Spis treści - CONTENTS i streszczenie

SPIS TREŚCI - CONTENS
Wojciech Radecki: Ochrona prawna walorów turystycznych. Cz. VI. Walory turystyczne o
charakterze zabytkowym - Legal protection of tourism values. Part VI. Tourims values of
historical character. 227
Jerzy Straszko i Bartosz Jarosławski: Analiza wyników pomiarów imisji metodami
niestrukturalnymi - Analysis of immision measurements results by instruktural metods. 231
Marcin Bartkowiak, Alicja Wodnicka, Eugeniusz Milchert: Towaroznawcze i
ekologiczne aspekty produkcji freonów - Production of freones in the aspects of commodities
research and ecology. 241
Wiesław Koźlak: Próba oceny możliwości zastosowania szkieł wodnych do usuwania glinu
z mediów - An attempt to asses the potential of water glasses application to aluminum
removal from media. 245
Konferencje - Conferens
Ogólnopolska Konferencja Studenckich Kół Naukowych "Człowiek z przyrodą czy przyroda
z człowiekiem?" - National Polish Conference of the Students` Scientific Circles "Man with
nature or nature with man?" 253
Artur Łobocki: Kampania "Czyste Plaże" 2008. IX edycja - The "Clean Beaches" 2008
Campaign. IX editio. 254
Paweł Mundała, Artur Szwalec, Agnieszka Guzdek: Dyskusja możliwych losów dwóch
rodzin bobra europejskiego (Castor fiber) z Czarnej Rzeczki (zlewnia Wisłoki) zagrożonych
budową autostrady A4 - Two families of European beaver (Castor fiber) are being threatened
by a planned A4 motorway. 255
Recykling aluminiowych puszek po napojach - Recycling of aluminium beverage cans. 259
Józef Antonowicz: Dobowa dynamika migracji substancji biogenicznych w subekosystemie
mikrowarstwy powierzchniowej wody jeziornej - Daily dynamics of biogenic substances
migration in the subecosystem of the lake water surface microlayer. 260
Notki, omówienia, recenzje - Notes, Discussions, Reviews
Stefan Kozłowski: Zrównoważony rozwój - program na jutro - Sustainable development - a
programme for tomorrow. 266
Stefan Stojko: Ochrona przyrody jako nauka interdyscyplinarna, jej struktura i zadania Protection of nature an interdisciplinary science, its structure and tasks. 267
Krzysztof R. Mazurski: Ochrona przyrody nie jest nauką - The preservation of nature is not
a science. 272
Wiesław Włoch, Maciej Krzyżowski: Ogród botaniczny dla Górnego Śląska - fanaberia
czy priorytet - A botanical garden for the Upper Silesia - a whim or a priority. 274
Streszczenia - Summaries
Wojciech Radecki: Ochrona prawna walorów turystycznych. Cz. VI. Walory
turystyczne o charakterze zabytkowym. Przedmiotem kolejnego odcinka poświęconego
ochronie prawnej walorów turystycznych są walory turystyczne o charakterze zabytkowym.
Podstawowe instrumenty ochronne są przewidziane w ustawie z 23 lipca 2003 o ochronie
zabytków i opiece nad zabytkami (wpis do rejestru zabytków, uznanie za pomnik historii,
utworzenie parku kulturowego, ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania
przestrzennego), ale ochrona zabytków znalazła także wyraz w ustawie z 27 kwietnia 2001
Prawo ochrony środowiska, zwłaszcza w przepisach dotyczących procedur ocen
oddziaływania na środowisko.
Jerzy Straszko i Bartosz Jarosławski: Analiza wyników pomiarów imisji metodami
niestrukturalnymi. Przedstawiono rezultaty analizy pomiarów imisji rejestrowanych na
stacjach monitoringu powietrza metodami niestrukturalnymi. Podstawą obliczeń były wyniki
uzyskane w okresie wrzesień 2007-luty 2008 r. w aglomeracji krakowskiej. Tradycyjnymi
metodami statystycznymi wyznaczono rozkłady prawdopodobieństwa spełniane przez dane
doświadczalne. Stosując sztuczne sieci neuronowe opisano szeregi czasowe badanych
zmiennych. Tą metodą zbadano również struktury i prawidłowości ukryte w danych
doświadczalnych. Opisano zależności imisji od parametrów meteorologicznych oraz
wyznaczono współzależności pomiędzy stężeniami wybranych zanieczyszczeń.
Marcin Bartkowiak, Alicja Wodnicka, Eugeniusz Milchert: Towaroznawcze i ekologiczne
aspekty produkcji freonów. Prowadzone systematycznie pomiary ozonu stratosferycznego
wskazują na systematyczny jego ubytek w atmosferze. Ubytek ozonu wpływa na zmiany
klimatyczne na Ziemi oraz naraża biosferę na zwiększone dawki promieniowania
ultrafioletowego. Obniżanie stężenia ozonu w atmosferze jest powodowane przez szereg
związków chemicznych pochodzenia antropogenicznego, zwłaszcza freony i halony oraz
niektóre chlorowcopochodne. W wyniku szeregu porozumień międzynarodowych, począwszy
od Protokołu Montrealskiego, zapoczątkowano działania mające na celu ochronę warstwy
ozonowej. Do działań tych należą: ograniczenia produkcji i stosowania niektórych związków
niszczących warstwę ozonową (ODS - ozone depleting substances) oraz poszukiwanie
bezpiecznych zamienników związków stosowanych do tej pory. Szczególne znaczenie w
grupie ODS miały freony, jako związki bardzo użyteczne, o dużym znaczeniu w technice i
gospodarce, ale jednocześnie intensywnie niszczące warstwę ozonową Ziemi.
W niniejszym opracowaniu przedstawiono najważniejsze właściwości użytkowe freonów
CFC i HCFC, ich zastosowanie i nazewnictwo. Opisano także ich wpływ i mechanizm
działania na warstwę ozonową naszej planety i przedstawiono zamienniki najszerzej
stosowanych freonów.
Wiesław Koźlak: Próba oceny możliwości zastosowania szkieł wodnych do usuwania
glinu z mediów. Metodą turbidymetryczną, polegającą na otrzymywaniu rozpuszczalnego
koloidalnego krzemianu glinu, badano układy zawierające szkło wodne sodowe produkcji
szwedzkiej oraz wybrane sole glinu. Z przebiegu krzywych zmętnienia wynika, że w wielu
przypadkach krzemian glinu powstaje natychmiast w czasie t = 0 tj. w początkowej fazie
pomiaru i w zasadzie nie ma dalszego przyrostu zmętnienia w czasie. Wykazano, że na
powstanie krzemianu glinu ma również wpływ rodzaj anionu badanej soli. Względne
rozmiary cząsteczek krzemianu glinu i ich średnie promienie są podobne co świadczy, że jony
Al3+ reagują z tym samym rodzajem anionów krzemianowych. Stwierdzono, że szkła wodne
sodowe mogą być wykorzystane do usuwania toksycznych jonów glinu z mediów.
Paweł Mundała, Artur Szwalec, Agnieszka Guzdek: Dyskusja możliwych losów dwóch
rodzin bobra europejskiego (Castor fiber) z Czarnej Rzeczki (zlewnia Wisłoki)
zagrożonych budową autostrady A4. Praca przedstawia dyskusję możliwych rozwiązań
sytuacji dwóch rodzin bobrowych bytujących w Czarnej Rzeczce (zlewnia Wisłoka) w
powiecie Ropczycko-Sędziszowskim. Ich siedliska przecina planowana autostrada A4.
Pomimo sporych trudności autorzy postulują przeniesienie koryta Czarnej Rzeczki łącznie z
oczkami wodnymi. Stworzy to szansę na przeniesienie się tam opisywanych zwierząt.
Planowany odcinek autostrady A4 trzeba bezzwłocznie budować. Kompensacja przyrodnicza
powinna być szerzej wykorzystywana w praktyce ochrony przyrody.
Józef Antonowicz: Dobowa dynamika migracji substancji biogenicznych w
subekosystemie mikrowarstwy powierzchniowej wody jeziornej. Mikrowarstwa
powierzchniowa jest to cienka warstwa o grubości kilkuset mikrometrów tworząca
samodzielny ekoton występujący na styku dwóch środowisk: atmosfery i hydrosfery.
Warstwa ta ma zdolność do gromadzenia substancji chemicznych i mikroorganizmów często
w znacznie większych stężeniach i liczebnościach niż spotyka się w toni wodnej. Zdolność ta
wynika m.in. z procesów transportu hydrosfera-atmosfera oraz transportu w obrębie samej
mikrowarstwy powierzchniowej. Prezentowana praca przedstawia procesy transportu
substancji biogenicznych z wody podpowierzchniowej do mikrowarstwy podpowierzchniowej
i vive versa oraz w obrębie wybranych fragmentów mikrowarstwy powierzchniowej w
nawiązaniu do wędrówek fitoneustonu. Omawiany transport substancji biogenicznych i
fitoneustonu dotyczy okresu jednej doby i jest omawiany na podstawie estuariowego jeziora
Gardno.
Stefan Stojko: Ochrona przyrody jako nauka interdyscyplinarna, jej struktura i zadania.
Autor proponuje wyodrębnienie nowej dziedziny wśród nauk przyrodniczych - ochronę
biosfery, dla której proponuje nazwę - geosozologia. Ta nowa dziedzina naukowa ma polegać
głównie na:
- badaniu wzajemnych oddziaływań społeczności ludzkiej i przyrody,
- ocenie przyczyn i następstw antropogenicznego oraz żywiołowego wpływu na różnorodne
ekosystemy biosfery,
- opracowaniu konkretnych sposobów ochrony naturalnych i racjonalnego wykorzystania
kulturowych ekosystemów w celu zapewnienia optymalnych warunków do ich
funkcjonowania,
- odnawiania oraz ochrony biologicznej i krajobrazowej różnorodności, ochronie
sprzyjających warunków ekologicznych, ekonomicznych i socjalnych w celu zachowania
rozwoju zrównoważonego.
Krzysztof R. Mazurski: Ochrona przyrody nie jest nauką. Negatywna antropopresja na
środowisko przyrodnicze wywiera coraz większą jego destrukcję. Nie pozostaje to bez
wpływu na ekologiczne warunki życia człowieka. Nauka interesuje się więc tym
zagadnieniem w coraz większym stopniu. Jako opozycję przyjmuje się pozytywne
oddziaływanie, nie może to jednak być interpretacja w konstruktywnym sensie. Po pierwsze,
jest to relatywne pojęcie, po drugie - zwiększenie ilości udomowionych ras czy gatunków nie
oznacza poprawy stanu biosfery.
W celu ograniczenia negatywnych skutków potrzebna jest praktyka w formie ochrony
przyrody, wspieranej przez naukę. Ta jej część nie posiada akceptowanej wersji nazewniczej
w skali światowej, gdyż polska propozycja - sozologia, budzi fonetyczne wątpliwości.
Postulowana dziedzina musi być oparta na szerokiej interdyscyplinarnej podstawie i osadzona
w szerokim ekologicznym kontekście - łącznie z globalnym. Tak też jest ona kształtowana od
kilku dziesięcioleci. Biorąc powyższe pod uwagę, propozycja S. Stojki - wydzielenie
geosozologii, nie wnosi nowych elementów, choć uzasadnienie dla samej nauki nie nasuwa
wątpliwości. Nazewnicza propozycja jest nadal aktualna, gdyż termin ‘ochrona przyrody’ ma
wybitnie praktyczny, realizacyjny charakter, nie badawczy. Nie może więc odnosić się on do
samej nauki.
Wiesław Włoch, Maciej Krzyżowski: Ogród botaniczny dla Górnego Śląska - fanaberia
czy priorytet. Przedstawiono światową misję ogrodów botanicznych i związaną z tym
działalność organizacji międzynarodowych oraz podstawowe funkcje ogrodów. Na tym tle
pokazano potrzebę, rolę i znaczenie Śląskiego Ogrodu Botanicznego.
SUMMARIES
Wojciech Radecki: Legal protection of tourism values. Part VI. Tourims values of
historical character. Tourism qualities of historical character are the subject of the next
article from the series devoted to the legal protection of the tourism values. The principal
relevant protection instruments are included in the Act on the protection of historical
monuments and extending care over them of 23 July 2003 (entry into the register of historical
monuments, recognition as a historical monument, determining the protection in the local
spatial management plan). However protection of historical monuments has been also
included in the Environmental Protection Act of 27 April 2001, especially in the regulations
concerning environmental impact assessments
Jerzy Straszko i Bartosz Jarosławski: Analysis of immision measurements results by
instruktural metods. The results of analysis of immision measurements recorded in air
monitoring stations, by instructural methods, have been presented. The basis calculations
were the results obtained in period September 2007-February 2008 in Cracow agglomeration.
The probability distributions, fulfilled by the experimental data, have been determined by
traditional statistical methods. Using this methoded also structures and regularities hidden in
the experimental data have been investigated. The dependencies of immision on
meteorological parameters have been described and interdependencies between selected
contaminants concentrations heve been determined.
Marcin Bartkowiak, Alicja Wodnicka, Eugeniusz Milchert: Production of freones in the
aspects of commodities research and ecology. A systematic monitoring of the stratospheric
ozone level shows its gradual depletion in the atmosphere. Ozone depletion has an impact on
the climate change as well as exposure of the biosphere to increased doses of the UV
radiation. Reduction of ozone concentration in the atmosphere is caused by a number of manmade chemical compounds, especially freones and halones as well as some halogen
derivatives. As a result of a number of international agreements including the Montreal
Protocol, actions were initiated to protect the ozone layer. These efforts include reduction of
production and use of some compounds destructive for the ozone layer - the ODS - ozone
depleting substances and the search for their safe substitutes. Freones as compounds of
multiple applications and high importance in technology and economy on one hand and an
intensively destructive impact on the Earth`s ozone coat played a special role among ODS.
The paper presents the most important utility properties of freones CFC and HCFC, their
applications and terminology. Their impact and mechanism of affecting the ozone layer have
been presented together with the substitutes of the most frequently used freones.
Paweł Mundała, Artur Szwalec, Agnieszka Guzdek: Two families of European beaver
(Castor fiber) are being threatened by a planned A4 motorway. Due local human
settlement the motorway can not be placed in other position. The author discussed possible
solution of the problem. They recommend moving the beaver habitats. The new Czarna
Rzeczka River bed could be made (including two small water bodies). In this case, there
would be change, the animals colonize them.
Józef Antonowicz: Daily dynamics of biogenic substances migration in the subecosystem
of the lake water surface microlayer. The surface microlayer is a several-hundredmicrometer thin layer which constitutes an independent ecoton creating the line of contact
between the two environments: atmosphere and hydrosphere. This layer has the capacity to
accumulate chemical substances and microorganisms in concentrations and numbers much
higher than these observed in the water body. This capacity results, among others, from the
hydrosphere-atmosphere transport as well as the transport within the surface microlayer. The
paper presents the processes of biogenic substances transport from the subsurface water to the
subsurface microlayer and vive versa as well as within the selected sections of the surface
microlayer in relation to the phytoneuston migrations. The discussed transport of the biogenic
substances and phytoneuston refers to the period of one day and is presented on the example
of the estuary Gardno Lake.
Stefan Stojko: Protection of nature an interdisciplinary science, its structure and tasks.
The author proposes to separate a new scientific discipline among life sciences - protection of
biosphere for which the term geosozology is proposed. This new scientific discipline will
primarily be focused on:
- investigating the mutual impacts of the humans and the nature,
- assessing the reasons and consequences of the anthropogenic and natural impact in
different ecosystems of the biosphere,
- working out specific ways of protection and rational use of the cultural ecosystems to
ensure optimal conditions for their functioning,
- restoration and biological and landscape protection of the biodiversity, protection of
favourable ecological, economic and social conditions to ensure sustainable development.
Krzysztof R. Mazurski: The preservation of nature is not a science. Negative
anthropopression on natural environment causes its greater and greater destruction. This does
not stay without the influence on ecological life conditions of the Man. The science is
interested with this problem more and more. As the opposition a positive influence is
accepted, it cannot however be the interpreted in a constructive sense. Firstly, this is a relative
notion, secondly - a quantitative enlargement of domesticated races or species does not mean
an improvement of biosphere state.
For the limitation of negative results it is necessary to use a practice in a form of the
preservation of nature, supported by the science. Its part does not possess an accepted
terminological version in the world scale, because the Polish proposal - sozology, makes
phonetical doubts. Postulated range must be leant on a wide interdisciplinary base and
embedded in a wide ecological context - inclusive of global one. It is shaped in that way
however since several decades. Taking the above under a considaration, the S. Stojko`s
proposal - the separation of geosozology, does not submit new elements, although the reason
for the science itself does not raise doubts. The terminological proposal is still current,
because the term preservation of nature has a remarkably practical, realization character, not
investigative. So it cannot be referred to a pure science.
Wiesław Włoch,Maciej Krzyżowski: A botanical garden for the Upper Silesia - a whim or
a priority. The world`s mission of botanical gardens and related activities of international
organisations are presented together with the key functions of the botanical gardens. They
serve as a background to justify the need, meaning and importance of the Silesian Botanical
Garden.