Rosyjski urzędnik Arkady Andriejewicz Tołoczanow (1830–1897

Rosyjski urzędnik Arkady Andriejewicz Tołoczanow (1830–1897) przybył do Królestwa
Polskiego w 1864 r. w związku z akcją uwłaszczenia chłopów przez carat jako współpracownik Komitetu
Urządzającego. W 1866 r. został wicegubernatorem radomskim, w latach 1872–1879 był
wicegubernatorem suwalskim, od r. 1881 pełnił obowiązki gubernatora łomżyńskiego, od r. 1883 –
radomskiego. W 1888 r. został powołany na stanowisko prezesa Dyrekcji Głównej Towarzystwa
Kredytowego Ziemskiego w Warszawie, na którym pozostał do śmierci.
1. Tołoczanow był bibliofilem, miłośnikiem literatury i sztuki. Najbardziej jest znany dzięki swojemu
księgozbiorowi, który przekazał w testamencie Uniwersytetowi Warszawskiemu. Współcześnie
jego dar jest uważany za jeden z najważniejszych, jakie otrzymała w swych dziejach Biblioteka
Uniwersytecka w Warszawie. Mimo iż historia tego księgozbioru i jego skład były dość
szczegółowo opisane jeszcze w 1959 r. przez Marię Brykalską, biografia A. A. Tołoczanowa,
zwłaszcza połowa jego życia, którą spędził w Rosji, pozostawała przez długie lata praktycznie
poza zakresem badań. Jednakże postać A. Tołoczanowa jest bardzo ciekawa i stanowi jeden z
tych nielicznych przykładów urzędników carskich na ziemiach polskich, którzy zostawili po sobie
dobrą pamięć, co zdarzało się dość rzadko.
W artykule, przede wszystkim na podstawie rosyjskich archiwaliów mówiących o życiu i
działalności A. Tołoczanowa, jest przedstawiona jego biografia. Najcenniejszy materiał w tym stanowi
jego korespondencja z wybitnym językoznawcą i działaczem społecznym przełomu XIX i XX wieku
Janem Baudouinem de Courtenay.
Słowa kluczowe: A. A. Tołoczanow – biografi a – urzędnicy rosyjscy – księgozbiory prywatne
– księgozbior BUW – Jan Baudouine de Courteney.