zobacz

Transkrypt

zobacz

PDF Page Organizer - Foxit Software
OCHRONA PRZYRODY
3. OCHRONA PRZYRODY
Zbigniew Wilczek, Andrzej Blarowski, Paweł Nejfeld
3.1. Istniejące formy ochrony przyrody
PARKI KRAJOBRAZOWE
Park Krajobrazowy Beskidu Małego został utworzony w 1998 r., jako jeden z trzech ówczesnych
parków, wchodzących w skład Zespołu Zachodniobeskidzkich Parków Krajobrazowych. Stanowi
zwartą, rozciągającą się równoleżnikowo grupę górską o długości ok. 35 km i szerokości ok. 12 km.
Od Beskidu Śląskiego na zachodzie oddziela go Brama Wilkowicka, a od Beskidu Makowskiego
na wschodzie - dolina Skawy. W części południowej granicę stanowi Pasmo Pewelskie i Kotlina Żywiecka, a na północy teren parku opada w kierunku Pogórza Śląskiego.
Powierzchnia Parku wynosi 25.770 ha, natomiast powierzchnia jego otuliny - ok. 22.250 ha.
Po reformie administracyjnej kraju w 1999 r. prawie 2/3 jego powierzchni oraz ok. 50% otuliny pozostały w województwie śląskim: w powiecie żywieckim i bielskim.Obszar Parku i otuliny na Żywieccyźnie zlokalizowany jest na terenie następujących gmin: Ślemień, Gilowice, Łękawica, Żywiec, Czernichów i Łodygowice. Park obejmuje dwa główne pasma górskie: w części zachodniej - Pasmo Magurki
Wilkowickiej - z najwyższym szczytem, tj. Czupel (935 m n.p.m.) oraz w części wschodniej - Grupa
Łamanej Skały - z najwyższym szczytem, tj. Madohora (929 m n.p.m.). Obie grupy górskie rozdziela
przełom rz. Soły z trzema, kaskadowo ułożonymi zbiornikami zaporowymi: w Czańcu, Porąbce
i Tresnej. W przeważającej części Beskidu Małego grzbiety górskie mają zasadniczo przebieg równoleżnikowy, z dużą ilością dolin: podłużnych, poprzecznych i z fragmentami przełomów. Praktycznie w każdej
dolinie na tym terenie swoje źrodła mają potoki, łączące się ze sobą i będące dopływami Soły lub Skawy.
Stoki górskie są dość strome, a szczyty i grzbiety zaokrąglone wskutek procesów erozyjnych.
Prawie 95% obszaru parku zbudowana jest z piaskowców godulskich - dość twardych i odpornych
na procesy wietrzenia. W nielicznych miejscach: korytach potoków, w kamieniołomach i na grzbietach
górskich widoczne jest podłoże skalne, m.in. wychodnie skalne i inne formy skałkowe. Duże znaczenie
przyrodnicze i poznawcze posiadają jaskinie, powstałe w wyniku procesów osuwiskowych, tektonicznych i wietrzenia w piaskowcach godulskich. Spośród 14 zinwentaryzowanych jaskiń - 6 objętych
zostało ochroną pomnikową.
W Beskidzie Małym piętro pogórza (do wysokości ok. 550 m n.p.m.) zajmują głównie uprawy
rolne i zabudowa - niegdyś bardzo rozpowszechnione zbiorowiska lasów grądowych pozostały tylko
w trudno dostępnych jarach i wąwozach. Obecnie obszary leśne obejmują niemal wyłącznie siedliska
lasu dolnoreglowego, struktura drzewostanów to: ok. 55% świerka, 30% buka, 10% jodły i 5% - innych
gatunków. Najciekawsze partie drzewostanów objęte zostały ochroną rezerwatową.
Na stokach północnych spotykana jest dość często kwaśna buczyna górska. Od wysokości 550 m
n.p.m. do ok. 930 m n.p.m. rozciąga się piętro regla dolnego, pokryte lasem mieszanym bukowojodłowo-świerkowym, bądź litymi sztucznymi świerczynami.
Ze względu na ograniczenia wysokościowe w Beskidzie Małym nie wykształciło się piętro regla
górnego - natomiast ciekawostką jest występowanie powyżej gornej granicy lasu reglowego skarłowaciałych buków.
Dotychczas przeprowadzone badania roślin naczyniowych wykazały występowanie ok. 850 gatunków. Stosunkowo duży jest udział (10%) gatunków górskich: reglowych i ogólnogórskich. Blisko 50
gatunków roślin, w tym - 20 przedstawicieli rodziny storczykowatych - podlega ochronie ścisłej.
87
OCHRONA PRZYRODY
Liczne są gatunki rzadkie i zagrożone, znajdujące sie często na granicach swoich zasięgów. Spośród przedstawicieli lokalnej fauny najbardziej rozpoznane są ssaki łowne: zwierzyna płowa (jeleń,
sarna), zwierzyna gruba (dzik) i drobne drapieżniki (lis, kuna domowa łasica). Sporadycznie spotyka
sie przechodnie niewielkie watahy wilków, a co kilka lat pojawia się niedźwiedź. Duże bogactwo form
skalnych sprzyja obecności licznych nietoperzy (m.in. mroczek późny, borowiec wielki, nocek wąsatek), spotyka sie przedstawicieli owadożernych i ryjówek (r. aksamitna i malutka).
Ogółem na terenie Beskidu Małego zanotowano dotychczas ok. 35 gatunków ssaków, 110 gatunków ptaków lęgowych, w tym - 6 drapieżników dziennych, 4 gatunki kuraków, 6 gatunków dzięciołów,
bociana czarnego i inne.
Beskid Mały w porownaniu z innymi sąsiadującymi pasmami górskimi (Beskid Żywiecki, Beskid
Śląski), jest obszarem stosunkowo słabo zagospodarowanym pod względem turystyczno - rekreacyjnym: funkcjonują na terenie powiatu żywieckiego jedynie 2 schroniska górskie, sieć szlaków turystycznych nie jest zbyt rozbudowana, brak również opracowanych ścieżek przyodniczo - dydaktycznych,
które mogłyby przybliżyć walory tego interesującego obszaru górskiego.
Park Krajobrazowy Beskidu Śląskiego został utworzony w 1998 r. równocześnie z Parkiem
Krajobrazowym Beskidu Małego, jako jeden z trzech ówczesnych parków, wchodzących w skład Zespołu Zachodniobeskidzkich Parków Krajobrazowych. Stanowi zwartą grupę górską, najbardziej na
zachód wysuniętą część Beskidów Zachodnich.
Na terenie powiatu żywieckiego Park ten reprezentuje duży fragment Pasma Baraniej Góry
o przebiegu południkowym, rozciągający się aż po dolinę Żylicy na północy, a na wschodzie opadający
w kierunku Bramy Wilkowickiej i Kotliny Żywieckiej. W południowej części Beskid Śląski zbliża się
do północnych stoków Beskidu Żywieckiego.
Główny grzbiet Pasma Baraniej Góry ciągnie się, m.in. poprzez szczyty: Barania Góra (1220 m
n.p.m.), Malinowska Skała (1152 m n.p.m.) i Skrzyczne (1257 m n.p.m.).
Powierzchnia Parku wynosi 38.620 ha, natomiast powierzchnia jego otuliny - ok. 22.285 ha.
Obszar Parku i otuliny na żywieccyźnie zlokalizowany jest na terenie następujących gmin: Lipowa,
Radziechowy - Wieprz, Węgierska Górka i Milówka. Na terenie dwóch ostatnich gmin otulina Parku
Kajobrazowego Beskidu Śląskiego "nakłada" się na strefę
ochronną Żywieckiego Parku
Krajobrazowego. Praktycznie
cały teren Parku w powiecie
żywieckim odwadniany jest przez
rz. Sołę i jej dopływy, spływające
z południowych i wschodnich
stoków głównych szczytów Pasma Baraniej Góry.
Ww. pasmo górskie zbudowane jest głównie z piaskowca godulskiego, którego niektóre warstwy pod wpływem wiatru i wody
ulegają erozji, tworząc malowniWychodnie skalne w Beskidzie Śląskim
cze progi, wodospady w dolinach
potoków, a w partiach grzbietowych - formy skałkowe. Głębokie doliny o stromych zboczach sprzyjają
88
OCHRONA PRZYRODY
powstawaniu osuwisk, obejmujących duże powierzchnie zboczy. Oprócz powierzchniowych form osuwiskowych, jak niecki, nisze, itp., występują formy podziemne w postaci jaskiń lub szczelin, mające
duże znaczenie przyrodnicze i poznawcze.
Obszar Parku niemal w 90% zajęty jest przez tereny leśne, z których blisko 70% stanowią sztucznie wprowadzone świerczyny. Od co najmniej kilkunastu lat wskutek pogarszającego się coraz bardziej
stanu zdrowotno-sanitarnego świerczyn, wywołanego działaniem chorób, niekorzystnych czynników
atmosferycznych (silne wiatry, dlugotrwałe susze, itp.) i szkodników owadzich - głównie na terenie
Nadleśnictwa Węgierska Górka - prowadzi się w nich gruntowną przebudowę drzewostanów w kierunku lasów mieszanych bukowo-jodłowych.W dominującym piętrze regla dolnego, występującym
w przedziale wysokości: 500-1000 m npm., potencjalnym typem roślinności są lasy mieszane z przeważającym udziałem buka i dużą domieszką jodły, jawora i świerka. Partie szczytowe powyżej 1000 m
npm. niemal w całości zajmują świerczyny górnoreglowe, rownież podlegające obecnie presji przede
wszystkim chorób grzybowych i gradacji kornika.
Beskid Śląski podobnie jak Beskid Żywiecki na Żywiecczyźnie charakteryzują również stosunkowo liczne i dobrze zachowane fragmenty zbiorowisk nieleśnych, głównie łąkowych i ziołoroślowych z licznymi chronionymi i rzadkimi gatunkami roślin kwiatowych. Dotyczy to głównie grzbietowych
i podszczytowych hal pasterskich oraz licznych polan śródleśnych.
Liczne badania naukowe i prowadzone w terenie inwentaryzacje stanowisk roślin naczyniowych
wykazały występowanie ok. 950 gatunków. Podobnie jak w innych parkach krajobrazowych stosunkowo
duży jest udział gatunków górskich: reglowych i ogólnogórskich, a blisko 50 gatunków roślin podlega
ochronie ścisłej. Liczne są gatunki rzadkie i zagrożone, zarówno w zbiorowiskach leśnych
i nieleśnych. Spośród przedstawicieli lokalnej fauny najbardziej rozpoznane są dobrze szlaki migracyjne
i siedliska zwierzyny łownej (jeleń, sarna, dzik) - najczęściej w dużych kompleksach leśnych piętra regla
dolnego i pogórza. Pasmo Skrzycznego i Baraniej Góry penetrują niewielkie watahy wilków, bardzo
rzadko spotkać można również niedźwiedzia brunatnego. W licznych jaskiniach i niszach skalnych
w masywie Muronki i Skrzycznego spotyka się kolonie nietoperzy (m.in. mroczek późny, borowiec wielki,
nocek wąsatek), spotyka sie przedstawicieli owadożernych i ryjówek. Spośród gatunków ptaków potwierdzone miejsca bytowania i gniazdowania mają m.in.: głuszec, bocian czarny i niektóre gatunki ptaków
drapieżnych - które dla skutecznej ochrony wymagają utworzenia stref ochronnych wokół miejsc lęgowych.
Beskid Śląski w porównaniu z innymi sąsiadującymi pasmami górskimi (Beskid Żywiecki, Beskid
Mały) od dawna stanowi obiekt szczególnego zainteresowania turystyczno-rekreacyjnego - z bogatą
bazą noclegową i gęstą siecią szlaków turystycznych, ścieżek rowerowych, a ostatnio - również ścieżek
przyrodniczo-dydaktycznych (tworzonych m.in. z inicjatywy Nadleśnictwa Węgierska Górka i administracji parków krajobrazowych).
Żywiecki Park Krajobrazowy został utworzony w 1986 r., jako najstarszy park krajobrazowy
w polskich Karpatach. Rozciąga się w Beskidzie Żywieckim od Zwardonia (na zachodzie) po Korbielów (na wschodzie), sięgając na południu do granicy ze Słowacją, a na północy jego granicę stanowi
mniej więcej droga: Żywiec - Jeleśnia.
Powierzchnia Parku wynosi 35.870 ha, natomiast powierzchnia jego otuliny - nieregularnie go
opasującej wzdłuż jego granic - ok. 21.790 ha. Obszar Parku i otuliny zlokalizowany jest na terenie
następujących gmin: Ujsoły, Rajcza, Milówka, Węgierska Górka, Radziechowy Wieprz, Świnna, Jeleśnia i Żywiec. Park obejmuje dwa główne pasma górskie: Grupa Wielkiej Raczy (w części zachodniej)
i Grupa Pilska (w części wschodniej). Grupa Wielkiej Raczy, zwana inaczej "Workiem Raczańskim"ze względu na charakterystyczny kształt, ciągnie się od Przełęczy Zwardońskiej do Przełęczy Glinka.
89
OCHRONA PRZYRODY
Grzbiety mają oryginalny, widlasty układ. W tej grupie górskiej znajduje się: Pasmo Zwardońskie i Pasmo Ujsolskie.
Najwyższe szczyty tego pasma
to: Wielka Racza (1236 m
n.p.m.) i Wielka Rycerzowa
(1226 m n.p.m.). Na północny
wschód od Przełęczy Glinka
rozciąga się Grupa Pilska, która tworzy charakterystyczne,
rozlegle gniazdo, porozcinane
promieniście dolinami. Od
najwyższego szczytu, tj. Pilska
(1557 m n.p.m.) na wszystkie
strony ciągną się grzbiety boczne, tworzące tzw. układ "rozrogów" pasm górskich: RyKrajobraz grupy Pilska
sianki - Lipowskiej (1324 m
n.p.m.), Boraczego Wierchu (1144 m n.p.m.), Romanki (1366 m n.p.m.) i grzbietu Pilska, wznoszącego się ponad górną granicę lasu. Wschodnie ograniczenie Grupy Pilska stanowi Przełęcz Glinne (809 m
n.p.m.). W otulinie parku znajduje się fragment pasma granicznego ze wzniesieniami: Góra Zimna
(935 m n.p.m.) i Westka (954 m n.p.m.).
Pod względem geograficznym Żywiecki Park Krajobrazowy reprezentuje krajobraz gór średnich,
pogórzy i dolin - tereny parku wyróżniają się szczególnym pięknem krajobrazu, dużą atrakcyjnością
turystyczną i rekreacyjną oraz znacznym udziałem zbiorowisk roślinnych o naturalnym charakterze.
Gęsta sieć rzek i potoków wskazuje, iż jest to teren zasobny w wodę; główne rzeki tego obszaru to: Soła
i Koszarawa - która oddziela tereny Beskidu Żywieckiego od Beskidu Małego. W środkowych i dolnych odcinkach potoków występują liczne progi wodospadowe - najwyższy, 10-metrowej wysokości
znajduje się na potoku Sopotnia Mała w miejscowości o tej samej nazwie, a inne malownicze progi
wodne prezentują się na potoku Szczyrbok w Korbielowie Kamiennej i w Złatnej na potoku Bystra.
Osobliwością parku krajobrazowego są nielicznie występujące niewielkie jeziorka osuwiskowe szczególnie malownicze drobne oczka wodne występują wśrod torfowisk i świerczyn górnoreglowych
na wypłaszczeniu pomiędzy szczytami: Lipowskiej i Rysianki.Torfowiska można spotkać na spłaszczeniach stokowych, wierzchowinach grzbietowych i zagłębieniach osuwiskowych, m.in. w rejonie hal:
Cebulowej, Kornienieckiej i Miziowej.
Dominującymi skałami, budującymi pasma górskie i szczyty Beskidu Żywieckiego są piaskowce
magurskie, odporne na wietrzenie, które wraz z warstwami łupków ilastych tworzą tzw. flisz karpacki.
Stosunkowo niewiele jest ciekawych form skalnych i jaskiń - głównie występują one w szczytowych
partiach Pilska, dolinie Cebulowego Potoku oraz w obrębie grzbietowej części pasma Lipowskiej Romanki i Boraczej - Prusowa.
Najważniejszym elementem krajobrazu Żywieckiego Parku Krajobrazowego są zbiorowiska leśne, a zwłaszcza bory świerkowe dolno- i górnoreglowe oraz lasy mieszane, zajmujące ponad 80% jego
powierzchni. W drzewostanach leśnych dominuje jeszcze świerk, obecnie masowo atakowany i osłabiany przez kolejne pokolenia rozwojowe kornika, zastępowany stopniowo przez nowe nasadzenia
90
OCHRONA PRZYRODY
buka i jodły. Najcenniejsze obszary leśne objęte są ochroną w postaci rezerwatów przyrody, położonych
przeważnie w najwyższych partiach podszczytowych. Obszary rezerwatowe Parku chronią najlepiej
zachowane fragmenty lasów regla dolnego i górnego, pozostałości dawnej Puszczy Karpackiej.
Różnorodność szaty roślinnej Beskidu Żywieckiego jest wynikiem zróżnicowania siedlisk oraz
kierunków działalności gospodarczej człowieka. Wskutek wielowiekowej gospodarki rolniczej i leśnej
wyraźnie uległ zmianie skład gatunkowy drzewostanów. Pierwotne biocenozy leśne z dużym zróżnicowaniem gatunkowym i wielowarstwową strukturą pionową zachowały się głównie w rezerwatach.
W niższych partiach (piętro pogórza) tereny leśne są niewielkie, rozczłonkowane i występują często na
stromych stokach, na zboczach jarów, w dnach dolin i lejach źródliskowych. Dominuje świerk z niewielkim udziałem buka, jodły, olszy szarej i jesiona. W reglu dolnym stopniowo przebudowuje sie lite
drzewostany świerkowe w kierunku dawnych lasów mieszanych jodłowo - bukowych, a w piętrze regla
górnego, obejmującego najwyższe partie szczytowe, praktycznie występują jedynie świerczyny górnoreglowe, przechodzące w zarośla kosodrzewiny powyżej górnej granicy lasu (tylko na Pilsku). Pas przejściowy górnej granicy lasu charakteryzuje się rozluźnionym drzewostanem, przechodzącym w biogrupy świerkowe. Zarośla kosodrzewiny przechodzą stopniowo w hale i polany podszczytowe, często ze
zbiorowiskami ziołoroślowymi, borówczyskami i psiarami. Mozaika zarośli kosodrzewiny, traworośli, ziołorosli i biogrup świerkowych jest jednym z ważniejszych elementów charakterystycznych dla
roślinności Beskidu Żywieckiego, ktora cechuje sie także wyjątkowym nagromadzeniem gatunków
flory - blisko 1000 gatunków, w tym wiele rzadkich w skali regionu i Karpat oraz gatunków chronionych.
Obszary Parku odznaczają się również bogactwem fauny - spotkać więc można: liczne stada jeleni,
saren, watahy dzików, masowo pojawiające się lisy, kuny domowe, a nawet wielkie drapieżniki: niedźwiedzie, rysie i wilki, penetrujące cały Beskid Żywiecki, zwłaszcza w pasie przygranicznym polskosłowackm.
REZERWATY PRZYRODY
Beskid Mały
"Madohora" - rezerwat leśny, o powierzchni 71,81 ha,
utworzony w 1960 roku. Obejmuje szczytowe partie Madohory (Łamanej Skały), (650-935 m
n.p.m.) w gminie Łękawica.
Na terenie rezerwatu występują płaty 4 zespołów leśnych.
Północną część rezerwatu zajmuje żyzna buczyna karpacka
Dentario glandulosae-Fagetum,
której drzewostan o zwarciu
90% tworzy buk zwyczajny Fagus sylvatica z domieszką jodły
Abies alba i sporadycznie świerka Picea abies. Ze względu na
duże zwarcie warstwy drzew
Wychodnie skalne w rezerwacie „Madohora”
91
OCHRONA PRZYRODY
warstwa krzewów rozwija się słabo lub brak jej zupełnie. W skład warstwy krzewów wchodzi wyłącznie
podrost drzew. Warstwę zielną o pokryciu 30-60% budują przede wszystkim takie gatunki jak: żywiec
gruczołowaty Dentaria glandulosa, przytulia wonna Galium odoratum i szczawik zajęczy Oxalis acetosella. W północnej części rezerwatu można również spotkać kwaśną buczynę górską Luzulo luzuloidisFagetum. Warstwę drzew o zwarciu 70-90% buduje buk zwyczajny Fagus sylvatica ze znaczną domieszką świerka Picea abies oraz sporadycznym udziałem jodły Abies alba. Warstwa krzewów,
w skład której wchodzi podrost drzew, jest znacznie lepiej rozwinięta aniżeli w żyznej buczynie karpackiej. Warstwa zielna jest zróżnicowana pod względem pokrycia i osiąga od 5% na stokach południowych do 70% na stokach północnych. Na powierzchniach, gdzie do dna lasu dociera najwięcej światła,
dominuje trzcinnik leśny Calamagrostis arundinacea, na pozostałych największą rolę odgrywa borówka czarna Vaccinium myrtillus. W często spotykanej warstwie mszystej występuje: złotowłos strojny
Polytrichastrum formosum, widłoząbek jednoboczny Dicranella heteromalla, płaszczeniec Plagiothecium curvifolium, knotnik zwisły Pohlia nutans.
Występowanie buczyn w północnej części rezerwatu związane jest z charakterem podłoża geologicznego. Stanowią go piaskowce godulskie, na których wytwarzają się głębokie gliniaste gleby. Część
grzbietowa Madohory i częściowo jej południowe stoki zbudowane są z rozległych grubych ławic
piaskowców istebniańskich. Ze skał tych powstają kwaśne żwirowo-piaszczyste gleby, na których buk
występuje jedynie sporadycznie, zaś roślinność buczyn zaledwie wegetuje. Stąd też na południowych
stokach Madohory wchodzących w skład rezerwatu największe powierzchnie porasta dolnoreglowy
bór jodłowo-świerkowy Abieti-Piceetum (montanum). Warstwę drzew w tym zespole o zróżnicowanym zwarciu, wynoszącym 40-80%, tworzy świerk Picea abies, jodła Abies alba i pojedynczo buk Fagus
sylvatica. W warstwie krzewów o zwarciu 10-80% oprócz podrostu drzew czasami spotyka się jarzębinę Sorbus aucuparia. W bardzo dobrze rozwiniętym runie o pokryciu 50-80% dominuje trzcinnik
leśny Calamagrostis arundinacea lub borówka czarna Vaccinium myrtillus. W warstwie mszystej osiągającej niekiedy zaledwie znikome pokrycie występuje płonnik strojny Polytrichum formosum oraz płaszczeniec Plagiothecium curvifolium.
W szczytowych partiach Madohory, w przedziale wysokości 800-920 m n.p.m., na stromym stoku
o nachyleniu 400, ekspozycji północnej, w miejscu, gdzie pokrywa śnieżna charakteryzuje się znaczną
trwałością występuje płat zachodniokarpackiej świerczyny górnoreglowej Plagiothecio-Piceetum (tatricum). Słabo zwartą warstwę drzew tworzy wyłącznie górnoreglowy ekotyp świerka Picea abies.
W warstwie krzewów oprócz podrostu świerka występuje jodła Abies alba oraz buk Fagus sylvatica.
W bujnym runie dominuje wietlica alpejska Athyrium distentifolium oraz borówka czarna Vaccinium
myrtillus. W bardzo dobrze rozwiniętej warstwie mszystej o pokryciu 40-50% największą rolę odgrywa
płaszczeniec fałdowany Plagiothecium undulatum oraz złotowłos strojny Polytrichastrum formosum.
W miejscach najwilgotniejszych występują torfowce Sphagnum girgensohnii i S. nemoreum. Atrakcją
rezerwatu są również wychodnie skalne znajdujące się w jego szczytowych partiach. Do rezerwatu
"Madohora" można dojść szlakami turystycznymi ze Ślemienia, Kocierza Rychwałdzkiego i Targanic.
"Szeroka w Beskidzie Małym" - rezerwat leśny o pow. 49,51 ha, utworzony w 1960 roku. Położony
w miejscowości Kocierz Rychwałdzki, gmina Łękawica, na stokach południowych góry Kocierz, rozciętych doliną Cisowego Potoku (650-820 m n.p.m.).
Prawie całą powierzchnię rezerwatu porasta fitocenoza żyznej buczyny karpackiej Dentario glandulosae-Fagetum. Warstwę drzew w tym zespole o zwarciu 50-90% tworzy głównie buk Fagus sylvatica
z domieszką jodły Abies alba i jawora Acer pseudoplatanus.
Warstwa krzewów jest zróżnicowana. W młodych drzewostanach o dużym zwarciu brak jej zupełnie,
92
OCHRONA PRZYRODY
w starych będących w fazie degeneracji jest bardzo bujna i osiąga do 90%
zwarcia. W skład warstwy krzewów
wchodzi podrost drzew.
Bardzo zróżnicowane pod względem pokrycia jest również runo. W silnie zwartych, młodych drzewostanach
oraz w miejscach mało wilgotnych jest
słabo rozwinięte. W starszych drzewostanach, szczególnie w miejscach wilgotnych osiąga pokrycie do 90%. Gatunkami odgrywającymi największą
rolę są: żywiec gruczołowaty Dentaria
glandulosa, przytulia wonna Galium
odoratum, wilczomlecz migdałolistny
Rezerwat „Szeroka”
Euphorbia amygdaloides oraz szczawik zajęczy Oxalis acetosella. Ciekawostką florystyczną jest natomiast podlegający
Rozkład drewna leżącej kłody w rezerwacie „Szeroka”
Gnieźnik leśny
ochronie ścisłej gnieźnik leśny Neottia nidus-avis. Na dnie lasu można spotkać liczne leżące kłody
bukowe z owocnikami hubiaka pospolitego Fomes fomentarius.
Niewielką powierzchnię w partiach grzbietowych przy zachodniej granicy rezerwatu zajmuje płat
kwaśnej buczyny górskiej Luzulo luzuloidis-Fagetum, który można zobaczyć poruszając się czerwonym
szlakiem turystycznym.
Beskid Śląski
"Kuźnie" - rezerwat przyrody nieożywionej, o powierzchni 7,22 ha, utworzony w 1995 roku. Położony w gminie Lipowa na południowo-wschodnim stoku Muronki (800-1010 m n.p.m.), gdzie zlokalizowane są wychodnie skalne i jaskinie. W górnej części rezerwatu występują liczne formy skałkowe
z basztami i ambonami skalnymi, sięgającymi do 11 m wysokości. W części środkowej spotyka się
93
OCHRONA PRZYRODY
Dolnoreglowy bór jodlowo-świerkowy
i wychodnie skalne w rezerwacie „Kuźnie”
głazowiska, liczne rowy rozpadlinowe, poprzedzielane wałami i leje zapadliskowe. Na terenie tym zinwentaryzowano 37 jaskiń i schronisk skalnych, głównie typu szczelinowego. Największe z jaskiń: Jaskinia
Chłodna (długość 117 m, deniwelacja 16,5 m) i Jaskinia pod Balkonem (długość 45 m, deniwelacja 10 m)
zostały objęte ochroną, jako pomniki przyrody nieożywionej.
Cały teren rezerwatu zajmuje płat dolnoreglowego boru jodłowo-świerkowego Abieti-Piceetum, w którym warstwę drzew buduje świerk Picea abies, z domieszką buka Fagus sylvatica, jodły Abies alba, i jawora Acer pseudoplatanus. Najstarsze świerki są
w wieku ponad 130 lat i osiągają około 60 cm w pierśnicy. Niektóre z nich oplatają korzeniami bloki skal-
ne. Gatunkiem dominującym w warstwie zielnej jest trzcinnik leśny Calamagrostis arundinacea, obok którego większą rolę odgrywają: borówka czarna Vaccinium myrtillus, narecznica szerokolistna Dryopteris dilatata, śmiałek pogięty Deschampsia flexuosa. Szczeliny skalne oraz
powierzchnię skał porastają płaty zespołu paprotki zwyczajnej i rokietu
cyprysowego Hypno-Polypodietum,
w których licznie występuje ściśle
chroniona paprotka zwyczajna Polypodium vulgare, a także inne rzadkie w Beskidzie Śląskim paprocie:
zanokcica skalna Asplenium trichoŚcieżka przyrodniczo-dydaktyczna w rezewacie „Kuźnie”
manes i zanokcica zielona A. viride.
Do rezerwatu można dotrzeć idąc z Twardorzeczki zielonym szlakiem turystycznym lub drogą leśną
wiodącą wzdłuż potoku Twarorzeczka, przy której znajduje się drogowskaz. Teren rezerwatu "Kuźnie"
udostępniony jest do zwiedzania dzięki wytyczeniu i oznakowaniu przez Nadleśnictwo Węgierska
Górka ścieżki dydaktycznej. W centrum rezerwatu znajduje się tablica informująca o jego walorach
przyrodniczych. Poruszanie się po rezerwacie poza ścieżką dydaktyczną jest niebezpieczne ze względu
na ukryte w runie liczne szczeliny skalne.
Kotlina Żywiecka
"Grapa" - rezerwat leśny, o powierzchni 23,23 ha, utworzony w 1995 roku na terenie Żywca,
na stromej skarpie w dolinie Koszarawy (370-330 m n.p.m.).
Na terenie rezerwatu chroni się fitocenozy dwóch zespołów leśnych: łęgu jesionowego z jarzmianką większą Astrantio-Fraxinetum, należącego do osobliwości roślinności powiatu żywieckiego
oraz grądu subkontynentalnego Tilio-Carpinetum.
94
OCHRONA PRZYRODY
Łęg jesionowy z jarzmianką większą rozwija
się w najwilgotniejszych partiach rezerwatu,
w dolnych partiach skarpy oraz u jej podnóża. Pozostały obszar rezerwatu
porasta grąd subkontynentalny Tilio-Carpinetum. Warstwę drzew
w tym zespole o zwarciu
80-90% tworzą przede
wszystkim grab Carpinus
betulus, dąb szypułkowy
Quercus robur, lipa drobnolistna Tilia cordata,
z domieszką klonu zwyFragment lasu grądowego w rezerwacie „Grapa”
czajnego Acer platanoides, w wilgotniejszych fragmentach jawora Acer pseudoplatanus, natomiast w wyższych partiach rezerwatu buka Fagus sylvatica. Dobrze rozwinięta warstwa krzewów o pokryciu do 40% tworzona jest
przez podrost drzew oraz głóg jednoszyjkowy Crataegus monogyna, leszczynę Corylus avellana, trzmielinę zwyczajną Euonymus europeus, kalinę koralową Viburnum opulus, dziki bez czarny Sambucus
nigra i dereń świdwa Cornus sanguinea. W runie o pokryciu 50-90% dominują takie gatunki jak:
turzyca orzęsiona Carex pilosa i bluszcz pospolity Hedera helix, a w górnych partiach rezerwatu wiechlina gajowa Poa nemoralis
i kosmatka gajowa Luzula luzuloides. Często spotykane są natomiast: przytulia Schultesa
Galium schultesii, kopytnik pospolity Asarum europaeum, podagrycznik pospolity Aegopodium podagraria oraz gajowiec
żółty Galeobdolon luteum.
W zróżnicowanej pod względem pokrycia warstwie mszystej dominuje merzyk groblowy
Mnium hornum. Atrakcją przyrody nieożywionej rezerwatu są
wychodnie skalne znajdujące
Kalina koralowa
się w centralnej jego części.
Zapoznanie z walorami przyrodniczymi rezerwatu jest ułatwione dzięki przyrodniczej ścieżce dydaktycznej wydanej przez Urząd Miejski w Żywcu. Poza tym rezerwat przecina zielony szlak turystyczny.
Wzdłuż licznych ścieżek w rezerwacie zorganizowano ścieżkę zdrowia.
95
OCHRONA PRZYRODY
Beskid Żywiecki
"Butorza" - rezerwat leśny o powierzchni 30,68 ha, utworzony 1961 roku. Położony w gminie
Rajcza, na stoku północnym Rachowca, w grupie Wielkiej Raczy (600-800 m n.p.m.).
W rezerwacie chroni się dorodny drzewostan "świerka istebniańskiego" występujący w fitocenozie
dolnoreglowego boru jodłowo-świerkowego Abieti-Piceetum (montanum). Świerk w dolnych partiach rezerwatu doskonale się odnawia. W górnej części ze względu na bujne runo, w którym dominuje trzcinnik
leśny Calamagrostis arundinacea i jeżyna gruczołowata Rubus hirtus, odnowienie naturalne świerka jest
bardzo małe. Drzewostan w tej części rezerwatu został w ostatnich latach zniszczony przez silnie wiejące
wiatry i "szkodniki" owadzie. Na stromych zboczach i w dnie parowu okresowo suchego zachował się płat
żyznej buczyny karpackiej Dentario glandulosae-Fagetum z przewagą buka Fagus sylvatica i okazałymi
jaworami Acer pseudoplatanus w drzewostanie. W niższej części rezerwatu na warstwach fliszu karpackiego
z przewagą łupków rozwija się niewielki fragment bagiennej olszyny górskiej Caltho-Alnetum.
"Dziobaki" - rezerwat leśny o powierzchni 13.06.ha, utworzony w 1995 roku w gminie Ujsoły.
W rezerwacie chroni się północne stoki masywu Wielkiej Rycerzowej w grupie Wielkiej Raczy
(850-1020 m n.p.m.).
W środkowej i dolnej części rezerwatu występuje fitocenoza żyznej buczyny karpackiej
Dentario glandulosae-Fagetum. Drzewostan
tworzy tutaj buk Fagus sylvatica z domieszką jaworu Acer pseudoplatanus i jodły Abies alba.
Runo jest rozwinięte bardzo bujnie. Często występują takie gatunki jak: żywiec dziewięciolistny Dentaria enneaphyllos, żywiec gruczołowaty
Dentaria glandulosa, żywiec bulwkowaty Dentaria bulbifera, lilia złotogłów Lilium martagon,
lepiężnik biały Petasites albus, oraz niecierpek
pospolity Impatiens noli- tangere. Górną część
rezerwatu zajmuje płat jaworzyny ziołoroślowej
Jaworzyna ziołoroślowa w rezerwacie „Dziobaki” Aceri-Fagetum. Zwarcie drzewostanu jest tutaj
małe, waha się od 30 do 50%. Drzewostan tworzą: buk Fagus sylvatica i jawor Acer pseudoplatanus, przy czym w wielu miejscach udział jaworu jest znacznie większy niż buka. Warstwa runa jest
jeszcze bardziej bujna aniżeli w żyznej buczynie karpackiej. Gatunkiem dominującym jest miłosna
górska Adenostyles alliariae, oprócz której można spotkać: omieg górski Doronicum austriacum,
modrzyk górski Cicerbita alpina, jaskier platanolistny Ranunculus platanifolius, rutewkę orlikolistną Thalictrum aquilegiifolium, ciemiężycę zieloną Veratrum lobelianum, lepiężnik biały Petasites albus. Górne partie rezerwatu można zobaczyć idąc niebieskim szlakiem z Hali Rycerzowej na
Przegibek.
"Gawroniec" - rezerwat leśny o powierzchni 23.69 ha, utworzony w 1996 roku w Pewli Małej, na
terenie gminy Świnna. Rezerwat obejmuje północno-zachodnie zbocza Gawrońca i Wolentarskiego
Gronia, opadające stromo w kierunku rzeki Koszarawy (375-575 m n.p.m.). W rezerwacie występuje
fitocenoza żyznej buczyny karpackiej Dentario glandulosae-Fagetum w postaci śląsko-żywieckiej. Ponad 100-letni drzewostan osiąga zwarcie 80-100%. Tworzą go głównie buk Fagus sylvatica i jodła Abies
alba. Ich wysokość często przekracza 30 m, a średnica niektórych buków przekracza 1 m w pierśnicy
96
OCHRONA PRZYRODY
osiągając maksymalnie 116 cm. Bardzo zróżnicowaną pod względem zwarcia warstwę krzewów
- 5-70% - tworzy podrost drzew oraz leszczyna
Corylus avellana.
Bujne runo ze względu na zmienność siedliska różnicuje żyzną buczynę karpacką rezerwatu na dwa podzespoły. Podzespół z miesiącznicą
trwałą Dentario glandulosae-Fagetum lunarietosum zajmuje bardzo strome urwiste zbocza
o nachyleniu przekraczającym 500 pokryte glebami wilgotnymi i silnie szkieletowymi. Runo
jest tutaj dwuwarstwowe. Górną warstwę tworzy
głównie miesiącznica trwała Lunaria rediviva, naRezerwat „Gawroniec” położony w dolinie Koszarawy
tomiast w niższej przeważają: żywiec gruczołowaty Dentaria glandulosa, żywiec bulwkowaty Dentaria bulbifera i szczyr trwały Mercurialis perennis.
Podzespół typowy Dentario glandulosae-Fagetum typicum porasta mniej strome stoki, o podłożu
mniej wilgotnym i żyznym w porównaniu z poprzednim. W runie licznie występuje żywiec dziewięciolistny Dentaria enneaphyllos, żywiec gruczołowaty Dentaria glandulosa, kokorycz pusta Corydalis cava,
rzeżucha trójlistkowa Cardamine trifolia, narecznica samcza Dryopteris filix-mas i gajowiec żółty Galeobdolon luteum.
We wschodniej części rezerwatu u podnóża skarpy można spotkać wąski pas nadrzecznej olszyny
górskiej Alnetum incanae. Drzewostan o zwarciu 80% buduje tutaj olsza szara Alnus incana ze sporadycznym udziałem jaworu Acer pseudoplatanus. W podszycie o zwarciu 20% oprócz podrostu drzew
spotyka się dziki bez czarny Sambucus nigra. W runie dominuje lepiężnik wyłysiały Petasites kablikianus, na którym pasożytuje zaraza żółta Orobanche flava. Poza tym występuje: świerząbek orzęsiony
Chaerophyllum hirsutum, czyściec leśny Stachys sylvatica, podagrycznik pospolity Aegopodium podagraria, szałwia lepka Salvia glutinosa i tojeść gajowa Lysimachia nemorum. Na wychodniach skalnych
odsłaniających się na skarpie Koszarawy w płatach roślinności naskalnej występuje chroniony gatunek
mchu o znaczeniu europejskim: widłoząb zielony Dicranum viride. Skarpy występujące w rezerwacie są
również siedliskiem chronionych gatunków roślin naczyniowych: parzydła leśnego Aruncus sylvestris
i pokrzyku wilczej-jagody Atropa belladonna.
Torfowisko wysokie w rezerwacie „Lipowska”
"Lipowska" - rezerwat leśny o powierzchni
62,5 ha, utworzony w 2008 roku, położony
w gminach Ujsoły i Węgierska Górka, na szczycie oraz północno-zachodnich i południowowschodnich stokach Lipowskiej (1324 m
n.p.m.) oraz Rysianki (1332 m n.p.m.). Głównym celem ochrony rezerwatu "Lipowska" jest
zachowanie torfowisk przejściowych i wysokich z systemem oczek wodnych oraz fragmentów górnoreglowego boru świerkowego.
Występujące w rezerwacie "Lipowska" zbiorowisko torfowiska wysokiego jest przyrodniczą
osobliwością Beskidu Żywieckiego.
97
OCHRONA PRZYRODY
Spośród występujących w rezerwacie roślin
na wyróżnienie zasługują występujące na torfowisku: żurawina błotna Oxycoccus palustris, modrzewnica zwyczajna Andromeda polifolia, borówka bagienna Vaccinium uliginosum, wełnianka pochwowata Eriophorum vaginatum a także
spotykane w borze górnoreglowym liczydło górskie Streptopus amplexifolius.
"Muńcoł" - rezerwat florystyczny, o powierzchni 45,20 ha, utworzony w 1998 roku.
Położony w Soblówce, gmina Ujsoły, obejmuje
wschodnie stoki masywu Muńcoła (925-1120 m
Bór górnoreglowy na Lipowskiej
n.p.m.). Celem utworzenia rezerwatu "Muńcoł"
w Beskidzie Żywieckim była ochrona licznego stanowiska śnieżyczki przebiśnieg Galanthus nivalis,
występującego w płacie żyznej buczyny karpackiej, w podzespole z kokoryczą pustą Dentario glandulosae-Fagetum corydaletosum, który należy do zbiorowisk rzadkich w skali kraju. Runo, o pokryciu 6090%, w zależności od pory roku charakteryzuje się zróżnicowaną kolorystyką. Wczesną wiosną, co ma
miejsce w szczytowych partiach Muńcoła na przełomie kwietnia i maja, jest
ono białe od kwitnącej masowo śnieżyczki przebiśnieg Galanthus nivalis,
która zdecydowanie dominuje w tej
warstwie. Później końcem maja runo
staje się różowe od kokoryczy pustej
Corydalis cava i żywca bulwkowatego
Dentaria bulbifera. W pełni lata, kiedy
do dna lasu dociera niewielka ilość
światła, runo staje się soczysto zielone
od dominującej wówczas gwiazdnicy
gajowej Stellaria nemorum, marzanki
wonnej Galium odoratum i niecierpka
pospolitego Impatiens noli-tangere.
Latem można obserwować gdzienie- Kwitnąca śnieżyczka przebiśnieg w rezerwacie „Muńcoł”
gdzie kwitnące okazy lilii złotogłów
Lilium martagon, której największe skupienia na terenie projektowanego rezerwatu liczą do 30 okazów.
Stanowisko śnieżyczki przebiśnieg na Muńcole, liczące kilka tysięcy osobników, jest największym
na terenie powiatu żywieckiego. Poza przebiśniegiem w rezerwacie można spotkać inne gatunki podlegające ochronie prawnej. Są nimi: wawrzynek wileczełyko Daphne mezereum, lilia złotogłów Lilium
martagon, ciemiężyca zielona Veratrum lobelianum, paprotnik kolczysty Polystichum aculeatum, podrzeń żebrowiec Blechnum spicant, kruszczyk szerokolistny Epipactis helleborine, przytulia wonna
Galium odoratum i kopytnik pospolity Asarum europaeum.
Ze względu na łatwy dostęp, oznakowanie za pomocą tablic informacyjnych, usytuowanie w pobliżu szlaku turystycznego, wzdłuż którego wytyczono ścieżkę dydaktyczną, rezerwat stanowi znaczną
atrakcję turystyczną.
98
OCHRONA PRZYRODY
"Oszast" - rezerwat leśny o powierzchni 47,31 ha,
utworzony w 1971 roku w Soblówce, gmina Ujsoły.
Ochroną objęto szczyt Oszast i jego północno-zachodnie zbocza w obrębie leja źródliskowego potoku Urwisko (900-1174 m n.p.m.).
Niżej położone partie rezerwatu porasta fitocenoza
żyznej buczyny karpackiej Dentario glandulosae-Fagetum. Warstwę drzew o zwarciu 70-80% tworzy w niej
buk Fagus sylvatica, jodła Abies alba i świerk Picea abies.
W podszycie o zwarciu do 60% dominuje podrost buka.
W runie o pokryciu 40-90% zaznacza swój udział żywiec
gruczołowaty Dentaria glandulosa, a także wyróżniający
postać śląsko-żywiecką żywiec dziewięciolistny DentaW rezerwacie „Oszast”
ria enneaphyllos. Natomiast gatunkami dominującymi są:
gwiazdnica gajowa Stellaria nemorum i lepiężnik biały Petasites albus.
W górnej części rezerwatu przeważa jaworzyna ziołoroślowa Aceri-Fagetum, w której warstwę drzew
o zwarciu 50-80% buduje buk Fagus sylvatica, jawor Acer pseudoplatanus, świerk Picea abies i jodła Abies
alba. Podszyt o pokryciu osiągającym maksymalnie 20% tworzy podrost drzew. W bardzo bujnym runie
największy udział posiada miłosna górska Adenostyles alliariae oraz wietlica alpejska Athyrium distentifolium. Poza tym często spotykane są: przenęt purpurowy Prenanthes purpurea, lepiężnik biały Petasites albus,
gwiazdnica gajowa Stellaria nemorum, wietlica samicza Athyrium filix-femina oraz malina Rubus idaeus.
Na lepiężnikach pasożytuje podlegająca ścisłej ochronie prawnej zaraza żółta Orobanche flava.
Strome skarpy w partiach podszczytowych Oszastu porasta jaworzyna karpacka Sorbo-Aceretum
carpaticum. Warstwę drzew o zwarciu osiągającym niekiedy zaledwie 40% buduje w tym zespole
jarzębina Sorbus aucuparia, buk Fagus sylvatica, jawor Acer pseudoplatanus i świerk Picea abies.
W warstwie krzewów o zwarciu 30% oprócz podrostu drzew występuje wiciokrzew czarny Lonicera
nigra. W runie o pokryciu 80-90% największą rolę odgrywają takie gatunki jak: miłosna górska Adenostyles alliariae, wietlica alpejska Athyrium distentifolium, parzydło leśne Aruncus sylvestris oraz kosmatka olbrzymia Luzula sylvatica.
Grzbiet Oszastu zajmuje płat dolnoreglowego boru jodłowo-świerkowego Abieti-Piceetum (montanum) z udziałem jodły Abies
alba, buka Fagus sylvatica oraz
świerka Picea abies w drzewostanie. W podszycie o zwarciu
10-30% dominuje buk. Na fizjonomię runa o pokryciu 90%
największą wpływ posiadają:
borówka czarna Vaccinium
myrtillus, narecznica szerokolistna Dryopteris dilatata, podbiałek alpejski Homogyne alpina, malina Rubus idaeus
i szczawik zajęczy Oxalis acetosella.
Zanokcica zielona
99
OCHRONA PRZYRODY
W dobrze rozwiniętej warstwie mszystej o pokryciu 50% występują: płaszczeniec fałdowany Plagiothecium undulatum, płaszczeniec P. laetum, płonnik strojny Polytrichum formosum, widłoząb miotlasty Dicranum scoparium, płozik różnolistny Lophocolea heterophylla.
Niewielkie powierzchnie na terenie rezerwatu zajmują zbiorowiska nieleśne: szuwar trawiasty
z manną pofałdowaną Glycerietum plicatae, zbiorowisko ze starcem gajowym Senecio nemorensis,
eutroficzna młaka górska Valeriano-Caricetum flavae, zespół omiega górskiego i parzydła leśnego
Arunco-Doronicetum austriaci.
Atrakcją florystyczną rezerwatu jest rosnąca na osuwisku łupkowym pod szczytem Oszastu stokrotnica górska Bellidiastrum michelii i zanokcica zielona Asplenium viride.
"Pilsko" - rezerwat leśny, utworzony w 1971
roku. Początkowo jego powierzchnia wynosiła
15.41 ha. W 2005 roku do rezerwatu włączono
obszar istniejącego w sąsiedztwie rezerwatu
"Pięć Kopców", dzięki czemu powierzchnia rezerwatu wzrosła do 105,21 ha. Rezerwat położony jest w Korbielowie, gmina Jeleśnia. Obejmuje kopułę szczytową Pilska (1557 m n.p.m.)
oraz część obszaru leja źródliskowego potoku
Glinne.
Największe powierzchnie na terenie rezerwatu zajmuje zachodniokarpacka świerczyna
górnoreglowa Plagiothecio-Piceetum (tatricum). W starodrzewiu świerkowym w wieku
ponad 170 lat pojedynczo występuje jarzębina
Sorbus aucuparia. Ze względu na luźne zwarŚwierczyna górnoreglowa w rezerwacie „Pilsko”
cie warstwy drzew świerki są nisko ugałęzione.
Ich gałęzie porośnięte są brodaczką zwyczajną Usnea filipendula. Najstarsze pomnikowe okazy świerka w wieku około 330 lat osiągają średnicę ponad 110 cm w pierśnicy. Świerk dobrze się odnawia, jego
udział w podszycie w niektórych miejscach osiąga 20%. W zależności od wilgotności podłoża gatunkiem dominującym w bujnym runie jest borówka czarna Vaccinium myrtillus lub wietlica alpejska
Athyrium distentifolium. W bardzo dobrze rozwiniętej warstwie mszystej o pokryciu dochodzącym do
90% występują: płaszczeniec Plagiothecium undulatum, złotowłos strojny, torfowiec Sphagnum girgensohnii, płonnik pospolity Polytrichum commune, przyziemka Calypogeia trichomanis, pleszanka
Pellia sp.
W górnej części rezerwatu na terenie płaskim o nachyleniu wynoszącym zaledwie 3% występuje
kwaśna młaka Caricetum nigrae (subalpinum) oraz niewielki płat torfowiska wysokiego Sphagnetum
magellanici. Spotyka się tutaj sit cienki Juncus filiformis, pięciornik kurze ziele Potentilla erecta, turzycę dwupienną Carex dioica oraz bliźniczkę psia trawka Nardus stricta. W warstwie mszystej o pokryciu
70% dominują torfowce: Sphagnum girgensohnii, S. squarrosum, a na torfowisku wysokim Sphagnum
magellanicum. Wzdłuż potoków na stromych, pozbawionych drzewostanu zboczach, rozwijają się
zbiorowiska ziołoroślowe, tj. ziołorośle paprociowe Athyrietum distentifolii oraz ziołorośle z tojadem
mocnym Aconitetum firmi. Kopułę szczytową Pilska porastają zarośla kosodrzewiny Pinetum mugo
carpaticum oraz wysokogórskie borówczyska bażynowe Empetro-Vaccinietum. Zbiorowiska te występują tutaj na jedynym w powiecie żywieckim stanowisku.
100
OCHRONA PRZYRODY
"Pod Rysianką" - rezerwat leśny o pow. 27.54 ha, utworzony w 1970 roku, na terenie gminy
Jeleśnia, obejmuje górną część leja źródliskowego pot.
Sopotnia Wielka (950-1170 m n.p.m.).
W rezerwacie tym występuje bardzo duże zróżnicowanie zbiorowisk roślinnych. Obok płatów zbiorowisk leśnych takich jak: żyzna buczyna karpacka
Dentario glandulosae-Fagetum, kwaśna buczyna górska Luzulo luzuloidis-Fagetum, jaworzyna ziołoroślowa Aceri-Fagetum, zachodniokarpacka świerczyna
górnoreglowa Plagiothecio-Piceetum tatricum, znaczący udział posiadają zbiorowiska ziołoroślowe: ziołorośle paprociowe Athyrietum distentifolii, ziołorośle z tojadem mocnym Aconitetum firmi, ziołorośle
z lepiężnikiem białym Petasitetum albi, ziołorośle
Fragment Puszczy Karpackiej
z lepiężnikiem wyłysiałym Petasitetum kablikiani, ziow rezerwacie „Pod Rysianką”
łorośle szczawiu alpejskiego Rumicetum alpini.
Rezerwat "Pod Rysianką" charakteryzuje
się występowaniem licznych gatunków rzadkich, do których należą: paprotnica górska Cystopteris montana, wierzbownica mokrzycowa Epilobium alsinifolium, wierzbownica zwieszona Epilobium nutans, tocja alpejska Tozzia
alpina oraz złocień okrągłolistny Leucanthemum waldsteinii.
"Romanka" - rezerwat leśny o powierzchni. 124,5ha, utworzony w 1963 roku, obejmuje szczytowe partie Romanki (1150-1365 m
n.p.m.) położone w gminach Jeleśnia i Węgierska Górka.
Bór górnoreglowy w rezerwacie „Pod Rysianką”
W rezerwacie chroni się głównie fitocenozę zachodniokarpackiej świerczyny górnoreglowej Plagiothecio-Piceetum (tatricum). W warstwie
drzew o zwarciu 30-80% występuje świerk pospolity
Picea abies. W rzadko pojawiającej się warstwie krzewów oprócz podrostu świerka spotyka się jarzębinę
Sorbus aucuparia, wiciokrzew czarny Lonicera nigra, porzeczkę skalną Ribes petraeum oraz w niższych położeniach buk Fagus sylvatica. W runie dominują borówka czarna Vaccinium myrtillus, wietlica alpejska Athyrium distentifolium oraz trzcinnik
leśny Calamagrostis arundinacea.
W bardzo dobrze rozwiniętej warstwie mszystej
dominuje zdecydowanie złotowłos strojny Polytrichastrum formosum, tworzący rozległe jednogatunkowe kobierce.
Rezerwat „Romanka”
101
OCHRONA PRZYRODY
Na grzbiecie Romanki występują niewielkie płaty kwaśnej młaki Caricetum nigrae (subalpinum).
W warstwie runa o pokryciu wynoszącym 100% panuje sit cienki Juncus filiformis, obok którego
występują: śmiałek darniowy Deschampsia flexuosa, turzyca gwiazdkowata Carex echinata, trzcinnik
owłosiony Calamagrostis villosa oraz narecznica szerokolistna Dryopteris dilatata. W warstwie mszaków o pokryciu 20% występuje płonnik pospolity Polytrichum commune oraz torfowiec Sphagnum sp.
Na wychodniach skalnych znajdujących się w rezerwacie można zaobserwować paprotnicę kruchą
Cystopteris fragilis i paprotkę zwyczajną Polypodium vulgare. Ciekawostką florystyczną rezerwatu jest
bardzo rzadki w powiecie żywieckim ostrożeń lepki Cirsium erisithales.
"Śrubita" - rezerwat leśny o pow. 24.99 ha, utworzony w 1958 roku (najstarszy rezerwat w Beskidzie Żywieckim); obejmuje przyszczytowy stok zachodni Góry Bugaj w grupie Wielkiej Raczy (780960 m n.p.m.), w gminie Rajcza.
W rezerwacie występuje starodrzew w fitocenozie żyznej buczyny karpackiej Dentario glandulosae-Fagetum. Najstarsze jodły osiągają tutaj ponad 50 m wysokości oraz 100 cm
średnicy w pierśnicy. Oprócz jodły w drzewostanie spotyka się buki oraz w domieszce
świerki i jawory. Największy jawor o obwodzie 441 cm i wysokości 26 m wyróżnia się
pod względem fizjonomii. Znaczne nachylenie stoku gdzie drzewo to rośnie przyczyniło
się do wykształcenia szeroko rozrośniętej szyi
Nabiegi korzeniowe buka w rezerwacie „Śrubita”
korzeniowej z nabiegami i guzowatymi zgrubieniami.
W konkursie na najgrubsze drzewo Lasów Państwowych u progu XXI wieku, ogłoszonym w 2001 roku
przez redakcję miesięcznika "Przegląd Leśniczy", drzewo to zajęło szóste miejsce w Polsce wśród klonów.
Tego największego w powiecie żywieckim jawora można zobaczyć podążając przyrodniczą ścieżką dydaktyczną opisaną i wyznaczoną w rezerwacie, dzięki staraniom
Nadleśnictwa
Największy jawor w rezerwacie „Śrubita”
Ujsoły.
Pod okapem starych drzew intensywnie odnawia się
buk tworząc miejscami zwarty podrost. W runie występują żywce: gruczołowaty Dentaria glandulosa, cebulkowy D. bulbifera, dziewięciolistny D. enneaphyllos, a także
gwiazdnica gajowa Stellaria nemorum, przytulia wonna
Galium odoratum, lilia złotogłów Lilium martagon, paprotnik kolczysty Polystichum aculeatum i narecznica szeŚcieżka przyrodniczo-dydaktyczna
rokolistna Dryopteris dilatata. Na starych bukach można
na terenie rezerwatu „Śrubita”
spotkać paprotkę zwyczajną Polypodium vulgare.
102
OCHRONA PRZYRODY
UŻYTKI EKOLOGICZNE
Beskid Żywiecki
Hala Cebulowa - o powierzchni 16,36 ha, położona w Korbielowie, na stoku Pilska (1557 m
n.p.m.), nieopodal schroniska na Hali
Miziowej. Celem ochrony jest fitocenoza eutroficznej młaki górskiej Valeriano-Caricetum flavae z udziałem
rzadkich gatunków roślin w Polsce:
niebielistki trwałej Swertia perennis
ssp. alpestris i czosnku syberyjskiego
Allium sibiricum oraz pełnika alpejskiego Trollius altissimus.
W warstwie zielnej o pokryciu
100% współdominują takie gatunki
jak: niebielistka trwała Swertia perennis, turzyca żółta Carex flava, sit alpejski Juncus alpino-articulatus, turzyca
pospolita Carex nigra. Spośród gatunków chronionych i rzadkich występują: wełnianka szerokolistna Eriophorum latifolium, wełnianka wąskoŁąka wilgotna na Hali Cebulowej
listna Eriophorum angustifolium, kukułka szerokolistna Dactylorhiza majalis, kruszczyk błotny Epipactis palustris, tłustosz pospolity Pinguicula vulgaris, tojad mocny Aconitum firmum, urdzik karpacki Soldanella carpatica.
W warstwie mszystej o pokryciu 20-50% największą rolę odgrywają torfowce: Sphagnum palustre,
S. rubellum, S. magellanicum, mokradłosz Acrocladium cuspidatum, drabik drzewkowaty Climacium
dendroides.
Eutroficzna młaka górska na Hali Cebulowej posiada szczególne walory estetyczne w lipcu, kiedy
masowo kwitnie tutaj niebielistka trwała i czosnek syberyjski. Opisywana postać eutroficznej młaki
górskiej na Pilsku występuje na jedynym stanowisku na terenie polskich Karpat i należy do najbardziej
wartościowych obszarów florystycznych powiatu żywieckiego.
Stawek w Złatnej - o powierzchni 0,07 ha, utworzony został w 2007 roku. Celem ochrony jest
oczko wodne, położone za starą leśniczówką w Złatnej, gmina Ujsoły, będące miejscem rozrodu płazów oraz stanowiskiem podlegającego ochronie włosienicznika Batrachium sp. - jednej z ciekawszych
roślin wodnych polskiej flory.
Stowek na Kosarach pod Hyśkowcem - użytek ekologiczny o powierzchni 0,15 ha, położony na
terenie Żywca, zlokalizowany na zachodnich zboczach Grojca na wysokości około 415 m n.p.m. Ochroną
objęte jest torfowisko wysokie, położone w niecce w obrębie dużego osuwiska wraz z jego bezpośrednim otoczeniem - z roślinnością reprezentującą zespół torfowca kończystego i wełnianki pochwowatej
Sphagno fallacis-Eriophoretum vaginati, ze stanowiskiem rosiczki okrągłolistnej Drosera rotundifolia.
103
OCHRONA PRZYRODY
POMNIKI PRZYRODY OŻYWIONEJ I NIEOŻYWIONEJ
Aleja drzew: 60 szt. sosen zwyczajnych o obwodach pnia: 140-225 cm i 17 szt. sosen wejmutek
o obwodach pnia: 125-200 cm; położona w m. Cisiec, gm. Węgierska Górka wzdłuż drogi tzw. "Trakt
Cesarski", na terenie Nadleśnictwa Węgierska Górka, Leśnictwo Zielona.
Buk zwyczajny odm. purpurowa - o obwodzie pnia 345 cm, wysokości ok. 22 m; rośnie w zabytkowym parku zamkowym w Żywcu, kwatera nr 44, w sąsiedztwie alei lipowej.
Buk zwyczajny - o obwodzie pnia 450 cm, wysokości ok. 27 m; rośnie w m. Juszczyna, gm. Radziechowy - Wieprz, za zabudowaniami mieszkalnymi posesji nr 85, stanowiącej własność prywatną, na
skraju łąki nad potokiem.
Buk zwyczajny - o obwodzie pnia 520 cm, wysokości ok. 15 m; rośnie w m. Brzuśnik, gm. Radziechowy Wieprz, na skraju ogrodu obok płotu w sąsiedztwie drogi dojazdowej do posesji nr 66, stanowiącej własność prywatną.
Dąb czerwony - o obwodzie pnia 510 cm, wysokości ok. 35 m; rośnie w zabytkowym parku
zamkowym w Żywcu, kwatera nr 21, obok boiska piłkarskiego i kanału Młynówki.
Dąb kaukaski - o obwodzie pnia 405 cm, wysokości ok. 37 m; rośnie w zabytkowym parku
zamkowym w Żywcu, kwatera nr 21, obok boiska piłkarskiego i kanału Młynówki.
Dąb szypułkowy - o obwodzie pnia 430 cm, wysokości ok. 25 m; rośnie w zabytkowym parku
zamkowym w Żywcu, kwatera nr 38, w sąsiedztwie bindaża grabowego, ok. 10 m od Młynówki.
Dąb szypułkowy - o obwodzie pnia 495cm, wysokości ok. 33 m; rośnie w zabytkowym parku
zamkowym w Żywcu, kwatera nr 53, na środku owalnego placyku (połączenia kilku alejek parkowych), tuż powyżej alei lipowej.
Dąb szypułkowy - o obwodzie pnia 360 cm, wysokości ok. 22 m; rośnie w Żywcu na placu zabaw
na terenie Os. Młodych.
Dąb szypułkowy - o obwodzie pnia 400 cm, wysokości ok. 31 m; rośnie w Żywcu przy ul. Sienkiewicza, stanowiącej fragment drogi wojewódzkiej: Żywiec - Sucha Beskidzka, obok budynku nr 58a,
stanowiącego własność prywatną.
Dąb szypułkowy - o obwodzie pnia 345 cm, wysokości ok. 23 m; rośnie w m. Las, gm. Ślemień, po
prawej stronie odcinka drogi wojewódzkiej: Żywiec - Sucha Beskidzka w sąsiedztwie drewnianego
domku.
Głaz trapezowy - pomnik przyrody nieożywionej o wymiarach: 227 cm x 195 cm; położony w m.
Cisiec, gm. Węgierska Górka, przy czerwonym szlaku turystycznym z Węgierskiej Górki na Baranią
Górę; teren Nadleśnictwa Węgierska Górka, Leśnictwo Zielona.
Grab zwyczajny - o obwodzie pnia 272 cm, wysokości ok. 28 m; rośnie w zabytkowym parku zamkowym w Żywcu, kwatera nr 4, ok. 1,5 m od ogrodzenia oddzielającego teren wokół Starego Zamku.
Grupa drzew - 2 dęby szypułkowe o obwodach pnia: 315 i 340 cm i klon zwyczajny o obwodzie
pnia 485 cm; rośnie w m. Ślemień, w nieużytkowanej części terenu dawnego parku dworskiego, administrowanego przez Nadleśnictwo Jeleśnia, na grobli stawu.
Grupa drzew - 2 sosny wejmutki o obwodach pnia: 195 i 215 cm; rośnie w m. Ślemień, obok
budynku Ośrodka Zdrowia w sąsiedztwie peryferyjnej części dawnego parku dworskiego.
Grupa drzew - 2 lipy drobnolistne o obwodach pnia: 430 i 432 cm i 3 jesiony wyniosłe o obwodach
pnia: 320, 363 i 520cm; rośnie w m. Milówka, na placu przykościelnym w otoczeniu kościoła parafialnego.
Grupa drzew - 5 lip drobnolistnych o obwodach pnia: 350, 370, 380, 390 i 560 cm i charakterystycznym kandelabrowym pokroju koron; rośnie w m. Złatna, gm. Ujsoły, w otoczeniu zabytkowej
drewnianej leśniczówki.
104
OCHRONA PRZYRODY
Grupa drzew - 5 sosen zwyczajnych o obwodach pnia: 140-180 cm i 1 modrzew europejski
o obwodzie pnia 245 cm; rośnie w m. Sopotnia Wielka, gm. Jeleśnia, na prawym brzegu potoku
Sopotnia Wielka, naprzeciw budynku restauracji "Nad wodospadem".
Grupa drzew - 2 lipy drobnolistne o obwodach pnia 340 i 355 cm; rośnie w m. Rycerka Górna,
gm. Rajcza, przy drodze powiatowej: Rycerka Dolna - Rycerka Kolonia, obok budynku nr 236, stanowiącego własność prywatną.
Grupa drzew - 5 kasztanowców zwyczajnych o obwodach pnia: 235-340 cm, 2 klony jawory o obwodach pnia: 330 i 350 cm, 2 klony zwyczajne o obwodach pnia: 315 i 325 cm i 1 jesion wyniosły o obwodzie
pnia 320cm; rośnie w m. Węgierska Górka, przy ul. Kolejowej, stanowiącej dojazd do dworca PKP.
Grupa drzew - 2 lipy drobnolistne i 3 lipy krymskie o obwodach pnia: 229, 97, 347, 405 i 459 cm;
rośnie w zabytkowym parku zamkowym w Żywcu, kwatera 8, na skraju polany naprzeciw Nowego
Zamku.
Grupa drzew - 8 modrzewi europejskich o obwodach pnia: 210-315 cm i wysokości 32-34 m;
rośnie w zabytkowym parku zamkowym w Żywcu, kwatera 36, na polanie.
Grupa drzew - 4 jesiony wyniosłe i 1 lipa drobnolistna o obwodach pnia: 360, 400, 405, 415 i 460 cm;
rośnie w m. Jeleśnia, na placu przykościelnym w otoczeniu kościoła parafialnego pw. Św. Wojciecha.
Grupa drzew - 3 lipy drobnolistne o obwodach pnia: 295, 346 i 407 cm; rośnie w m. Trzebinia, gm.
Świnna, przy drodze powiatowej: Żywiec - Trzebinia - Juszczyna, w otoczeniu zabytkowej kapliczki.
Iglicznia trójcierniowa - o obwodzie pnia 115cm, wysokości ok. 22 m; rośnie w zabytkowym
parku zamkowym w Żywcu, kwatera 43, obok alei lipowej.
Jaskinia "Chłodna" - pomnik przyrody nieożywionej; położona w m. Twardorzeczka, gm. Lipowa,
na południowo - wschodnim stoku Muronki, w obrębie osuwiska skalnego w rezerwacie przyrody
"Kuźnie", długość ok. 117 m, głębokość 16,5 m.
Jaskinia "Czarne Działy I" - pomnik przyrody nieożywionej; położona w m. Ślemień, w pasmie
Mały Gibasów Groń, na północno-wschodnich zboczach Czarnych Działów, na wysokości ok. 720 m
npm., w rozległym głazowisku przy zielonym szlaku.
Jaskinia "Czarne Działy II" - pomnik przyrody nieożywionej; położona w m. Ślemień, w pasmie
Mały Gibasów Groń, na północno-wschodnich zboczach Czarnych Działów, na wysokości ok. 750 m
npm., długość ok. 54 m - system wąskich szczelin, poprzetykanych niewielkimi salami i balkonami.
Jaskinia "Komonieckiego" - pomnik przyrody nieożywionej; położona w m. Las, gm. Ślemień,
na zachodnim zboczu Pośredniego Gronia nad Krzywym Potokiem, ok. 50 m od niewielkiego wodospadu, na wysokości ok. 840 m n.p.m., stanowi 1 wielką łukowatą komorę o powierzchni ok. 115 m2.
Jaskinia "Przed Balkonem" - pomnik przyrody nieożywionej; położona w m. Twardorzeczka,
gm. Lipowa, w osuwisku skalnym na południowo - wschodnim stoku Muronki w rezerwacie przyrody
"Kuźnie" na wysokości ok. 915 m n.p.m., w sąsiedztwie jaskini "Chłodnej".
Jaskinia "Przed Rozdrożem" - pomnik przyrody nieożywionej; położona w m. Korbielów,
gm. Jeleśnia, w grzbiecie Czarnego Gronia i dolinie potoku Buczynka, na wysokości ok. 1055 m n.p.m.
przy szlaku turystycznym z Pilska w kierunku północno-wschodnim, długości ok. 17,5 m.
Jaskinia "Wickowa" - pomnik przyrody nieożywionej; położona w m. Sopotnia Wielka, gm. Jeleśnia, na lewym stoku Wickowego Potoku, północno - wschodniego grzbietu Romanki, na skraju Hali
Juraszkowej, na wysokości ok. 840 m n.p.m., w zapadlisku wśród głazów.
Jaskinia "Wietrzna Dziura"(Smocza Jama) - pomnik przyrody nieożywionej; położona
w m. Łodygowice, w masywie Magurki, w odległości ok. 1 km od schroniska PTTK na szczycie Magurki Wilkowickiej.
105
OCHRONA PRZYRODY
Jesion wyniosły - o obwodzie pnia 540 cm i wysokości ok. 23 m; rośnie w m. Rajcza, przy drodze
powiatowej: Milówka - Rajcza - Ujsoły - granica państwa, naprzeciw terenu Szkoły Podstawowej
w Rajczy.
Jesion wyniosły - o obwodzie pnia 390 cm i wysokości ok. 22 m; rośnie w m. Ślemień, po prawej
stronie drogi powiatowej: Ślemień - Kocoń, ok. 30 m od budynku Ośrodka Zdrowia, przy niebieskim
szlaku turystycznym.
Jesion wyniosły - o obwodzie pnia 370 cm i wysokości ok. 26 m; rośnie w m. Rycerka Dolna,
gm. Rajcza, obok zabudowań leśniczówki Rycerka Dolna.
Jesion wyniosły - o obwodzie pnia 380 cm i wysokości ok. 36 m; rośnie w m. Żywiec, za ogrodzeniem Klubu Sportowego "Soła".
Jesion wyniosły - o obwodzie pnia 420 cm i wysokości ok. 28 m; rośnie w zabytkowym parku
zamkowym, kwatera 29, obok alejki parkowej.
zamkowym, kwatera 33, ok. 10 m od bindaża grabowego.
Klon jawor - o obwodzie pnia 350 cm i wysokości ok. 25 m; rośnie w m. Ślemień, obok dawnego
budynku dworu (obecnie leśniczówka Leśnictwa Ślemień).
Klon jawor - o obwodzie pnia 365 cm i wysokości ok. 24 m; rośnie w m. Sopotnia Wielka,
gm. Jeleśnia , u zbiegu Cebulowego Potoku i potoku Sopotnia Wielka, przy drodze gruntowej, obok
drewnianej kapliczki i leśniczówki Leśnictwa Sopotnia Mała.
Klon jawor - o obwodzie pnia 350 cm i wysokości ok. 29 m; rośnie w m. Węgierska Górka, przy
ul. Zielonej, obok posesji nr 130 i naprzeciw budynku nr 141, stanowiących własność prywatną.
Klon srebrzysty - o obwodzie pnia 270 cm i wysokości ok. 25 m; rośnie w zabytkowym parku
zamkowym w Żywcu, kwatera 18, na skraju rozległej polany i zadrzewienia parkowego.
Klon zwyczajny - o obwodzie pnia 370 cm i wysokości ok. 36 m; rośnie w zabytkowym parku
zamkowym w Żywcu, kwatera 16, ok. 25 m od Domku Chińskiego, położonego na wyspie.
zamkowym w Żywcu, kwatera 53, w luźnym zadrzewieniu parkowym.
zamkowym w Żywcu, kwatera 13, obok alejki parkowej.
Lipa drobnolistna - o obwodzie pnia 475 cm i wysokości ok.15 m; rośnie w m. Rychwałd,
gm. Gilowice, przy zabudowaniach gospodarczych w otoczeniu drzew owocowych na posesji nr 12,
stanowiącej własność prywatną.
Lipa drobnolistna - o obwodzie pnia 310 cm i wysokości ok. 25 m; rośnie w m. Rychwałd,
gm. Gilowice, obok budynku przedszkola przy mostku na potoku.
Lipa drobnolistna - o obwodzie pnia 400 cm i wysokości ok. 32 m; rośnie w m. Kocierz Moszczanicki, gm. Łękawica, na terenie Szkoły Podstawowej, obok odcinka drogi wojewódzkiej: Łękawica Andrychów.
106
OCHRONA PRZYRODY
Lipa drobnolistna - o obwodzie pnia 450 cm i wysokości ok. 26 m; rośnie w m. Rajcza, w zabytkowym parku przypałacowym, obok budynku pałacu, administrowanego przez Samodzielny Publiczny
Zakład Opiekuńczo - Leczniczy w Rajczy.
Lipa drobnolistna - o obwodzie pnia 560 cm i wysokości ok. 24 m; rośnie w m. Ślemień, dawnym
parku dworskim, w centralnej części zadrzewienia parkowego w sąsiedztwie drogi powiatowej:
Ślemień - Kocoń.
Lipa drobnolistna - o obwodzie pnia 346 cm i wysokości ok. 29 m; rośnie w m. Węgierska Górka,
obok budynku kasy biletowej dwora PKS.
Lipa drobnolistna - o obwodzie pnia 460 cm i wysokości ok. 27 m; rośnie w m. Nieledwia (Tarliczne), gm. Milówka, na terenie posesji nr 195, na skraju ogrodu przy lokalnej drodze gminnej.
Lipa drobnolistna - o obwodzie pnia 360 cm i wysokości ok. 26 m; rośnie w m. Żywiec, obok
przedszkola Zakonu Sióstr Serafitek, przy ul. Sobieskiego.
Lipa drobnolistna - o obwodzie pnia 354 cm i wysokości ok. 25 m; rośnie w m. Żywiec, przy
ul. Dworcowej, naprzeciw wejścia do Domu Handlowego "Savia".
Lipa drobnolistna - o obwodzie pnia 414 cm i wysokości ok. 33 m; rośnie w zabytkowym parku
zamkowym, kwatera 3, na dziedzińcu Nowego Zamku.
Lipa krymska - o obwodzie pnia 340 cm i wysokości ok. 38 m; rośnie w zabytkowym parku
Lipa szerokolistna - o obwodzie pnia 385 cm i wysokości ok. 27 m; rośnie w m. Sól, gm. Rajcza,
w ogrodzie leśniczówki Leśnictwa Sól, Nadleśnictwo Ujsoły, obok toru kolejowego.
Lipa szerokolistna - o obwodzie pnia 390 cm i wysokości ok. 37 m; rośnie w zabytkowym parku
zamkowym, kwatera 13, obok alejki parkowej i pomnikowego klona zwyczajnego.
Lipa szerokolistna - o obwodzie pnia 333 + 409 cm i wysokości ok. 34 m; rośnie w zabytkowym
parku zamkowym, kwatera 8, obok alejki parkowej.
Lipa szerokolistna - o obwodzie pnia 325 + 345 cm i wysokości ok. 33 m; rośnie w zabytkowym
parku zamkowym, kwatera 18, obok alejki parkowej.
Lipa szerokolistna - o obwodzie pnia 190 + 275 + 325 cm i wysokości ok. 33 m; rośnie
w zabytkowym parku zamkowym, kwatera 8, obok alejki parkowej.
Skała fliszowa, tzw. "Baszta Skalna" - pomnik przyrody nieożywionej o wymiarach: 10 x 6,5 x 3,5 m;
położona w m. Kocierz Rychwałdzki, gm. Łękawica, przy czerwonym szlaku turystycznym w pasmie
Ściszków Gronia w uroczysku "Stańkówka" (Nadleśnictwo Jeleśnia, Leśnictwo Zakocierz), na wysokości ok. 700 m n.p.m.
Skałka fliszowa (wychodnia skalna) "Malinowska Skała" - pomnik przyrody nieożywionej, długości ok. 14 m, wysokości ok. 6 m i szerokości ok. 5,5 m; położona w m. Ostre, gm. Lipowa, na
północnym zboczu Malinowskiej Skały pod szczytem na wysokości ok. 1155 m n.p.m., przy zielonym
szlaku turystycznym na Skrzyczne (teren Nadleśnictwa Węgierska Górka, Leśnictwo Lipowa).
Sosna wejmutka - o obwodzie pnia 335 cm i wysokości ok. 30 m; rośnie w m. Rajcza w zabytkowym parku przypałacowym, administrowanym przez Samodzielny Publiczny Zakład OpiekuńczoLeczniczy w Rajczy - na skraju zadrzewienia parkowego.
107
OCHRONA PRZYRODY
Sosna wejmutka - o obwodzie pnia 340 cm i wysokości ok. 28 m; rośnie w m. Rajcza w zabytkowym parku przypałacowym, administrowanym przez Samodzielny Publiczny Zakład Opiekuńczo Leczniczy w Rajczy - w centralnej części parku.
Sosna wejmutka - o obwodzie pnia 280 cm i wysokości ok. 30 m; rośnie w m. Sól, gm. Rajcza,
na terenie składnicy drewna Nadleśnictwa Ujsoły.
Sosna wejmutka - o obwodzie pnia 339 cm i wysokości ok. 35 m; rośnie w zabytkowym parku
Topola biała - o obwodzie pnia 640 cm i wysokości ok. 37 m; rośnie w m. Żywiec, naprzeciw
budynku nr 10a, położonego przy ul. Paderewskiego, na posesji stanowiącej własność prywatną, obok
ogrodzenia.
Topola czarna - o obwodzie pnia 545 cm i wysokości ok. 35 m; rośnie w m. Żywiec przy
ul. Kopernika , stanowiącej odcinek drogi wojewódzkiej: Żywiec - Korbielów - granica państwa, obok
stacji uzdatniania wody MPWiK w Żywcu.
Topola czarna - o obwodzie pnia 467 cm i wysokości ok. 35 m; rośnie w m. Żywiec przy
ul. Kopernika , stanowiącej odcinek drogi wojewódzkiej: Żywiec - Korbielów - granica państwa, obok
stacji uzdatniania wody MPWiK w Żywcu (w odległości ok. 30 m od sąsiedniej pomnikowej topoli).
Topola czarna - o obwodzie pnia 530 cm i wysokości ok. 37 m; rośnie w m. Żywiec, obok boiska
piłkarskiego KS "Soła".
Topola czarna - o obwodzie pnia 520 cm i wysokości ok. 35 m; rośnie w m. Żywiec, za ogrodzeniem KS "Soła", przy ścieżce.
Wiąz górski - o obwodzie pnia 305 cm i wysokości ok. 23 m; rośnie w m. Rycerka Górna-Kolonia,
gm. Rajcza, przy drodze do doliny Śrubity, ok. 100m od leśniczówki leśnictwa Racza Nadleśnictwo
Ujsoły.
Wiąz górski - o obwodzie pnia 370 cm i wysokości ok. 33 m; rośnie w m. Rycerka Dolna,
gm. Rajcza, przy drodze powiatowej: Rycerka Dolna - Rycerka Kolonia, obok kapliczki i budynków
Kółka Rolniczego (w grupie drzew).
Wiąz górski - o obwodzie pnia 300 cm i wysokości ok. 23 m; rośnie w m. Rycerka Górna-Kolonia,
gm. Rajcza, przy drodze do doliny Śrubity, ok. 150 m od leśniczówki leśnictwa Racza Nadleśnictwo Ujsoły.
Wiąz górski - o obwodzie pnia 470 cm i wysokości ok. 41 m; rośnie w m. Węgierska Górka, przy
ul. Zielonej, obok posesji nr 233, stanowiącej własność prywatną.
Wiąz górski - o obwodzie pnia 430 cm i wysokości ok. 43 m; rośnie w m. Węgierska Górka, ok. 40
m od skrzyżowania ul. Zielonej z ul. Zieloną Gorną, prowadzącą do Cięciny, ok. 20 m od posesji nr 65,
stanowiącej własność prywatną.
Wiąz górski - o obwodzie pnia 440 + 330 cm i wysokości ok. 36 m; rośnie w zabytkowym parku
zamkowym w Żywcu, kwatera 2, przy ogrodzeniu oddzielającym teren wewnętrznego ogrodu parkowego od terenu plebanii Katedry w Żywcu.
Wiąz górski - o obwodzie pnia 440 cm i wysokości ok. 29 m; rośnie w m. Żywiec, za Mostem
Trzebińskim przy ul. Isep, obok ogrodzenia posesji nr 58, stanowiącej własność prywatną.
Wiąz górski - o obwodzie pnia 460 cm; rośnie w zabytkowym parku zamkowym w Żywcu, kwatera
53, obok alejki parkowej na skraju gęstego zadrzewienia parkowego (pień uciętego drzewa przykryty
drewnianym daszkiem).
Wiąz szypułkowy - o obwodzie pnia 360 cm i wysokości ok. 37 m; rośnie w zabytkowym parku
zamkowym w Żywcu, obok skrzyżowania alejek parkowych.
Wierzba biała - o obwodzie pnia 365 cm i wysokości ok. 15; rośnie w zabytkowym parku zamkowym w Żywcu, kwatera 32, ok. 20 m od Domku Chińskiego, w sąsiedztwie innych wierzb.
108
OCHRONA PRZYRODY
Wierzba biała - o obwodzie pnia 425 cm i wysokości ok. 24; rośnie w m. Żywiec, w narożniku
ogrodu posesji nr 8a, położonej przy ul. Paderewskiego, stanowiącej własność prywatną.
Wierzba biała - o obwodzie pnia 385 cm i wysokości ok. 31; rośnie w m. Węgierska Górka, przy
placu manewrowym
zajezdni autobusowej
PKS.
Wodospad na potoku Sopotnia Wielka pomnik przyrody nieożywionej; położony
w m. Sopotnia Wielka,
gm. Jeleśnia, o wysokości ok. 10 m (najwyższy
w polskich Beskidach);
kocioł eworsyjny poniżej wodospadu typu kataklinalnego o głębokości ok. 5 m ze skośnie
ustawionymi grzędami
skalnymi.
Wodospad w Sopotni Wielkiej
3.2. Projektowane i proponowane formy ochrony przyrody
OBSZARY OCHRONY SIEDLISK NATURA 2000
Natura 2000 - to europejska sieć ekologiczna, która jest jednym z najważniejszych wyzwań w
sferze ochrony przyrody w krajach Unii Europejskiej. Zasady tworzenia sieci Natura 2000 określone
są w dyrektywach Rady EWG. Jedna z nich tzw. Dyrektywa Siedliskowa (92/43/EWG) o ochronie
siedlisk przyrodniczych oraz dziko żyjącej fauny i flory, uchwalona 21 maja 1992 r., zmieniona
dyrektywą 97/62/EWG, wprowadza pojęcie specjalnych obszarów ochrony (SOO) wchodzących
w skład sieci Natura 2000, których celem utworzenia jest zachowanie lub odtworzenie typów siedlisk przyrodniczych wymienionych w załączniku I i gatunków - w załączniku II Dyrektywy. Siedliska te i gatunki zostały uznane za mające znaczenie europejskie i uwzględnione w rozporządzeniu
Ministra Środowiska z dnia 16 maja 2005 roku w sprawie typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, wymagających ochrony w formie wyznaczenia obszarów Natura 2000 (Dz. U.
nr 94, poz.795). Na terenie powiatu żywieckiego zaprojektowano utworzenie 5 specjalnych obszarów ochrony siedlisk, którymi są: Beskid Śląski, Beskid Żywiecki, Beskid Mały, Górna Soła z Koszarawą, Kościół w Radziechowach.
PLH240022 Beskid Mały - ostoja o powierzchni 7310 ha, położona w masywie Beskidu Małego,
w paśmie Magurki Wilkowickiej i grupie Łamanej Skały. Powierzchniowo dominują tu zbiorowiska
leśne, rzadsze są zbiorowiska łąkowe i murawowe, a sporadycznie występują zbiorowiska torfowiskowe, ziołoroślowe i naskalne. Obszar ten wyróżnia się ze względu na największy i najlepiej wykształcony kompleks kwaśnych buczyn górskich Luzulo luzuloidis-Fagetum w Karpatach. W zbiorowiskach
109
OCHRONA PRZYRODY
leśnych zaznacza się tutaj znaczny udział jodły, która bardzo dobrze się odnawia. Ciekawostką fitosocjologiczną jest występowanie na krańcach zasięgu geograficznego świerczyny górnoreglowej Plagiothecio-Piceetum w piętrze regla dolnego. Stwierdzono tu łącznie obecność 14 siedlisk przyrodniczych z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Na omawianym terenie znajduje się kilkadziesiąt skałek, jaskiń i schronisk podskalnych. Do najcenniejszych jaskiń należą: Jaskinie Czarne Działy
i Jaskinia Komonieckiego, która jest największą jaskinią erozyjno-wietrzeniową w polskich Karpatach fliszowych.
-PLH240001 Beskid Śląski - obszar o powierzchni 38800,5 ha, obejmujący dwa pasma górskie:
Stożka i Czantorii oraz pasmo Baraniej Góry o dużym znaczeniu dla zachowania bioróżnorodności.
Zidentyfikowano 17 rodzajów siedlisk z załącznika I Dyrektywy Siedliskowej. Do najważniejszych
należą: górskie bory świerkowe, kwaśne buczyny, żyzne buczyny, jaworzyny, bory bagienne, łęgi olszowe i jesionowe, murawy bliźniczkowe, ziołorośla górskie, górskie łąki kośne, torfowiska wysokie,
torfowiska przejściowe, górskie torfowiska zasadowe o charakterze młak, ściany skalne i urwiska krzemianowe ze zbiorowiskami naskalnymi. Występuje tu 16 gatunków z załącznika II Dyrektywy Siedliskowej. Jest to ostoja fauny typowej dla puszczy karpackiej: wilka, rysia i niedźwiedzia brunatnego
i miejsce występowania rzadkich gatunków ryb i płazów oraz ptaków. Na obszarze odnaleziono też
liczne stanowiska rzadkich i zagrożonych roślin i bezkręgowców.
Liczną populację posiada tutaj tojad morawski Aconitum firmum subsp. moravicum - endemit
Karpat Zachodnich, osiągający w Beskidzie Śląskim północny kres swojego zasięgu. Większość stanowisk tego gatunku znajduje się w granicach powiatu żywieckiego. Beskid Śląski wyróżnia się od reszty
Beskidów dużą liczbą wychodni skalnych. Zinwentaryzowano tutaj 21 pojedynczych skał lub ich grup;
występuje szereg form skalnych, takich jak: progi i wodospady w dolinach potoków, liczne formy
skałkowe i różnorodne formy osuwiskowe powierzchniowe i podziemne, dzięki czemu dobrze rozwinięta jest tutaj roślinność naskalna.
PLH240007 Kościół w Radziechowach - ostoja o powierzchni 0,4 ha. Obejmuje kościół parafialny
pod wezwaniem św. Marcina z 1663 roku, który należy do jednych z najstarszych w powiecie żywieckim. W ostoi znajduje się największa na Śląsku kolonia rozrodcza podkowca małego Rhinolophus
hipposideros, będącego gatunkiem nietoperza z załącznika II Dyrektywy Siedliskowej.
PLH240006 Beskid Żywiecki - ostoja o powierzchni 35276,06 ha, w całości położona na terenie
powiatu żywieckiego. Obejmuje ona zachodnią część Beskidu Żywieckiego oraz Grojec - interesujący
ostaniec denudacyjny w Kotlinie Żywieckiej. Obszar charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem szaty
roślinnej i dobrze zachowanymi, typowymi zbiorowiskami górskimi (leśnymi i nieleśnymi). Występuje tu 21 typów siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Spośród licznych zbiorowisk
roślinnych, należy zwrócić uwagę na unikatową w polskich Karpatach postać zespołu eutroficznej
młaki górskiej Valeriano-Caricetum flavae z udziałem czosnku syberyjskiego Allium sibiricum i niebielistki trwałej Swertia perennis subsp. alpestris oraz na obecność na wierzchowinach i grzbietach górskich torfowisk, a także karpackie zarośla kosówki Pinetum mughi carpaticum, wysokogórskie borówczyska bażynowe Empetro-Veccinietum. Spośród zbiorowisk leśnych na wyróżnienie zasługują bardzo
dobrze zachowane bory górnoreglowe Plagiothecio-Piceetum oraz górskie jaworzyny ziołoroślowe
Aceri-Fagetum. Na Grojcu występują ponadto bardzo rzadkie w powiecie żywieckim murawy kserotermiczne z klasy Festuco-Brometea. W obszarze ostoi stwierdzono występowanie 19 gatunków z Załącznika II Dyrektywy Siedliskowej. Kompleksy leśne stanowią ostoje dużych drapieżników (niedźwiedzia,
110
OCHRONA PRZYRODY
wilka i rysia). W masywie Pilska znajduje się jedno z 3 znanych z Polski stanowisk darniówki tatrzańskiej Microtus tatricus (endemit karpacki). Flora tego obszaru liczy około 1000 gatunków,
w tym 150 gatunków górskich (18 alpejskich i 27 subalpejskich). Spośród gatunków o znaczeniu
europejskim jest tu jedno z 4 stanowisk tojadu morawskiego Aconitum firmum subsp. moravicum
w Polsce i jeden z 4 rejonów występowania tocji karpackiej Tozzia alpina ssp. carpatica. Pomimo znacznego ograniczenia użytkowania polan górskich utrzymuje się tutaj także populacja dzwonka piłkowanego
Campanula serrata. Obszar jest również ważny dla ochrony ptaków (m.in. głuszca Tetrao urogallus).
PLH240018 Górna Soła z Koszarawą - ostoja o powierzchni 199,2 ha, którą tworzą: Soła powyżej
kaskady zbiorników Tresna-Porąbka-Czaniec na
odcinku od mostu na trasie Milówka - Kamesznica w miejscowości Milówka do ujścia Koszarawy
oraz Koszarawa - od ujścia potoku Bystra w miejscowości Przyborów do
ujścia do Soły wraz z dopływem Krzyżowa, od
ujścia potoku Dablin
(w miejscowości Krzyżowa). Wybrany odcinek
Soły stanowi wartościowy
odcinek podgórskiej rzeki o naturalnych brzegach
i słabo przekształconym
korycie. Zlewnia jest zaRzeka Koszarawa w Pewli Małej
gospodarowana rolniczo
i miejscami silnie zurbanizowana. Soła płynie tu naturalnym korytem tworząc liczne bystrza i rozlewiska. Koryto często dzieli się tworząc struktury wielokorytowe i wyspy. W sąsiedztwie dróg i mostów
oraz torów kolejowych brzegi rzeki są umocnione budowlami siatkowo-kamiennymi. Dno pokrywają
otoczaki, żwiry i piasek. Potok Koszarawa stanowi główny dopływ górnej Soły. Jego zlewnię stanowią
w partiach źródłowych lasy, poniżej zaś pola uprawne i tereny zabudowane; rzeka płynie naturalnym
korytem, często rozgałęziającym się i tworzącym wyspy. Górna Soła z Koszarawą jest ważną ostoją
wielu gatunków ryb cennych z przyrodniczego i gospodarczego punktu widzenia.
W wodach Soły i Koszarawy występują ryby wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
minóg strumieniowy Lampetra planeri, koza Cobitis taenia oraz głowacz białopłetwy Cottus gobio.
REZERWATY PRZYRODY
Beskid Śląski
"Czerwieniecka Grapa" - rezerwat przyrody nieożywionej, położony w Kamesznicy, gmina
Milówka, w masywie Baraniej Góry. Wzdłuż grzbietu Czerwienieckiej Grapy zlokalizowany jest najdłuższy mur skalny w Beskidach osiągający 1 km długości. W sąsiedztwie muru występuje płat kwaśnej
111
OCHRONA PRZYRODY
buczyny górskiej Luzulo luzuloidis-Fagetum w udziałem
bardzo rzadkiej w Beskidzie Śląskim rzeżuchy trójlistkowej Cardamine trifolia.
"Dolina Zimnika" - rezerwat leśny o powierzchni
10 ha, obejmujący fragment doliny potoku Leśnianka zwanego również Zimnikiem (530-580 m n.p.m.), w części
Fragment najdłuższej w Beskidach ściany
skalnej na Czerwienieckiej Grapie
położonej w granicach Beskidu Śląskiego. Spotyka się tutaj dobrze wykształcone łęgowe zbiorowiska leśne reprezentowane przez fitocenozy nadrzecznej olszyny górskiej Alnetum incanae i podgórskiego łęgu jesionowego Carici remotae-Fraxinetum, w których można spotkać
wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum oraz
tojad morawski Aconitum firmum subsp. moravicum. Skarpy nad potokiem porastają ziołorośla parzydła leśnego Arunco-Doronicetum
Nadrzeczna olszyna górska w proponowanym rezerwacie „Dolina Zimnika”
austriaci. Koryto potoku charakteryzujące się wyeksponowanymi warstwami skalnymi oraz licznymi progami wodospadowymi zaproponowano do ochrony w formie stanowiska dokumentacyjnego o nazwie "Leśnianka".
"Kościelec" - projektowany rezerwat
przyrody nieożywionej, o powierzchni
8,9 ha, usytuowany w zachodniej części
gminy Lipowa. Położony jest w partiach
szczytowych Kościelca (1022 m n.p.m.) w przedziale wysokości 850-1019 m n.p.m.
Interesujący profil geologiczny koryta potoku
- który jest bocznym grzbietem odchodząw proponowanym rezerwacie „Dolina Zimnika”
cym od Malinowskiej Skały (1052 m
n.p.m.). Za najcenniejsze wartości przyrodnicze projektowanego rezerwatu uznano duże nagromadzenie
wychodni skalnych tj. obecność 12 ambon, z których największa osiąga 11 m wysokości oraz 3 baszt
skalnych o wysokości dochodzącej do 8 m. Na terenie tym występują 3 jaskinie, z których największa
osiąga 14 m długości. Wychodnie skalne zlokalizowane są w obrębie fitocenoz zespołów leśnych:
kwaśnej buczyny górskiej Luzulo luzuloidis-Fagetum oraz dolnoreglowego boru jodłowo-świerkowego
112
OCHRONA PRZYRODY
Abieti-Piceetum (montanum). Porośnięte są one przez
płaty zespołu paprotki zwyczajnej i rokietu cyprysowego Hypno-Polypodietum, w wariancie z nibybielistką
długolistną Paraleucobryum longifolium oraz w wariancie typowym. Poniżej wychodni skalnych na źródlisku
wykształca się niewielki płat ziołorośla tojadu mocnego Aconitetum firmi. W sąsiedztwie wychodni skalnych
spotyka się chronione gatunki roślin: parzydło leśne
Aruncus sylvestris i liczydło górskie Streptopus amlexifolius. Z terenu projektowanego rezerwatu podano rzadkie gatunki mchów: szmotłoch Bartramia norvegica,
Cynodontium polycarpon, różnolist różnopióry Heterocladium heteropterum, namurnik jedwabisty Homalothecium sericeum, dwurzędek Distichium capillaceum, miechera kędzierzawa Neckera crispa i skrętniczek kędzierzawy Tortella tortuosa.
Projektowany rezerwat „Kościelec”
"Stary Bór" - projektowany rezerwat leśny o powierzchni 18,2 ha, usytuowany w obrębie gminy
Lipowa, Obejmuje obszar źródliskowy potoku Leśnianka, położony na stoku Magurki Wiślańskiej
(1073 m n.p.m.), w przedziale wysokości 850-1050 m n.p.m.
Na terenie rezerwatu, w strefie przejściowej pomiędzy reglem dolnym i górnym, występuje 200letni starodrzew świerkowo-bukowy
i świerkowy. Najwyższe partie rezerwatu
zajmuje płat świerczyny górnoreglowej
w podzespole z wietlicą alpejską Plagiothecio-Piceetum athyrietosum distentifolii. Poniżej wykształcają się zajmujące największe powierzchnie na terenie rezerwatu fitocenozy dolnoreglowego boru
świerkowo-jodłowego Abieti-Piceetum
(montanum). Drzewostany świerkowe
w ostatnich latach uległy znacznemu
zniszczeniu, ale świerk bardzo dobrze odnawia się, co gwarantuje ciągłość istnienia lasu na tym terenie. Niewielką poGłuszec - w trakcie tokowania
wierzchnię w dolnych partiach rezerwatu zajmuje płat kwaśnej buczyny górskiej Luzulo luzuloidis-Fagetum typicum. Obszar rezerwatu obfituje w młaki i ziołorośla, w których spotyka się tojad morawski Aconitum firmum subsp. moravicum.
W lukach w obrębie fitocenozy świerczyny górnoreglowej na najbardziej stromych, urwistych stokach,
wykształcają się płaty zespołu ziołorośli wietlicy alpejskiej Athyrietum distentifolii. Wzdłuż potoków
oraz w źródliskach występują ziołorośla tojadu mocnego Aconitetum firmi, w których warstwę zielną
oprócz dominującego tojadu mocnego Aconitum firmum tworzą głównie: świerząbek orzęsiony Chaerophyllum hirsutum, śmiałek pogięty Deschampsia caespitosa, prosownica rozpierzchła Milium effusum, lepiężnik wyłysiały Petasites kablikianus i fiołek dwukwiatowy Viola biflora. Zabagnione miejsca
płaskie i słabo nachylone, gdzie gromadzi się materiał mineralny i organiczny nanoszony przez wody
113
OCHRONA PRZYRODY
przepływających w sąsiedztwie potoków, porastają fitocenozy zespołu turzycy odległokłosej Caricetum
remotae oraz kwaśna młaka górska Carici canescentis-Agrostietum caninae. Tylko na tych siedliskach
spotyka się w projektowanym rezerwacie takie gatunki jak: kukułka Fuchsa Dactylorhiza fuchsii
i starzec kędzierzawy Senecio rivularis. Na obrzeżach jednej z młak oraz w najniżej położonym płacie
dolnoreglowego boru jodłowo-świerkowego Abieti-Piceetum występuje na jedynym w Beskidzie Śląskim i zarazem najdalej na zachód wysuniętym stanowisku urdzik karpacki Soldanella carpatica gatunek będący subendemitem karpackim. Projektowany rezerwat "Stary Bór" jest ważną ostoją głuszca Tetrao urogallus w powiecie żywieckim.
Kotlina Żywiecka
"Grąd w Gilowicach" - proponowany rezerwat przyrody, położony w centralnej części Gilowic.
Obejmuje stromą skarpę na lewym brzegu Łękawki, porośniętą grądem subkontynentalnym TilioCarpinetum i stokowym lasem lipowo-klonowym Aceri-Tilietum. W granicach proponowanego rezerwatu przyrody rozwija się największa w Polsce populacja bardzo rzadkiego tojadu lisiego Aconitum
lycoctonum.
"Konuszka" - wzniesienie w Kotlinie Żywieckiej o wysokości 407 m n.p.m., położone w m. Rychwałd (gm. Gilowice), w rejonie ujścia potoku Kocierzanka do Łękawki. Urwiste, północne stoki
porasta grąd subkontynentalny Tilio-Carpinetum oraz stokowy las klonowo-lipowy Aceri-Tilietum.
Poniżej na lewym brzegu Łękawki rozwija się olszynka karpacka Alnetum incanae. Ze względu na bardzo
dobry stan zachowania zbiorowisk leśnych występujących na zboczach Konuszki, zaproponowano tu
utworzenie rezerwatu przyrody. W obrębie lasu klonowo-lipowego jedyne w powiecie żywieckim stanowisko posiada jeden z rzadkich gatunków mszaków - żebrowiec górski Pleurospermum austriacum.
"Lyskowiny" - proponowany rezerwat przyrody na terenie Żywca, obejmujący osuwiskowe zbocza
północnej części Grojca (tzw. Małego i Średniego Grojca), porośnięte w przewadze przez zarośla
leszczynowe oraz powiązane z nimi przestrzennie dolinki drobnych, zwykle tylko okresowych potoków, zajętych przez zachowane w stanie zbliżonym do naturalnego lasy grądowe Tilio-Carpinetum
z drzewostanem niemal wyłącznie grabowym, a także zbiorowiska z dominacją olszy szarej Alnus
incana. W obrębie starych wyrobisk po eksploatacji wapienia oraz na naturalnych odsłonięciach skał
spotyka się płaty muraw kserotermicznych. W północnej części proponowanego rezerwatu przyrody
występują również sztuczne drzewostany sosnowe, świerkowe i modrzewiowe z typowymi dla grądów
gatunkami runa i warstwy krzewów.
Na najbardziej nachylonych fragmentach stoków, modelowanych przez osuwiska, dominującym
zbiorowiskiem roślinnym są zarośla leszczynowe z przewagą gatunków leśnych, czasem z udziałem
gatunków kserotermicznych. W warstwie runa dominują zwykle: szczyr trwały Mercurialis perennis
i gajowiec żółty Galeobdolon luteum. Występują tu także liczne rzadkie i chronione gatunki roślin,
m.in.: tojad lisi Aconitum lycoctonum, wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum, orlik pospolity Aquilegia vulgaris, cieszynianka wiosenna Hacquetia epipactis. Runo zarośli leszczynowych i grądów, porastających zbocza dolinek, budują przede wszystkim: zawilec gajowy Anemone nemorosa, podagrycznik pospolity Aegopodium podagraria, żywiec gruczołowaty Dentaria glandulosa, żywokost bulwiasty
Symphytum tuberosum i pierwiosnek wyniosły Primula elatior. Poza tymi pospolitymi gatunkami leśnymi występują: wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum i kokorycz pusta Corydalis cava. W płacie
zbiorowiska zbliżonego do olszynki karpackiej występują kwitnące okazy bluszczu Hedera helix oraz
duża populacja parzydła leśnego Aruncus sylvestris.
114
OCHRONA PRZYRODY
W dolince jednego z potoków znajduje się odsłonięcie łupków pokryte fragmentarycznie przez
fitocenozę z udziałem naskalnych paproci, w której dominują: paprotnica krucha Cystopteris fragilis,
zanokcica skalna Asplenium trichomanes i kilka gatunków rzadkich mchów.
Beskid Żywiecki
"Gajka" - rezerwat leśny, położony w gminie Jeleśnia nad potokami: Sopotnia Wielka i Sopotnia
Mała. Ochroną proponuje się objąć wilgotne
lasy, w obrębie których występują płaty nadrzecznej olszyny górskiej Alnetum incanae
z udziałem ściśle chronionej paproci - pióropusznika strusiego Matteucia struthiopteris.
Bardzo interesujący pod względem krajobrazowym i naukowo-dydaktycznym jest odcinek
potoku Sopotnia gdzie pod wpływem erozji powstała skalna rynna o długości około 50 m. Rynna ta znajduje się w miejscu, gdzie Sopotnia
podcina stromy południowo-wschodni stok
Grapy. Rynna rozpoczyna się progiem wodospadu, który ma 1,9 m wysokości. Reprezentuje on rzadki w Beskidach typ wodospadu kataklinalnego. Woda spływa po stromo nachylonej i długiej na 7 metrów powierzchni grubej
warstwy piaskowca. Poniżej progu znajduje się
Potok Sopotnia Mała
głęboki kocioł eworsyjny, który powstał w wyniku wirowego ruchu wody obciążonej skalnym rumowiskiem. Skalna rynna daje możliwość zapoznania
się z litologią płaszczowiny magurskiej. Występują tutaj naprzemianległe ławice piaskowca z wkładkami
łupków oraz margli. Charakterystyczną cechą tej rynny jest półka skalna zbudowana z grubej ławicy
piaskowca, wystająca na wysokość około 1,5 m ponad powierzchnię lustra wody. Skalna rynna jest doskonałym obiektem do przeprowadzenia zajęć z zakresu geologii, geomorfologii i hydrologii. Obiekt ten
zasługuje na ochronę w formie stanowiska dokumentacyjnego przyrody nieożywionej.
"Janikowa Grapa" - rezerwat leśny o powierzchni około 50 ha, położony w Jeleśni na południowym, bardzo stromym stoku Janikowej Grapy (787 m n.p.m.), opadającym
w kierunku Koszarawy. Stok ten porośnięty jest przez
zróżnicowane zbiorowiska leśne: żyzną buczynę karpacką
Dentario glandulosae-Fagetum, kwaśną buczynę górską
Luzulo luzuloidis-Fagetum, grąd subkontynentalny TilioCarpinetum oraz nadrzeczną olszynę górską Alnetum incanae. Spośród licznie występujących gatunków chronionych roślin na wyróżnienie zasługują: orlik pospolity
Aquilegia vulgaris porastający osuwisko łupkowe nad Koszarawą oraz obfite stanowisko skrzypu olbrzymiego Equisetum telmateia.
Janikowa Grapa
115
OCHRONA PRZYRODY
"Rycerzowa" - rezerwat leśny w Rycerce Górnej (gmina Rajcza), położony na obszarze źródliskowym potoku Dziobaki poniżej Hali Rycerzowej, na zachodnim stoku Małej Rycerzowej. Ochroną proponuje się objąć
fitocenozy żyznej buczyny karpackiej Dentario glandulosae-Fagetum z licznym udziałem podlegającego ochronie
czosnku niedźwiedziego Allium ursinum oraz jaworzyny
ziołoroślowej Aceri-Fagetum. W fitocenozach tych występują okazałe jawory o wymiarach kwalifikujących je do objęcia ochroną w formie pomnika przyrody. Największy
z nich rośnie na wysokości około 1080 m n.p.m., w odddz.
165 h Leśnictwa Rycerki w Nadleśnictwie Ujsoły. Jego obwód wynosi 408 cm, wysokość 27 m. jawor ten wyróżnia się
pod względem fizjonomii. Jego pień w części odziomkowej jest pobrużdżony, szczelinowaty, pokryty zgrubieniami. Zarówno pień, jak i konary porośnięte są roślinnością
epifityczną z udziałem chronionej paprotki zwyczajnej
Polypodium vulgare. Do proponowanego do ochrony
obszaru można dotrzeć idąc z Hali Rycerzowej niebieskim
szlakiem w kierunku Przegibka. Aby zobaczyć potężne jawory należy skręcić w prawo po wejściu do lasu.
Stary jawor u źródeł potoku Dziobaki
UŻYTKI EKOLOGICZNE
Beskid Mały
"Ściszków Groń" - wychodnie skalne w pobliżu przysiółka Łysina w gminie Łękawica, porośnięte
roślinnością naskalną z udziałem rzadkich i chronionych gatunków roślin naczyniowych, m. in.: paprotki zwyczajnej Polypodium vulgare, zanokcicy skalnej Asplenium trichomanes oraz interesujących
gatunków mszaków: Andreaea rupestris, Hedwigia ciliata, Heterocladium heteropterum.
"Wróblówka" - 2 polany położone na północ od miejscowości Las w gminie Ślemień, w przysiółku Wróblówka i Na Polanie (550-650 m n.p.m.). Ochroną proponuje się objąć roślinność torfowiskową reprezentowaną przez fitocenozę kwaśnej młaki turzycowo-mietlicowej Carici canescentisAgrostietum caninae oraz torfowisko wysokie Sphagnetum magellanici. Roślinność ta wykształciła
się dzięki obecności kilku niewielkich cieków wodnych na przebiegu których znajdują się wypłaszczenia ze stagnującą wodą. Występuje tutaj wiele rzadkich gatunków roślin naczyniowych - m.in.
rosiczka okrągłolistna Drosera rotundifolia i gnidosz błotny Pedicularis palustris oraz mszaków,
głównie torfowców: Sphagnum compactum, S. magellanicum, S. nemoreum, S. palustre, S. papillosum, S. rubellum.
Beskid Śląski
"Bąki" - ochroną proponuje się objąć dolne partie wschodniego stoku masywu Glinnego (540-570 m
n.p.m.). Położone są one w przysiółku Zielona Górka, nad osiedlem Bąki w Węgierskiej Górce. Teren
ten, o powierzchni 1 ha, porośnięty jest przez zróżnicowane fitocenozy zbiorowisk nieleśnych: eutroficznej młaki górskiej Valeriano-Caricetum flavae, wilgotnej łąki ostrożeniowej Cirsietum rivularis,
116
OCHRONA PRZYRODY
zespołu sitowia leśnego
Scirpetum sylvatici, górskiej łąki kośnej Gladiolo-Agrostietum capillaris, kwaśnej młaki mietlicowo-turzycowej
w podzespole z kukułką
szerokolistną Carici canescentis-Agrostietum
caninae dactylorhizetosum majalis. Występują
tutaj rzadkie w powiecie
żywieckim chronione
gatunki roślin: rosiczka
okrągłolistna Drosera
rotundifolia oraz kruszczyk błotny Epipactis
palustris.
Proponowany użytek ekologiczny Bąki w Węgierskiej Górce
"Hala Barania" - rozległa polana o powierzchni 9 ha, położona na południowo-wschodnim
i wschodnim stoku pomiędzy Baranią Górą a Magurką Wiślańską, w przedziale wysokości 975 - 1040 m
n.p.m., w gminie Milówka. W obrębie polany zlokalizowane są źródliska potoku Bystra, na których
wykształcają się fitocenozy zespołów torfowiskowych: eutroficznej młaki górskiej Valeriano-Caricetum flavae i kwaśnej młaki mietlicowo-turzycowej w podzespole z kukułką szerokolistną Carici canescentis-Agrostietum caninae dactylorhizetosum majalis. Pozostałą część polany porastają płaty murawy
bliźniczkowej Hieracio-Nardetum oraz zbiorowiska borówki czarnej Vaccinium myrtillus. Z Hali Baraniej roztaczają się malownicze widoki w kierunku Beskidu Żywieckiego.
"Hala Ostre" - ochroną proponuje się objąć polanę o powierzchni 15 ha, położoną w szczytowych
partiach góry Ostre (935 m n.p.m.), w gminie Lipowa, w przedziale wysokości 820-935 m n.p.m.
Porośnięta jest ona przez fitocenozy: murawy bliźniczkowej Hieracio-Nardetum, murawy goździkowej
Carlino-Dianthetum deltoidis, górskiej łąki mieczykowo-mietlicowej Gladiolo-Agrostietum, zbiorowiska borówki czarnej Vaccinium myrtillus, eutroficznej młaki górskiej Valeriano-Caricetum flavae oraz
zbiorowiska dziurawca czterobocznego Hypericum maculatum rozprzestrzeniającego się w ostatnich
latach na wskutek zaniechania użytkowania hali. Przez Halę Ostre przebiega zielony szlak turystyczny
z Twardorzeczki na Magurkę Radziechowską.
"Polana Cebula" - o powierzchni 2,5 ha, położona w szczytowych partiach góry Cebula (1036 m
n.p.m.) na stoku o ekspozycji północno-wschodniej w przedziale wysokości 1000-1030 m n.p.m.
Na obszarze źródliskowym potoku Twardorzeczka wykształcają się fitocenozy eutroficznej młaki górskiej Valeriano-Caricetum flavae z udziałem storczyków: kruszczyka błotnego Epipactis palustris, kukułki szerokolistnej Dactylorhiza majalis i kukułki Fuchsa D. fuchsii, poniżej źródlisk występuje wilgotna
łąka ostrożeniowa Cirsietum rivularis, a górne partie polany porastają płaty zespołu wiechliny Chaixa
i ciemiężycy zielonej Poo-Veratretum lobeliani oraz zbiorowiska borówki czarnej Vaccinium myrtillus.
Skrajem Polany Cebula przebiega czerwony szlak turystyczny z Węgierskiej Górki na Baranią Górę.
117
OCHRONA PRZYRODY
"Prokatka" - podmokła polana środleśna
o powierzchni 1 ha, położona w dolinie lewobrzeżnego dopływu potoku Przybędza, w dolnych
partiach południowowschodniego stoku Jaworzynki, w przedziale
wysokości 825-850 m
n.p.m. Główny przedmiot ochrony stanowi
rozległy płat eutroficznej
młaki górskiej ValerianoCaricetum flavae, w którym bardzo licznie występuje kruszczyk błotny
Kwitnący mieczyk dachówkowaty na Polanie Prokatka
Epipactis palustris. Z gatunków bardzo rzadkich w powiecie żywieckim spotyka się tutaj dziewięciornik błotny Parnassia
palustris. Pozostałą część polany porastają fitocenozy górskiej łąki mieczykowo-mietlicowej GladioloAgrostietum capillaris w wariancie z ostrożeniem łąkowym Cirsium rivulare oraz zespołu sitowia leśnego Scirpetum sylvatici.
"Walaszne" - polany o łącznej powierzchni 6 ha, zlokalizowane u podnóża południowych i południowo-wschodnich stoków Palenicy (680-725 m n.p.m), w sąsiedztwie przysiółka Walaszne w Kamesznicy. Występują tutaj cenne, ze względu na liczne stanowiska storczyków, płaty zbiorowisk nieleśnych: eutroficznej młaki górskiej Valeriano-Caricetum flavae i kwaśnej młaki mietlicowo-turzycowej
Carici canescentis-Agrostietum caninae, a także wilgotnej łąki ostrożeniowej Cirsietum rivularis i górskiej
łąki mieczykowo-mietlicowej Gladiolo-Agrostietum capillaris. Spotyka
się tutaj takie gatunki storczyków jak:
gółka długoostrogowa Gymnadenia
conopsea, kukułka szerokolistna
Dactylorhiza majalis, kukułka Fuchsa D. fuchsii oraz kruszczyk błotny
Epipactis palustris.
"Źródlisko Potoku Malinowskiego" - o powierzchni 1 ha, obejmujące
źródliskowy odcinek potoku Malinowskiego wraz z otaczającymi go
osuwiskami łupkowymi i skalistymi
skarpami (900-1000 m n.p.m.), które
118
Okrzyn jeleni w proponowanym użytku ekologicznym
„Źródlisko Potoku Malinowskiego”
OCHRONA PRZYRODY
porośnięte są przez typowo wykształcone płaty ziołorośla parzydła leśnego i omiegu górskiego AruncoDoronicetum austriaci. Wzdłuż potoku wąskim pasem wykształcają się ziołorośla lepiężnika białego
Petasitetum albi. W zbiorowiskach tych stwierdzono kilkadziesiąt okazów płonych i 8 kwitnących
okrzynu jeleniego Laserpitium archangelica, który występuje tutaj na drugim - poza Babią Górą stanowisku w Polsce.
Kotlina Żywiecka
"Mały Grojec" - proponowany użytek ekologiczny, położony na terenie Żywca, obejmujący
w różnym stopniu nachylone (10-900) stoki wzniesienia o tej samej nazwie, o ekspozycji: od południowej do zachodniej.
Dominującym zbiorowiskiem roślinnym proponowanego użytku ekologicznego jest murawa kserotermiczna z lebiodką pospolitą i kłosownicą pierzastą Origano-Brachypodietum, rozwijająca się optymalnie w partii szczytowej wzniesienia przy nachyleniu około 30° i ekspozycji południowej. W składzie florystycznym murawy występują liczne chronione i rzadkie gatunki roślin, m.in.: dziewięćsił
bezłodygowy Carlina acaulis, goryczka krzyżowa Gentiana cruciata, goryczuszka orzęsiona Gentianella ciliata, orlik pospolity Aquilegia vulgaris, ożanka właściwa Teucrium chamaedrys, oman wierzbolistny Inula salicina, koniczyna pagórkowa Trifolium montanum, sparceta siewna Onobrychis viciifolia,
dzwonek skupiony Campanula glomerata, jaskier gajowy Ranunculus serpens ssp. nemorosus, czosnek
zielonawy Allium oleraceum.
Drugim pod względem zajmowanej powierzchni zbiorowiskiem roślinnym proponowanego użytku ekologicznego jest łąka rajgrasowa Arrhenatheretum elatioris. Powstała ona spontanicznie na terenie
przed laty użytkowanym jako pole uprawne, aktualnie opanowywana jest przez gatunki murawowe.
Wśród gatunków ww. łąki sporadycznie pojawia się bardzo rzadka zaraza mniejsza Orobanche minor.
Teren proponowanego użytku ekologicznego graniczy z lasem grądowym. W strefie ekotonowej
pomiędzy murawą a zaroślami z dominacją derenia świdwy, tworzącymi tzw. oszyjek grądu, występuje
bardzo rzadki w powiecie żywieckim - obuwik pospolity Cypripedium calceolus.
"Spodki" - proponowany użytek ekologiczny, obejmujący dolne partie południowych stoków Grojca, ponad źródłowym odcinkiem potoku Pawlusek (na terenie m. Wieprz, gm. Radziechowy-Wieprz).
Roślinność omawianego terenu stanowią różnego rodzaju łąki: od bardzo wilgotnych, zbliżonych
do eutroficznych młak ze związku Caricion davallianae, zawierających w swym składzie gatunkowym
liczne chronione i rzadkie gatunki, jak: nasięźrzał pospolity Ophioglossum vulgatum, kruszczyk błotny
Epipactis palustris, mieczyk dachówkowaty Gladiolus imbricatus, oman wierzbolistny Inula salicina po suche odmiany łąk grądowych zespołu Arrhenatheretum elatioris z udziałem: rozchodnika wielkiego Sedum maximum i fiołka kosmatego Viola hirta. Wilgotne łąki występują w kompleksie z luźnymi
zaroślami wierzby uszatej Salix aurita i wierzby szarej Salix cinerea.
"Średni Grojec" - proponowany użytek ekologiczny położony w całości na terenie Żywca, obejmujący partie szczytowe oraz przeważającą część stoków zachodnich oraz część stoków: południowych,
północnych i wschodnich wzniesienia o tej samej nazwie (wys. 476 m n.p.m.) Rzeźba tego terenu
została przekształcona w wyniku obecnie już zaniechanego wydobycia skał wapiennych.
Roślinność stanowi mozaika zbiorowisk zaroślowych - czyżni, wtórnych lasów liściastych o charakterze grądów, muraw kserotermicznych oraz łąk rajgrasowych. Murawy kserotermiczne i ciepłolubne zarośla porastają zbocza starych wyrobisk wapienia i stanowią stadia sukcesji w kierunku lasów
grądowych. Najciekawsze i najcenniejsze pod względem florystycznym są zbiorowiska muraw
119
OCHRONA PRZYRODY
kserotermicznych i strefy ekotonowe pomiędzy zaroślami a roślinnością łąkową i murawową. Występują tu między innymi: zawilec wielkokwiatowy Anemone sylvestris, gółka długoostrogowa Gymnadenia conopsea i storczyk męski Orchis mascula.
Beskid Żywiecki
"Krzusówka" - polana o powierzchni 2,5 ha, położona na terenie wsi Żabnica, zlokalizowana na
północno-zachodnim stoku masywu Rysianki i Lipowskiej w przedziale wysokości 720-760 m n.p.m.
Na polanie tej dominuje fitocenoza eutroficznej młaki górskiej Valeriano-Caricetum flavae oraz zubożałe płaty wilgotnej łąki ostrożeniowej Cirsietum rivularis. Mniejsze powierzchnie zajmuje kwaśna młaka mietlicowo-turzycowa Carici canescentis-Agrostietum caninae oraz murawa bliźniczkowa Hieracio-Nardetum. Najmniejszą powierzchnię zajmuje, mający tendencje do zanikania, płat torfowiska
wysokiego Sphagnetum magellanici. W zbiorowiskach tych występuje szereg gatunków chronionych:
podrzeń żebrowiec Blechnum spicant, widłak goździsty Lycopodium clavatum, rosiczka okrągłolistna
Drosera rotundifolia, parzydło leśne Aruncus sylvestris, wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum, gnidosz rozesłany Pedicularis sylvatica, dziewięćsił bezłodygowy Carlina acaulis, mieczyk dachówkowaty
Gladiolus imbricatus.
"Łąki w Złatnej" - obszar położony w Złatnej-Hucie, gmina Ujsoły, w dolinie potoku Bystra, u podnóża masywu Krawcowego Wierchu. Proponowany do ochrony obszar charakteryzuje się mozaiką siedlisk i dużym zróżnicowaniem krajobrazu. Występują tutaj płaty górskiej łąki mieczykowo-mietlicowej
Gladiolo-Agrostietum capillaris, eutroficznej młaki górskiej ValerianoCaricetum flavae oraz zarośla.
Na siedliskach tych licznie spotykane są storczyki: kruszczyk błotny
Epipactis palustris, kruszczyk szerokolistny E. helleborine, listera jajowata Listera ovata, podkolan biały
Platanthera bifolia, podkolan zieloProjektowany użytek ekologiczny „Łąki w Złatnej”
nawy P. chlorantha, gółka długoostrogowa Gymnadenia conopsea, kukułka bzowa Dactylorhiza sambucina, kukułka szerokolistna
D. majalis, kukułka plamista D. maculata, kukułka Fuchsa D. fuchsii, storczyca kulista Traunsteinera
globosa. Łąki w Złatnej można podziwiać idąc niebieskim szlakiem turystycznym na Halę Lipowską.
"Rysianka" - hala górska położona na granicy gmin: Ujsoły, Węgierska Górka i Jeleśnia. Występują tutaj fitocenozy murawy bliźniczkowej Hieracio-Nardetum oraz górskiej łąki mieczykowo-mietlicowej Gladiolo-Agrostietum capillaris z udziałem krokusa spiskiego Crocus scepusiensis, a także rozległe ziołorośla szczawiu alpejskiego Rumicetum alpini.
120
OCHRONA PRZYRODY
ZESPOŁY PRZYRODNICZO−KRAJOBRAZOWE
Kotlina Żywiecka
"Grojec" - proponowany zespół przyrodniczo-krajobrazowy, obejmujący grupę kilku wzniesień (najwyższe o wysokości 612 m n.p.m., ok. 260 m wysokości względnej), położonych w widłach Soły i Koszarawy na terenie Żywca i i m. Wieprz, gm. Radziechowy-Wieprz. Ten niewielki fragment Beskidów
Zachodnich o powierzchni 8 km2 jest obiektem
szczególnie interesującym z następujących względów:
- bardzo skomplikowana budowa geologiczna
- liczne odkrywki i odsłonięcia skał;
- w rejonie podszczytowym udokumentowane
pozostałości osadnictwa kilku kultur - począwszy
od około V w p.n.e.;
- zachowane dwa obiekty o charakterze zabytWidok na Grojec
ków techniki, tj. w różnym stopniu zniszczone stare piece wapiennicze (wapienniki);
- wysokie walory krajobrazowe ze względu na bardzo urozmaiconą rzeźbę i szatę roślinną oraz
obecność kilku atrakcyjnych punktów widokowych.
W jego obrębie istnieją stanowiska kilku gatunków roślin, unikalnych w skali regionu i Polski,
m.in.: obuwik pospolity Cypripedium calceolus, tojad lisi Aconitum lycoctonum, zawilec wielkokwiatowy Anemone sylvestris, ożanka właściwa Teucrium chamaedrys, cieszynianka wiosenna Hacquetia
epipactis. Na stosunkowo niewielkiej powierzchni terenu występuje wyjątkowe bogactwo gatunków
flory naczyniowej - ok. 1000 gatunków.
Część Grojca stanowi eksklawę - czyli teren poza zasadniczymi granicami - projektowanego Specjalnego Obszaru Ochrony Natura 2000 "Beskid Żywiecki".
"Matyska" - proponowany zespół
przyrodniczo-krajobrazowy, obejmujący
podszczytową część wzgórza Matyska
(610m n.p.m.) i jego południowe i południowo-wschodnie stoki na terenie Kotliny Żywieckiej. Teren położony jest pomiędzy miejscowościami Radziechowy
i Przybędza w gm.Radziechowy-Wieprz.
Roślinność stanowi mozaika łąk świeżych
Arrhenatheretum elatioris, muraw kserotermicznych Thymo-Potentilletum,
ciepłolubnych zarośli Pruno-Ligustretum
i wtórnych lasów z dominacją czereśni
Cerasus avium w drzewostanie. Chronione i zagrożone gatunki flory rosną zazwyczaj w miejscach, gdzie prowadzono
w przeszłości wydobycie wapieni.
Wzgórze Matyska
121
OCHRONA PRZYRODY
Do najcenniejszych gatunków posiadających stanowiska na Matysce należą: storczyk blady Orchis
pallens, storczyk męski Orchis mascula, obuwik pospolity Cypripedium calceolus, tojad lisi Aconitum
lycoctonum, nasięźrzał pospolity Ophioglossum vulgatum, podejźrzon księżycowy Botrychium lunaria,
goryczka krzyżowa Gentiana cruciata, mieczyk dachówkowaty Gladiolus imbricatus. W obrębie proponowanego zespołu przyrodniczo-krajobrazowego wytypowano 5 fragmentów, obejmujących stare
wyrobiska poeksploatacyjne wapienia. Postuluje się wprowadzić na nich ochronę w formie użytków
ekologicznych. Wzgórze znajduje się w granicach projektowanego Specjalnego Obszaru Ochrony
NATURA 2000 "Beskid Śląski".
"Pod Kopcem" - proponowany zespół przyrodniczo-krajobrazowy obejmujący podszczytową część
wzgórza Kopa Radziechowska (580m n.p.m.) w Kotlinie Żywieckiej oraz jego południowe, północne
i wschodnie stoki. Teren położony jest na terenie miejscowości: Radziechowy i Twardorzeczka,
w gminie: Radziechowy-Wieprz i Lipowa. Roślinność stanowi mozaika łąk świeżych Arrhenatheretum
elatioris, muraw kserotermicznych Thymo-Potentilletum, ciepłolubnych zarośli Pruno-Ligustretum,
wtórnych lasów z dominacją czereśni Cerasus avium w drzewostanie oraz pól uprawnych. Najbardziej
interesujące gatunki flory związane są z pozostałościąmi starych wyrobisk wapienia. Należą do nich:
storczyk męski Orchis mascula, nasięźrzał pospolity Ophioglossum vulgatum, podejźrzon księżycowy
Botrychium lunaria, goryczka krzyżowa Gentiana cruciata, orlik pospolity Aquilegia vulgaris, wiązówka bulwkowa Filipendula vulgaris. W obrębie proponowanego zespołu przyrodniczo-krajobrazowego
wytypowano 3 fragmenty, obejmujące dawne wyrobiska, jako proponowane użytki ekologiczne.
122

zobacz

Transkrypt

Podobne dokumenty

Projekt działania programu do obliczania miąższości drzew na