteresowanie i zainspiruje do refleksji
i przemyśleń.
Małgorzata Chmurzyńska