Jak rozliczać udziały (akcje) własne w świetle prawa handlowego i

Jak rozliczać udziały (akcje) własne w świetle prawa handlowego i bilansowego?
Wpisany przez dr Andre Helin
W przypadku zbycia udziałów lub akcji własnych wynik transakcji rozliczany jest z kapitałem
zapasowym.
Kapitały (fundusze) własne wycenia się w wartości nominalnej. W przypadku nabycia
udziałów (akcji) własnych cena nabycia obejmuje wszystkie koszty ponoszone przez
spółkę na ich nabycie. Jak rozliczać udziały (akcje) własne w świetle prawa handlowego i
bilansowego?
W przypadku zbycia udziałów lub akcji własnych wynik transakcji rozliczany jest z kapitałem
zapasowym. Wynik ten ustala się jako różnicę między ceną sprzedaży, pomniejszoną o koszty
sprzedaży, a ceną nabycia zbywanych udziałów (akcji). Jeżeli różnica jest dodatnia, to odnosi
się ją na dobro kapitału zapasowego.
Jeżeli jest ujemna, to do wysokości kapitału zapasowego odnosi się ją w ciężar tego kapitału;
ewentualną nadwyżkę ujmuje się jako stratę z lat ubiegłych i opisuje w informacji dodatkowej w
sprawozdaniu finansowym za rok, w którym nastąpiła sprzedaż.
Odrębne zasady dotyczą wyceny udziałów (akcji) własnych nabytych w drodze egzekucji. W
tym przypadku ceną nabycia jest cena nabycia ustalona w postępowaniu egzekucyjnym,
powiększona o koszty poniesione w toku postępowania egzekucyjnego, które nie zostały spółce
zwrócone. W przypadku umorzenia udziałów własnych nabytych w drodze egzekucji, bez
obniżenia kapitału zakładowego, kapitał rezerwowy utworzony w celu ich umorzenia zmniejsza
się o wartość umorzonych udziałów własnych ustalonych według ceny nabycia.
Przepisy Kodeksu spółek handlowych wymagają, aby nabyte udziały (akcje) własne ujęte
zostały w bilansie w osobnej pozycji kapitału własnego w wartości ujemnej, co zapewnia
1/3
Jak rozliczać udziały (akcje) własne w świetle prawa handlowego i bilansowego?
Wpisany przez dr Andre Helin
zgodność ze wzorem bilansowym: pozycji A. III pasywów bilansu (załącznik nr 1 do ustawy o
rachunkowości). W spółce akcyjnej zabronione jest - z pewnymi wyjątkami - nabywanie
wyemitowanych przez spółkę akcji (tzw. akcji własnych). W ramach wyjątków w przypadku:
nabycia akcji w celu zapobieżenia bezpośrednio zagrażającej spółce poważnej szkodzie;
nabycia akcji, które mają być zaoferowane do nabycia pracownikom lub osobom, które były
zatrudnione w spółce lub spółce z nią powiązanej przez okres co najmniej 3 lat; instytucji
finansowej, która nabywa akcje na własny rachunek celem ich dalszej odsprzedaży w granicach
upoważnienia udzielonego przez walne zgromadzenie na okres nie dłuższy niż jeden rok
(jednakże instytucja finansowa nie może posiadać akcji własnych nabytych na tej podstawie o
łącznej wartości nominalnej przekraczającej 5 proc. kapitału zakładowego) - należy utworzyć
kapitał rezerwowy z kwoty, która może być przeznaczona do podziału.
Dodatkowo łączna cena nabycia akcji własnych, powiększona o koszty ich nabycia nie może
być wyższa od kapitału rezerwowego. Kapitał rezerwowy ulega rozwiązaniu, a jego kwoty
podlegają (zwrotnemu) przelaniu na kapitał zapasowy w chwili ujawnienia w bilansie akcji
własnych. Zasady te należy odpowiednio stosować w przypadku objęcia akcji własnych.
Akcje nabyte w celu zaoferowania ich nabycia pracownikom lub osobom, które były zatrudnione
w spółce lub spółce z nią powiązanej przez okres co najmniej 3 lat należy zaoferować
pracownikom lub innym wskazanym w tym przepisie osobom najpóźniej z upływem roku od
dnia ich nabycia przez spółkę. Akcje własne nabyte mimo zakazu ich nabywania powinny być
zbyte w terminie roku od dnia ich nabycia przez spółkę. W pozostałych przypadkach ta część
akcji własnych spółki, która przekracza 10 proc. kapitału zakładowego spółki, powinna być
zbyta w terminie 2 lat od dnia nabycia akcji. Jeżeli akcje własne nie zostały zbyte w terminach
określonych powyżej, zarząd dokona ich niezwłocznego umorzenia bez zwoływania walnego
zgromadzenia.
Obejmowanie akcji własnych jest również zakazane i dotyczy obejmowania akcji spółki przez
2/3
Jak rozliczać udziały (akcje) własne w świetle prawa handlowego i bilansowego?
Wpisany przez dr Andre Helin
spółkę lub spółdzielnię zależną, jednak samo objęcie jest czynnością ważną. Do objęcia akcji
własnych stosuje się odpowiednie przepisy dotyczące zbycia i umorzenia akcji własnych z
naruszeniem przepisów kodeksu handlowego oraz wykonywania praw udziałowych z akcji.
3/3