Wycieczka tematyczna „Za koleją w Olsztynie”

Wycieczka tematyczna „Za koleją w Olsztynie”
Olsztyn na poważnie związał się z koleją 1 grudnia 1872 r. Pierwszy pociąg przywiózł tu rozwój
gospodarczy i nowoczesność, miasto odwdzięczyło się kolei poczesnym miejscem w swojej historii.
Obecnie znaczenie kolei spadło, ale dawna miłość zdążyła zostawić w Olsztynie wiele śladów.
Wycieczka prowadzi po najważniejszych z nich.
Długość całkowita: 2000 m pieszo, 2000 m pociągiem (plus wariant dodatkowy)
Czas trwania: 30 min pieszo, 8 min pociągiem (plus czas zwiedzania i oczekiwania na przejazd)
Uczestnicy: osoby zainteresowane kolejnictwem, historią, w każdym wieku
1. Gmach dawnej rejencji i dyrekcji kolejowych
Wycieczkę rozpoczynamy przed obecną siedzibą Urzędu Marszałkowskiego przy ul. Plater. Jeden z
najbardziej monumentalnych i reprezentacyjnych budynków w mieście wybudowano na potrzeby
władz rejencji olsztyńskiej i służył im w latach 1911-45. Utworzenie rejencji i uczynienie Olsztyna jej
stolicą było możliwe dzięki ogromnemu skokowi cywilizacyjnemu, jaki nastąpił w mieście po
doprowadzeniu tu torów i umieszczeniu ważnego węzła kolejowego. Kolej, koszary, rejencja –
sukcesy osiągane w takiej kolejności sprawiły, że miasto stało się drugim po Królewcu ośrodkiem w
Prusach Wschodnich. Od zakończenia II wojny światowej aż do 2004 r. gmach był siedzibą dyrekcji i
innych instytucji Polskich Kolei Państwowych.
2. Wiadukty kolejowe nad Łyną
1250 m, 18 min
Al. Piłsudskiego idziemy w stronę ratusza, dalej lekkim łukiem w lewo, by po ok. 150 m dotrzeć do
placu pod Wysoką Bramą. Stąd kierujemy się w prawo, w dół ul. Nowowiejskiego. Po niecałych 300
m docieramy nad Łynę, dzięki której możemy po prawej stronie podziwiać następną budowlę. To
przerzucona nad rzeką i jej wąwozem monumentalna przeprawa, która wyprowadziła kolej z
Olsztyna na zachód. Wiadukty o wysokości ponad 20 m powstały w drugiej połowie XIX w. i pozwoliły
podkrólewiecką Wystruć połączyć przez Olsztyn z Toruniem i dalej Berlinem. Z mostu w ciągu ul.
Nowowiejskiego pod ceglane kolosy możemy dojść na kilka sposobów, ale żeby dostać się na
wiadukty, musimy podążyć dalej tą ulicą, która rychło przechodzi w ul. Konopnickiej.
3. Dworzec Olsztyn Zachodni
450 m, 7 min
Od mostu do dworca Olsztyn Zachodni pokonujemy 450 m. Budynek został wzniesiony w latach
1890-93 w miejscu istniejącego od 1883 r. drewnianego przystanku Olsztyn Przedmieście. „Zachodni”
zastąpił starą nazwę stacji dopiero w 1945 r. Warto zwrócić uwagę na historyczne wiaty, które
osłaniają wejścia do przejścia podziemnego. Spacer peronami na wschód daje namiastkę widoków,
jakie roztaczają się z wiaduktów. Ale jedynym legalnym sposobem kontemplacji panoramy w całej jej
okazałości jest przejazd pociągiem. Wystarczy wsiąść do pociągu byle jakiego, który jedzie w
kierunku wschodnim. Przejazd nie jest drogi, bo od stacji Olsztyn Główny dzieli nas jedynie ok. 2 km.
4. Dworzec Główny
przejazd 2000 m, 8 min
Dzisiejsza odsłona tego dworca jest już trzecią w historii olsztyńskich kolei. Ten swoisty znak czasów
przechodził bardziej lub mniej gwałtowne metamorfozy razem z miastem. Obecny budynek tylko
bryłą przypomina oryginał oddany do użytku w 1971 r. Wówczas dworzec, porównywany
koncepcyjnie nawet z Warszawą Centralną, był jednym z najnowocześniejszych w kraju.
Zastosowane detale zdobnicze dziś nikną w gąszczu nowych „ozdób”, a rozwiązania przestrzenne
mijają się z założonymi celami.
Obecny dworzec stoi w miejscu obiektu, który pełnił tę funkcję w latach 1948-68. Był to odbudowany
i mocno zmodernizowany pierwowzór, który spłonął po zajęciu Olsztyna przez Armię Czerwoną. Ten
pierwszy olsztyński dworzec nie odbiegał od wzorców stosowanych w dawnych Prusach Wschodnich
– pewną namiastkę jego wyglądu daje wizyta na dobrze zachowanym, a podobnym do olsztyńskiego,
dworcu w Barczewie.
Perony wciąż są osłaniane przez oryginalne wiaty, które powstały na początku XX w. Peron trzeci
kryje dodatkowo niepozorną pamiątkę z czasów ostatniej wojny. W jego zachodniej części stoi
okrągły schron w kształcie ołówka, postawiony w końcowej fazie zmagań wojennych. Bystry
obserwator wypatrzy na terenie kompleksu dworcowego więcej takich obiektów.
5. Muzeum Kolejnictwa
300 m, 5 min
O funkcjonowaniu dworca i kolei minionych czasów najwięcej dowiemy się, odwiedzając Muzeum
Kolejnictwa. Mieści się ono w wieży ciśnień, która stoi tuż przy dawnej parowozowni. W zbiorach
muzeum znajdziemy m.in. miniatury parowozów i wagonów, oryginalne sprzęty kolejarzy, a także
poznamy historię kolejnictwa na Warmii i Mazurach. Istnieje również możliwość przejażdżki ręcznie
napędzaną drezyną. Wizytę w muzeum trzeba wcześniej umówić, bo brak tu sztywnych godzin
otwarcia. A poruszanie się z przewodnikiem z Warmińsko-Mazurskiego Towarzystwa Miłośników
Kolei prowadzącego muzeum jest jedynym legalnym sposobem dotarcia do wieży ciśnień przez tory.
Wariant dodatkowy
Spragnieni większej dawki kolejowych wrażeń mogą przejechać się pociągiem do którejś z
zabytkowych, podolsztyńskich stacji. Warto odwiedzić np. Unieszewo czy Biesal, które leżą na
zachód od miasta. Dzięki temu jeszcze raz będziemy mogli podziwiać pocztówkowy widok z
wiaduktów nad Łyną. A w drodze do Biesala czeka nas dodatkowa atrakcja w postaci wież obronnych
przy moście kolejowym w Tomarynach.
W oczekiwaniu na pociąg do dalszych przygód, warto odwiedzić tablicę pamiątkową, która
upamiętnia przyjazd pierwszych polskich osadników do powojennego Olsztyna. Była to grupa 42
kolejarzy, którzy zamieszkali w oznaczonym tablicą budynku przy ul. Zientary-Malewskiej 2. To tu 19
lutego 1945 r. kolejarze zatknęli pierwszą polską flagę w Olsztynie. Łatwo tu trafić – po wyjściu z
dworca kierujemy się w prawo, a potem w prawo przekraczamy wiadukt nad torami. Pierwsza ulica
w prawo doprowadzi nas do celu, jakim jest pierwsza kamienica po prawej.
www.visit.olsztyn.eu