Program Ochrony „rodowiska Osjaków 2009
Transkrypt
Program Ochrony „rodowiska Osjaków 2009
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2012 z perspektywą na lata 2013-2016 2009 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie .............................................................................................................................................. 6 1.1 Podstawa Prawna, cel i zakres Programu ....................................................................................6 1.2 Uwarunkowania w zakresie ochrony środowiska wynikające z dokumentów krajowych .......6 Polityka Ekologiczna Państwa ........................................................................................................................ 6 1.3 Metodyka opracowania Programu ................................................................................................8 2 Ocena realizacji Programu Ochrony Środowiska Gminy Osjaków........................................................ 9 3 Ogólna charakterystyka .............................................................................................................................. 9 3.1 Informacje ogólne ...........................................................................................................................9 3.2 Struktura ludnościowa .................................................................................................................11 3.3 Struktura gospodarcza .................................................................................................................12 4 Diagnoza stanu środowiska ....................................................................................................................... 14 4.1 Powierzchnia ziemi .......................................................................................................................14 4.1.1 Zasoby glebowe i kopalin ......................................................................................................................... 14 4.1.2 Degradacja gleb i powierzchni ziemi ........................................................................................................ 16 4.1.3 Problemy i zagroŜenia ............................................................................................................................... 18 4.2 Wody ..............................................................................................................................................18 4.2.1 Zasoby wód podziemnych ......................................................................................................................... 18 4.2.2 Zasoby wód powierzchniowych ................................................................................................................ 20 4.2.3 Jakość wód podziemnych .......................................................................................................................... 20 4.2.4 Jakość wód powierzchniowych ................................................................................................................. 22 4.2.5 Gospodarka wodno-ściekowa.................................................................................................................... 23 4.2.5.1 ZuŜycie wód .................................................................................................................................... 23 4.2.5.2 Jakość wód wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę do spoŜycia ............................. 24 4.2.5.3 Stopień zwodociągowania i skanalizowania .................................................................................... 24 4.2.5.4 Ilość ścieków odprowadzanych do wód powierzchniowych ........................................................... 25 4.2.5.5 Oczyszczanie ścieków ..................................................................................................................... 25 4.2.5.6 Bilans ładunków zanieczyszczeń ..................................................................................................... 26 4.2.6 Retencja wód i zagroŜenie powodziowe ................................................................................................... 27 4.2.7 Problemy i zagroŜenia ............................................................................................................................... 28 4.3 Powietrze........................................................................................................................................28 4.3.1 Jakość powietrza ....................................................................................................................................... 28 4.3.2 Klasyfikacja stref ...................................................................................................................................... 29 4.3.3 Problemy i zagroŜenia ............................................................................................................................... 30 2 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 4.4 Energia odnawialna ......................................................................................................................30 4.5 Zasoby przyrodnicze .....................................................................................................................30 4.5.1 Charakterystyka przyrodnicza gminy ........................................................................................................ 30 4.5.2 Lasy i zalesienia ........................................................................................................................................ 31 4.5.3 System obszarów i obiektów prawnie chronionych .................................................................................. 32 4.5.4 Problemy i zagroŜenia ............................................................................................................................... 35 4.6 Hałas ...............................................................................................................................................35 4.6.1 Podstawy oceny klimatu akustycznego w środowisku .............................................................................. 35 4.6.2 Hałas komunikacyjny ................................................................................................................................ 36 4.6.3 Hałas przemysłowy ................................................................................................................................... 36 4.6.4 Problemu i zagroŜenia ............................................................................................................................... 37 4.7 Gospodarka odpadami .................................................................................................................37 4.7.1 Odpady komunalne ................................................................................................................................... 37 4.7.2 Odpady niebezpieczne............................................................................................................................... 38 4.7.3 Problemy i zagroŜenia ............................................................................................................................... 39 4.8 PowaŜne awarie przemysłowe ......................................................................................................40 4.8.1 Zakłady o duŜym i zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii przemysłowych ......................................... 40 4.8.2 Transport materiałów niebezpiecznych ..................................................................................................... 40 4.8.3 Problemy i zagroŜenia ............................................................................................................................... 40 4.9 Promieniowanie elektromagnetyczne ..........................................................................................40 4.9.1 Promieniowanie elektromagnetyczne na terenie gminy Osjaków ............................................................. 41 4.9.2 Problemy i zagroŜenia ............................................................................................................................... 41 4.10 Edukacja ekologiczna ...................................................................................................................43 4.11 Wnioski z diagnozy .......................................................................................................................44 4.11.1 Analiza SWOT – Aspekt środowiskowy .............................................................................................. 44 5 Cele, działania i zadania Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2012 z perspektywą na lata 2012-2016 ................................................................................................................. 46 5.1 Cele, priorytety, działania ............................................................................................................49 5.2 Zadania do realizacji na lata 2009-2016 .....................................................................................55 6 Harmonogramy realizacji zadań ekologicznych ..................................................................................... 58 6.1 Jednostki realizujące Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009 – 2016 . ........................................................................................................................................................58 6.2 Krótkoterminowy harmonogram Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009 – 2012 .............................................................................................................................59 7 Finansowanie zadań w zakresie ochrony środowiska ............................................................................. 61 3 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 7.1 Potrzeby finansowe na realizację Programu na lata 2009 – 2012.............................................61 7.2 Analiza moŜliwości pozyskiwania środków na realizację Programu z róŜnych źródeł finansowania ...............................................................................................................................................64 8 WdraŜanie i monitoring Programu...................................................................................................... 68 9 Informacje o przeprowadzonych konsultacjach ................................................................................. 71 10 Oddziaływanie na środowisko projektu Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków ....72 11 Streszczenie w języku niespecjalistycznym ......................................................................................... 74 SPIS ILUSTRACJI Rysunek 1. PołoŜenie Gminy Osjaków .........................................................................................11 SPIS TABEL Tabela 1. Cechy charakterystyczne klimatu...................................................................................10 Tabela 2. Liczba mieszkańców ......................................................................................................12 Tabela 3. Struktura ludności wg grup ekonomicznych ..................................................................12 Tabela 4. Ruch naturalny ludności .................................................................................................12 Tabela 5. Migracje ludności. ..........................................................................................................12 Tabela 6. Wykaz gospodarstw agroturystycznych w Gminie Osjaków .........................................13 Tabela 7. Klasyfikacja uŜytków rolnych w gminie ........................................................................15 Tabela 8. Struktura uŜytkowania gruntów i uŜytków rolnych .......................................................15 Tabela 9. Punkt kontrolno – pomiarowy w gminie Osjaków.........................................................21 Tabela 10. Klasyfikacja zbadanych studni w ramach monitoringu krajowego wód podziemnych . ....................................................................................................................................22 Tabela 11. Klasyfikacja jakości wód rzek w 2007 roku: ............................................................22 Tabela 12. ZuŜycie wody w gminie Osjaków .............................................................................24 Tabela 13. Udział w zuŜyciu wody gospodarstw domowych ......................................................24 Tabela 14. Sieć wodno-kanalizacyjna w gminie Osjaków...........................................................24 Tabela 15. Rozwój sieci wodno-kanalizacyjnej w gminie Osjaków w latach 2006-2008 ...........25 Tabela 16. Ilość ścieków wymagających oczyszczenia w latach 2006-2008 .............................25 Tabela 17. Udział ścieków oczyszczanych w ilości zuŜytej wody ..............................................25 Tabela 18. Bilans ładunków zanieczyszczeń w oczyszczalni ścieków w Osjakowie w 2006 roku ....................................................................................................................................26 Tabela 19. Bilans ładunków zanieczyszczeń w oczyszczalni ścieków w Osjakowie w 2007 roku ....................................................................................................................................26 4 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 Tabela 20. Bilans ładunków zanieczyszczeń w oczyszczalni ścieków w Osjakowie w 2008 roku ....................................................................................................................................27 Tabela 21. Klasyfikacja strefy......................................................................................................30 Tabela 22. Zalesienia wykonane w latach 2004 - 2007 ...............................................................32 Tabela 23. Dopuszczalne poziomy hałasu ...................................................................................36 Tabela 24. Wykaz umów w zakresie zorganizowanej zbiórki odpadów komunalnych ..............37 Tabela 25. Charakterystyka wybranych rodzajów promieniowania elektromagnetycznego. ......42 Tabela 34. Jednostki realizujące oraz źródła finansowania zadań Programu Ochrony Środowiska ....................................................................................................................................58 Tabela 35. Zadania do realizacji w latach 2009-2012 ..................................................................59 5 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 1. Wprowadzenie 1.1 Podstawa Prawna, cel i zakres Programu Podstawą opracowania „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków ” jest art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (tekst jednolity Dz. U. 2008 Nr 25 poz. 150 z późniejszymi zmianami), który nakłada na Wójta Gminy obowiązek sporządzenia gminnego programu ochrony środowiska. Program opracowany jest na okres 4 lat. Po zaopiniowaniu przez Zarząd Województwa Łódzkiego Program uchwalany jest przez Radę Gminy, a co dwa lata Wójt sporządza raport z jego realizacji. Program ten sporządza się w celu realizacji polityki ekologicznej państwa. Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków jest drugą edycją programów ochrony środowiska Gminy Osjaków. Pierwszy „Program Ochrony Środowiska Gminy Osjaków” został przyjęty uchwałą nr XXVII/126/2005 z dnia 6 czerwca2005r. Integralną część Programu stanowi Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Osjaków sporządzany na mocy art. 14 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (tekst jednolity Dz. U. 2007 Nr 39 poz. 251). Program określa cele ekologiczne, priorytety, rodzaj i harmonogram działań proekologicznych oraz ustala środki niezbędne do osiągnięcia zaplanowanych celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe. Za realizację przedsięwzięć zawartych w Programie odpowiedzialne są jednostki samorządu terytorialnego i administracji rządowej oraz podmioty, których działalność wpływa na stan środowiska. 1.2 Uwarunkowania w zakresie ochrony środowiska wynikające z dokumentów krajowych Polityka Ekologiczna Państwa Podstawowym dokumentem krajowym w zakresie ochrony środowiska jest „Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009 – 2012 z perspektywą do roku 2016”; jest to aktualizacja „Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2003 – 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 - 2010”.. Potrzeba aktualizacji dotychczasowej Polityki wynika z uzyskania przez Polskę członkostwa w Unii Europejskiej oraz odniesienia jej celów i niezbędnych działań do aktualnej sytuacji społeczno – gospodarczej i stanu środowiska. Projekt Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2007 – 2010 uwzględnia unijne i krajowe strategie i programy tematyczne (m. in. VI Program Działań na Rzecz Środowiska UE, Odnowioną Strategię UE dotyczącą Trwałego Rozwoju, Strategię Gospodarki Wodnej, Krajową Strategię Ochrony i Umiarkowanego UŜytkowania RóŜnorodności Biologicznej, Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych, Krajowy Plan Gospodarki Odpadami). Nadrzędnym, strategicznym celem Polityki Ekologicznej Państwa jest zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego kraju i tworzenie podstaw do zrównowaŜonego rozwoju społeczno – gospodarczego. 6 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 Realizacja tego celu osiągana będzie poprzez niezbędne działania organizacyjne, inwestycyjne, tworzenie regulacji dotyczących zakresu korzystania ze środowiska i reglamentowania poziomu tego wykorzystania w najwaŜniejszych obszarach ochrony środowiska z uwzględnieniem następujących zasad: przezorności - przewidywanie moŜliwości wystąpienia problemu i zapobieganie jego wystąpieniu, równego dostępu do środowiska przyrodniczego, uspołecznienia – stworzenie warunków do udziału społeczeństwa w procesie kształtowania zrównowaŜonego rozwoju, „zanieczyszczający płaci”, likwidacji zanieczyszczeń u źródła, prewencji – przeciwdziałanie negatywnym skutkom dla środowiska na etapie planowania i realizacji przedsięwzięć, stosowania najlepszych dostępnych technik, subsydialności – stopniowe przekazywanie części kompetencji i uprawnień decyzyjnych na szczebel regionalny, klauzul zabezpieczających – umoŜliwia ona w uzasadnionych przypadkach stosowania bardziej rygorystycznych środków niŜ wymagania prawa Unii Europejskiej, skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej – stosowana przy wyborze planowanych przedsięwzięć inwestycyjnych ochrony środowiska i pozwalającą na ocenę ich skuteczności. Główne cele Polityki Ekologicznej Państwa: 1. Wzmacnianie systemu zarządzania ochroną środowiska, 2. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody, 3. ZrównowaŜone wykorzystanie materiałów, wody i energii, 4. Dalsza poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego dla ochrony zdrowia mieszkańców Polski, 5. Ochrona klimatu. Dla osiągnięcia powyŜszych celów zostały określone priorytety i zadania jak równieŜ kierunki działań podejmowanych w latach 2009 – 2012 i do 2016 roku. Zgodnie z wymogami Polityki Ekologicznej Państwa aspekty ekologiczne obligatoryjnie powinny być włączane do polityk sektorowych we wszystkich dziedzinach gospodarowania, a takŜe do strategii i programów rozwoju na szczeblu regionalnym i lokalnym. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko Opracowany w ramach Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia na lata 2007 – 2013, przyjęty w dniu 29 listopada 2006 roku przez Radę Ministrów Program, to jedno z podstawowych narzędzi do osiągnięcia załoŜonych w NSRO celów przy wykorzystaniu środków Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. 7 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 Głównym celem Programu jest podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska, zdrowia, zachowaniu toŜsamości kulturowej i rozwoju spójności terytorialnej. Koncentruje się on na działaniach o charakterze strategicznym i ponadregionalnym. W jego ramach realizowanych będzie 17 priorytetów: Gospodarka wodno – ściekowa Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagroŜeniom środowiska Przedsięwzięcia dostosowujące przedsiębiorstwa do wymogów ochrony środowiska Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych Drogowa i lotnicza sieć TEN-T Transport przyjazny środowisku Bezpieczeństwo transportu i krajowe sieci transportowe Infrastruktura drogowa w Polsce Wschodniej Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku Bezpieczeństwo energetyczne Kultura i dziedzictwo kulturowe Bezpieczeństwo zdrowotne i poprawa efektywności systemu ochrony zdrowia Infrastruktura szkolnictwa wyŜszego Pomoc techniczna – Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego Pomoc techniczna – Fundusz Spójności Konkurencyjność regionów 1.3 Metodyka opracowania Programu Sposób opracowania Programu został podporządkowany metodologii odpowiedniej dla planowania strategicznego, polegającej na: opracowaniu diagnozy aktualnego stanu środowiska, uwzględniającej wszystkie jego komponenty, określeniu celów i priorytetów ekologicznych oraz krótko i długoterminowych działań zmierzających do poprawy stanu środowiska, określeniu szczegółowych zadań przewidzianych do realizacji wraz z kosztami ich realizacji. Hierarchiczna konstrukcja i procedura formułowania celów ekologicznych stanowi gwarancję trwałego i zrównowaŜonego rozwoju gminy Osjaków. Program Ochrony Środowiska dla gminy Osjaków na lata 2009-2012 został opracowany w oparciu o obowiązujące przepisy prawne oraz „Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym”. 8 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 Strategiczne kierunki działań proekologicznych proponowanych w Programie są spójne z propozycjami i priorytetami zawartymi w Polityce Ekologicznej Państwa, Programie Ochrony Środowiska dla Województwa Łódzkiego oraz Programie Ochrony Środowiska dla powiatu wieluńskiego. Punktem wyjścia dla sporządzenia Programu były istniejące dokumenty, materiały dokumentacyjne i programy w tym pierwszy Program Ochrony Środowiska Gminy Osjaków. Dodatkowe informacje uzyskiwano takŜe od podmiotów gospodarczych działających w zakresie gospodarki odpadami, ochrony środowiska oraz planowanych inwestycji proekologicznych. Podstawowym źródłem aktualnych danych dotyczących stanu środowiska były informacja o stanie środowiska w województwie łódzkim Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Łodzi. Zgodnie z obowiązującymi przepisami projekt Programu poddany zostaje procedurom konsultacji społecznych oraz opiniowania i uzgadniania. 2 Ocena realizacji Programu Ochrony Środowiska Gminy Osjaków W ramach realizacji Programu Ochrony Środowiska Gminy Osjaków sukcesywnie realizowano następujące działania : Rozbudowywano kanalizację sanitarną, Rozbudowano siec wodociągową Uruchomiono przydomowe oczyszczalnie, Dokonywano zalesień, Organizowano konkursy i akcje proekologiczne, Prowadzono prenumeraty czasopism w zakresie ochrony środowiska Zrealizowano zadania Planu Gospodarki Odpadami (PGO Gminy Osjaków rozdział 1.4) Prowadzone konsekwentnie działania juŜ wpłynęły na poprawę stanu gospodarki odpadami oraz gospodarki wodno – ściekowej. Zadowalający jest fakt zwiększania się zainteresowania stanem środowiska mieszkańców i świadomości ekologicznej. Nastąpiła ogólna poprawa w krajobrazie gminy. 3 Ogólna charakterystyka 3.1 Informacje ogólne1 Gmina Osjaków to gmina wiejska połoŜona w województwie łódzkim, we wschodniej części powiatu wieluńskiego. Siedzibą gminy jest Osjaków. Gmina powierzchni 10 074ha stanowi 10,86% powierzchni powiatu. W gminie są następujące sołectwa: Borki Walkowskie, Chorzyna, Czernice, Dębina, Dolina Czernicka, Drobnice, Felinów, Gabrielów, Jasień, Józefina, Kolonia Raducka, Krzętle, Kuźnica Ługowska, Kuźnica Strobińska, Nowa Wieś, Osjaków, Raducki Folwark, Raduczyce, Walków, Zofia. Gęstość 1 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Osjaków na lata 2007-2013 9 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 zaludnienia w gminie wynosi 47,1 mieszk./km, w tym: 23,7 kobiet/km, i 23,4 męŜczyzn/km. Gmina Osjaków sąsiaduje z następującymi gminami: · od północy z gminą Konopnicą, · od północnego-zachodu z gminą Ostrówek, · od zachodu z gminą i miastem Wieluń, · od południowego- zachodu z gminą Wierzchlas, · od południowego- wschodu z gminą Siemkowice (powiat pajęczański), · od północnego – wschodu z gminą Rusiec (powiat bełchatowski), · od wschodu – z gminą Kiełczygłów (powiat pajęczański). Od północy gmina Osjaków sąsiaduje z Parkiem Krajobrazowym Międzyrzecza Warty i Widawki. Sam obszar gminy leŜy w obrębie Nadwarciańskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, który to znajduje się na terenie Kotliny Szczercowskiej. Osjaków posiada bardzo dobre połączenia z innymi częściami Polski. Znajduje na drodze krajowej nr 8. Droga krajowa nr 8 jest kluczowa dla rozwoju przedsiębiorczości w Osjakowie. Jest głównym ciągiem komunikacyjnym Polski. MoŜe pozytywnie oddziaływać na zmiany zachodzące w gminie Osjaków. NaleŜy wykorzystać znakomite połoŜenie gminy w celu intensyfikacji zmian gospodarczych. Osjaków posiada dogodne połączenia komunikacyjne z Łodzią, Wieluniem, Bełchatowem, Sieradzem, Częstochową. Gmina Osjaków ma równieŜ bardzo rozbudowaną sieć dróg gminnych, choć ich stan jest zły lub bardzo zły. Tabela 1. Cechy charakterystyczne klimatu + 7,7 oC Średnia temperatura roczna powietrza Lipiec + 18,0oC Najcieplejszy miesiąc Najchłodniejszy miesiąc Luty – 3,0 oC Długość okresu wegetacyjnego 230-231 dni Kierunek wiatrów przewarzających zachodni, południowo-zachodni Parowanie terenowe 580-600 mm Źródło: Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Osjaków na lata 2007-2013 Gmina Osjaków jest gminą typowo rolniczą. Najwięcej jest w gminie gospodarstw rolnych o powierzchni od 2 ha do 5 ha – stanowią one ok. 33% wszystkich gospodarstw. Gospodarstwa do 5 do 7 ha stanowią ok. 15% wszystkich gospodarstw, a gospodarstwa o powierzchni od 7 do 10 ha – ok. 14%. W gminie dominują więc gospodarstwa małe. Brak jest gospodarstw duŜych o powierzchni powyŜej 50 ha. W gospodarstwach o małym areale opłacalność produkcji jest zbyt niska i rolników nie stać na to by stosować nowoczesne technologie. W gminie Osjaków najwięcej uprawia się Ŝyta – ok. 37% wszystkich upraw oraz mieszanek zboŜowych ozimych i jarych – razem ok. 18% wszystkich upraw. Taka struktura zasiewów wynika z faktu, Ŝe Ŝyto moŜna siać na wszystkich rodzajach gleb. 10 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 Rysunek 1. PołoŜenie Gminy Osjaków Źródło: http://www.osjakow.bip.net.pl/?c=87 Źródło: http://www.osjakow.bip.net.pl/?c=87 3.2 Struktura ludnościowa Gminę Osjaków zamieszkuje 4779 osób (dane na dzień 31.12.2008r.). Struktura ludności cechuje się zwiększającym się udziałem ludności w wieku produkcyjnym. Strukturę ludności w latach 2006 – 2008 przedstawiono w tabelach poniŜej. 11 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 Tabela 2. Liczba mieszkańców 2005 2006 2007 2008 Ludność ogółem 4777 4664 4725 4779 Kobiety 2402 2356 2385 2410 MęŜczyźni 2375 2308 2340 2369 Źródło: Bank Danych Regionalnych, dane Urzędu Gminy Tabela 3. Struktura ludności wg grup ekonomicznych 2005 2006 2007 2008 Wiek przedprodukcyjny /0-17 lat/ 1100 1043 1038 1008 Wiek produkcyjny M/18-64/ K/18-59lat/ 2824 2894 2897 2939 Wiek poprodukcyjny 847 727 790 832 Źródło: Bank Danych Regionalnych, dane Urzędu Gminy Tabela 4. Ruch naturalny ludności 2005 2006 2007 2008 Urodzenia 63 53 58 47 Zgony 53 54 47 60 Przyrost naturalny +10 -1 +11 -13 Źródło: Bank Danych Regionalnych, dane Urzędu Gminy Tabela 5. Migracje ludności. 2005 2006 2007 2008 Napływ ludności – ogółem 65 60 63 57 Odpływ ogółem 60 46 52 51 Saldo migracji +5 +14 +11 +6 Źródło: Bank Danych Regionalnych, dane Urzędu Gminy Rozwój ludności danej jednostki administracyjnej określa się między innymi na skutek przyrostu naturalnego oraz salda migracji. 3.3 Struktura gospodarcza Gmina zajmuje powierzchnię 10 074 ha. Gmina Osjaków jest gminą typowo rolniczą. Najwięcej jest w gminie gospodarstw rolnych o powierzchni od 2 ha do 5 ha – stanowią one ok. 33% wszystkich gospodarstw. Gospodarstwa do 5 do 7 ha stanowią ok. 15% wszystkich gospodarstw, a gospodarstwa o powierzchni od 7 do 10 ha – ok. 14%. W gminie dominują więc gospodarstwa małe. Brak jest gospodarstw duŜych o powierzchni powyŜej 50 ha. 12 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 Biorąc pod uwagę branŜe, w których funkcjonują przedsiębiorstwa zlokalizowane na terenie gminy Osjaków, zdecydowaną przewagę sektora handlu i napraw (ok. 30%). Kolejnymi, najbardziej aktywnymi sektorami w gospodarce gminy jest działalność produkcyjna (ok. 17%) oraz budownictwo (ok. 16%). Największe firmy działające na terenie gminy Osjaków to: Zakład Produkcji SpoŜywczej „KRZĘTLE” – Zakład Przetwórstwa SpoŜywczego wyposaŜony w nowoczesne urządzenia produkcyjne; wytwarza produkty o wysokiej jakości na bazie owoców i warzyw pochodzących z miejscowych upraw, DROS (miejscowość Drobice) - Zakład Przetwórstwa Owoców i Warzyw oraz hurtownia artykułów spoŜywczych, produkuje miedzy innymi chrzan wiejski z którego znana jest gmina Osjaków, LA-VITA Marek Luniak (miejscowość Gabrielów) -Przetwórstwo Owocowo-Warzywne, PPHU ADMAR (miejscowość Osjaków) -producent makaronów, Krystyn Majsiak (miejscowość Osjaków) - producent pieczywa; oferuje pieczywo: pszenne, Ŝytnie, mieszane, razowe, wyborowe oraz wyroby cukiernicze i półcukiernicze. Piekarnia Jan Szuster – pieczywo Ŝytnie, razowe, pszenne. Piekarnia Józef Graczyk - pieczywo Piekarnia Ewa Nowak – pieczywo, ciasta domowe Zakład Przetwórstwa Mięsnego Podgórniak Jacek - Felinów - oferuje szeroki asortyment wędlin, tradycyjnych szynek oraz mięsa, Ubojnia AS (miejscowość Kuźnica Strobińska )- ubojnia zwierząt, Tartak Kempa Ryszard - Produkcja Wyrobów Tartacznych Stolarstwo Ogólne Halina Podgórniak - Dębina Gmina Osjaków została zakwalifikowana jako posiadająca znaczne walory do rozwoju agroturystyki. Gmina posiada dobrze rozwiniętą bazę noclegową i gastronomiczna oraz korzystny układ komunikacyjny. W obrębie Nadwarciańskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu istnieje moŜliwość korzystania z basenu kąpielowego, pól namiotowych, kortów tenisowych, ścieŜek rowerowych, wędkowania, grzybobrania, spływów kajakowych, wędrówek po szlakach turystycznych. Tabela 6. Wykaz gospodarstw agroturystycznych w Gminie Osjaków Lokalizacja Osoby prowadzące Osjaków Wiesława i Stefan Tokarek Felinów Halina i Stanisław Zjawińscy Felinów Barbara i Jacek Podgórniakowie Osjaków GraŜyna i Leszek Mareccy Walków Halina Piekara Kajdas BoŜena Gibas 13 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 Osjaków Wanda Sztajgla Osjaków Henryka Dubecka Piskornik Czernicki Leszek Gieda Osjaków Ewa Kempa Józefina Bogumiła Kowalczyk Krzętle Andrzej i Małgorzata Wrzesińscy Źródło: Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Osjaków na lata 2007-2013 Oprócz gospodarstw agroturystycznych na terenie gminy działają takŜe następujące obiekty noclegowe: Zajazd „Mazurek" w Osjakowie, Zajazd „Podjadek" w Osjakowie, OberŜa „Knieja”, Motel „Łasuch" w Kuźnicy Strobińskiej, Ośrodek Wypoczynkowy „Kalina" w Drobnicach, Pole biwakowe w Osjakowie. 4 Diagnoza stanu środowiska 4.1 4.1.1 Powierzchnia ziemi Zasoby glebowe i kopalin GLEBY Zgodnie z podziałem Polski na jednostki geologiczne teren gminy Osjaków znajduje się w części zachodniej Niecki Łódzkiej zbudowanej z utworów górnej kredy, na których zalegają róŜnej miąŜszości utwory czwartorzędowe z plejstocenu i holocenu. Na omawianym terenie utwory górnej kredy reprezentowane są przez margle piaszczyste, wapienie i gezy, na których zalegają utwory czwartorzędowe o miąŜszości do kilkudziesięciu metrów. Utwory czwartorzędowe reprezentowane są przez osady plejstocenu i holocenu. Osady plejstocenu powstały w czasie zlodowacenia środkowopolskiego (Stadiał Warty). Na podstawie przeprowadzonych prac i badań stwierdzono, Ŝe utwory z plejstocenu reprezentowane są przez utwory morenowe gliny zwałowej wykształcone w postaci gliny piaszczystej. Utwory holocenu, reprezentowane są przez osady rzeczne wykształcone w postaci piasków pylastych, drobnych, średnich i grubych oraz namułów organicznych piaszczystych i torfów.2 2 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Osjaków na lata 2007-2013 14 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 Na terenie gminy zdecydowanie przewaŜają grunty niskich klas bonitacyjnych (V i VI klasy), wykształcone na podłoŜu piaszczystym. NaleŜą głównie do typów gleb bielicowych i pseudobielicowych miejscami czarnych ziem zdegradowanych i gleb szarych. Są to gleby piaskowe, o składzie mechanicznym piasków słabogliniastych przechodzących w piaski luźne, na ogół zbyt suche, ubogie w składniki pokarmowe. Ich wartość rolnicza jest dość słaba, naleŜą do kompleksów Ŝytnich słabych i najsłabszych (Ŝytnio-łubinowego), lokalnie tylko Ŝytniego dobrego. W warunkach gminy najcenniejsze dla rolniczej przestrzeni produkcyjnej są gleby o bonitacji IIla i IVa. Są to grunty pozostające w uprawie rolnej zaliczane do kompleksów uprawowych pszennych, Ŝytnich dobrych i fragmentarycznie bardzo dobrych. Gleby te według klasyfikacji zaliczane są do klas wysokich. Na terenie gminy są to najwyŜsze klasy bonitacyjne chronione przed zmianą uŜytkowania i przeznaczanie ich na inne cele niŜ rolnicze powinno być bardzo rozwaŜne, a przede wszystkim racjonalne. Są to gleby Ŝyzne, strukturalne z właściwymi stosunkami wodnymi. W dolinach rzek, okolicach cieków oraz w obniŜeniach terenu występują uŜytki zielone, trwałe jako łąki i pastwiska kompleksu średniego i słabego na glebach głównie murszowatych i czarnoziemnych o wysokim stopniu uwilgocenia.3 Tabela 7. Klasyfikacja uŜytków rolnych w gminie Grunty orne Klasa UŜytki zielone Razem powierzchni a [ha] udział % w powierzchni uŜytków rolnych powierzchnia [ha] udział % w powierzchni uŜytków rolnych powierzchnia [ha] udział % w powierzchn i uŜytków rolnych I - - - - - - II - - - - - - III a 6,94 0,12 III b 62,4819 1,11 5,5626 0,10 74,9845 1,33 IV a 452,1542 8,02 IV b 496,3333 8,80 274,5686 4,87 1223,0561 21,69 V 2051,18 36,38 686,7723 12,18 2737,9523 48,56 VI 1435,4698 25,46 167,3959 2,96 1602,7850 28,42 Razem 4504,5592 79,89 1134,2186 20,11 5638,7779 100 Źródło: Dane Urzędu Gminy Tabela 8. Struktura uŜytkowania gruntów i uŜytków rolnych Powierzchnia ha Procentowy udział w powierzchni ogólnej UŜytki rolne ogółem 5638,7779 55,97 Grunty orne 4504,5592 44,71 UŜytki zielone 1134,2186 11,26 3691,30 36,64 Lasy Źródło: Dane Urzędu Gminy Jak widać w tabeli, gmina stanowi obszar rolniczy. Równie duŜy udział w ogólnej powierzchni gminy mają tereny leśne. 3 Program Ochrony Środowiska Gminy Osjaków 2005 15 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 KOPALINY W gminie udokumentowano jedno złoŜe kruszywa naturalnego „DROBNICE” w miejscowości Drobnice. Rejon znajduje się w południowej części gminy Osjaków na gruntach wsi Drobnice. Obejmuje swoim zasięgiem powierzchnię dwóch działek 2011 i 2012/1. Teren złoŜa sąsiaduje głównie z gruntami rolnymi. Rodzaj i jakość kopaliny występującej w złoŜu określono na podstawie badań labolatoryjnych. ZłoŜe „Drobnice” naleŜy do złóŜ piaskowych. Surowiec pod względem granulometrycznym jest dość zróŜnicowany. Dominującymi frakcjami są frakcje 0,25-0,5 mm i 0,5 – 1,0 mm. Następną jest frakcja 0,1250-0,25 mm. Te trzy frakcje wyraźnie przemawiają w składzie granulometrycznym. Rzędne powierzchni złoŜa zawierają się między wartością 194,80 m n.p.m. a wartością 199,2 m n.p.m. Tak więc maksymalne deniwelacje dochodzą do około 4,4 m dotyczy to części złoŜa poza wyrobiskiem. Dość znaczna część powierzchni złoŜa (ponad 50 %) zajęta jest przez wyrobiska poeksplatacyjne. Rzędne dna wyrobiska czyli powierzchni złoŜa w tej części wynoszą od 181,1 m n.p.m. do 186,9 m n.p.m. W rejonie złoŜa utwory zalegające na powierzchni to osady plejstoceńskie, zarówno lodowcowe jak i wodnolodowcowe. Obszar złoŜa leŜy w zasięgu występowania piasków i Ŝwirów wodnolodowcowych. 4.1.2 Degradacja gleb i powierzchni ziemi ObniŜenie się wartości uŜytkowej gleb następuje wskutek nadmiernego zakwaszenia oraz zuboŜenia gleby w składniki pokarmowe roślin: fosfor, potas, magnez, które decydują o wielkości i jakości plonów. Istotny wpływ na procesy chemiczne i biologiczne zachodzące w glebie odgrywa odczyn gleby (pH w 1n KCl). Optymalny przedział dla procesów biologicznych związanych z metabolizmem większości gatunków roślin i drobnoustrojów glebowych przyjmuje się w wartościach od 5,5 do 7,2 pH. Nadmierne zakwaszenie gleb powoduje niekorzystne skutki dla rolnictwa oraz ochrony środowiska przyczyniając się między innymi do tego, Ŝe plony są niŜsze, gorszej jakości i bardziej zanieczyszczone. Z gleb kwaśnych następuje większe wypłukiwanie pierwiastków i związków chemicznych, które trafiają do wód gruntowych, dalej wgłębnych, a takŜe powierzchniowych powodując ich zanieczyszczenie. Odczyn w bardzo duŜym stopniu decyduje o mobilności i biodostępności metali cięŜkich i jonowych zanieczyszczeń organicznych. Zanieczyszczenie gleb metalami cięŜkimi prowadzi do chemicznego przekształcania gleby i jest jednym z najgroźniejszych typów degradacji. Metale cięŜkie, których, główne źródło stanowią emisje przemysłowe oraz emisje pochodzenia komunikacyjnego, w odróŜnieniu od gazowych zanieczyszczeń, charakteryzuje inny sposób rozprzestrzeniania się, gdyŜ większość z nich występuje w postaci pyłowej, a tylko najdrobniejsze w postaci aerozoli. W konsekwencji wysokich stęŜeń takich metali jak cynk, kadm, 16 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 miedź, chrom, ołów, kobalt i innych następuje dezaktywizacja środowiska, prowadząca nierzadko do zaniku szaty roślinnej. DuŜy wpływ ma erozja powietrzna, wodna i osuwiskowa. Główne czynniki antropogenicznych przyczyniających się do degradacji gleb w Gminie Osjaków to: przemysł, gospodarka komunalna, komunikacja. Do degradacji gleb przyczynia się takŜe w duŜej mierze budownictwo, poprzez wyłączanie z uŜytkowania rolniczego gleb dobrych, często w terenach o duŜych walorach przyrodniczych (zabudowa terenu, utwardzanie, zdjęcie lub wymieszanie z obcym elementem, wykonywanie zrównań, nasypów, wykopów itp). Przemysł, emituje dodatkowo szereg zanieczyszczeń pyłowych i róŜnego rodzaju związków chemicznych, które wnikając w glebę samoistnie, bądź z opadami powodują jej degradację. Do degradacji gleb w duŜym stopniu przyczynia się takŜe gospodarka komunalna, niewłaściwie prowadzona gospodarka wodno-ściekowa i odpadowa (wylewiska gnojownic, wypalanie). Odprowadzanie ścieków do rowów melioracyjnych i rzek powoduje szczególnie w czasie wylewów, degradację gleb dolinnych. Do niekorzystnych czynników antropogenicznych wpływających na degradację gleb zaliczyć naleŜy takŜe niewłaściwie przeprowadzone melioracje, często powodujące ich nadmierne osuszenie (szczególnie gleb organicznych: torfowych i bagiennych) oraz odwadnianie odkrywki Szczerców. Przypuszcza się, Ŝe znaczący udział w zanieczyszczeniu gleb Gminy Osjaków siarką ma emisja jej związków z Elektrowni „Bełchatów”. Według monitoringu chemizmu gleb ornych Polski w latach 1995-2005 przeprowadzonych przez Instytut Upraw NawoŜenia i Gleboznawstwa (IUNG) w Puławach gleby rejonu powiatu wieluńskiego nie były zanieczyszczone metalami cięŜkimi. Lokalizacja punktów kontrolno – pomiarowych uwzględniała warunki glebowe, fizjografie, występowanie ekologicznego zagroŜenia powstałego w wyniku określonej działalności gospodarczej człowieka. Stąd wnioskuje się, Ŝe na terenie gminy Osjaków poza otoczeniem mogilnika (przeterminowane środki ochrony roślin i ich opakowania; ok. 10Mg) w miejscowości Chorzynia nie występują zanieczyszczenia metalami cięŜkimi. Próby gleby pobrane w otoczeniu mogilnika wykazały podwyŜszone stęŜenia pestycydów chloro organicznych DDE i DDT dla norm gleb z grupy B (raport o stanie środowiska w województwie łódzkim w 2004 roku). Ocena jakości gleb przeprowadzona została w oparciu o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi, które określa odmienne wartości dopuszczalne dla trzech grup gruntów: grupy A – obejmującej nieruchomości gruntowe wchodzące w skład obszaru poddanego ochronie na podstawie przepisów o ochronie przyrody, grupy B – obejmującej grunty zaliczone do uŜytków rolnych z wyłączeniem gruntów pod stawami i pod rowami, grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione, nieuŜytki, a takŜe grunty zabudowane i 17 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 zurbanizowane z wyłączeniem terenów przemysłowych uŜytków kopalnych i terenem komunikacyjnych, 4.1.3 grupa C – obejmującej tereny przemysłowe, uŜytki kopalne, tereny komunikacyjne. Problemy i zagroŜenia Przede wszystkim naleŜy przeprowadzić nowe badania gleby na obszarze gminy. Udział gleb zdegradowanych w wyniku nadmiernego zakwaszenia oraz zuboŜenia w makroskładniki jest ściśle związany z emisją zanieczyszczeń pochodzenia komunikacyjnego, stosowaniem nawozów mineralnych, jak równieŜ emisją zanieczyszczeń przemysłowych. Potencjalne zagroŜenie stanowią odpady produkowane przez przemysł oraz przez mieszkańców gminy. Odpady muszą być składowane lub unieszkodliwiane w sposób zorganizowany, jednak nadal problem stanowią pojawiające się dzikie składowiska śmieci, które mogą wpływać między innymi na zmianę odczynu gleb. Odpady komunalne składowane w nieplanowany sposób mogą równieŜ przyczynić się do wzrostu zawartości metali cięŜkich. 4.2 4.2.1 Wody Zasoby wód podziemnych Gmina Osjaków zlokalizowana jest w obszarze Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 326 (Zbiornik Częstochowa E) W budowie geologicznej zbiornika wyróŜniane są dwa piętra: dolne, paleozoiczne piętro strukturalne oraz górne tworzące monoklinalną pokrywę utworów mezozoicznych. Wychodnie jurajskich skał węglanowych (wapienie skaliste, płytowe, kredowate, margliste oraz margle) odsłaniają się na powierzchni pasem o szerokości 13–27 km, a ich miąŜszość rośnie od kilkudziesięciu metrów w rejonie kuesty do kilkuset na wschodzie. Węglanowy kompleks malmu spoczywa na ilastych utworach doggeru, a zapada pod kredowe piaskowce, opoki i margle. Utwory neogenu są reprezentowane przez osady miocenu i pliocenu (piaski, gliny, iły, mułki, mułowce, węgle brunatne oraz rumosz skał mezozoicznych i gliny zwietrzelinowe). Osady plejstocenu tworzą głównie piaski (od drobno- do gruboziarnistych) i gliny zwałowe zlodowacenia południowo-, środkowo- i północnopolskiego, o miąŜszości 10–20 m, a w dolinach kopalnych 30–50 m. Wody podziemne występują w dwóch piętrach: czwartorzędowym i górnojurajskim. Utworami wodonośnymi w kompleksie czwartorzędowym są piaski i Ŝwiry mające istotniejsze znaczenie w dolinach większych rzek, gdzie ich ogólna miąŜszość osiąga kilkadziesiąt metrów. Poziom czwartorzędowy jest zasilany przez infiltrację opadów atmosferycznych lub boczny kontakt z wodami górno jurajskiego poziomu wodonośnego. W utworach malmu wyróŜnia się trzy główne kompleksy. Słabo przepuszczalny kompleks dolny o miąŜszości 30–50 m tworzą głównie skalne wapienie i margle. Kompleks środkowy o miąŜszości 90–250 m stanowią wapienie skaliste i płytowe, a takŜe margliste oraz margle. Kompleks górny ma miąŜszość 20–60mi jest zbudowany ze słabo przepuszczalnych i częściowo przepuszczalnych margli i 18 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 wapieni marglistych oraz wapieni płytowych. Górnojurajski poziom wodonośny jest zasilany bezpośrednio przez szczeliny na wychodniach albo infiltrację poprzez utwory neogenu do wapieni. Monoklinalny układ warstw powoduje drenaŜ wód podziemnych w kierunku północno- wschodnim prawie z całego obszaru WyŜyny. Jedynie wąski pas wychodni o szerokości 2–3 km przylegających do kuesty górnojurajskiej jest drenowany w kierunku zachodnim. DuŜą rolę w kontaktowaniu się wód róŜnych pięter odgrywają uskoki, ułatwiając lub ekranując przepływ wód podziemnych.4 GZWP występuje w obrębie Jednolitych Części Wód Podziemnych nr 77, 95 i 96, których cechami szczególnymi są: znacznie zaburzone stosunki wodne przez odwodnienie kopalń węgla brunatnego w rejonie Bełchatowa, występowanie na powierzchni odkrytych, szczelinowo-krasowych poziomów wodonośnych stwarza zagroŜenie ich jakości. Podstawowym sposobem uŜytkowania zasobów wodnych jest pobór wody na cele komunalne i przemysłowe. W ostatnim okresie następuje wzrost zuŜycia wody na nierolnicze cele produkcyjne. Przyczyną tego jest: • wprowadzenie zasad racjonalnego uŜytkowania, • podłączenie zakładów do sieci wodociągowej, Mieszkańcy Gminy Osjaków są zaopatrywani w wodę z istniejących wodociągów komunalnych na terenie gminy z ujęciami wody w Osjakowie, Chorzynie i Drobnicach. W największym wodociągu komunalnym „Osjaków” woda jest pobierana na terenie SUW w Osjakowie z utworów górnej jury o zatwierdzonych zasobach w kat. „B” decyzją dnia 06.08.1999r. wydaną przez Starostwo Powiatowe w Wieluniu (znak: RS.6211-6/99) na poziomie Qhmax= 89,0 m3/h przy depresji s=10 m. Pozwolenie wodnoprawne było aktualne do 31.07.2009r. Obecnie obowiązuje pozwolenie wydane przez Starostę Wieluńskiego znak L.dz. RS 6223-16/09 z dnia 02.07.2009r. – obowiązuje do 02.07.2019r. Woda jest podawana do sieci wodociągowej po uzdatnianiu. Wodociąg zaopatruje zasadniczo w wodę mieszkańców wsi Osjaków, Felinów, Dębina, Walków, Nowa Wieś, Józefina, Stanisławów, Czernice, Jasień, Dolina Czernicka, Kolonia Dąbrowice, Borki Walkowskie. W wodociągu komunalnym „Chorzyna” woda jest pobierana na terenie SUW w Chorzynie z utworów jurajskich o zatwierdzonych zasobach w kat. „B” decyzją z dnia 03.06.2002r. wydaną przez Starostę Wieluńskiego (znak: RS.6223-07/02) na poziomie Qhmax= 27,9 m3/h, pozwolenie wodnoprawne jest aktualne do 31.05.2012r. oraz decyzją z dnia 10.12.2005r. (znak: 6223-25/07) na poziomie Qhmax= 27,9 m3/h przy depresji 0,20m; pozwolenie wodnoprawne jest aktualne do 31.12.2017r. Woda jest podawana do sieci 4 http://www.geologos.com.pl/geologos10/Geologos_10_Kaczorowski_Mizera_Malina_Rychlinski_Janczarek_Pacholew ski.pdf 19 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 wodociągowej po uzdatnianiu. Wodociąg zaopatruje zasadniczo w wodę mieszkańców wsi Chorzyna, Kuźnica Ługowska, Kuźnica Strobińska, Krzętle, Zofia, Gabrielów. Natomiast w wodociągu komunalnym „Drobnice” woda jest pobierana na terenie SUW w Drobnicach z utworów górnej jury o zatwierdzonych zasobach w kat. „B" decyzją z dnia 03.06.2002r. wydaną przez Starostę Wieluńskiego (znak: RS.6223-06/02) na poziomie Qhmax= 14,1 m3/h przy depresji s=5,5 m. Pozwolenie wodnoprawne jest aktualne do 31.05.2012r. Woda jest podawana do sieci wodociągowej po uzdatnianiu. Wodociąg zaopatruje zasadniczo w wodę tylko mieszkańców wsi Drobnice.5, Kolonia Raducka, Raducki Folwark, Raduczyc. 4.2.2 Zasoby wód powierzchniowych Podstawowy układ hydrograficzny gminy tworzą rzeka Warta oraz jej prawobrzeŜny dopływ Wierznica. Ze względu na znaczną czystość wód rzeki Wierznicy naturalny charakter doliny i koryta została uznana za uŜytek ekologiczny. Obszar gminy naleŜy prawie w całości do zlewni rzeki Warty. Jedynie fragmenty gminy na zachodzie naleŜą do zlewni rzeki Oleśnicy oraz w minimalnym stopniu od północnego wschodu skrawek gminy obejmuje zlewnia rzeki Niecieczy. Obie te zlewnie stanowią obszar deficytu wód powierzchniowych dla rolnictwa. W zlewni Oleśnicy zaspokajanie potrzeb jest na poziomie 97 % zaś w zlewni Niecieczy na poziomie 47 %. Teren odwadniany jest głównie przez rzekę Wartę i jej prawobrzeŜny dopływ rzekę Wierznicę oraz liczne sieci cieków i rowów. ObniŜenia terenowe o utrudnionych warunkach odpływu powierzchniowego i słabej przepuszczalności gruntów odwadniane są miejscami sztucznie, poprzez system rowów melioracyjnych (102,16 km – aktualny stan). Znaczna część wód opadowych infiltruje tez w głąb piaszczystych utworów przepuszczalnych i jest drenowana ku dolinie Warty. Teren gminy jest ubogi w naturalne zbiorniki i oczka wodne, wypełniające zagłębienia terenu. Najwięcej z nich znajduje się w dolinie rzeki Warty i rzeki Wierznicy. WaŜnym zadaniem w ramach zrównowaŜonego rozwoju gminy powinno być utrzymywanie poziomów wód i niedopuszczenie do wysuszania zbiorników powierzchniowych. Małe zbiorniki wodne na terenie Gminy nie mają większego znaczenia w oddziaływaniu na ogólne stosunki wodne. Najczęściej są to zbiorniki niezagospodarowane, w których od dłuŜszego czasu nie była dokonywana Ŝadna renowacja. Większość z nich nie jest wykorzystywana ani do celów hodowlanych, turystycznych, czy teŜ przeciwpoŜarowych. 4.2.3 Jakość wód podziemnych W ramach monitoringu regionalnego przeprowadzonego przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska na terenie gminy Osjaków wody podziemne badano w punkcie kontrolno – pomiarowym w miejscowości Osjaków. 5 Program Ochrony Środowiska Gminy Osjaków 2005 20 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 Wyniki badań ocenia się zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. (Dz. U. nr 32 poz. 284) w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód.6 Klasyfikacja obejmuje pięć klas jakości wód, z uwzględnieniem przepisów w sprawie wymagań dotyczących jakości wody przeznaczonej do spoŜycia przez ludzi: klasa I – wody o bardzo dobrej jakości: - wartości wskaźników jakości wody są kształtowane jedynie w efekcie naturalnych procesów zachodzących w warstwie wodonośnej, - Ŝaden ze wskaźników jakości wody nie przekracza wartości dopuszczalnych jakości wody przeznaczonej do spoŜycia przez ludzi, klasa II – wody dobrej jakości: - wartości wskaźników jakości wody nie wskazują na oddziaływania antropogeniczne - wskaźniki jakości wody, z wyjątkiem Ŝelaza i manganu, nie przekraczają wartości dopuszczalnych jakości wody przeznaczonej do spoŜycia przez ludzi, klasa III – wody zadowalającej jakości: - wartości wskaźników jakości wody są podwyŜszone w wyniku naturalnych procesów lub słabego oddziaływania antropogenicznego, - mniejsza część wskaźników jakości wody przekracza wartości dopuszczalne jakości wody przeznaczonej do spoŜycia przez ludzi, klasa IV – wody niezadowalającej jakości: - wartości wskaźników jakości wody są podwyŜszone w wyniku naturalnych procesów oraz słabego oddziaływania antropogenicznego, - większość wskaźników jakości wody przekracza wartości dopuszczalne jakości wody przeznaczonej do spoŜycia przez ludzi, klasa V – wody złej jakości: - wartości wskaźników jakości wody potwierdzają oddziaływania antropogeniczne, - woda nie spełnia wymagań określonych dla wody przeznaczonej do spoŜycia przez ludzi. Wyniki analiz klasyfikują wody do III klasy czystości. Szczegóły przedstawiono w tabelach poniŜej. Tabela 9. Punkt kontrolno – pomiarowy w gminie Osjaków Nr pkt. Lokalizacja Nr JCWP Stratygrafia warstwy wodonośnej Wody W/G Nr GZWP 135 Osjaków 77 Jura górna Wgłębne 326 Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim w roku 2007 6 Rozporządzenie straciło moc prawną z dniem 1 stycznia 2005 r., jednak Główny Inspektor Ochrony Środowiska wyraził zgodę na dokonanie oceny na jego podstawie. 21 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 Tabela 10. Klasyfikacja zbadanych studni w ramach monitoringu krajowego wód podziemnych Rok Klasa czystości Wskaźniki decydujące o klasie czystości 2007 III śelazo 0,95mg Fe/l 2006 III śelazo 1,05mg Fe/l Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim w roku 2006, 2007 Klasyfikacja wód do III klasy czystości pozwala określić stan wód jako dobry. Jakości wód podziemnych zagraŜają głównie zanieczyszczenia antropogeniczne w tym brak dobrze rozwiniętego systemu kanalizacji, jak równieŜ infiltracja zanieczyszczonych wód powierzchniowych i sytuacje awaryjne. 4.2.4 Jakość wód powierzchniowych Badania wód i ich ocena wykonywane były w sieciach monitoringowych: w sieci monitoringu diagnostycznego (D) w sieci monitoringu wód przeznaczonych do bytowania ryb w warunkach naturalnych (R) w sieci monitoringu operacyjnego (O) Na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz. U. nr 32 poz. 284) wprowadza się pięć klas jakości7 : klasa I – wody bardzo dobrej jakości klasa II – wody dobrej jakości klasa III – wody zadowalającej jakości klasa IV – wody niezadowalającej jakości klasa V – wody złej jakości. Na terenie gminy Osjaków zlokalizowany jest punkt kontrolno – pomiarowy na rzece Wierznica w miejscowości Kuźnica Strobińska. Dla rzeki Warty nie wskazano punktu kontrolnego na terenie gminy, natomiast przedstawione zostaną najbliŜsze gminie punkty pomiarowe na rzece Warcie. Tabela 11. Rzeka i punkt pomiarowy Klasyfikacja jakości wód rzek w 2007 roku: Km od ujścia Klasa jakości Wskaźniki decydujące o klasie jakości wód Przydatność do bytowania ryb w warunkach naturalnych ChZT-Cr Wierznica Kuźnica Strobińska 5,0 IV ChZT-Mn OWO Nieprzydatne Azot Kjeidahia 7 Rozporządzenie straciło moc prawną z dniem 1 stycznia 2005 r., jednak Główny Inspektor Ochrony Środowiska wyraził zgodę na dokonanie oceny na jego podstawie. 22 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 Barwa ChZT-Cr Warta Krzeczów Oleje mineralne 584,9 IV Liczba bakterii coli typu kałowego Nieprzydatne Ogólna liczba bakterii coli Barwa ChZT-Cr ChZT-Mn OWO Azot Kjeidahia Azotany Azot ogólny Warta Konopnica 559,98 III Zasadowość ogólna Nieprzydatne Arsen Ołów śelazo Oleje mineralne Liczba bakterii coli typu kałowego Ogólna liczba bakterii coli Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim w roku 2007 Stan wód rzeki Wierznica w kontrolowanym punkcie pomiarowym Kuźnica Strobińska w 2007 roku był niezadowalającej jakości – klasa IV. Taki stan utrzymuje się juŜ od kilku lat. Natomiast stan wód rzeki Warty w punkcie kontrolno – pomiarowym Krzeczów uległ pogorszeniu w latach poprzednich zakwalifikowany był do III klasy. Utrzymujący się stan jakości rzek gminy spowodowany jest nadal nierozwiązaną sprawą kanalizacji sanitarnej, brakiem stałego nadzoru i konserwacji sieci. Sytuację pogarszają „dzikie” zrzuty ścieków bytowych z nieskanalizowanych części gminy i zaśmiecanie koryta rzeki odpadami stałymi. 4.2.5 4.2.5.1 Gospodarka wodno-ściekowa ZuŜycie wód Właściwa gospodarka wodna polega na zabezpieczeniu odpowiedniej ilości i jakości wody na potrzeby ludności, przemysłu i rolnictwa oraz zagospodarowaniu zasobami w sposób oszczędny i racjonalny, zwłaszcza na obszarach, gdzie występują deficyty wody. W gminie woda pobierana jest w całości z ujęć podziemnych. Bilans zuŜycia wody na terenie gminy przedstawiono w tabelach poniŜej. 23 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 Tabela 12. ZuŜycie wody w gminie Osjaków Rok Ilość zuŜytej wody [dam3] 2004 133,4 2005 149,7 2006 148,4 2007 143,8 Źródło: Bank Danych Regionalnych Tabela 13. Udział w zuŜyciu wody gospodarstw domowych Rok Ilość zuŜytej wody przez gospodarstwa domowe [dam3] Udział w ogólnym zuŜyciu wody [%] 2004 108,1 81,03 2005 125,2 83,63 2006 129,5 87,26 2007 127,5 88,66 Źródło: Bank Danych Regionalnych Najwięcej wody zuŜywanej jest na cele komunalne, obecnie niemal 90% całkowitego zuŜycia; w porównaniu z poprzednimi latami odnotowuje się wzrost zuŜycia wody w gospodarce komunalnej. 4.2.5.2 Jakość wód wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę do spoŜycia Zaopatrzenie w wodę ludności opiera się na ujęciach wód głębinowych, które podlegają uzdatnianiu w trzech stacjach uzdatniania wody w: Drobnicach, Chorzynie, Osjakowie. Jakość wód podziemnych została omówiona w rozdziale 4.2.3. 4.2.5.3 Stopień zwodociągowania i skanalizowania Sieć wodociągowa i kanalizacji sanitarnej stanowi majątek gminy. Wg aktualnego stanu długość sieci wodociągowej stanowi 121,29 km natomiast długość sieci kanalizacji sanitarnej 12,4 km Tabela 14. Sieć wodno-kanalizacyjna w gminie Osjaków Sieć wodociągowa rozdzielcza Sieć kanalizacji sanitarnej 121,29 km 12,4 km Liczba połączeń wodociągowych do budynków mieszkalnych 1465 Liczba połączeń kanalizacji sanitarnej do budynków mieszkalnych 396 Źródło: Dane Urzędu Gminy 24 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 Tabela 15. Rozwój sieci wodno-kanalizacyjnej w gminie Osjaków w latach 2006-2008 2006r 2007r 2008r Sieć wodociągowa rozdzielcza wykonana rocznie [km] 9,13 0,0 2,59 Sieć kanalizacji sanitarnej wykonana rocznie [km] 0,22 0,16 0,0 Liczba połączeń wodociągowych do budynków mieszkalnych 1417 1460 1465 Liczba połączeń kanalizacji sanitarnej do budynków mieszkalnych 391 395 396 Źródło: Dane Urzędu Gminy Udział budynków podłączonych do kanalizacji sanitarnej stanowi 27% liczby budynków mieszkalnych podłączonych do sieci wodociągowej. Natomiast biorąc pod uwagę długość sieci kanalizacji sanitarnej to stanowi ona zaledwie 10,22% długości sieci wodociągowej. 4.2.5.4 Ilość ścieków odprowadzanych do wód powierzchniowych Gmina Osjaków posiada własną oczyszczalnię ścieków. Oczyszczalnia w Osjakowie jest biologiczną oczyszczalnią ścieków o przepustowości 200 m3/dobę. Tabela 16. Ilość ścieków wymagających oczyszczenia w latach 2006-2008 Rok 2004 Ilość[dam3] 34 2005 35 2006 41 2007 54 2008 67 Źródło: Informacje z Urzędu Gminy, Bank Danych Regionalnych 4.2.5.5 Oczyszczanie ścieków Na terenie gminy działa biologiczna oczyszczalnia ścieków z podwyŜszonym usuwaniem miogenów. Odbiornikiem oczyszczonych ścieków jest rzeka Warta. Oczyszczane są wszystkie ścieki trafiające do oczyszczalni. Przy czym naleŜy zauwaŜyć, Ŝe ilość ścieków poddawanych oczyszczaniu znacznie odbiega od ilości wody zuŜywanej na terenie gminy: Tabela 17. Udział ścieków oczyszczanych w ilości zuŜytej wody Rok 2004 % 25,49 2005 23,38 2006 27,63 2007 37,55 Źródło: Na podstawie tabel 12 i 16 25 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 Odnotowuje się powolny wzrost ścieków doprowadzanych do oczyszczenia. Ponadto na terenie gminy Osjaków uruchomionych jest 20 przydomowych oczyszczalni ścieków. W celu poprawy gospodarki wodno – ściekowej planuje się między innymi przebudowę stacji uzdatniania wody, rozbudowę sieci wodociągowej i kanalizacji sanitarnej, rozbudowę i modernizację oczyszczalni ścieków. 4.2.5.6 Bilans ładunków zanieczyszczeń Oczyszczanie ścieków odprowadzanych do wód powierzchniowych ma za zadanie zredukować ładunki zanieczyszczeń odprowadzanych ze ściekami. Tabela 18. Bilans ładunków zanieczyszczeń w oczyszczalni ścieków w Osjakowie w 2006 roku Wskaźnik Jednostka o Temperatura Odczyn pH C - BZT5 Wartość dopuszczalna - 6,69 - 3 19,0 40 3 61,3 150 mgO2/dm ChZT Wartość średnia 12,8 mgO2/dm 3 Zawiesina ogólna mg/dm 40,0 50 Sucha pozostałość mg/dm3 608,7 - Substancje rozpuszczalne mg/dm3 568,7 - Chlorki mgCl/dm3 110,7 - Siarczany mgSO4/dm3 61,0 - 3 Azot ogólny mgN/dm Azot amonowy 22,3 - 3 7,5 - 3 mgNH4/dm Azot azotanowy mgNO3/dm 12,1 - Fosfor ogólny mgP/dm3 7,1 - Źródło: Informacje Urzędu Gminy Tabela 19. Bilans ładunków zanieczyszczeń w oczyszczalni ścieków w Osjakowie w 2007 roku Wskaźnik Jednostka Wartość średnia Wartość dopuszczalna Odczyn pH - BZT5 7,50 - 3 5,65 40 3 71,9 150 10 50 mgO2/dm ChZT-Cr mgO2/dm Zawiesina ogólna 3 mg/dm 3 Azot ogólny mgN/dm 17,0 - Azot azotanowy mgNO3/dm3 9,77 - 4,28 - Fosfor ogólny 3 mgP/dm Źródło: Informacje Urzędu Gminy 26 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 Tabela 20. Bilans ładunków zanieczyszczeń w oczyszczalni ścieków w Osjakowie w 2008 roku Wskaźnik Jednostka Wartość średnia 6,92 Wartość dopuszczalna - Odczyn pH - BZT5 mgO2/dm3 9,39 40 3 80,5 150 15 50 ChZT-Cr mgO2/dm 3 Zawiesina ogólna mg/dm 3 Azot ogólny mgN/dm 33,1 - Azot azotanowy mgNO3/dm3 11,5 - Fosfor ogólny mgP/dm3 3,67 - Źródło: Informacje Urzędu Gminy 4.2.6 Retencja wód i zagroŜenie powodziowe Zdolnością retencyjną nazywa się zdolność do gromadzenia zasobów wodnych i przetrzymywania ich w określonym czasie. Wzrost zdolności retencyjnych zlewni wynika z opóźniania spływu powierzchniowego oraz zmiany wód opadowych i roztopowych na odpływ gruntowy. Retencja pozwala na rozłoŜenie w czasie nadmiaru odpływających wód i powstrzymanie ich okresu deficytu. Ogólnie rozróŜnia się retencję naturalną oraz sztuczną sterowaną i niesterowalną. W przypadku małych zlewni podstawowe znaczenie dla gospodarowania ich zasobami ma tzw. mała retencja; jest ona rozumiana jako działania techniczne i nietechniczne mające na celu ochronę ilościową i jakościową zasobów wodnych poprzez spowalnianie obiegu wody. Małą retencję naleŜy traktować jako działanie długofalowe i obejmujące obszar całych zlewni rzecznych. Obecnie najbardziej efektywnym sposobem zwiększania retencji jest: budowa małych zbiorników wodnych i oczek wodnych regulacja odpływu ze stawów i oczek wodnych gromadzenie wody w rowach melioracyjnych, kanałach retencjonowanie odpływów z systemów drenarskich zwiększenie retencji dolinowej Głównym zadaniem małej retencji jest gromadzenie wody do bezpośredniego uŜycia, ale równieŜ regulacja i kontrola wody w środowisku. Realizacja obiektów małej retencji przyczynia się równieŜ do: spowolnienia odpływu wód powierzchniowych podniesienia poziomu wód gruntowych powstrzymania degradacji siedlisk wodno – bagiennych zwiększenia róŜnorodności biologicznej obszaru powstrzymania erozji terenowej Obiekty małej retencji moŜna podzielić ze względu na funkcje, jakie mogą pełnić. Mogą słuŜyć głównie jako obiekty magazynujące wodę na potrzeby gospodarcze (nawodnienia rolnicze, hodowla ryb, mała energetyka), przeciwpowodziowe, przeciwpoŜarowe, przeciwdziałające erozji wodnej, mające znaczenie krajobrazowe i rekreacyjne, ekologiczne. 27 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 Głównym źródłem zagroŜenia powodziowego dla gminy jest rzeka Warta. Obszary zagroŜone powodzią to dolina rzeki Warty. Istotne jest uwzględnianie zasięgu tych obszarów oraz warunków ochrony przeciwpowodziowej w ich obrębie w planie zagospodarowania przestrzennego województwa, studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miast i gmin, planach miejscowych oraz decyzjach o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenów; a takŜe realizacja zadań „Programu małej retencji dla województwa łódzkiego”. W planowaniu ochrony przeciwpowodziowej oraz w działaniach operacyjnych na szczeblu lokalnym niezbędne jest utrzymanie droŜnych systemów melioracji. 4.2.7 Problemy i zagroŜenia Podstawowy problem to jakość wód powierzchniowych, a co za tym idzie ograniczenie moŜliwości ich wykorzystania oraz ewentualne zagroŜenie powodziowe. Zanieczyszczenia wód powierzchniowych wynikają głównie z niewystarczającej sieci kanalizacji sanitarnej. Ścieki bytowo – gospodarcze na terenach nie objętych siecią kierowane są do szamb i dołów chłonnych. Dodatkowo moŜe to powodować ich infiltrację do wód podziemnych. Źródło zanieczyszczenia stanowią równieŜ powierzchniowe spływy zanieczyszczeń z otaczających je terenów, wody opadowe, roztopowe, eutrofizacja. ZagroŜenia stanowią równieŜ: dzikie składowiska odpadów, stosowanie nawozów mineralnych i chemicznych środków ochrony roślin, nawadnianie pól ściekami. Ponadto zanieczyszczenia wód powodowane są przez emisję zanieczyszczeń gazowych i pyłowych przenikających z opadami atmosferycznymi, wykonywanie robót budowlanych, spływy powierzchniowe z dróg. Z punktu widzenia ochrony przeciwpowodziowej najwaŜniejsze jest utrzymanie dobrym stanie infrastruktury przeciwpowodziowej oraz postępowanie podczas zagroŜenia. 4.3 Powietrze 4.3.1 Jakość powietrza Prawo ochrony środowiska narzuca obowiązek dokonywania co roku oceny jakości powietrza, celem dostarczenia informacji o przestrzennym rozkładzie stęŜeń zanieczyszczeń, wskazania potrzeb w zakresie wzmocnienia istniejącej sieci monitoringu, czy teŜ w zakresie działań mających poprawić jakość powietrza. Kryteria oceny określone są w rozporządzeniach Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r.: w sprawie oceny poziomów substancji w powietrzu w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji. 28 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 Podstawę klasyfikacji stref w oparciu o wyniki rocznej oceny stanowią dopuszczalne poziomy substancji w powietrzu oraz dopuszczalne poziomy substancji powiększone o marginesy tolerancji, stanowiące określony procent wartości dopuszczalnej. Marginesy tolerancji ustanowione zostały dla wszystkich normowanych substancji poza ozonem. Ich wartości są stopniowo redukowane, aŜ do czasu przyjętego jako data wymaganego osiągnięcia stęŜeń nie wyŜszych od wartości granicznej. Przekroczenie dopuszczalnych poziomów wiąŜe się z obowiązkiem opracowania szczegółowych programów ochrony powietrza. Oceny poziomów stęŜeń zanieczyszczeni dokonuje się przede wszystkim w oparciu o wyniki pomiarów imisji; stosowane są równieŜ obliczenia z wykorzystaniem matematycznych modeli rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń w powietrzu oraz obiektywne metody szacowania wykorzystujące informacje o emisji zanieczyszczeń. Głównymi źródłami zanieczyszczeń powietrza w gminie są: Energetyczne – gospodarstwa indywidualne i małe kotłownie lokalne opalane węglem kamiennym, Przemysłowe – piekarnie opalane węglem kamiennym, Komunikacyjne – drogi krajowe, drogi powiatowe i gminne, Niezorganizowane – oczyszczalnia ścieków. W gminie nie jest prowadzony monitoring stanu zanieczyszczenia powietrza. Ocenę jakości powietrza przeprowadza wojewoda w strefach, którymi są obszary powiatów. Gmina Osjaków znajduje się w strefie sieradzko - wieluńskiej o przekroczonym poziomie dopuszczalnego stęŜenia pyłu zawieszonego PM10. 4.3.2 Klasyfikacja stref Klasyfikację stref dokonano w oparciu o wyniki pomiarów imisji, wykorzystano równieŜ metodę obiektywnego szacowania poziomu imisji na podstawie analogii ze strefami objętymi monitoringiem. Stosowana kwalifikacja stref ma charakter dwojaki: w przypadku gdy określony jest margines tolerancji stosuje się trzy klasy: A – poziom stęŜeń nie przekracza wartości dopuszczalnych, B – poziom stęŜeń przekracza wartości dopuszczalne ale nie przekracza wartości dopuszczalnej powiększonej o margines tolerancji, C – poziom stęŜeń przekracza wartości dopuszczalne powiększone o margines tolerancji.; wymagane działania to : dla klasy A – brak, dla klasy B – określenie obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnych, dla klasy C – określenie obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnych powiększonych o marginesy tolerancji oraz opracowanie programu ochrony powietrza (POP). w przypadku gdy nie został określony margines tolerancji stosowane są dwie klasy stref: A – gdy wartość klasy nie została przekroczona i C – gdy poziom stęŜeń jest powyŜej dopuszczalnych wartości; wymagane działania to : dla klasy A – brak, dla klasy C – określenie obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnych oraz opracowanie programu ochrony powietrza (POP). 29 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 Ocenę roczną jakości powietrza w strefie sieradzko - wieluńskiej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia na rok 2007 przedstawia tabela 21. Tabela 21. Klasyfikacja strefy Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń Kod strefy PL.10.06.z.05 SO2 NO2 PM10 Pb BaP As Cd C6H6 CO Ni O3 Klasa ogólna strefy A A C A A A A A A A - A Źródło: Wyniki oceny jakości powietrza i klasyfikacji stref w województwie świętokrzyskim w roku 2007 W strefie są przekroczone poziomy stęŜeń wartości dopuszczalnych –opracowany jest program ochrony powietrza. 4.3.3 Problemy i zagroŜenia Stan czystości powietrza atmosferycznego w gminie jest zadowalający. NaleŜy dąŜyć do utrzymywania tego stanu. Ewentualne zagroŜenia związane mogą być zanieczyszczeniami pochodzenia komunikacyjnego, w związku ze wzrostem natęŜenia ruchu i jednocześnie brakiem jego płynności. Poza tym istotne jest utrzymanie w dobrym stanie infrastruktury drogowej, urządzeń spalających paliwa konwencjonalne, świadomość mieszkańców (brak świadomości zagroŜenia wynikającego z wykorzystywania odpadów komunalnych jako materiału opałowego). 4.4 Energia odnawialna Udział odnawialnych źródeł energii w bilansie zasobów energetycznych, prócz podstawowego celu – poprawy stanu środowiska, ma przyczynić się do zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego kraju. Zakłada się, Ŝe największym odbiorcą energii ze źródeł odnawialnych moŜe być rolnictwo, mieszkalnictwo i komunikacja. Polityka energetyczna Polski do 2025 roku wskazała docelowe udziały energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych, i tak do roku 2010 – 7,5% oraz 2020 – 14% w bilansie energii pierwotnej stanowić ma energia odnawialna. Na terenie gminy Osjaków wykorzystywana jest energia słoneczna oraz geotermalna: kolektory słoneczne - 7, ogrzewanie z wód geotermalnych - 3. 4.5 4.5.1 Zasoby przyrodnicze Charakterystyka przyrodnicza gminy Na obszarze gminy szata roślinna jest zróŜnicowana pod względem jakości, intensywności i rangi. Największymi skupiskami zieleni wysokiej są lasy, lesistość gminy wynosi ok. 35%. Kompleksy leśne z 30 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 dominującą sosną koncentrują się w południowej, zachodniej i północnej części gminy. Krajobraz gminy, oprócz lasów, charakteryzuje się występowaniem obszarów pól uprawnych poprzecinanych kępami śródpolnych zadrzewień i pasmami drzew przydroŜnych. Cenną grupę roślinności stanowią zbiorowiska roślinności źródliskowej, wodnej, bagiennej i łąkowej towarzyszącej strugom, rowom i rzekom. Dominują tu siedliska łęgowe i z olszą, wierzbą i topolą oraz rozległe obszary łąk poprzetykane kępami zieleni krzewiastej. Szczególny charakter pod względem intensywności szaty roślinnej mają: Dolina Warty stanowiąca kompleks leśno – łąkowy. Jest ona ciekawym obiektem krajobrazowym spełniającą równieŜ istotną rolę retencyjną oraz ostoi ptactwa i zwierząt, Dolina Wierznicy, na terenie której występują zróŜnicowane siedliska botaniczne z dominacją lasów. Największą jej powierzchnię stanowi kompleks leśno – szuwarowo - łąkowy wykształcony głównie na podłoŜu torfowym. Pozostałą roślinność obszaru stanowią: głownie szpalery przydroŜne – cenne elementy ochrony przed uciąŜliwościami komunikacyjnymi (wskazane jest ich wzbogacanie i uzupełnianie), w których przewaŜają jesiony, topole, pojedyncze, odosobnione egzemplarze drzew, pasy zieleni wśród pól i wzdłuŜ ścieŜek między polami, zieleń urządzona skupiona wokół obiektów usługowych (głównie szkół, kościołów, cmentarzy), ogrody przydomowe z uprawami ogrodniczymi, sadami i niewielką ilością ozdobnej roślinności wysokiej. Dominują gatunki rodzime, wśród których moŜna wymienić: jesiony, klony, lipy, robinie, topole, olchy, brzozy, wierzby. 4.5.2 Lasy i zalesienia Generalny, morfologiczny podział gminy i uwarunkowania przyrodnicze odzwierciedlają intensywność pokrycia terenu szatą roślinną, zwłaszcza zielenią wysoką, jak równieŜ jej charakter. W obszarze gminy szata roślinna jest zróŜnicowana pod względem jakości, intensywności i rangi. Największymi skupiskami zieleni wysokiej w gminnie są lasy. Lasy są najwaŜniejszą grupą zbiorowisk pod względem walorów krajobrazowych, ekologicznych i przydatności gospodarczej. Kompleksy leśne, głównie na siedliskach borowych z dominującą sosną koncentrują się w południowej, zachodniej oraz północnej części gminy. Największy kompleks w administracji lasów państwowych pod zarządem Nadleśnictwa Wieluń znajduje się na południowym-zachodzie gminy. W ramach lasów państwowych występują lasy ochronne. Lasy wodochronne i glebochronne pozostałe to lasy gospodarcze. Główne siedliska leśne to siedlisko Boru świeŜego z drzewostanem sosnowym z pojedynczą brzozą i świerkiem, siedlisko Boru mieszanego świeŜego z drzewostanem sosnowym, jodłowym modrzewiowym i dębowym, siedlisko Boru wilgotnego (Bw) z drzewostanem świerkowym i brzozowym oraz siedlisko Boru mieszanego-wilgotnego z drzewostanem sosnowym, dębowym, jodłowym i świerkowym. 31 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 Do kompleksów lasów państwowych przylegają na ogół niewielkie kompleksy lasów prywatnych, równieŜ głównie na siedliskach boru świeŜego z dominującą sosną II – III klasy wieku. Są one wskazane do ochrony przed zmianą uŜytkowania ze względu na walory krajobrazowe i korzystny wpływ na warunki klimatu lokalnego. Wiele gruntów zostało w ostatnich latach zalesionych. Wiele teŜ nieuŜytków i gruntów odłogowanych podlega stopniowej naturalnej sukcesji roślinności leśnej, w postaci samosiewów. W tych terenach drzewa rosną przypadkowo i nie podlegają planowemu gospodarowaniu i pielęgnowaniu. Tereny zalesiane i ulegające samosiewom nie są jednakŜe uwzględniane w ewidencji gruntów, dlatego trudno jest określić przestrzennie i liczbowo ich zasięg i rozmiar. Gospodarka leśna w lasach państwowych i prywatnych prowadzona jest na podstawie planów urządzenia gospodarstw leśnych. Celem wyrównania granicy polno-leśnej wskazane jest przeznaczenie do zalesień najsłabszych gruntów V do VI klasy bonitacji. RównieŜ przeznaczenie do zalesień i zadrzewień gruntów połoŜonych nad ciekami wodnymi spełnia waŜną rolę przy oczyszczaniu wód gruntowych, co zapobiega eutrofizacji wód otwartych, naraŜonych na zanieczyszczenia pochodzące z nawoŜenia gruntów rolnych. Tabela 22. Zalesienia wykonane w latach 2004 - 2007 Rok Zrealizowane zalesienia [ha] 2004 0,6 2005 4,8 2006 - 2007 - Źródło: Bank Danych Regionalnych W latach 2004-2007 wykonano zalesienia o łącznej powierzchni 5,4 ha; dla porównania w latach 2000-2003 powierzchnia wykonanych zalesień wynosiła (źródło: Bank Danych Regionalnych): 2000r. – 30,4 ha, 2001r. – 33,6 ha, 2002r. – 8,3 ha, 2003r. – 2,0 ha. 4.5.3 Gmina System obszarów i obiektów prawnie chronionych Osjaków charakteryzuje się duŜymi walorami przyrodniczymi i kulturowymi oraz wielkoprzestrzennymi obszarami chronionymi ekologicznie i kulturowo jak: fragment Załęczańskiego Parku Krajobrazowego wraz z otuliną, Osjakowski Zespół Przyrodniczo – Krajobrazowy, uŜytek ekologiczny, którym uznano końcowy odcinek rzeki Wierznicy zgodne z opracowaniami planistycznymi o zasięgu 32 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 regionalnym. Warunki ochrony i zasady zagospodarowania przestrzennego na w/w obszarach regulują następujące akty prawne: Rozporządzenie Wojewody Łódzkiego z dnia 24.11.2005r. w sprawie Załęczańskiego Parku Krajobrazowego w granicach województwa łódzkiego; Rozporządzenie Wojewody Sieradzkiego z dnia 31.12.98r. w sprawie określenia obszaru Osjakowskiego Zespołu Przyrodniczo - Krajobrazowego i jego otuliny podtrzymane rozporządzeniem Wojewody Łódzkiego z dnia 29.03.1999r. w sprawie Osjakowskiego Zespołu Przyrodniczo – Krajobrazowego. Załęczański Park Krajobrazowy obejmuje pagórkowate tereny północno – wschodniej części WyŜyny Wieluńskiej z malowniczą doliną warty i jej zakolem o charakterze przełomu, zwanym Wielkim Łukiem Warty. Zadaniem ZPK jest ochrona krajobrazu jurajskiego, w tym bogactwa form krasowych takich jak wapienne skałki ostańcowi, jaskinie, ponory i leje krasowe oraz wywierzyska a takŜe ochrona miejscowej fauny i flory. Zachowały się tu równieŜ ślady zlodowacenia pochodzące z plejstocenu – wzgórza morenowe i równiny sandrowe. ZPK pokryty jest mozaika róŜnorodnych zbiorowisk leśnych – występują tu zarówno suche bory sosnowe, jak i bory bagienne, dąbrowy i olsy, nad rzekami łęgi jesionowo – olszowe a na skałach wapiennych – murawy kserotermiczne. Na obszarze Parku stwierdzono występowanie około 1200 gatunków roślin naczyniowych, mchów i porostów. Tak liczny skład gatunkowy związany jest ze znacznym zróŜnicowaniem siedlisk, które park zawdzięcza wapiennemu jurajskiemu podłoŜu, ubogim przestrzeniom pokrytym kwaśnymi, plejstoceńskimi piaskami. Spotykamy tu gatunki naleŜące do wielu grup siedliskowych, jednak najliczniej reprezentowane są rośliny związane z siedliskami zmienionymi wskutek działalności człowieka, takimi jak uprawa roli czy osadnictwo wiejskie. Duzy udział we florze parku maja gatunki charakterystyczne dla lasów liściastych oraz rośliny siedlisk łąkowych i mokradeł, związanych z doliną warty. Najbardziej charakterystyczne i wyróŜniające ten obszar w krajobrazie Polski Środkowej, są jednak rośliny muraw napiaskowych i kserotermicznych. Na murawy kserotermiczne składają się liczne gatunki roślin sucho i ciepłolubnych porastających zalesione szczyty jurajskich ostańców wapiennych. Wiele wapieniolubnych roślin osiąga tu swe północne granice zasięgu. Najcenniejszym stanowiskiem występowania roślin jest rezerwat „WęŜe”. (połoŜony jest poza gminą Osjaków). Murawy napiaskowe rozwinęły się na bezleśnych, nieurodzajnych i piaszczystych przestrzeniach zajmujących znaczne powierzchnie Parku. Związane są z niezwykle ubogim podłoŜem piasków i Ŝwirów plejstoceńskich. Tworzą je łany macierzanki, rozchodnika, szczotlichy siwej, kocanki piaskowej oraz innych roślin. Murawy te poprzeplatane są zaroślami jałowca, Ŝarnowca i wrzosu. Innym bardzo cennym zespołem – związanym ze środowiskiem wodnym – jest zespół grzybieni północnych z malowniczymi białymi kwiatami i duŜymi pływającymi liśćmi. Murawy i zarośla 33 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 kserotermiczne są równieŜ wspaniałym siedliskiem dla licznych owadów. Spotykamy tu wielkie ilości tych zwierząt o ogromnej róŜnorodności gatunkowej, w tym: motyle, pajęczaki, świerszcze, chrząszcze i szarańczaki. Najlepiej poznana grupa zwierząt bezkręgowych są ślimaki. Rozpoznano tu około 100 gatunków. Naturalna dolina rzeki Warty stanowi siedlisko takŜe dla wielu gatunków ptaków znajdujących tu dogodne i bezpieczne miejsca do lęgów i Ŝerowania. Z osobliwości moŜna wymienić tracze nurogęsi gniazdujące w ilości kilku par w dziuplach przybrzeŜnych drzew. Odnotowano tu stanowiska lęgowe gągoła – kaczki o podobnych upodobaniach gniazdowych. Prawdziwa rzadkością jest para łabędzi krzykliwych, gniazdująca na ukrytych w lasach stawach rybnych. O lęgowej atrakcyjności doliny stanowią takŜe starodrzewy, zadrzewia i zarośla łęgowe porastające liczne wyspy i brzegi rzeki. Bogactwo siedlisk przyciąga wiele gatunków ptaków – łącznie w Parku odnotowano ich około 130 gatunków. Spośród występujących 19 gatunków gadów i płazów, warto odnotować salamandrę plamistą i gniewosza plamistego. Zasiedlenie Parku przez ssaki, z wyjątkiem nietoperzy, nie wyróŜnia się niczym szczególnym. Gatunki ciekawsze to chomik europejski oraz bóbr i wydra. Osjakowski Zespół Przyrodniczo - Krajobrazowy został powołany do Ŝycia w 1998 r. Ma łączną powierzchnię 2.492 hektarów. Obejmuje fragmenty doliny środkowej Warty na odcinku pomiędzy Parkami Krajobrazowymi: Załęczańskim i Międzyrzecza Warty i Widawki. Teren ten jest ostoją ptaków wodno - błotnych. Stwierdzono tu występowanie 230 gatunków ptaków, w tym lęgowiska 145 gatunków. Równie zróŜnicowana jest tutejsza szata roślinna - stwierdzono tu ponad 1000 gatunków roślin naczyniowych (z czego około 100 gatunków zagroŜonych) tworzących około 230 zbiorowisk roślinnych. Na terenie gminy ochroną prawną objęte są równieŜ pojedyncze obiekty chronione - pomniki przyrody oraz uŜytki ekologiczne: Pomniki przyrody działka nr 3 Felinów – dąb szypułkowy, data utworzenia 17.02.1992r. działka nr 213 Osjaków – Cmentarz parafialny – dwa dęby szypułkowe, data utworzenia 13.03.1990r. działka nr 239 Osjaków – dąb szypułkowy, data utworzenia 01.02.1994r. działka nr 215 Osjaków – wyspa na rzece warcie – pięć sztuk brzozy brodawkowatej, data utworzenia 19.03.1993r. UŜytek ekologiczny naturalny odcinek rzeki Wierznicy (0+00 do 5+700km) –połoŜony na gminie Osjaków oraz Konopnica. 34 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 4.5.4 Problemy i zagroŜenia Występowanie zagroŜeń związane jest przede wszystkim z obszarami zwartej zabudowy. Podstawowym problemem jest antropopresja. Powoduje zmniejszenie bioróŜnorodności, wymieranie gatunków, a co za tym idzie uboŜenie ekosystemów i degradację krajobrazu. Generalnie największe szkody w środowisku przyrodniczym powodowane przez człowieka związane są z: duŜym budownictwem w dolinach rzek i na ich obrzeŜach, budownictwem przemysłowym w pobliŜu terenów cennych przyrodniczo, nielegalnymi składowiskami śmieci, dewastacją parków i zieleńców, chorobami, szkodnikami, poŜarami lasów, przecinaniem terenów cennych przyrodniczo ciągami komunikacyjnymi, emisją zanieczyszczeń do powietrza. Działania takie powodują przede wszystkim zmniejszanie się liczby składowisk wielu gatunków roślin oraz przekształcanie siedlisk. Eliminacja cennych składników szaty roślinnej moŜe nastąpić równieŜ w wyniku procesów spontanicznej sukcesji jak zarastanie krzewami, czy przekształcenia płatów boru świeŜego w bór mieszany. 4.6 Hałas 4.6.1 Podstawy oceny klimatu akustycznego w środowisku Ocenę stanu akustycznego środowiska dokonuje się obowiązkowo dla: aglomeracji o liczbie mieszkańców powyŜej 100 tys. (w gestii starosty; oceny dokonywane w formie map akustycznych opracowanych i aktualizowanych w cyklach pięcioletnich). Gmina Osjaków nie stanowi aglomeracji powyŜej 100 tys. mieszkańców w związku z powyŜszym nie jest objęty obowiązkiem wykonania oceny akustycznej; terenów poza aglomeracjami, na których eksploatacja obiektów moŜe powodować przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu (w gestii zarządców, właścicieli dróg, linii kolejowych, lotnisk). Zarządcy dróg, linii kolejowych powinni dokonać oceny akustycznej dla dróg po których przejeŜdŜa ponad 6 000 000 pojazdów rocznie i linii kolejowych po których przejeŜdŜa ponad 60 000 pociągów rocznie. Od 1 stycznia 2011 r. ilość ta zmniejsza się do 3 000 000 w przypadku dróg i do 30 000 w przypadku linii kolejowych. Wojewódzki inspektor ochrony środowiska dokonuje oceny stanu akustycznego na terenach nie wymienionych powyŜej. Dopuszczalne wartości poziomów hałasu w środowisku określone są w tabeli 1 Załącznika do Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów w środowisku (Dz. U. Nr 120 poz. 826). W opracowaniu przedstawione w tabeli 28. 35 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 Tabela 23. Dopuszczalne poziomy hałasu Dopuszczalny poziom hałasu w [dB] Drogi lub linie kolejowe Lp. Rodzaj terenu Pozostałe obiekty i działalność będąca źródłem hałasu LAeq D przedział czasu równy 16 godzinom LAeq N przedział czasu równy 8 godzinom LAeq D przedział czasu odniesienia równy 8 najmniej korzystnym godzinom dnia kolejno następującym po sobie LAeq N przedział czasu odniesienia równy 1 najmniej korzystnej godzinie nocy 1 Strefa ochronna „A” uzdrowiska Tereny szpitali poza miastem 50 45 45 40 2 Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej Tereny zabudowy związanej ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieŜy Tereny domów opieki społecznej Tereny szpitali w miastach 55 50 50 40 3 Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego Tereny zabudowy zagrodowej Tereny rekreacyjnowypoczynkowe 60 50 55 45 4 Tereny w strefie śródmiejskiej miast powyŜej 100 tyś. mieszkańców 65 55 55 45 Źródło: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów w środowisku (Dz. U. Nr 120 poz. 826). 4.6.2 Hałas komunikacyjny UciąŜliwość hałasową stanowi głównie hałas komunikacyjny, występujący wzdłuŜ ciągów komunikacyjnych - dróg, ulic, szczególnie tras tranzytowych, kolei, a takŜe lotniczy. Na poziom hałasu drogowego ma wpływ szereg czynników, przede wszystkim: natęŜenie ruchu, średnia prędkość pojazdów, ich stan techniczny, płynność ruchu, udział pojazdów cięŜkich i hałaśliwych, pochylenie podłuŜne drogi, łuki, rodzaj i stan nawierzchni. Na terenie gminy zagroŜenie hałasem komunikacyjnym dotyczy obszarów połoŜonych wzdłuŜ drogi krajowej nr 8. Na terenie gminy nie były wykonywane pomiary hałasu. 4.6.3 Hałas przemysłowy Zakłady mogące emitować hałas na terenie gminy to zakłady produkcyjne. Brak jest informacji na temat ewentualnych przekroczeń emisji hałasu przez te zakłady, co nasuwa wniosek, Ŝe ich wpływ na środowisko jest nieznaczny. 36 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 Generalnie systemy lokalizacji nowych inwestycji oraz potrzeba sporządzania ocen oddziaływania na środowisko, kontrole i egzekucja nałoŜonych kar pozwalają na ograniczenie hałasu pochodzącego z zakładów przemysłowych. Dla źródeł hałasu tego rodzaju, ze względu na ich niewielkie rozmiary, istnieją , moŜliwości techniczne ograniczenia emisji hałasu do środowiska przez stosowanie tłumików akustycznych, obudów poszczególnych urządzeń czy zwiększenie izolacyjności akustycznej ścian pomieszczeń, w których znajdują się dane maszyny wytwarzające hałas. 4.6.4 Problemu i zagroŜenia UciąŜliwości hałasowe spowodowane są głównie przez emisje hałasu komunikacyjnego. Związane jest to ze wzrostem natęŜenia ruchu drogowego. WzmoŜony ruch związany jest dodatkowo z przejazdami tranzytowymi. Jednocześnie wzrost liczby pojazdów uczestniczących w ruchu wiąŜe się z problemami w płynności przejazdów. Na uciąŜliwości spowodowane hałasem komunikacyjnym wpływa równieŜ zły stan techniczny dróg stan. 4.7 Gospodarka odpadami 4.7.1 Odpady komunalne Odbiór zorganizowany odpadów komunalnych odbywa się systemem mieszanym tj. z pojemników oraz w systemie workowym. W zaleŜności od ilości i rodzaju odpadów komunalnych odbiór odbywa się nie rzadziej niŜ: raz w miesiącu (dla budynków jednorodzinnych), raz w tygodniu (dla placówek handlowych i usługowych). Na terenie indywidualnych posesji zbiórka odpadów odbywa się do pojemników o pojemności 120 l. Odpady komunalne odbierane są z terenu gminy przez dwie uprawnione do tego celu firmy, które posiadają zezwolenia na odbiór odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości z terenu gminy Osjaków: Eko – Region Sp. z o.o., Bełchatów, która zmieszane odpady komunalne przekazuje na składowisko odpadów inne niŜ niebezpieczne w miejscowości Dylów A gm. Pajęczno, Altvater Sulo Polska Sp. z o.o., Tomaszów Mazowiecki – miejsce składowania odpadów komunalnych – Przedsiębiorstwo komunalne Sp. z o.o. ul. Wojska Polskiego 102,Sieradz. PoniŜej przedstawiono szczegółowy wykaz objęcia mieszkańców zorganizowanym odbiorem odpadów – stan na 31.12.2008r. Tabela 24. Wykaz umów w zakresie zorganizowanej zbiórki odpadów komunalnych Lp. Miejscowość Ilość podpisanych umów Eko – Region Sp. z o.o. Altvater Sulo Polska Sp. z o.o Razem 1 Borki Walkowskie 15 0 15 2 Chorzyna 73 14 87 3 Dębina 15 7 22 4 Czernice 42 16 58 37 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 5 Dolina Czernicka 13 4 17 6 Drobnice 116 11 127 7 Felinów 17 10 27 8 Gabrielów 19 7 26 9 Huta Czernicka 1 1 2 10 Jasień 2 1 3 11 Józefina 23 7 30 12 Kajdas 1 0 1 13 Kolonia Dąbrowice 8 2 10 14 Kolonia Raducka 25 1 26 15 Krzętle 12 0 12 16 Kuźnica Ługowska 24 7 31 17 Kuźnica Strobińska 5 3 8 18 Nowa Wieś 25 9 34 19 Osjaków 107 201 308 20 Raduczyce 46 5 51 21 Raducki Folwark 18 9 27 22 Piskornik Czernicki 1 0 1 23 Skaleniec 8 0 8 24 Stanisławów 6 0 6 25 Walków 25 2 27 26 Zofia 15 1 16 662 318 980 Razem: Źródło: Dane Urzędu Gminy Na dzień 31.12.2008r. ca 82% gospodarstw domowych zostało objętych zbiórka odpadów komunalnych (Sprawozdanie z realizacji gminnego planu gospodarki odpadami; 2009r.) System gospodarki odpadami przedstawia Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Osjaków. 4.7.2 Odpady niebezpieczne Zbiórka odpadów niebezpiecznych odbywa się w punktach uŜyteczności publicznej (urząd gminy, przychodnia, szkoły), gdzie rozstawione są pojemniki do zbiórki baterii. Po ich napełnieniu odbiera je firma Eko-Region Sp. z o.o. Bełchatów. Dodatkowo na początku 2009r. została zorganizowana zbiórka zuŜytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Gmina nie posiada opracowanego Programu usuwania wyrobów zawierających azbest –dokonano natomiast inwentaryzacji wyrobów zawierających azbest. Tabela 25. Ilość wyrobów azbestowych na terenie gminy Osjaków 1 Borki Walkowskie Ilość [m2] Płyty faliste azbestowo - cementowe dla budownictwa 3805 2 Chorzyna Płyty faliste azbestowo - cementowe dla budownictwa 27827 3 Czernice Płyty faliste azbestowo - cementowe dla budownictwa 13845 Lp. Miejsce występowania wyrobu Nazwa wyrobu 38 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 4 Dębina Płyty faliste azbestowo - cementowe dla budownictwa 3795 5 Dolina Czernicka Płyty faliste azbestowo - cementowe dla budownictwa 3427 6 Drobnice Płyty faliste azbestowo - cementowe dla budownictwa 20096 7 Felinów Płyty faliste azbestowo - cementowe dla budownictwa 3633 8 Gabrielów Płyty faliste azbestowo - cementowe dla budownictwa 4942 9 Huta Czernicka Płyty faliste azbestowo - cementowe dla budownictwa 1830 10 Jasień Płyty faliste azbestowo - cementowe dla budownictwa 3028 11 Józefina Płyty faliste azbestowo - cementowe dla budownictwa 3731 12 Kolonia Raducka Płyty faliste azbestowo - cementowe dla budownictwa 3146 13 Kolonia Dąbrowice Płyty faliste azbestowo - cementowe dla budownictwa 3983 14 Krzetle Płyty faliste azbestowo - cementowe dla budownictwa 3384 15 Kuźnica Ługowska Płyty faliste azbestowo - cementowe dla budownictwa 9065 16 Kuźnica Strobińska Płyty faliste azbestowo - cementowe dla budownictwa 6385 17 Nowa Wieś Płyty faliste azbestowo - cementowe dla budownictwa 6929 18 Osjaków Płyty faliste azbestowo - cementowe dla budownictwa 10964 19 Raduczyce Płyty faliste azbestowo - cementowe dla budownictwa 6066 20 Raducki Folwark Płyty faliste azbestowo - cementowe dla budownictwa 1669 21 Skaleniec Płyty faliste azbestowo - cementowe dla budownictwa 1167 22 Stanisławów 23 Walków Płyty faliste azbestowo - cementowe dla budownictwa 7158 24 Zofia Płyty faliste azbestowo - cementowe dla budownictwa 4942 Płyty faliste azbestowo - cementowe dla budownictwa 300 Razem: 155117 Stan na 15.08.2004r. Przyjmując wagę 1m2 płyty 11kg (Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski) otrzymujemy informacje, Ŝe na terenie gminy gromadzonych jest 1706,29 Mg wyrobów zawierających azbest. W lutym 2009 roku unieszkodliwiono 22,2691 Mg odpadów azbestowych. Zdjęciem, transportem i unieszkodliwianiem odpadów zajmowała się firma JUKO Jerzy Szczukocki z/s w Piotrkowie Trybunalskim. Ponadto na terenie gminy – w miejscowości Chorzyna – zlokalizowano mogilnik. Przeterminowane środki ochrony roślin i ich opakowania (torrafun, agronex, fumatox, samatox, lindosep, pominit, zaprawa nasienna KG i śmieciotox) zlokalizowano w lesie w odległości 300m od szosy Rusiec – Chorzyna. Odpady w ilości ok. 10 Mg znajduja się w betonowym bunkrze o wymiarach 3,7 x 6 m i głębokości 2m. 4.7.3 Problemy i zagroŜenia W zakresie gospodarki odpadami główne problemy związane są z: brak instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów, niewystarczająco rozwinięta selektywna zbiórka odpadów; brak segregacji „u źródła” znikome ilości odpadów poddawanych procesom biologicznego przekształcania, „dzikie” składowiska odpadów, 39 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 nieprzestrzeganie narzuconych w aktach prawnych obowiązków dla wytwórców i innych posiadaczy odpadów. Szczegółowe omówienie gospodarki odpadami przedstawiono w Planie Gospodarki Odpadami dla Gminy Osjaków na lata 2009-2012. 4.8 PowaŜne awarie przemysłowe Ryzyko wystąpienia nadzwyczajnych zagroŜeń dla środowiska oraz człowieka wiąŜe się z: prowadzeniem działalności przemysłowej z uŜyciem substancji niebezpiecznych, transportem materiałów i substancji niebezpiecznych, celowymi działaniami człowieka związanymi z pozbywaniem się, w sprzeczności z przepisami, substancjami lub materiałami niebezpiecznymi. 4.8.1 Zakłady o duŜym i zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii przemysłowych Zakład stwarzający zagroŜenie wystąpienia powaŜnej awarii przemysłowej, w zaleŜności od rodzaju, kategorii i ilości substancji niebezpiecznej znajdującej się w zakładzie uznaje się za zakład o duŜym ryzyku wystąpienia awarii (ZDR) lub za zakład o zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii (ZZR). Na terenie gminy nie zlokalizowano takich zakładów. Dodatkowo miejscami większego ryzyka są stacje paliw. 4.8.2 Transport materiałów niebezpiecznych Przez teren gminy nie przebiegają ciągi komunikacyjne, którymi odbywa się transport materiałów niebezpiecznych. Dla zwiększenia nadzoru przestrzegania przepisów w zakresie drogowego przewozu materiałów niebezpiecznych prowadzone są akcje kontroli tych przewozów koordynowane przez policję, przy udziale Państwowej StraŜy PoŜarnej, Inspekcji Transportu Drogowego i Inspekcji Ochrony Środowiska. 4.8.3 Problemy i zagroŜenia ZagroŜenie moŜe stanowić stan techniczny infrastruktury komunikacyjnej oraz stan techniczny pojazdów wykorzystywanych do transportu materiałów niebezpiecznych. 4.9 Promieniowanie elektromagnetyczne8 Promieniowanie elektromagnetyczne dzielimy na jonizujące i niejonizujące. Podział ten wynika z ograniczonej wielkości energii, która wystarcza do jonizacji cząstek materii. Granica ta wynosi około 1015 Hz. Promieniowanie elektromagnetyczne jonizujące zawiera się w zakresie częstotliwości powyŜej tej granicy i jego oddziaływanie powoduje uszkodzenie organów wewnętrznych i zmiany DNA. 8 Program Ochrony Środowiska województwa łódzkiego na lata 2008-2011 40 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 Promieniowanie elektromagnetyczne niejonizujące jest to promieniowanie, którego energia oddziałując na kaŜde ciało materialne (w tym takŜe na organizmy Ŝywe), nie powoduje w nim procesu jonizacji i zawiera się poniŜej granicy 1015 Hz. Z punktu widzenia ochrony środowiska i zdrowia człowieka w zakresie promieniowania niejonizującego istotne są mikrofale, radiofale oraz fale o bardzo niskiej częstotliwości VLF i ekstremalnie niskiej częstotliwości ELF. Promieniowanie to powstaje w wyniku działania zespołów sieci i urządzeń elektrycznych w pracy, w domu, urządzeń elektromedycznych do badań diagnostycznych i zabiegów fizykochemicznych, stacji nadawczych, urządzeń energetycznych, telekomunikacyjnych, radiolokacyjnych i radionawigacyjnych. Odpowiednio do coraz niŜszej częstotliwości podzakresów promieniowania niejonizującego energia promieniowania elektromagnetycznego jest coraz niŜsza, ale jednocześnie wiedza o oddziaływaniu na materię Ŝywą jest coraz mniejsza. Człowiek w swym rozwoju nie był eksponowany na promieniowanie elektromagnetyczne o częstotliwościach z zakresu ELF, VLF, radiofal i mikrofal. Są to więc zakresy, w których źródła są budowane przez człowieka i to zaledwie od około stu lat. Trzy podzakresy: pole stałe DC, podczerwień i światło widzialne, są dla człowieka zakresami naturalnymi. 4.9.1 Promieniowanie elektromagnetyczne na terenie gminy Osjaków W gminie nie prowadzono badań dotyczących oddziaływania pól elektromagnetycznych. Potencjalnym źródłem pól elektromagnetycznych są: linie i stacje elektroenergetyczne, stacje telefonii komórkowej i transformatory. Linie energetyczne w gminie Osjaków: istniejąca linia niskiego napięcia 110kV projektowana trasa linii elektroenergetycznej 400 kV. Na podstawie pomiarów Instytutu Energetyki w Warszawie stwierdzono, Ŝe pod przęsłami linii natęŜenie pola elektrycznego nie przekracza 7 kV/m tj. nie przekracza dopuszczalnej wartości 10 kV/m. W sąsiedztwie budynków mieszkalnych zlokalizowanych w najbliŜszym sąsiedztwie linii, natęŜenie pola elektrycznego nie przekracza wartości 0,1 kV/m.9 Stacje transformatorowo – rozdzielcze zlokalizowane są poza terenem gminy. W praktyce w otoczeniu stacji bazowych GSM (najbardziej rozpowszechnionych) pola o wartościach wyŜszych od dopuszczalnych w praktyce nie występują dalej niŜ 25m od anten na wysokości zainstalowania tych anten. 4.9.2 Problemy i zagroŜenia W formie tabeli przedstawiono oddziaływanie wybranych rodzajów promieniowania elektromagnetycznego na organizmy Ŝywe. 9 Program Ochrony Środowiska Gminy Osjaków, 2005 41 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 Tabela 26. Charakterystyka wybranych rodzajów promieniowania elektromagnetycznego. Rodzaj promieniowania Właściwości Znaczenie w środowisku Środki ochrony Promieniowania gamma Promieniowanie elektromagnetyczne o duŜej energii i małej długości fali, jest najbardziej przenikliwe spośród alfa, beta i gamma, emitowane podczas rozszczepiania jądra izotopów Jest bardzo groźnym czynnikiem raŜenia w przypadku skaŜeń. Powoduje zmiany w strukturze DNA i chromosomów, moŜe wywołać białaczkę, nowotwory skóry. Tarcze z metali cięŜkich np. ołowiu Promieniowanie rentgenowskie – X Promieniowanie elektromagnetyczne o długości fali od 0,001 A do 100 A, rozróŜnia się promieniowanie rentgenowskie miękkie (mniej przenikliwe) i twarde (bardziej przenikliwe) Jest niebezpieczne moŜe wywołać białaczkę Szkło ołowiowe, gruba blacha metalowa z ołowiu, Ŝelaza Promieniowanie ultrafioletowe UV Krótkofalowe promieniowanie elektromagnetyczne o długości fali 0,4nm – 10nm, stanowi 9% promieniowania słonecznego, niewidzialne dla oka ludzkiego, jest silnie pochłaniane przez warstwę ozonową Dawki w normie działają pozytywnie, zabijając mikroorganizmy chorobotwórcze, inicjujące syntezę witaminy D u ssaków, ptaków. Nadmierne dawki są szkodliwe dla zdrowia – skóry, oczu Filtry pochłaniające ten zakres promieniowania Promieniowanie widzialne Część promieniowania słonecznego o długości fali w zakresie 0,4 – 0,75m, widzialne dla oka ludzkiego Źródło energii decyduje o Ŝyciu na Ziemi, przebiegu procesu fotosyntezy, stymuluje procesy rozrodu i rozwoju. Warunkuje aktywność dobową i sezonową organizmów Filtry pochłaniające dany zakres promieniowania Promieniowanie podczerwone Fale elektromagnetyczne o długości większej niŜ 0,75m, składnik promieniowania słonecznego, niewidzialne dla oka ludzkiego, jest emitowane przez nagrzane ciała Ma duŜe znaczenie ekologiczne, głównie ze względu na wywoływanie efektu cieplarnianego. Wzmacnia procesy produkcji biologicznej Filtry pochłaniające ten zakres promieniowania Promieniowanie o wysokiej częstotliwości Fale elektromagnetyczne o długości fali 100m do 1mm. Promieniowanie tego typu jest niewyczuwalne przez zmysły człowieka. Emitowane jest przez urządzenia radio – telewizyjne, telekomunikacyjne, elektryczne i elektroniczne. Działanie negatywne w postaci efektu termicznego komórek. Blachy Ŝelazne lub aluminiowe o grubości 0,5mm oraz gęsta siatka mosięŜna lub miedziana. Źródło: Program Ochrony Środowiska Województwa Łódzkiego na lata 2008-2011 NatęŜenie promieniowania elektromagnetycznego na poziome uznawanym za aktywny pod względem biologicznym moŜe występować w bezpośrednim otoczeniu wszelkiego rodzaju stacji nadawczych, w odległościach zaleŜnych od mocy, częstotliwości i konstrukcji stacji. Ponadto moŜe to mieć miejsce równieŜ w przypadkach nakładania się oddziaływań kilku źródeł. 42 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 4.10 Edukacja ekologiczna Edukacja ekologiczna ma na celu wykształcenie u ludzi podstaw proekologicznych, które wpłyną na minimalizację nadmiernej eksploatacji zasobów środowiska naturalnego oraz przyczynią się do poprawy jego stanu. Zgodnie z zapisami Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej do głównych celów zalicza się: kształtowanie pełnej świadomości i budzenie zainteresowania społeczeństwa wzajemnie powiązanymi kwestiami ekonomicznymi, społecznymi, politycznymi i ekologicznymi, umoŜliwienie kaŜdemu człowiekowi zdobywania wiedzy i umiejętności niezbędnych dla poprawy stanu środowiska, tworzenie nowych wzorców zachowań oraz kształtowanie postaw, wartości niezbędnych dla poprawy stanu środowiska, upowszechnienie idei ekorozwoju we wszystkich strefach Ŝycia, uwzględniając równieŜ pracę i wypoczynek człowieka. Edukacja ekologiczna realizowana ma być w dwóch systemach kształcenia: systemie formalnym i systemie nieformalnym. System formalny ma obejmować strefy wychowania przedszkolnego, szkół podstawowych i ponadpodstawowych, szkolnictwa wyŜszego oraz edukacji dorosłych. System nieformalny to pozaszkolna edukacja ekologiczna obejmująca strefy instytucji i urzędów centralnych, województw, samorządów lokalnych, administracji terenów chronionych, organizatorów turystyki, kościołów, miejsc pracy, rodzin, środków masowego przekazu. Na terenie gminy została przeprowadzona akcja edukacyjno – informacyjna. Został zorganizowany program edukacyjny pt. „Mój Zielony Świat na terenie gminy Osjaków”. Organizatorem programu był Urząd Gminy w Osjakowie przy współpracy firmy Eko-region Sp. z o.o. Bełchatów. Program składał się z kilku etapów, z róŜnego rodzaju konkursów związanych z gospodarką odpadami (np.: zbiórki baterii, makulatury), zorganizowanych zarówno dla dzieci w szkołach jak i dorosłej społeczności gminy. Zostały równieŜ rozesłane ulotki informacyjne na temat odpadów, moŜliwości ich ponownego wykorzystania. Zachęcano do podejmowania działań mających na celu poprawę środowiska naturalnego. Zorganizowane były wyjazdy na spotkania z zakresu ochrony środowiska, na których była mowa o konieczności i zaletach segregowania odpadów. Przekazano mieszkańcom ksiąŜeczki informacyjne Fundacji Łódzkie bez azbestu pt. „bezpieczne uŜytkowanie, demontaŜ i składowanie wyrobów zawierających azbest” oraz rozmieszczono na tablicach ogłoszeń plakaty o szkodliwości azbestu. Istotne jest zaangaŜowanie placówek oświatowych, miejskich podmiotów gospodarczych oraz przedstawicieli lokalnej społeczności w organizowaniu happeningów ekologicznych, akcji proekologicznych tj. Dni Ziemi, Sprzątanie Świata. Głównymi odbiorcami powyŜszych działań są dzieci i młodzieŜ, wśród których najszybciej moŜna upowszechnić wiedzę z zakresu ochrony środowiska oraz wpoić nawyki postępowań proekologicznych. 43 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 4.11 Wnioski z diagnozy 4.11.1 Analiza SWOT – Aspekt środowiskowy W wyniku diagnozy stanu środowiska naturalnego sformułowane zostały poniŜej czynniki istotne wpływające na stan środowiska i jego ochronę w gminie Osjaków. W analizie przedstawiono: Mocne strony – w postaci przewagi zjawisk i procesów pozytywnych dla rozwoju i poprawy stanu środowiska, które powinny być kontynuowane i wzmacniane, Słabe strony – w postaci procesów, barier, wad ograniczających moŜliwości rozwojowe, które powinny być zmniejszone lub niwelowane, Szanse – w postaci czynników obiektywnych, zewnętrznych, na które nie ma bezpośredniego wpływu sprawczego, oraz wyjątkowej sytuacji jaką daje moŜliwość wykorzystania znacznych środków pomocowych UE dla poprawy środowiska, ZagroŜenia – wynikające przede wszystkim z czynników zewnętrznych stwarzających niebezpieczeństwo dla zmiany niekorzystnej. Mocne strony: dobre połączenie komunikacyjne, znaczące walory krajobrazowe, korzystne warunki środowiskowe, brak duŜych zakładów przemysłowych, duŜa lesistość terenu gminy, własna oczyszczalnia ścieków, przyjęty Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Osjaków bogate zasoby wód podziemnych wystarczająca wydajność istniejących stacji na ujściach wody, zadowalająca jakość wód podziemnych (III klasa jakości), wzrost inwestycji związanych z modernizacją i budową obiektów i urządzeń gospodarki wodno – ściekowej, stały wzrost ilości mieszkańców połączonych z siecią kanalizacji sanitarnej, stały wzrost ilości mieszkańców objętych zorganizowanym odbiorem odpadów komunalnych, brak przekroczeń wartości normatywnych zanieczyszczeń gazowych, prowadzenie akcji dotyczących popularyzacji wiedzy z zakresu prawidłowej gospodarki odpadami, organizacja konkursów ekologicznych, duŜe zaangaŜowanie władz samorządowych w popularyzację wiedzy ekologicznej, korzystanie ze źródeł energii odnawialnej. 44 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 Słabe strony: potencjalne zagroŜenie gleb erozja wietrzną, niezadowalająca jakość wód powierzchniowych, słabo rozbudowana sieć kanalizacji sanitarnej, degradacja krajobrazu (zaśmiecanie i tworzenie dzikich wysypisk), brak monitoringu emisji pól elektromagnetycznych, brak instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów, niewystarczająco rozwinięty system selektywnej zbiórki odpadów, zły stan nawierzchni drogowych, brak monitoringu ruchu drogowego i kolejowego, niezadowalający stan świadomości ekologicznej skutkujący nielegalnym zagospodarowaniem odpadów (dzikie wysypiska), brak utwardzonych dróg w niektórych częściach gminy, zbyt mała popularyzacja wiedzy ekologicznej wśród grup dorosłych społeczeństwa. Szanse: dostępność środków unijnych, zaktualizowane, zaostrzone przepisy z zakresu ochrony przyrody i środowiska , dostosowane do wymogów unijnych, skoordynowane działań prośrodowiskowych na wszystkich szczeblach administracji rządowej i samorządowej, stworzenie zintegrowanego systemu odzysku i unieszkodliwiania odpadów, zmiany procesów produkcyjnych (nowoczesne i bezpiecznie ekologicznie technologie), minimalizacja zuŜycia surowców naturalnych i emisji zanieczyszczeń do środowiska przyrodniczego oraz racjonalna gospodarka odpadami stałymi (recykling), wdroŜenie ekologicznych metod oczyszczania wód powierzchniowych, wzrost akceptacji społecznej dla działań zrównowaŜonego rozwoju, ZagroŜenia: skomplikowane procedury ubiegania się o pomocowe środki unijne, konkurencja innych ośrodków i regionów w pozyskiwaniu kapitału zewnętrznego, wysokie koszty wdraŜania planów gospodarki odpadami, nadal za niski poziom nakładów finansowych na budowę i modernizację dróg, wzrastające natęŜenie ruchu samochodowego, nadal niewystarczająca świadomość ekologiczna mieszkańców. 45 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 5 Cele, działania i zadania Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2012 z perspektywą na lata 2012-2016 Zasadą naczelną w działaniach zmierzających do poprawy stanu środowiska i zapewnienia bezpieczeństwa ekologicznego jest zasada zrównowaŜonego rozwoju, który będzie realizowany przez politykę ochrony środowiska . We wcześniejszych rozdziałach programu przeprowadzono szczegółową analizę stanu i jakości poszczególnych elementów środowiska gminy Osjaków, która umoŜliwiła identyfikację najwaŜniejszych zagroŜeń. NajwaŜniejsze problemy w zakresie ochrony środowiska to: zanieczyszczenia wód powierzchniowych, niewystarczająco rozbudowana sieć kanalizacyjna, degradacja gleb i powierzchni ziemi, hałas komunikacyjny, pojawiające się ciągle dzikie składowiska. Jako nadrzędną zasadę obowiązującą w Programie naleŜy przyjąć zrównowaŜony rozwój, przez co naleŜy rozumieć taki rozwój społeczno – gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli, zarówno współczesnego jak i przyszłych pokoleń. Program wskazuje cele, priorytety ekologiczne, działania i zadania, które są skoordynowane z programami inwestycyjnymi gminy. Aktualny stan środowiska i przewidywane jego zmiany w aspekcie planowanego rozwoju gospodarczego i przestrzennego wymuszają konieczność realizacji przedsięwzięć proekologicznych. Bardzo waŜnym problemem jest dokonanie obiektywnego wyboru priorytetów realizacyjnych poprzez ustalenie znaczenia i konieczności rozwiązania problemów. Wyboru dokonano przyjmując kryteria o charakterze ekologicznym i prawno – ekonomicznym. Kryteria o charakterze ekologicznym: zgodność z Polityką Ekologiczną Państwa na lata 2003 -2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010 i jej aktualizacją Polityką Ekologiczną Państwa na lata 2009 – 2013 z uwzględnieniem perspektywy do 2016 roku zgodność z międzynarodowymi zobowiązaniami Polski w zakresie ochrony środowiska, zgodność z celami zawartymi w Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko, zgodność z Programem Ochrony Środowiska Województwa Łódzkiego na lata 2008 – 2011, jednoczesne osiągnięcie poprawy stanu w kilku komponentach środowiska. Kryteria prawno – ekonomiczne: publiczny charakter przedsięwzięć, priorytet wynikający z wymogów przepisów prawa, 46 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 ocena przedsięwzięcia w zakresie realnej podstawy zabezpieczenia środków na realizację lub moŜliwości pozyskiwania dodatkowych środków zewnętrznych (z funduszy unijnych lub innych źródeł zagranicznych lub krajowych), efektywność ekonomiczna przedsięwzięcia, znaczenie przedsięwzięcia dla rozwoju struktury i systemu zarządzania środowiskiem w skali regionalnej. W związku z powyŜszym na terenie gminy wskazano następujące priorytety ekologiczne: CEL PODSTAWOWY : Ochrona i poprawa stanu środowiska Priorytet 1 ZrównowaŜone wykorzystanie surowców, materiałów, wody, energii Priorytet 2 Poprawa jakości i ochrona wód powierzchniowych i podziemnych Priorytet 3 Poprawa i utrzymanie jakości powietrza z ochroną przed hałasem Priorytet 4 Racjonalna gospodarka odpadami Priorytet 5 Ochrona powierzchni ziemi i gleb Priorytet 6 Ochrona istniejących zasobów przyrodniczych i krajobrazowych Priorytet 7 Wykształcenie w społeczności lokalnej nawyków kultury ekologicznej oraz poczucia odpowiedzialności za stan i ochronę środowiska CEL UZUPEŁNIAJĄCY: Przeciwdziałanie zagroŜeniom pochodzenia antropogenicznego Priorytet 8 Zminimalizowanie występowania nadzwyczajnych zagroŜeń środowiska Priorytet 9 Kontrola źródeł emisji promieniowania elektromagnetycznego Główne kierunki działań zmierzające do realizacji załoŜonych działań: Kontynuacja modernizacji sieci wodociągowej Zmniejszenie strat energii, zwłaszcza cieplnej w systemach przesyłowych, poprawa parametrów energetycznych budynków oraz podnoszenie sprawności wytwarzania energii Wykorzystanie źródeł energii odnawialnej Uporządkowanie gospodarki ściekowej Poprawa stanu wód podziemnych i powierzchniowych Ochrona przed wylewami rzek BieŜąca modernizacja dróg Wsparcie budowy infrastruktury rowerowej Zwiększenie wykorzystania gazu ziemnego w przemyśle i gospodarce komunalnej Monitoring hałasu Ograniczenie ilości wytwarzanych odpadów Eliminowanie uciąŜliwości związanych z niewłaściwym postępowaniem z odpadami Zapobieganie dewastacji i degradacji gleby Rekultywacja terenów zdegradowanych Ochrona zieleni Ochrona zasobów leśnych 47 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 Ochrona i utrzymanie krajobrazu rekreacyjnego Określenie potrzeb w zakresie reintrodukcji Edukacja ekologiczna w szkolnictwie Edukacja ekologiczna dorosłych Zmniejszenie zagroŜenia dla mieszkańców i środowiska z powodu awarii przemysłowych i transportu materiałów niebezpiecznych Prowadzenie badań pól elektromagnetycznych Zestawienie priorytetów i działań przedstawiono równieŜ w formie tabeli: Kontynuacja modernizacji sieci wodociągowej PRIORYTET 1 ZrównowaŜone wykorzystanie surowców, materiałów, wody, energii Zmniejszenie strat energii, zwłaszcza cieplnej w systemach przesyłowych, poprawa parametrów energetycznych budynków oraz podnoszenie sprawności wytwarzania energii Wykorzystanie źródeł energii odnawialnej PRIORYTET 2 Poprawa jakości i ochrona wód powierzchniowych i podziemnych Uporządkowanie gospodarki ściekowej Poprawa stanu wód podziemnych i powierzchniowych Ochrona przed wylewami rzek BieŜąca modernizacja dróg PRIORYTET 3 Poprawa i utrzymanie jakości powietrza z ochroną przed hałasem Wsparcie budowy infrastruktury rowerowej Zwiększenie wykorzystania gazu ziemnego w przemyśle i gospodarce komunalnej Monitoring hałasu PRIORYTET 4 Racjonalna gospodarka odpadami Eliminowanie uciąŜliwości związanych z niewłaściwym postępowaniem z odpadami Ograniczenie ilości wytwarzanych odpadów PRIORYTET 5 Ochrona powierzchni ziemi i gleb Zapobieganie dewastacji i degradacji gleby Rekultywacja terenów zdegradowanych Ochrona zieleni PRIORYTET 6 Ochrona istniejących zasobów przyrodniczych i krajobrazowych Ochrona zasobów leśnych Ochrona i utrzymanie krajobrazu rekreacyjnego Określenie potrzeb w zakresie reintrodukcji PRIORYTET 7 Wykształcenie w społeczności lokalnej nawyków kultury ekologicznej oraz poczucia odpowiedzialności za stan i ochronę środowiska Edukacja ekologiczna w szkolnictwie PRIORYTET 8 Zminimalizowanie występowania nadzwyczajnych zagroŜeń środowiska Zmniejszenie zagroŜenia dla mieszkańców i środowiska z powodu awarii przemysłowych i transportu materiałów niebezpiecznych PRIORYTET 9 Kontrola źródeł emisji promieniowania elektromagnetycznego Edukacja ekologiczna dorosłych Prowadzenie badań pól elektromagnetycznych 48 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 5.1 Cele, priorytety, działania PRIORYTET 1 ZrównowaŜone wykorzystanie surowców, materiałów, wody, energii Działanie: Kontynuacja modernizacji sieci wodociągowej ZrównowaŜone wykorzystanie zasobów wodnych jest istotnym czynnikiem w jej ochronie. NaleŜy nakładać nacisk na maksymalne ograniczenie jej strat. Oprócz działań samych mieszkańców mających na celu oszczędzanie wody (korzystanie z urządzeń i sprzętów wodooszczędnych, racjonalne gospodarowanie wodą) naleŜy zapewnić jak największe zminimalizowanie utraty wody w systemach przesyłowych. W tym celu naleŜy prowadzić kontrolę i modernizację sieci wodociągowej. Ponadto poprawa stanu technicznego nie tylko uszczelni sieć, jednocześnie wpłynie na poprawę jej jakości. Działanie: Zmniejszenie strat energii, zwłaszcza cieplnej w systemach przemysłowych, poprawa parametrów energetycznych budynków oraz podnoszenie sprawności wykorzystanie energii Zmniejszenie zuŜycia wszelkich surowców i nośników energii jest najbardziej racjonalnym podejściem dla zmniejszenia presji na środowisko (jednocześnie w sektorze przemysłowym wpłynie to na poprawę opłacalności wytwórczości i ograniczenie opłat ponoszonych za korzystanie ze środowiska). Wymaga to zaangaŜowania w działania zmierzające do wprowadzenia energooszczędnych technologii. W budownictwie istotne jest stosowanie materiałów energooszczędnych, zabezpieczenia budownictwa mieszkalnego, uŜyteczności publicznej przed jak najmniejszymi stratami ciepła. Działanie: Wykorzystanie źródeł energii odnawialnej Podobnie jak w całym kraju, największe moŜliwości upatruje się w rozwoju systemów przetwarzających energie biomasy (zrębki drewna, słoma itd.) na energię uŜyteczną głównie cieplną. Do celów energetycznych moŜe być wykorzystywana energia takich roślin jak wierzba czy malwa pensylwańska oraz biogaz powstający z fermentacji odpadów z produkcji zwierzęcej, ścieków komunalnych lub odpadów komunalnych (mieszanina gazów z przewaŜającym udziałem metanu). Zaawansowanie prac w zakresie wykorzystania energii ze źródeł alternatywnych zaleŜy od dokładnego rozpoznania jej zasobów oraz moŜliwości technicznych. Efektem wyznaczonych działań ma być zmniejszenie zuŜycia zasobów naturalnych, zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii. PRIORYTET 2 Poprawa jakości i ochrona wód powierzchniowych i podziemnych Działanie: Uporządkowanie gospodarki ściekowej Strategia w zakresie gospodarki ściekowej ma za zadanie między innymi zapobiegać zrzutom nieoczyszczonych ścieków do wód powierzchniowych (takŜe do gleby i do wód podziemnych). Obejmuje budowę nowych systemów kanalizacyjnych, sukcesywną realizację rozbudowy sieci kanalizacji sanitarnej i deszczowej wraz z urządzeniami podczyszczającymi, budowę przydomowych oczyszczalni ścieków. Działanie: Poprawa stanu wód podziemnych i powierzchniowych 49 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 Poza działaniami zapobiegającymi przed zanieczyszczeniem wód naleŜy dokonać równieŜ zadań naprawczych zasobów wodnych. Wyznaczono w tym celu podjecie przebudowy ujęć wody, stacji uzdatniania wody i budowę sieci wodociągowej. Poprawa stanu wód przyniesie nie tylko korzyści krajobrazowe ale równieŜ moŜliwość ich szerszego wykorzystania. Działanie: Ochrona przed wylewami rzek W zakresie ochrony przeciwpowodziowej istotne jest ograniczenie i eliminowanie zabudowy z obszarów zagroŜonych. W tym celu istotne jest uwzględnianie zasięgu tych obszarów oraz warunków ochrony przeciwpowodziowej w ich obrębie w planie zagospodarowania przestrzennego województwa, studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miast i gmin, planach miejscowych oraz decyzjach o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenów; a takŜe realizacja zadań „Programu małej retencji dla województwa łódzkiego”. W planowaniu ochrony przeciwpowodziowej oraz w działaniach operacyjnych na szczeblu lokalnym niezbędne jest utrzymanie droŜnych systemów melioracji oraz budowa urządzeń wodnych. Przede wszystkim oczekuje się zachowania czystych zasobów wód podziemnych, poprawę jakości wód powierzchniowych oraz zwiększenia atrakcyjności turystycznej wód powierzchniowych. Rozwój i modernizacja systemów retencyjnych będzie zapobiegać wylewom rzek oraz wpływać na poprawę bilansu wodnego. PRIORYTET 3 Poprawa i utrzymanie jakości powietrza z ochroną przed hałasem Działanie: BieŜąca modernizacja dróg Obecnie niezadowalający jest stan wielu nawierzchni. NaleŜy prowadzić prace naprawcze polegające na likwidacji kolein, szczególnie niebezpiecznych głębokich „dziur” w nawierzchniach. Część ulic wymaga generalnego remontu w tym w całości wymiany asfaltu. Działanie: Wsparcie budowy infrastruktury rowerowej NaleŜy propagować, promować, a przede wszystkim udostępniać alternatywne środki lokomocji, dąŜąc równieŜ w ten sposób do zmniejszenia natęŜenia ruchu pojazdów samochodowych. Działanie: Zwiększenie wykorzystania gazu ziemnego w przemyśle i gospodarce komunalnej NaleŜy dąŜyć do zmiany nośnika energii z węgla na gaz ziemny. Szczególnie korzystne byłoby to dla zmniejszenia emisji niskiej, mającej znaczący (oprócz zanieczyszczeń komunikacyjnych) wpływ na stan powietrza. Opłacalność rozprowadzania sieci gazowej uzasadniona jest szczególnie w mieście i zwartej zabudowie. Działanie: Monitoring hałasu Jako działania prewencyjne, a takŜe kontrolne naleŜy prowadzić badania poziomów ekwiwalentnych hałasu szczególnie komunikacyjnego i przemysłowego Poprzez powyŜsze działania planuje się poprawić jakość powietrza przez zmniejszenie wielkości zanieczyszczenia, zmniejszyć hałas komunikacyjny, sukcesywnie wprowadzać paliwa ekologiczne. 50 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 PRIORYTET 4 Racjonalna gospodarka odpadami Działanie: Eliminowanie uciąŜliwości związanych z niewłaściwym postępowaniem z odpadami Istotne jest zawieranie umów przez właścicieli nieruchomości z podmiotami gospodarczymi odbierającymi odpady, naleŜy dąŜyć do tego, aby wszyscy mieszkańcy byli objęci zorganizowaną zbiórką odpadów. Firmy zobowiązane są do unieszkodliwiania odpadów na legalnych składowiskach. Z powyŜszym wiąŜe się równieŜ kontrola podpisywania umów oraz działalności podmiotów gospodarczych w zakresie zbierania, transportu i unieszkodliwiania odpadów. NaleŜy dąŜyć do wyeliminowania praktyki nielegalnego składowania odpadów – dzikich składowisk. Ponadto waŜnym problemem jest demontaŜ i unieszkodliwianie azbestu. Do 2032 roku zakłada się usunąć azbest i wyroby zawierające azbest, co wiąŜe się z właściwie przeprowadzonymi działaniami. NaleŜy kontrolować i uświadamiać mieszkańców, Ŝe usuwanie azbestu musi być przeprowadzone w odpowiednich warunkach technicznych przez specjalistyczną firmę. Przy tym znaczący jest fakt, Ŝe właściwe eliminowanie azbestu i wyrobów zawierających azbest wiąŜe się ze znacznymi kosztami. Nawet w okresie do 2032 roku stanowić będzie znaczne obciąŜenie finansowe dla właścicieli nieruchomości, na których występują wyroby azbestowe. Działanie: Ograniczenie ilości wytwarzanych odpadów Pierwszym krokiem obniŜenia ilości odpadów powinna być selektywna zbiórka, która umoŜliwi ograniczenie ilości odpadów na składowiskach oraz ich odzysk. Dzięki wykorzystaniu surowców wtórnych zmniejsza się udział surowców pierwotnych w produkcji, co wpływa na zmniejszenie zanieczyszczenia środowiska oraz zachowanie zasobów naturalnych. Realizacji tych załoŜeń sprzyja równieŜ wprowadzenie nowoczesnych mało odpadowych i bezodpadowych technologii produkcji. W celu ograniczeniu odpadów naleŜy takŜe wprowadzać nowoczesne technologie odzysku, w tym recyklingu, umoŜliwiające przetwarzanie w całości lub części niektórych materiałów wprowadzanych na rynek oraz unieszkodliwianie innymi metodami niŜ składowanie tych, których nie moŜna poddać odzyskowi. NaleŜy ograniczyć składowanie odpadów ulegających biodegradacji. WiąŜe się to z budową linii technologicznych do ich przetwarzania czyli: kompostowni odpadów organicznych, linii mechaniczno – biologicznego przetwarzania odpadów, instalacji fermentacji odpadów i zakładów termicznego przekształcania odpadów. Przyjęte działania mają za zadanie nie tylko zlikwidować ilość wytwarzanych oraz składowanych odpadów, ale takŜe zlikwidować zagroŜenia wynikające ze składowania odpadów oraz ograniczyć zuŜycie surowców naturalnych. PRIORYTET 5 Ochrona powierzchni ziemi i gleby Działanie: Zapobieganie dewastacji i degradacji gleby Podstawą jest racjonalne wykorzystanie zasobów gleb, zwłaszcza w ujęciu długookresowym, które powinno polegać na zagospodarowaniu gleb w sposób odpowiadający ich walorom przyrodniczym i klasie 51 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 bonitacyjnej, dostosowaniu formy zagospodarowania oraz kierunków i intensywności produkcji do naturalnego potencjału gleb. Istotna jest działalność człowieka w zakresie działań agrotechnicznych. W rolnictwie powinno być upowszechnianie i wdraŜanie Zasad Dobrej Praktyki Rolniczej. Ponadto naleŜy zapobiegać przed nadmierną wycinką lasów i drzew, niszczeniem szaty roślinnej. Oczywista jest ochrona przed zanieczyszczeniami komunikacyjnymi na przykład poprzez stosowanie zieleni izolacyjnej. Działanie: Rekultywacja terenów zdegradowanych Działania rekultywacyjne powinny być optymalne dla środowiska ale równieŜ racjonalne ekonomicznie. Dotyczą one nie zamykanych składowisk, ale i niestety ciągle pojawiających się „dzikich wysypisk” (w ich przypadku zadania naprawcze polegają na oczyszczaniu terenu, ewentualnie nasadzeń drzew czy krzewów). Kierunek działań naprawczych legalnych składowisk na leśny lub rolniczy zaleŜy od stopnia dewastacji i zostaje zasugerowany w ekspertyzach i określony dalej w decyzji. Przede wszystkim przez wyŜej wymienione działania dąŜy się do zachowania potencjału gleb, przywrócenia walorów przyrodniczych terenów zdewastowanych i zdegradowanych, a więc i ograniczenia zanieczyszczenia gleby, zmniejszenie zagroŜenia erozją. PRIORYTET 6 Ochrona istniejących zasobów przyrodniczych i krajobrazowych Działanie: Ochrona zieleni Na terenach miejskich istotne jest wprowadzanie elementów przyrodniczych. Ich obecność ma znaczenie nie tylko przyrodnicze, ale równieŜ wypoczynkowe i rekreacyjne dla mieszkańców. WaŜna jest kontrola stanu flory. WiąŜe się to zarówno z pielęgnacją (oczyszczanie, przycinanie, pielenie itd.) istniejących elementów, ochroną przed dewastacją, ewentualnymi działaniami naprawczymi, oraz z wycinką starych i/lub stanowiących zagroŜenie dla mieszkańców drzew czy krzewów i jednocześnie dosadzanie nowych. Szczególnie istotna jest kontrola obiektów chronionych, a takŜe elementów przyrodniczych na terenach uŜytkowanych w kierunku rolnym. Działanie: Ochrona zasobów leśnych Strategia leśna powinna opierać się na zrównowaŜonym rozwoju lasów i gospodarki leśnej. DuŜe znaczenie ma ochrona zasobów przyrodniczych lasów (zarówno drzewostanów jak i runa leśnego) oraz zwiększenie ich powierzchni. Poza tym w celu działania stanom niepoŜądanym (choroby, szkodniki, poŜary) konieczne jest prowadzenie monitoringu środowiska leśnego. WaŜne jest aby dolesienia dąŜyły do łączenia ciągów ekologicznych. Zasoby leśne wpływają na jedne z najwaŜniejszych zadań w zakresie ochrony środowiska. Powierzchnie lasów pozytywnie oddziaływają na poprawę bilansu wodnego, zwiększenie róŜnorodności przyrodniczej (lasy nadal zachowują duŜy stopień naturalności i cechują się zróŜnicowaniem siedlisk), ochronę gleb przed erozją. 52 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 Istotne jest, Ŝe wszystkie działania powinny być prowadzone w sposób ciągły bez względu na formę własności lasów. Działanie: Ochrona i utrzymanie krajobrazu rekreacyjnego Gmina posiada wysokie walory przyrodniczo – krajobrazowe. Pokrywanie się obszarów najcenniejszych pod względem przyrodniczym z obszarami atrakcyjnymi turystycznie ma swoje odzwierciedlenie we wzroście negatywnego oddziaływania turystyki i rekreacji na zasoby przyrodnicze . Dlatego waŜne jest aby zagospodarowanie takich terenów odbywały się z uwzględnieniem zabezpieczenia środowiska przyrodniczego, w tym równieŜ poprzez promowanie zachowań zgodnych z zasadami ochrony przyrody i krajobrazu. Ponadto moŜna wykorzystać walory przyrodniczo – krajobrazowe do promocji aktywnego wypoczynku i edukacji ekologicznej. Działanie: Określenie potrzeb w zakresie reintrodukcji Postępujące procesy urbanizacyjne, gospodarcze, zanieczyszczenie środowiska mogą prowadzić do niszczenia walorów przyrodniczo – krajobrazowych, fragmentacji ekosystemów i utraty bioróŜnorodności. Znaczenie ma tutaj ochrona ekosystemów szczególnie wodnych, rzek i dolin, terenów wodno – błotnych tj. obszarów charakteryzujących się najwyŜszą bioróŜnorodnością. Wskazana jest więc renaturyzacja części terenów w kierunku odtworzenia mozaiki siedlisk. Podstawą jest przede wszystkim gruntowna identyfikacja zagroŜonych siedlisk i opracowanie planów ich ochrony. Ponadto przecinając obszary przyrodnicze ciągami komunikacyjnymi trzeba pamiętać o utrzymaniu droŜności naturalnych szlaków migracyjnych. Zakłada się w ten sposób utrzymać i przywrócić zasoby i walory przyrodnicze oraz osiągnąć jak najlepsze efekty uŜytkowania w sposób zgodny z zasadami ochrony przyrody, bioróŜnorodności i krajobrazu PRIORYTET 7 Wykształcenie w społeczności lokalnej nawyków kultury ekologicznej oraz poczucia odpowiedzialności za stan i ochronę środowiska Działanie: Edukacja ekologiczna w szkolnictwie Kształtowanie świadomości ekologicznej dzieci i młodzieŜy jest waŜnym zadaniem w ich wychowaniu. Istotne jest, aby wykształcić w nich odpowiedzialność za stan środowiska i inicjatywę w zakresie działań proekologicznych. Faktem jest teŜ, Ŝe dzieci i młodzieŜ jest grupą, do której najłatwiej dotrzeć (między innymi z powodu tego, Ŝe istnieje obowiązek kształcenia formalnego, poprzez wprowadzanie zagadnień z zakresu ochrony środowiska w szkołach) oraz grupą najchętniej i najłatwiej przyswajającą wiedzę z zakresu ekologii. Tematyka ekologiczna stanowi element wielu przedmiotów a jej właściwa realizacja zaleŜy równieŜ od zaangaŜowania nauczycieli, od ich znajomości problemów z zakresu ochrony środowiska gminy. Działanie: Edukacja ekologiczna dorosłych Jednym z podstawowych warunków zrównowaŜonego rozwoju jest włączenie do udziału w nim całego społeczeństwa. Dlatego konieczna jest jak najbardziej wszechstronna edukacja ekologiczna skierowana do: 53 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 osób dorosłych, róŜnych grup zawodowych (rolników, nauczycieli, organizatorów turystyki, przemysłowców). Najlepszym i najefektywniejszym sposobem podniesienia świadomości ekologicznej osób dorosłych jest zaangaŜowanie mieszkańców w procesy decyzyjne. Wymaga to szerokiego informowania społeczeństwa o stanie środowiska, działaniach na rzecz jego ochrony, a takŜe o moŜliwościach prawnych uczestnictwa mieszkańców w podejmowaniu decyzji mających wpływ na stan środowiska. Szczególnie waŜną rolę w edukacji ekologicznej mają organy samorządowe. Powinny one współpracować przy opracowaniu i realizacji lokalnych programów edukacji ekologicznej z organizacjami, instytucjami, przedstawicielami zakładów pracy i społeczności lokalnych. NaleŜy równieŜ pamiętać, Ŝe duŜy wpływ i znaczenie (jeśli nie największe) mają media. Stąd równieŜ waŜne jest włączenie ich do współpracy. Zwiększenie świadomości ekologicznej (szczególnie w zakresie gospodarki odpadami, gospodarki ściekowej, oszczędności energii) społeczeństwa jest koniecznym i niezbędnym warunkiem realizacji celów zarówno w zakresie racjonalnego uŜytkowania zasobów naturalnych jak i poprawy jakości środowiska. PRIORYTET 8 Zminimalizowanie występowania nadzwyczajnych zagroŜeń środowiska Działanie: Zmniejszenie zagroŜenia dla mieszkańców i środowiska z powodu awarii przemysłowych i transportu materiałów niebezpiecznych Działania zapobiegawcze winny zostać skoncentrowane na doskonaleniu systemów ostrzegawczych, doskonaleniu technologii produkcji, opracowaniu standardów prawidłowych zachowań społeczeństwa w sytuacji wystąpienia zagroŜeń środowiska z tytułu awarii przemysłowej, oraz na ciągłym doskonaleniu systemu ratowniczo – gaśniczego na wypadek zaistnienia awarii, obejmującego zakłady o duŜym i zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii. Istotnym działaniem będzie kreowanie właściwych zachowań mieszkańców w przypadku wystąpienia awarii poprzez systematyczne edukacje i informacje. Środki transportu materiałów niebezpiecznych powinny być przystosowane do bezpiecznego załadunku, przeładunku i rozładunku materiałów, a trasy przejazdów powinny zapewniać bezpieczeństwo dla mieszkańców i środowiska. Działanie: Kontrola emisji promieniowania elektromagnetycznego W najbliŜszych latach podstawowym zadaniem będzie prowadzenie badań, które pozwolą na ocenę skali zagroŜenia polami elektromagnetycznymi. Ponadto, jednym z waŜnych zadań słuŜących realizacji celu będzie wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów poświeconych ochronie przed polami z wyznaczeniem stref ograniczonego uŜytkowania między innymi wokół urządzeń elektroenergetycznych, radiokomunikacyjnych i radiolokacyjnych, gdzie jest rejestrowane przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych. W przypadku nowych urządzeń istotna będzie niskokonfliktowa lokalizacja. WaŜnym zjawiskiem jest wzajemne oddziaływanie pomiędzy poszczególnymi komponentami środowiska, a co za tym idzie bezpośrednia poprawa jednego wpływa pośrednio na poprawę stanu pozostałych składników środowiska. 54 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 5.2 Zadania do realizacji na lata 2009-2016 CEL PODSTAWOWY: Ochrona i poprawa stanu środowiska PRIORYTET 1: ZrównowaŜone wykorzystanie surowców, materiałów, wody i energii Działanie: Kontynuacja modernizacji sieci wodociągowej: BieŜące remonty i modernizacja istniejących wodociągów Działanie: Zmniejszenie strat energii, zwłaszcza cieplnej w systemach przesyłowych, poprawa parametrów energetycznych budynków oraz podnoszenie sprawności wytwarzania energii Stosowanie materiałów energooszczędnych w budownictwie Termomodernizacja budynków uŜyteczności publicznej Modernizacja oświetlenia ulicznego Działanie: Wykorzystanie źródeł energii odnawialnej Określenie potencjału technicznego i ekonomicznego energii odnawialnej Wspieranie projektów w zakresie budowy urządzeń i instalacji do produkcji i transportu energii wytwarzanej z alternatywnych źródeł Zastępowanie węgla bardziej ekologicznymi nośnikami energii PRIORYTET 2: Poprawa jakości i ochrona wód powierzchniowych i podziemnych Działanie: Uporządkowanie gospodarki ściekowej: Budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowościach Osjaków, Felinów, Zofia Modernizacja i rozbudowa oczyszczalni ścieków w Osjakowie BieŜące remonty istniejącej sieci kanalizacyjnej Działanie: Poprawa stanu wód podziemnych i powierzchniowych BieŜące remonty stacji uzdatniania wody Modernizacja stacji uzdatniania wody w Osjakowie Modernizacja stacji uzdatniania wody w Chorzynie Działanie: Ochrona przed wylewami rzek Budowa zbiornika retencyjnego BieŜące remonty systemu melioracyjnego PRIORYTET 3: Poprawa i utrzymanie jakości powietrza z ochroną przed hałasem Działanie: BieŜąca modernizacja dróg Przebudowa drogi w Felinowie Przebudowa drogi w m. Drobnice Przebudowa drogi Skaleniec – Walków Przebudowa drogi Dąbrowa – Kolonia Nowiny Przebudowa drogi Chorzyna – Krzętle Przebudowa drogi Kuźnica Ługowska – Kuszyna Przebudowa drogi w m. Chorzyna 55 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 Przebudowa drogi w m. Osjaków Przebudowa drogi Czernice – Mrowiny – droga krajowa nr 8 Przebudowa drogi Dębina – Skaleniec – Walków BieŜące remonty dróg Działanie: Wsparcie budowy infrastruktury rowerowej Budowa ścieŜek rowerowych Działanie: Zwiększenie wykorzystania gazu ziemnego w przemyśle i gospodarce komunalnej Rozbudowa sieci gazowej Działanie: Monitoring hałasu Wprowadzenie do miejskich planów zagospodarowania przestrzennego zapisów poświęconych ochronie przed hałasem z wyznaczeniem obszarów ograniczonego uŜytkowania wokół głównych dróg i linii kolejowych tam gdzie przekroczony jest ekwiwalentny poziom hałasu w porze nocnej 55 dB PRIORYTET 4 : Racjonalna gospodarka odpadami Priorytety, zadania i działania w zakresie gospodarki odpadami zostały przedstawione w Planie Gospodarki Odpadami dla Gminy Osjaków stanowiącym załącznik do niniejszego Programu. PRIORYTET 5: Ochrona powierzchni ziemi i gleby Działanie: Zapobieganie dewastacji i degradacji gleby: Właściwa polityka zalesiania gruntów nieprzydatnych rolniczo Wspieranie i promowanie rolnictwa ekologicznego WdraŜanie zasad Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych Działanie: Rekultywacja terenów zdegradowanych: Likwidacja „dzikich wysypisk” Likwidacja mogilnika w m. Chorzyna PRIORYTET 6: Ochrona istniejących zasobów przyrodniczych i krajobrazowych Działanie: Ochrona zieleni Prace pielęgnacyjne Zachowanie tradycyjnych zadrzewień śródpolnych wraz z występującą florą na terenach wykorzystywanych rolniczo Dosadzanie drzew i krzewów BieŜąca ochrona obszarów i obiektów prawnie chronionych Lokalizacja zadrzewień zgodnie z planami zagospodarowania przestrzennego Działanie: Ochrona zasobów leśnych: Zalesianie terenów nieprzydatnych rolniczo Tworzenie spójnych kompleksów leśnych Zachowanie w stanie nienaruszonym śródleśnych nieuŜytków 56 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 Zapewnienie lasom właściwego znaczenia w planowaniu przestrzennym, w tym kształtowaniu granicy rolno – leśnej i ochronie krajobrazu Stały monitoring obszarów leśnych w celu przeciwdziałania stanom niepoŜądanym (poŜary, choroby, szkodniki) Działanie: Ochrona i utrzymanie krajobrazu rekreacyjnego: Rozwój prac inwentaryzacyjnych w zakresie oceny stanu i rozpoznania zagroŜeń róŜnorodności biologicznej Rozwój sieci szlaków turystycznych i przyrodniczych ścieŜek dydaktycznych Promowanie zachowań zgodnych z zasadami ochrony przyrody i krajobrazu Organizowanie konkursu „Moja zagroda- moją wizytówką” mającego na celu poprawę estetyki Gminy Działanie: Określenie potrzeb w zakresie reintrodukcji Identyfikacja zagroŜonych siedlisk i opracowanie planów ich ochrony Budowa przejść dla zwierząt nad trasami komunikacyjnymi i przepustów dla organizmów wodnych PRIORYTET 7: Wykształcenie w społeczności lokalnej nawyków kultury ekologicznej oraz poczucia odpowiedzialności za stan i ochronę środowiska Działanie: Edukacja ekologiczna w szkolnictwie Organizowanie i współorganizowanie konkursów Współorganizowanie festynów Coroczna akcja sprzątania świata i wywozu odpadów komunalnych Działanie: Edukacja ekologiczna dorosłych Wydawanie materiałów informacyjnych z zakresu stanu i ochrony środowiska Szkolenia rolników PRIORYTET 8: Zminimalizowanie występowania nadzwyczajnych zagroŜeń środowiska Działanie: Zmniejszenie zagroŜenia dla mieszkańców i środowiska z powodu awarii przemysłowych i materiałów niebezpiecznych: Przeprowadzanie szkoleń i ćwiczeń w celu doskonalenia systemu ratowniczo – gaśniczego PRIORYTET 9: Kontrola źródeł emisji promieniowania elektromagnetycznego Działanie: Prowadzenie badań pól elektromagnetycznych Wprowadzenie monitoringu pól elektromagnetycznych Lokalizacja nowych urządzeń wytwarzających pola elektromagnetyczne na terenach niskokonfliktowych 57 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 6 6.1 Harmonogramy realizacji zadań ekologicznych Jednostki realizujące Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009 – 2016 Tabela 34. Jednostki realizujące oraz źródła finansowania zadań Programu Ochrony Środowiska Priorytet Działanie Jednostka realizująca Źródła finansowania Kontynuacja modernizacji sieci wodociągowej ZrównowaŜone wykorzystanie surowców, materiałów, wody i energii Zmniejszenie strat energii, zwłaszcza cieplnej w systemach przesyłowych, poprawa parametrów energetycznych budynków oraz podnoszenie sprawności wytwarzania energii Urząd Gminy i podległe mu jednostki, podmioty gospodarcze, jednostki naukowo – badawcze, właściciele mieszkań, zarządcy budynków, Wykorzystanie źródeł energii odnawialnej Poprawa jakości i ochrona wód powierzchniowych i podziemnych Uporządkowanie gospodarki ściekowej Poprawa stanu wód podziemnych i powierzchniowych Urząd Gminy i podległe mu jednostki Ochrona przed wylewami rzek BieŜąca modernizacja dróg Poprawa i utrzymanie jakości powietrza z ochroną przed hałasem Wsparcie budowy infrastruktury rowerowej Zwiększenie wykorzystania gazu ziemnego w przemyśle i gospodarce komunalnej Urząd Gminy i podległe mu jednostki, zarządcy dróg, WIOŚ, gestorzy sieci gazowej Monitoring hałasu Racjonalna gospodarka odpadami Eliminowanie uciąŜliwości związanych z niewłaściwym postępowaniem z odpadami Ograniczenie ilości wytwarzanych odpadów Zapobieganie dewastacji i degradacji gleby Ochrona powierzchni ziemi i gleb Rekultywacja terenów zdegradowanych Ochrona zieleni Ochrona zasobów leśnych Ochrona istniejących zasobów przyrodniczych i krajobrazowych Ochrona i utrzymanie krajobrazu rekreacyjnego Określenie potrzeb w zakresie reintrodukcji Wykształcenie w społeczności lokalnej Edukacja ekologiczna w szkolnictwie Urząd Gminy i podległe mu jednostki, podmioty gospodarcze, jednostki naukowo – badawcze, właściciele mieszkań, zarządcy budynków Środki własne, kredyty i poŜyczki, GFOŚiGW, PFOŚi GW, WFOŚiGW, NFOŚiGW, dotacje i fundusze wspierające Urząd Gminy i podległe mu jednostki, terenowe stacje chemiczno – rolnicze, podmioty gospodarcze, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, rolnicy Urząd Gminy i podległe mu jednostki, zarządcy dróg, Wojewódzki Konserwator Przyrody, Nadleśnictwo Wieluń, podmioty gospodarcze, jednostki naukowo – badawcze, rolnicy Urząd Gminy i podległe mu jednostki, ekologiczne 58 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 nawyków kultury ekologicznej oraz poczucia odpowiedzialności za stan i ochronę środowiska Edukacja ekologiczna dorosłych organizacje pozarządowe, szkoły, rolnicy, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, ośrodki doradztwa rolniczego Zminimalizowanie występowania nadzwyczajnych zagroŜeń środowiska Zmniejszenie zagroŜenia dla mieszkańców i środowiska z powodu awarii przemysłowych i materiałów niebezpiecznych Komenda StraŜy PoŜarnej, WIOŚ, Urząd Gminy, podmioty gospodarcze Kontrola źródeł emisji promieniowanie elektromagnetycznego Prowadzenie badań pól elektromagnetycznych Urząd Gminy i podległe mu jednostki, WIOŚ, gestorzy sieci telefonii komórkowej 6.2 Krótkoterminowy harmonogram Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009 – 2012 Tabela 35. Zadania do realizacji w latach 2009-2012 Działanie Zadanie Kontynuacja modernizacji sieci wodociągowej BieŜące remonty i modernizacja istniejących wodociągów Zmniejszenie strat energii, zwłaszcza w systemach przesyłowych, poprawa parametrów energetycznych budynków oraz podnoszenie sprawności wytwarzania energii Stosowanie materiałów energooszczędnych w budownictwie Modernizacja oświetlenia ulicznego Określenie potencjału technicznego i ekonomicznego energii odnawialnej Wykorzystanie źródeł energii odnawialnej Wspieranie projektów w zakresie budowy urządzeń i instalacji do produkcji i transportu energii wytwarzanej z alternatywnych źródeł Zastępowanie węgla bardziej ekologicznymi nośnikami energii Budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowościach Osjaków, Felinów, Zofia Uporządkowanie gospodarki ściekowej Modernizacja i rozbudowa oczyszczalni ścieków w Osjakowie BieŜące remonty istniejącej sieci kanalizacyjnej BieŜąca modernizacja stacji uzdatniania wody Poprawa stanu wód podziemnych i powierzchniowych Modernizacja stacji uzdatniania wody w Osjakowie Modernizacja stacji uzdatniania wody w Chorzynie Ochrona przed wylewem wód Budowa zbiornika retencyjnego BieŜące remonty systemu melioracyjnego Przebudowa drogi w Felinowie BieŜąca modernizacja dróg Przebudowa drogi w m. Drobnice Przebudowa drogi Skaleniec – Walków Przebudowa drogi Dąbrowa – Kolonia Nowiny 59 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 Przebudowa drogi Chorzyna – Krzętle Przebudowa drogi Kuźnica Ługowska – Kuszyna Przebudowa drogi w m. Chorzyna Przebudowa drogi w m. Osjaków Przebudowa drogi Czernice – Mrowiny – droga krajowa nr 8 Przebudowa drogi Dębina – Skaleniec – Walków BieŜące remonty dróg Wsparcie budowy infrastruktury rowerowej Budowa ścieŜek rowerowych Zwiększenie wykorzystania gazu ziemnego w przemyśle i gospodarce komunalnej Rozbudowa sieci gazowej Monitoring hałasu Wprowadzenie do miejskich planów zagospodarowania przestrzennego zapisów poświęconych ochronie przed hałasem z wyznaczeniem obszarów ograniczonego uŜytkowania wokół głównych dróg i linii kolejowych tam gdzie przeznaczony jest ekwiwalentny poziom hałasu w porze nocnej 5dB Eliminowanie uciąŜliwości związanych z niewłaściwym postępowaniem z odpadami Ograniczenie ilości wytwarzanych odpadów Informacje zawiera Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Osjaków Właściwa polityka zalesiania gruntów nieprzydatnych rolniczo Zapobieganie dewastacji i degradacji gleby Wspieranie i promowanie rolnictwa ekologicznego WdraŜanie zasad Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych Rekultywacja terenów zdegradowanych Rekultywacja „dzikich wysypisk” Likwidacja mogilnika w m. Chorzyna Prace pielęgnacyjne Zachowanie tradycyjnych zadrzewień śródpolnych wraz z występującą florą na terenach wykorzystywanych rolniczo Ochrona zieleni miejskiej Dosadzanie drzew i krzewów BieŜąca ochrona obszarów i obiektów prawnie chronionych Lokalizacja zadrzewień zgodnie z planami zagospodarowania przestrzennego Zalesianie terenów nieprzydatnych rolniczo Tworzenie spójnych kompleksów leśnych Zachowanie w stanie nienaruszonym śródleśnych nieuŜytków Ochrona zasobów leśnych Zapewnienie lasom właściwego znaczenia w planowaniu przestrzennym, w tym kształtowaniu granicy rolno – leśnej i ochronie krajobrazu Stały monitoring obszarów leśnych w celu przeciwdziałania stanom niepoŜądanym (poŜary, choroby, szkodniki) Ochrona i utrzymanie krajobrazu rekreacyjnego Edukacja ekologiczna w szkolnictwie Rozwój sieci szlaków turystycznych i przyrodniczych ścieŜek dydaktycznych Promowanie zachowań zgodnych z zasadami ochrony przyrody i krajobrazu Organizowanie i współorganizowanie konkursów Współorganizowanie festynów 60 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 Coroczna akcja sprzątania świata i wywozu odpadów komunalnych Wydawanie materiałów informacyjnych z zakresu stanu i ochrony środowiska Edukacja ekologiczna dorosłych Szkolenia rolników Zmniejszenie zagroŜenia dla mieszkańców i środowiska z powodu awarii przemysłowych i materiałów niebezpiecznych Przeprowadzanie szkoleń i ćwiczeń w celu doskonalenia systemu ratowniczo – gaśniczego Wprowadzenie monitoringu pól elektromagnetycznych Prowadzenie badań pól elektromagnetycznych 7 Lokalizacja nowych urządzeń wytwarzających pola elektromagnetyczne na terenach niskokonfliktowych Finansowanie zadań w zakresie ochrony środowiska 7.1 Potrzeby finansowe na realizację Programu na lata 2009 – 2012 Działanie Kontynuacja modernizacji sieci wodociągowej Zmniejszenie strat energii, zwłaszcza w systemach przesyłowych, poprawa parametrów energetycznych budynków oraz podnoszenie sprawności wytwarzania energii Zadanie BieŜące remonty i modernizacja istniejących wodociągów Stosowanie materiałów energooszczędnych w budownictwie Modernizacja oświetlenia ulicznego Określenie potencjału technicznego i ekonomicznego energii odnawialnej Wykorzystanie źródeł energii odnawialnej Wspieranie projektów w zakresie budowy urządzeń i instalacji do produkcji i transportu energii wytwarzanej z alternatywnych źródeł Zastępowanie węgla bardziej ekologicznymi nośnikami energii Uporządkowanie gospodarki ściekowej Poprawa stanu wód podziemnych i powierzchniowych Ochrona przed wylewem wód BieŜąca modernizacja dróg Koszty [zł] 160000 b.d. 300000 b.d. - b.d. Budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowościach Osjaków, Felinów, Zofia 2372227 Modernizacja i rozbudowa oczyszczalni ścieków w Osjakowie 2934270 BieŜące remonty istniejącej sieci kanalizacyjnej 200000 BieŜące remonty stacji uzdatniania wody 200000 Modernizacja stacji uzdatniania wody w Osjakowie 1399000 Modernizacja stacji uzdatniania wody w Chorzynie 2500000 Budowa zbiornika retencyjnego 3000000 BieŜące remonty systemu melioracyjnego 350000 Przebudowa drogi w Felinowie 2159000 Przebudowa drogi w m. Drobnice 1300000 Przebudowa drogi Skaleniec – Walków 3300000 61 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 Przebudowa drogi Dąbrowa – Kolonia Nowiny 2500000 Przebudowa drogi Chorzyna – Krzętle 3500000 Przebudowa drogi Kuźnica Ługowska – Kuszyna 3000000 Przebudowa drogi w m. Chorzyna 1000000 Przebudowa drogi w m. Osjaków 2000000 Przebudowa drogi Czernice – Mrowiny – droga krajowa nr 8 2000000 Przebudowa drogi Dębina – Skaleniec – Walków 2600000 BieŜące remonty dróg 500000 Wsparcie budowy infrastruktury rowerowej Budowa ścieŜek rowerowych 400000 Zwiększenie wykorzystania gazu ziemnego w przemyśle i gospodarce komunalnej Rozbudowa sieci gazowej Monitoring hałasu Wprowadzenie do miejskich planów zagospodarowania przestrzennego zapisów poświęconych ochronie przed hałasem z wyznaczeniem obszarów ograniczonego uŜytkowania wokół głównych dróg i linii kolejowych tam gdzie przeznaczony jest ekwiwalentny poziom hałasu w porze nocnej 5dB Eliminowanie uciąŜliwości związanych z niewłaściwym postępowaniem z odpadami Ograniczenie ilości wytwarzanych odpadów Zapobieganie dewastacji i degradacji gleby Właściwa polityka zalesiania gruntów nieprzydatnych rolniczo Wspieranie i promowanie rolnictwa ekologicznego Ochrona zasobów leśnych 30000 b.d. Rekultywacja „dzikich wysypisk” 20000 Likwidacja mogilnika w m. Chorzyna 500000 Prace pielęgnacyjne 40000 Zachowanie tradycyjnych zadrzewień śródpolnych wraz z występującą florą na terenach wykorzystywanych rolniczo Ochrona zieleni - Informacje zawiera Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Osjaków WdraŜanie zasad Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych Rekultywacja terenów zdegradowanych b.d. - Dosadzanie drzew i krzewów b.d. BieŜąca ochrona obszarów i obiektów prawnie chronionych b.d. Lokalizacja zadrzewień zgodnie z planami zagospodarowania przestrzennego - Zalesianie terenów nieprzydatnych rolniczo b.d. Tworzenie spójnych kompleksów leśnych b.d. Zachowanie w stanie nienaruszonym śródleśnych nieuŜytków b.d. Zapewnienie lasom właściwego znaczenia w planowaniu przestrzennym, w tym kształtowaniu granicy rolno – leśnej i ochronie krajobrazu - Stały monitoring obszarów leśnych w celu przeciwdziałania stanom niepoŜądanym (poŜary, choroby, szkodniki) b.d. 62 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 Ochrona i utrzymanie krajobrazu rekreacyjnego Edukacja ekologiczna w szkolnictwie Edukacja ekologiczna dorosłych Zmniejszenie zagroŜenia dla mieszkańców i środowiska z powodu awarii przemysłowych i materiałów niebezpiecznych Prowadzenie badań pól elektromagnetycznych Rozwój sieci szlaków turystycznych i przyrodniczych ścieŜek dydaktycznych b.d. Promowanie zachowań zgodnych z zasadami ochrony przyrody i krajobrazu b.d. Organizowanie konkursu „Moja zagroda- moją wizytówką” mającego na celu poprawę estetyki Gminy 20000 Organizowanie i współorganizowanie konkursów 12000 Współorganizowanie festynów 16000 Coroczna akcja sprzątania świata i wywozu odpadów komunalnych 12000 Wydawanie materiałów informacyjnych z zakresu stanu i ochrony środowiska 10000 Szkolenia rolników b.d. Przeprowadzanie szkoleń i ćwiczeń w celu doskonalenia systemu ratowniczo – gaśniczego b.d. Wprowadzenie monitoringu pól elektromagnetycznych b.d. Lokalizacja nowych urządzeń wytwarzających pola elektromagnetyczne na terenach niskokonfliktowych - Dokładna analiza finansowa była znacznie ograniczona ze względu na udział w realizacji zadań róŜnych jednostek publicznych i prywatnych. Ponadto nie uwzględnia prac podmiotów gospodarczych, zadań monitoringowych. PoniŜej przedstawiono zestawienie kosztów na poszczególne priorytety: Lp. 1. Priorytet ZrównowaŜone wykorzystanie surowców, materiałów Koszty [zł] 3 160 000 2. Poprawa jakości i ochrona wód powierzchniowych i podziemnych 12 955 497 3. Poprawa i utrzymanie jakości powietrza z ochrona przed hałasem 24 259 000 4. Racjonalna gospodarka odpadami 884 000 5. Ochrona powierzchni ziemi i gleby 550 000 6. Ochrona istniejących zasobów przyrodniczych i krajobrazowych 60 000* 7. Wykształcenie w społeczności lokalnej nawyków kultury ekologicznej oraz poczucia odpowiedzialności za stan i ochronę środowiska 50 000 8. Zminimalizowanie występowania nadzwyczajnych zagroŜeń środowiska b.d. 9. Kontrola źródeł emisji promieniowania elektromagnetycznego b.d. * Koszty nie zawierają pełnych informacji, z powodu braku szacunków niektórych zadań. Największe koszty wiąŜą się z poprawą stanu powietrza oraz wód, rozwojem gospodarki odpadami (wysokie koszty infrastruktury technicznej), ale trzeba pamiętać, Ŝe są to komponenty środowiska, które mają istotny wpływ na pozostałe elementy środowiska przyrodniczego oraz ludzi. 63 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 7.2 Analiza moŜliwości pozyskiwania środków na realizację Programu z róŜnych źródeł finansowania Potencjalne źródła finansowania działań związanych z ochroną środowiska to przede wszystkim: Fundusze własne inwestorów, w tym fundusze własne województwa, powiatu i gminy PoŜyczki, dotacje i dopłaty do oprocentowania preferencyjnych kredytów udzielane przez Fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej Zagraniczna pomoc finansowa udzielana przez fundacje i programy pomocowe Fundusze Unii Europejskiej Kredyty preferencyjne z Banku Ochrony Środowiska Kredyty międzynarodowych instytucji finansowych Kredyty, poŜyczki udzielane przez banki komercyjne Źródłem funduszy własnych województwa, powiatu i gminy mogą być: wpływy z podatku rolnego, leśnego, podatki i opłaty lokalne od osób prawnych udział gminy w podatkach stanowiących dochód budŜetu państwa (np. w podatku dochodowym) podatki i opłaty od osób fizycznych dochody uzyskiwane przez jednostki budŜetowe subwencje z budŜetu państwa dotacje celowe na zadania zlecone Fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej: Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Łodzi) Powiatowe Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (Wieluń) Gminne Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (Osjaków) prowadzą samodzielną gospodarkę finansową i pokrywają wydatki na finansowanie zadań z dziedziny ochrony środowiska i gospodarki wodnej z posiadanych środków i uzyskiwanych wpływów. Narodowy fundusz i wojewódzkie fundusze prowadzą gospodarkę finansową w sposób zapewniający pełne wykorzystanie środków pochodzących z Unii Europejskiej niepodlegających zwrotowi przeznaczonych na ochronę środowiska i gospodarkę wodną. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Województwa Fundusze Ochrony Środowiska uzupełniają fundusze gminne i powiatowe. Przychodami funduszy są między innymi wpływy z tytułu opłat za korzystanie ze środowiska i administracyjnych kar pienięŜnych pobieranych na podstawie ustawy oraz przepisów szczególnych. Przychodami mogą być równieŜ dobrowolne wpłaty, zapisy, darowizny, środki pochodzące z fundacji. Środki funduszy przeznacza się na finansowanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej w celu realizacji zasad zrównowaŜonego rozwoju i polityki ekologicznej państwa oraz na współfinansowanie projektów 64 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 inwestycyjnych, kosztów operacyjnych i działań realizowanych z udziałem środków pochodzących z Unii Europejskiej niepodlegających zwrotowi. Środki funduszy mogą być takŜe przeznaczone na współfinansowanie projektów inwestycyjnych, kosztów operacyjnych i działań realizowanych z udziałem środków bezzwrotnych pozyskiwanych w ramach współpracy z organizacjami międzynarodowymi oraz współpracy dwustronnej. Działalność ta jest finansowana poprzez: udzielanie oprocentowanych poŜyczek dopłaty do oprocentowania preferencyjnych kredytów i poŜyczek przyznawania dotacji nagrody na działalność na rzecz ochrony środowiska i gospodarki wodnej Zagraniczna pomoc finansowa udzielana przez fundacje i programy pomocnicze: Norweski Mechanizm Finansowy i Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego Mechanizmy te są bezzwrotnymi źródłami pomocy w dofinansowaniu rozwoju Polski. W ramach Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego dostępne są środki wyasygnowane przez państwa EFTA – Islandię, Lichtenstein i Norwegię, natomiast w ramach Norweskiego Mechanizmu Finansowego dostępne są środki wyasygnowane przez Królestwo Norwegii. Pomoc ta stanowi rekompensatę krajów EFTA za umoŜliwienie im dostępu do rynku Unii Europejskiej. Środki finansowe w ramach mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego są dostępne na realizację projektów w następujących obszarach priorytetowych: − Ochrona środowiska, w tym środowiska ludzkiego, poprzez m.in. redukcję zanieczyszczeń i promowanie odnawialnych źródeł energii − Promowanie zrównowaŜonego rozwoju poprzez lepsze wykorzystanie i zarządzanie zasobami − Ochrona kulturowego dziedzictwa europejskiego, w tym transport publiczny i odnowa miast − Rozwój zasobów ludzkich poprzez m.in. promowanie wykształcenia i szkoleń, wzmacnianie w samorządzie i jego instytucjach potencjału z zakresu administracji lub słuŜby publicznej, a takŜe wzmacnianie wspierających go procesów demokratycznych − Opieka zdrowotna i opieka nad dzieckiem − Badania naukowe Środki finansowe z Norweskiego Mechanizmu Finansowego mogą wspierać działania podejmowane w ramach wszystkich priorytetów Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz na zasadach pierwszeństwa w zakresie następujących dodatkowych obszarów priorytetowych: − WdraŜanie przepisów z Schengen, wspieranie Narodowych Planów Działania z Schengen, jak równieŜ wzmacnianie sądownictwa − Ochrona środowiska, ze szczególnym uwzględnieniem wzmocnienia zdolności administracyjnych do wprowadzania w Ŝycie odpowiednich przepisów istotnych dla realizacji projektów inwestycyjnych − Polityka regionalna i działania transgraniczne − Pomoc techniczna przy wdraŜaniu acquis communautaire 65 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 Ponadto środki z obu Mechanizmów Finansowych przeznaczone są na granty blokowe w formie: − Funduszu Kapitału Początkowego − Funduszu dla Organizacji Pozarządowych − Polsko – Norweskiego Funduszu Badań Naukowych − Funduszu Stypendialnego i Szkolnego − Funduszu Pomocy Technicznej Fundusze unijne Unia Europejska przewiduje udzielenie Polsce pomocy w zakresie ochrony środowiska poprzez Programy Operacyjne z Narodowej Strategii Ram Odniesienia (NSRO) oraz Program Rozwoju Obszarów Wiejskich z Krajowego Planu Strategicznego dla Obszarów Wiejskich według Strategii Rozwoju Kraju 2007 – 2015. Aktualnie istnieje moŜliwość finansowania inwestycji w ochronie środowiska w latach 2007 – 2013 w ramach Programów Operacyjnych: Infrastruktura i Środowisko Regionalny Program Operacyjny (Regionalny Program Operacyjny Województwa Świętokrzyskiego na lata 2007 - 2013) Program Rozwoju Obszarów Wiejskich Głównymi źródłami finansowani mają być fundusze: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego Fundusz Spójności (współfinansuje tylko duŜe projekty inwestycyjne – budŜecie nie mniejszym niŜ 10 mln euro) Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich Priorytety prośrodowiskowe Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (nie licząc ekologicznych aspektów uwzględnionych w priorytetach transportowych) skupione są w sześciu osiach priorytetowych: − Gospodarka wodo – ściekowa (kanalizacja i oczyszczalnie finansowane z Funduszu Spójności) − Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi (odpady i recykling finansowane z Funduszu Spójności) − Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagroŜeniom środowiska (zbiorniki retencyjne finansowane z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego) − Przedsięwzięcia dostosowujące przedsiębiorstwa do wymogów ochrony środowiska (inwestycje w firmie finansowane z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego) − Ochrona przyrody i kształtowania postaw ekologicznych (ochrona zagroŜonych gatunków finansowana z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego) − Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku (energia odnawialna finansowana z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego) Cele Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Świętokrzyskiego na lata 2007 – 2013 ujęte w celu szczegółowym: „Poprawa stanu środowiska naturalnego województwa”, obejmują: 66 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 − ochrona i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody i dóbr kultury (tworzenie warunków zrównowaŜonego rozwoju umoŜliwiających prawidłowe funkcjonowanie systemów ekologicznych), − rozwój systemów infrastruktury technicznej i społecznej (rozwój infrastruktury ochrony środowiska, zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego) − aktywizacja rolnictwa i wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich (wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich umoŜliwiający przechodzenie ludności wiejskiej do zawodów pozarolniczych.). Biorąc pod uwagę problemy i wyzwania, przed jakimi stoją obszary wiejskie, wyznaczono główne cele nowej polityki Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich: − Poprawa konkurencyjności gospodarstw rolnych poprzez ich restrukturyzację − Poprawa stanu środowiska oraz krajobrazu poprzez racjonalną gospodarkę ziemią − Poprawa warunków Ŝycia ludności wiejskiej i promocja dywersyfikacji działalności gospodarczej W ramach ochrony środowiska pomocy udziela się na realizację projektów w zakresie: − Zalesienie gruntów rolnych oraz zalesienie gruntów innych niŜ grunty rolne (wsparcie na zalesiania, premie pielęgnacyjne, premie zalesieniowe) − Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej (zaopatrzenie w wodę; gospodarka ściekowa; systemy zbioru, wywozu, segregacji odpadów komunalnych; wytwarzania, przesyłania i dystrybucji energii elektrycznej oraz energii wytworzonej ze źródeł odnawialnych, a w szczególności wiatru, wody, energii geotermalnej, słońca, biogazu lub biomasy) Poza tym Komisja Europejska utworzyła program LIFE+ który jest jedynym programem wspólnotowym poświęconym wyłącznie zagadnieniom związanym z ochroną środowiska. W jego ramach mogą być realizowane projekty (szczególnie innowacyjnych metod), które realizowały by zadania z zakresu: − ochrony przyrody i bioróŜnorodności, − przeciwdziałania zmianom klimatu, − zminimalizowanie negatywnych skutków wpływu zanieczyszczeń środowiska na zdrowie ludzi, − zrównowaŜone wykorzystanie zasobów naturalnych i racjonalna gospodarka odpadami. Przewidziane do realizacji projekty będą mogły otrzymać dofinansowanie w postaci bezzwrotnej dotacji. Poziom dotacji jest uzaleŜniony od charakteru projektu i wynosi: − 50 % kosztów kwalifikowanych – podstawowy maksymalny poziom dofinansowania, − 75 % kosztów kwalifikowanych – moŜliwy poziom dofinansowania w wyjątkowych, uzasadnionych przypadkach dla projektów z komponentu „Przyroda i BioróŜnorodność”, których głównym celem jest ochrona gatunków i siedlisk priorytetowych w obrębie obszarów Natura 2000. Wnioski o dofinansowanie mogą składać jednostki, podmioty, instytucje publiczne i prywatne. Bank Ochrony Środowiska S.A Bank Ochrony Środowiska jest jednym bankiem komercyjnym specjalizującym się w finansowaniu ochrony środowiska. Proponuje nisko oprocentowane kredyty na: 67 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 − usuwanie wyrobów zawierających azbest oraz budowę składowisk przystosowanych do unieszkodliwiania odpadów azbestowych i wodociągów w technologii rur bezazbestowych w miejsce wodociągów z rur azbestowych, − ograniczenie emisji spalin z pojazdów komunikacji zbiorowej, − uszczelnianie i hermetyzację przeładunku i dystrybucji paliw, − budowę ścieŜek rowerowych, − ograniczenie hałasu (wyciszanie stacjonarnych źródeł, budowa ekranów dźwiękochłonnych przy istniejących trasach komunikacyjnych), − termomodernizacje budynków, − ograniczenie zuŜycia energii elektrycznej, w tym modernizacje oświetlenia, − budowę i modernizację systemów ciepłowniczych, − zadania z zakresu czystszej produkcji. 8 WdraŜanie i monitoring Programu W procesie wdraŜania Programu bardzo istotne jest właściwe wykorzystanie rozwiązań o charakterze organizacyjnym, uwzględniających zasady zrównowaŜonego rozwoju. Główna odpowiedzialność za realizacje Programu spoczywa na Wójcie, który składa Radzie Gminy raporty z wykonania Programu. Wójt współdziała z organami administracji rządowej i samorządowej szczebla wojewódzkiego oraz samorządami gminnymi, które dysponują instrumentarium wynikającym z ich kompetencji. Wojewoda oraz podległe mu słuŜby dysponuje instrumentarium prawnym umoŜliwiającym normowanie korzystania ze środowiska. Natomiast w dyspozycji Zarządu Województwa znajdują się instrumenty finansowe na realizację zadań Programu. Ponadto Wójt współdziała z instytucjami kontroli i monitoringu środowiska (Inspekcja Ochrony Środowiska, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, Regionalnym Zarządem Gospodarki Wodnej) Trzeba przy tym pamiętać, Ŝe zarządzanie środowiskiem nie jest wyłączną domeną słuŜb ochrony środowiska. Chodzi o to, aby w procesie wdraŜania Programu uczestniczyli przedstawiciele róŜnych branŜ i gałęzi gospodarki oraz strefy Ŝycia społecznego, a ich działania były zgodne z zasadami zrównowaŜonego rozwoju. Bezpośrednim realizatorem zadań nakreślonych w Programie jest samorząd miasta w zakresie ochrony środowiska na własnym terenie oraz podmioty gospodarcze planujące i realizujące inwestycje zgodnie z kierunkami nakreślonymi przez Program. Realizacja Programu Ochrony Środowiska odbywa się za pomocą instrumentów: prawnych strukturalnych społecznych finansowych. 68 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 Do podstawowych instrumentów prawnych zawartych w ustawach (Prawo Ochrony Środowiska, Prawo wodne, o ochronie przyrody, o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, o odpadach, o Inspekcji Ochrony Środowiska, Prawo geologiczne i górnicze, Prawo budowlane) zalicza się: pozwolenia na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii, w tym: pozwolenia zintegrowane, na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, emitowanie hałasu do środowiska, emitowanie pól elektromagnetycznych, wytwarzanie odpadów, wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, pozwolenia wodno – prawne na szczególne korzystanie z wód, wykonywanie urządzeń wodnych, wykonywanie innych czynności i robót, budowli, które mają znaczenie w gospodarowaniu wodami lub korzystaniu z wód; zezwolenia m.in. na odzysk, unieszkodliwianie i transport odpadów, przewóz lub wywóz odpadów niebezpiecznych za granicę, przewoŜenie przez granicę państwa określonych roślin i zwierząt; koncesje wydane na podstawie Prawa geologicznego i górniczego; oceny, w tym: oceny oddziaływania na środowisko, oceny jakości powietrza, jakości wód powierzchniowych i podziemnych, stanu akustycznego środowiska, pól elektromagnetycznych w środowisku; zgody m.in. na przeznaczenie gruntów rolnych na cele nierolnicze, na gospodarcze wykorzystanie odpadów; rejestry np. terenów, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych, rezerwatów przyrody, parków narodowych, parków krajobrazowych; programy: ochrony powietrza, ochrony środowiska przed hałasem; plany, w tym: plan gospodarki odpadami, plany gospodarowania wodami dorzecza, plany ochrony przeciwpowodziowej; decyzje administracyjne, ustalające warunki realizacji przedsięwzięć, które umoŜliwiają uzyskanie optymalnych efektów w zakresie ochrony środowiska. Instrumenty strukturalne rozumiane są jako narzędzia do formułowania, integrowania i wdraŜania polityk środowiskowych. Są to przede wszystkim strategie i programy wdroŜeniowe oraz systemy zarządzania środowiskowego. Do instrumentów strukturalnych naleŜą między innymi: Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Osjaków na lata 2007-2013 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków Instrumenty społeczne to przede wszystkim edukacja ekologiczna, informacja i komunikacja oraz współpraca i współdziałanie. Edukacja i informacja z komunikacją są ze sobą ściśle powiązane, bowiem dobra i właściwa informacją potęguje proces edukacji. Z drugiej strony, w przypadku osiągnięcia właściwego poziomu edukacji, komunikacja z grupami zadaniowymi jest łatwiejsza, a przekazywane informacje są właściwie przekazywane. Działania edukacyjne realizowane są w róŜnych formach i na róŜnych poziomach, począwszy od szkół wszystkich stopni a skończywszy na szkoleniach adresowanych do poszczególnych grup zawodowych i 69 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 organizacji. Działalność ta wymaga ciągłego poszerzania sposobów aktywizacji społeczeństwa oraz szkolenia coraz to innych grup zawodowych i społecznych. W szczególności powinny być organizowane szkolenia dla: pracowników administracji, samorządów mieszkańców, nauczycieli, członków organizacji pozarządowych, dziennikarzy, dyrekcji i kadry zakładów produkcyjnych. Podstawą skuteczności działań edukacyjnych jest rzetelne informowanie społeczeństwa na temat stanu środowiska na przykład poprzez wydawanie ogólnodostępnych raportów o stanie środowiska. Istotne jest takŜe komunikowanie się ze społeczeństwem przy podejmowaniu decyzji o działaniach inwestycyjnych. NajwaŜniejszymi formami pozyskiwania środków finansowych na działalność związaną z ochroną środowiska są: opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska (za emisję zanieczyszczeń do powietrza, za pobór wody powierzchniowej i podziemnej, za odprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, za składowanie odpadów, wyłączenie gruntów z produkcji rolnej i leśnej, usuwanie drzew i krzewów) kary za przekroczenie lub naruszenie warunków korzystania ze środowiska (za przekroczenie określonych w pozwoleniach: ilości lub rodzajów gazów lub pyłów wprowadzanych do powietrza, ilości, stanu lub składu ścieków, ilości pobranej wody, poziomów hałasu, naruszenie warunków decyzji zatwierdzającej instrukcje eksploatacji składowiska odpadów lub decyzji określającej miejsce i sposób magazynowania odpadów, wymaganych przepisami o odpadach, co do rodzaju i sposobu składowania lub magazynowania odpadów fundusze celowe powołane wyłącznie aby pomagać w realizacji zadań związanych z ochroną środowiska. Pełnią one funkcję prewencyjną jak i redystrybucyjną. Funkcja prewencyjna dotyczy aktywnego zachęcenia podmiotów gospodarczych do podejmowania działań m.in. w zakresie: instalowania odpowiednich urządzeń ochronnych, dokonywania wyboru najlepszej dostępnej technologii (BAT), optymalizacji lokalizacji inwestycji, oszczędnego korzystania z zasobów środowiska. Natomiast funkcja redystrybucyjna polega na gromadzeniu i przemieszczaniu środków przeznaczonych na ochronę środowiska. Szczegółowy opis źródeł finansowania zadań z zakresu ochrony środowiska przedstawiono w rozdziale 7. WdraŜanie Programu ochrony Środowiska będzie podlegało regularnej ocenie w zakresie: określenia stopnia wykonania przedsięwzięć, określenia stopnia realizacji przyjętych celów, oceny rozbieŜności pomiędzy przyjętymi celami i działaniami, a ich wykonaniem, analizy przyczyn tych rozbieŜności. Wójt będzie oceniał co dwa lata stopień wdraŜania Programu. Ocena ta będzie podstawą przygotowania raportu z wykonania Programu, opracowaniem listy przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w kolejnych czterech latach, aktualizacji celów i kierunków działań ekologicznych.. Konieczne będzie regularne zbieranie, analiza i ocena danych stanu środowiska. PoniŜej proponuje się listę wskaźników (przewidziana do modyfikacji) monitorujących Program: jakość wód powierzchniowych, udział wód pozaklasowych, 70 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 jakość wód podziemnych, udział wód bardzo dobrych i dobrych, stopień zwodociągowania miasta i gminy, stopień skanalizowania miasta i gminy, ścieki przemysłowe i komunalne wymagające oczyszczenia odprowadzane do wód powierzchniowych lub do ziemi, stosunek długości sieci kanalizacyjnej do sieci wodociągowej, ilość wytwarzanych odpadów komunalnych na jednego mieszkańca na rok, udział odpadów komunalnych składowanych na składowiskach, udział odpadów przemysłowych składowanych na składowiskach, wielkość emisji zanieczyszczeń pyłowych do powietrza z zakładów szczególnie uciąŜliwych, wielkość emisji zanieczyszczeń gazowych do powietrza z zakładów szczególnie uciąŜliwych, liczba punktów monitoringu hałasu, w których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów, wskaźnik lesistości, procentowy udział powierzchni terenów objętych ochroną prawną, nakłady inwestycyjne na ochronę środowiska, udział energii odnawialnej w całkowitym zuŜyciu energii pierwotnej, liczba gospodarstw ekologicznych posiadających certyfikat i powierzchnia upraw, udział społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska wg oceny jakościowej, ilość i jakość interwencji (wniosków) zgłaszanych przez mieszkańców, liczba, jakość i skuteczność kampanii edukacyjno – informacyjnych. 9 Informacje o przeprowadzonych konsultacjach Prace nad Programem Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków rozpoczęły się w maju 2009 roku. Zgodnie z zapisami ustawy Prawo ochrony środowiska projekt Programu został przesłany do zaopiniowania do Starostwa Powiatowego w Wieluniu. Projekt Programu został przekazany równieŜ do konsultacji społecznych. W okresie konsultacji projekt dostępny był w siedzibie Urzędu Gminy w Osjakowie. Nie zgłoszono szczegółowych uwag. Na podstawie art. 48 ustawy z dnia 3 października 2008r. o udostępnianiu informacji i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199 poz. 1227) wystąpiono z wnioskiem o odstąpienie od przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Do wniosku załączono informacje zgodnie z art. 49 ustawy z dnia 3 października 2008r. o udostępnianiu informacji i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199 poz. 1227) i uzyskano odpowiedź pozytywną. 71 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 10 Oddziaływanie na środowisko projektu Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków NaleŜy stwierdzić, Ŝe niniejszy Program, jako dokument planistyczny, słuŜył będzie jako wskaźnik działań, które naleŜy wdraŜać na terenie gminy w celu osiągnięcia określonych w Polityce Ekologicznej Państwa załoŜeń z zakresu szeroko rozumianej ochrony środowiska. Nadrzędną zasadę obowiązującą w Programie przyjęto zrównowaŜony rozwój, przez co naleŜy rozumieć taki rozwój społeczno – gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli, zarówno współczesnego jak i przyszłych pokoleń. ZagroŜenia dla środowiska jakie mogą wystąpić w gminie mogą mieć swoje źródła przede wszystkim w działalności człowieka. Takie bowiem zagroŜenia pochodzenia naturalnego jak: wichury, opady nawalne, nie występują z częstotliwością, która wymagałaby podjęcia specjalnych działań zapobiegawczych. Dodatkowym czynnikiem zagroŜenia dla terenów wzdłuŜ brzegów Warty jest powódź. Obszar gminy nie naleŜy równieŜ do terenów zagroŜonych w wyniku działalności przemysłowej. Zatem moŜna się spodziewać, Ŝe w zakresie czystości wód, na poprawę jakości wód powierzchniowych oraz zmniejszenie zagroŜenia wód podziemnych jest w stanie wpłynąć uporządkowanie gospodarki ściekowej, optymalne stosowanie nawozów i środków ochrony roślin w rolnictwie oraz odpowiednio prowadzona gospodarka odpadami komunalnymi. Rezultatem realizacji przyjętych w POŚ działań będzie szereg zróŜnicowanych oddziaływań ekologicznych o bardzo zróŜnicowanej i zmiennej skali natęŜenia, trwałości i zasięgu przestrzennym. Bezpośrednimi odbiorcami zmian będą przede wszystkim następujące komponenty środowiska: zasoby wodne, powierzchnia ziemi i gleby, ludzie. NaleŜy się spodziewać, Ŝe w zakresie czystości wód, na poprawę jakości wód powierzchniowych oraz zmniejszenie zagroŜenia wód podziemnych jest w stanie wpłynąć uporządkowanie gospodarki ściekowej, optymalne stosowanie nawozów i środków ochrony roślin w rolnictwie (poprzez edukację). Warto jednak zwrócić uwagę na pośrednie, szersze oddziaływanie – poprawa stanu funkcjonowania infrastruktury wpłynie na estetykę krajobrazu, ponadto wzrost świadomości mieszkańców mogą przyczynić się do racjonalnego korzystania z wody, energii, zmniejszania zanieczyszczenia powietrza (ograniczenie niepoŜądanych postępowań np.: spalanie odpadów w przydomowych piecach). W miarę zmniejszenia ilości źródeł energii cieplnej z zastosowaniem takich paliw jak węgiel byłaby szansa równieŜ na poprawę stanu powietrza. Szczególnie istotne jest wprowadzenie zadrzewień i zakrzewień - wpłynie korzystnie na gleby i zachowanie róŜnorodności biologicznej, poniewaŜ stanowią one ostoje i ułatwiają migrację wielu organizmów, które w nieróŜnorodnym krajobrazie rolniczym nie mogły by bytować; powierzchnie lasów pozytywnie oddziaływają na poprawę bilansu wodnego, ochronę gleb przed erozją. 72 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 Realizacja zadań wpłynie na poprawę i ochronę stanu środowiska, przede wszystkim: oczekuje się zachowania czystych zasobów wód podziemnych, poprawę jakości wód powierzchniowych oraz zwiększenia atrakcyjności turystycznej wód powierzchniowych, utrzymanie jakości powietrza, zlikwidowanie zagroŜenia wynikającego z niewłaściwego składowania odpadów oraz ograniczyć zuŜycie surowców naturalnych, zachowanie potencjału gleb, przywrócenia walorów przyrodniczych terenów zdewastowanych i zdegradowanych, a więc i ograniczenia zanieczyszczenia gleby; szczególnie istotne na wpływ gleb będzie zlikwidowanie mogilnika na terenie m. Chorzyna, utrzymanie i przywrócenie zasobów i walorów przyrodniczych oraz osiągnięcie jak najlepszych efekty uŜytkowania w sposób zgodny z zasadami ochrony przyrody, uporządkowanie infrastruktury technicznej, polepszenie jakości Ŝycia mieszkańców. Poprawy stanu środowiska naleŜy spodziewać się na obszarze całej gminy. Uporządkowanie gospodarki ściekowej (sieć kanalizacyjna) dotyczy bezpośrednio sołectw, na terenie których planowana jest budowa. Ewentualne oddziaływania negatywne wynikające z realizacji Programu wynikające z budowy kanalizacji, dróg, stanowią przede wszystkim okresowe i chwilowe zagroŜenie przemieszczające się wraz z pracami budowlanymi, zanikającymi po ich zakończeniu, które mogą powodować: zwiększenie pylenia, propagację hałasu (związane głównie z ruchem samochodów dostawczych oraz pracą maszyn podczas fazy budowy), wytwarzanie odpadów. Przewiduje się, Ŝe dotyczyć to będzie jedynie terenów budowy, zamykać się będzie w działkach inwestycji. Nieodwracalne skutki mogą być natomiast związane są z ewentualnym zajmowaniem gruntów rolniczych, jednakŜe nie przewiduje się takich działań. Planowane przedsięwzięcia prowadzone będą przez obszary zabudowy zagrodowej, nie będą prowadzone na obszarach chronionych stąd nie będą powodować niszczenia obszarów cennych przyrodniczo oraz zakłócać migracji gatunków. Realizacja zadań nie będzie negatywnie oddziaływać na obszary Natura 2000, najbliŜszy – Załęczański Łuk Warty – połoŜony jest w gminie Pątnów. Podczas prowadzenia prac budowlanych wymagane są oznaczenia oraz zabezpieczana terenu budowy, więc zagroŜenie dla mieszkańców będzie wyeliminowane. Charakter omawianego dokumentu oraz zawartych w nich zadań są z załoŜenia „pro-środowiskowe”. Przedstawione cele, działania oraz zadania niezbędne są do osiągnięcia wyznaczonych priorytetów i celów ekologicznych, realizacji załoŜeń Polityki Ekologicznej Państwa. Wskazane projekty zostały obecnie uznane za priorytetowe. 73 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 Rozwiązania zastosowane w Programie zgodne są z zapisami w dokumentach wyŜszego rzędu; są w pełni zasadne, z ekologicznego oraz ekonomicznego punktu widzenia. 11 Streszczenie w języku niespecjalistycznym Podstawą opracowania „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków ” jest art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (tekst jednolity Dz. U. 2001 Nr 62 poz. 627 z późn. zm.), który nakłada na Wójta obowiązek sporządzenia gminnego Programu Ochrony Środowiska. Program opracowany jest na okres 4 lat. Po zaopiniowaniu przez Zarząd Województwa Łódzkiego Program uchwalany jest przez Radę Gminy, a co dwa lata Wójt sporządza raport z jego realizacji. Integralną część Programu stanowi Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Osjaków sporządzany na mocy art. 14 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (tekst jednolity Dz. U. 2007 Nr 39 poz. 251). Program wskazuje cele i priorytety ekologiczne, rodzaje i harmonogramy działań proekologicznych oraz środki niezbędne do osiągnięcia zaplanowanych celów. Rozdział 1 przedstawia uwarunkowania w zakresie ochrony środowiska wynikające z dokumentów krajowych takich jak: Polityka Ekologiczna Państwa, Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko. W rozdziale 2 dokonano oceny realizacji poprzedniego Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków. W rozdziale 3 została zawarta ogólna charakterystyka gminy w zakresie demografii i gospodarki. Rozdział 4 szczegółowo analizuje diagnozę stanu środowiska gminy, tj.: zasoby surowcowe, gleby, wody podziemne i powierzchniowe oraz ich jakość, stan gospodarki wodno – ściekowej, jakość powietrza, moŜliwość wykorzystania energii odnawialnej. Scharakteryzowano zasoby przyrodnicze, omówiono zagadnienia hałasu, gospodarki odpadami, potencjalnych źródeł awarii przemysłowych, zagadnienia transportu materiałów niebezpiecznych, jak równieŜ temat edukacji ekologicznej mieszkańców. Podsumowaniem diagnozy jest analiza SWOT, która pozwoliła wskazać następujące problemy: potencjalne zagroŜenie gleb erozja wietrzną, niezadowalająca jakość wód powierzchniowych, słabo rozbudowana sieć kanalizacji sanitarnej, degradacja krajobrazu (zaśmiecanie i tworzenie dzikich wysypisk), brak monitoringu emisji pól elektromagnetycznych, brak instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów, niewystarczająco rozwinięty system selektywnej zbiórki odpadów, zły stan nawierzchni drogowych, brak monitoringu ruchu drogowego i kolejowego, niezadowalający stan świadomości ekologicznej skutkujący nielegalnym zagospodarowaniem odpadów (dzikie wysypiska), brak utwardzonych dróg w niektórych częściach gminy, zbyt mała popularyzacja wiedzy ekologicznej wśród grup dorosłych społeczeństwa. 74 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 Dla realizacji wyznaczonych celów określono priorytety i działania według których określane będą zadania do zrealizowania. Stąd cele główne to: Ochrona i poprawa stanu środowiska Przeciwdziałanie zagroŜeniom pochodzenia antropogenicznego. W ramach ich realizacji wyznaczono następujące priorytety: CEL PODSTAWOWY : Ochrona i poprawa stanu środowiska Priorytet 1 ZrównowaŜone wykorzystanie surowców, materiałów, wody, energii Priorytet 2 Poprawa jakości i ochrona wód powierzchniowych i podziemnych Priorytet 3 Poprawa i utrzymanie jakości powietrza z ochroną przed hałasem Priorytet 4 Racjonalna gospodarka odpadami Priorytet 5 Ochrona powierzchni ziemi i gleb Priorytet 6 Ochrona istniejących zasobów przyrodniczych i krajobrazowych Priorytet 7 Wykształcenie w społeczności lokalnej nawyków kultury ekologicznej oraz poczucia odpowiedzialności za stan i ochronę środowiska CEL UZUPEŁNIAJĄCY: Przeciwdziałanie zagroŜeniom pochodzenia antropogenicznego Priorytet 8 Zminimalizowanie występowania nadzwyczajnych zagroŜeń środowiska Priorytet 9 Kontrola źródeł emisji promieniowania elektromagnetycznego Poszczególne priorytety zawierają działania i ogólny opis. Przedstawione zostały działania oraz zadania do realizacji o charakterze ekologicznym, niezbędne do osiągnięcia wyznaczonych priorytetów i celów ekologicznych. Rozdział 7 omawia zagadnienia związane z finansowaniem zadań w zakresie ochrony środowiska. Opisano szacunkowe koszty związane z realizacja Programu oraz wskazano moŜliwości pozyskiwania środków finansowych na realizacje zadań. Rozdział 8 przedstawia metody wdraŜania i monitoringu Programu oraz zarządzania nim za pomocą instrumentów prawnych, strukturalnych, społecznych i finansowych. 75 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków na lata 2009-2011 z perspektywą do roku 2016 BIBLIOGRAFIA: 1. Program Ochrony Środowiska dla Gminy Osjaków, 2005 2. Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Osjaków, 2005 3. Program Ochrony Środowiska dla województwa łódzkiego na lata 2008-2011 4. Plan Gospodarki Odpadami dla województwa łódzkiego na lata 2008-2011 5. Raport stanu środowiska w województwie łódzkim w 2006 roku 6. Raport stanu środowiska w województwie łódzkim w 2007 roku 7. Program małej retencji dla województwa łódzkiego 8. Sprawozdanie z Gminnego Programu Ochrony Środowiska 2009 9. Sprawozdanie z Gminnego Planu Gospodarki Odpadami 2007 10. Plan rozwoju Loaklnego Gminy Osjaków na lata 2007-2013 11. Dane Urzędu Gminy w Osjakowie 12. Dane Głównego Urzędu Statystycznego 13. Dane Banku Danych Regionalnych (archiwum GUS) 14. http://www.gios.gov.pl/monitoring_gleb_ornych 76