Współpraca rozwojowa

analiza
WSPÓŁPRACA ROZWOJOWA:
pomaganie
nie jest łatwe
2013
G ŁÓ W N A M Y Ś L
¬ Zmiana statusu Polski z biorcy na dawcę pomocy międzynarodowej to zmiana
podejścia do obecności naszego kraju za granicą. Po zapewnieniu bazy legislacyjnej czas
na profesjonalizację, zwiększenie efektywności i skali polskiej aktywności w tym zakresie.
¬ Polska musi wypracować spójny system działań międzynarodowych,
uwzględniający m.in. konieczność strategicznego, długofalowego podejścia do pomocy
rozwojowej. Odkładanie w czasie niezbędnych zmian będzie marginalizować pozycję
Polski w UE, do dyspozycji której przekazujemy największą część budżetu przeznaczonego
na te działania (ok. 75 proc.).
pa ń s t wo
Pomaganie nie jest łatwą dziedziną, wymaga
konkursy grantowe dla organizacji
instrumentów, strategii oraz kapitału
pozarządowych, publicznych
ludzkiego i finansowego. Dodatkowo
i niepublicznych szkół wyższych,
w polskim myśleniu współpraca rozwojowa
instytutów badawczych, PAN oraz
jest wciąż zawężana do darowizny
jednostek samorządu terytorialnego.
lub kredytu, czyli pomocy zagranicznej
We współpracę rozwojową angażują się
(najczęściej projektowej). W rzeczywistości
też inne resorty, np. Ministerstwo
pomoc to tylko jeden z elementów
Rozwoju Regionalnego. Novum
współpracy rozwojowej – budowania
polskiego systemu jest reaktywowana
systemu lepszych możliwości dla państw
Polska Fundacja Międzynarodowej
najbiedniejszych – istniejący obok handlu,
Współpracy na rzecz Rozwoju
przeciwdziałania zmianom klimatycznym
„Wiedzieć Jak”, która koncentruje się
czy zabiegania o lepszą jakość rządów
na działaniach demokratyzacyjnych.
(good governance).
Dużym problemem pozostaje jednak
wielkość angażowanych środków.
W zglobalizowanej
gospodarce światowej
współpraca rozwojowa
jest inwestycją, dzięki
której Polska otwiera
także beneficjentów
na siebie.
W 2012 r. weszła w życie ustawa regulująca
W 2011 r. Polska przekazała na
współpracę rozwojową oraz pierwszy wieloletni
współpracę rozwojową ok. 1,2 mld zł,
program współpracy rozwojowej na lata
czyli mniej więcej 0,08 proc. swojego
2012–2015. Dokumenty te określiły sektorowe
PKB. W statystykach Unii Europejskiej
i geograficzne obszary wsparcia oraz zręby
to koniec peletonu. Jednak wbrew
polskiego systemu. Funkcję koordynatora pełni
pozorom samo zwiększenie
Ministerstwo Spraw Zagranicznych prowadzące
finansowania nie wystarczy.
Bez profesjonalizacji i pogłębienia zdolności
biznesu we współpracy rozwojowej.
do pomagania większe pieniądze
Do tego konieczne są zmiany
doprowadziłyby do szybkiego „przegrzania”
prawne – otwarcie programu
polskiego systemu i braku efektywności.
polskiej współpracy rozwojowej
Ośrodek analityczny THINKTANK opublikował
na sektor biznesowy, umożliwienie
raport Polska współpraca rozwojowa.
projektów w ramach partnerstwa
Nowe wymiary, z którego wynika, że dążąc
publiczno-prywatnego – bardzo
do profesjonalizacji współpracy rozwojowej,
popularnego wśród dojrzałych
Polska powinna przede wszystkim
donatorów. Zaangażowanie biznesu
skoncentrować się na:
rozszerzyłoby katalog polskich
działań o większe projekty
1
W
zmocnieniu potencjału organizacji
inwestycyjne.
pozarządowych, sektora rządowego
oraz innych aktorów polskiej pomocy.
Ok. 78%
4
Zwiększeniu aktywności
Potrzebne jest zwiększenie jakości kadr
samorządów. Samorządy są
angażowanych w działania dotyczące
rezerwuarem praktycznej wiedzy
pomocy rozwojowej, np. poprzez stworzenie
z zakresu przyciągania inwestycji
programu z funduszami jedynie na ten cel.
zagranicznych, pisania projektów
Doprecyzowania wymaga również
czy konstruowania budżetu miasta.
strategiczna rola MSZ.
Ich potencjał nie jest dostatecznie
wykorzystany. Samorządy
M
yśleniu strategicznym. Dobre planowanie
potrzebują konkretnych ram
środków polskiej pomocy
rozwojowej trafia do
międzynarodowych
organizacji wielostronnych.
Niewielki udział pomocy
dwustronnej osłabia
wpływ Polski na faktyczne
dysponowanie
angażowanymi funduszami.
i określenie realnych celów współpracy
i zdecydowanych działań MSZ,
rozwojowej wymaga stworzenia przez MSZ
w tym właściwego komunikowania
krajowych programów pomocy rozwojowej
celów polityki zagranicznej
(Country Strategy Papers) poświęconych
i włączenia ich w całościowe ramy
osobno każdemu z priorytetowych państw.
działań zagranicznych.
szansą na zwiększenie jej efektywności.
rozwojowa wykracza poza MSZ.
Źródło: „Polska współpraca
rozwojowa”, raport 2011,
Grupa Zagranica
Należy także wzmocnić systemy ewaluacji
Szeroki front instytucji
i monitoringu, aby następny program
zaangażowanych w pomoc
wieloletni oprzeć na mierzalnych
rozwojową powinien zostać
wskaźnikach i zakładanych rezultatach.
włączony w ewaluację wieloletniego
2
Byłoby to istotnym ułatwieniem dla
wszystkich krajowych aktorów pomocy oraz
5
Poszerzeniu dialogu. Współpraca
programu współpracy rozwojowej
3
W
łączeniu w działania sektora
na lata 2012–2015 oraz wypracować
prywatnego. Warto, by MSZ poprzez
propozycję na następny okres.
odpowiedni sposób komunikowania
Działająca przy ministrze spraw
samej problematyki zainteresowało
zagranicznych rada programowa
nią przedsiębiorców. Pomogłoby
współpracy rozwojowej jest
w tym wdrożenie nowych rozwiązań
niewystarczającym forum.
instytucjonalnych i wypracowanie
polskiego pomysłu na szerszy udział
Polska nie startuje jednak od zera. W pewnych
rozwojowej naturalnym kierunkiem,
dziedzinach współpracy rozwojowej ma już
uzasadnionym wcześniejszymi
własne pomysły, a nawet przewagi nad innymi
relacjami, interesami czy obecnością
donatorami. Szczególnego
w tych krajach Polonii. Polska
podkreślenia wymagają trzy z nich:
powinna odgrywać wiodącą rolę
w UE w zakresie wsparcia dla krajów
¬
A
genda demokratyzacyjna. Atrakcyjność
Partnerstwa Wschodniego.
polskich doświadczeń przemian ustrojowych
wywołuje zainteresowanie wśród państw
Wyzwaniem dla Polski pozostaje
partnerskich. W polskim podejściu dominuje
przeniesienie punktu ciężkości z państw
postawa pobudzania społeczeństwa
znajdujących się w okresie transformacji
obywatelskiego oraz inspirowania do
na najsłabiej rozwinięte. Warto w tym
przemian zamiast bezpośredniego
przede wszystkim dostrzec Afrykę
transferowania własnych rozwiązań.
jako kontynent przyszłego sukcesu
ekonomicznego i społecznego,
Pomoc to tylko
jeden z elementów
współpracy rozwojowej
– budowania
systemu lepszych
możliwości dla państw
najbiedniejszych.
¬
K
apitał doświadczeń transformacji.
a jednocześnie współczesny obszar
Dla wielu państw Polska jest wzorem na to,
największych problemów ubóstwa1.
jak w relatywnie krótkim czasie stać się
W zglobalizowanej gospodarce
wysoko rozwiniętym krajem. Ten know-how
światowej współpraca rozwojowa jest
stanowi wyraźną przewagę nad tradycyjnymi
inwestycją, dzięki której Polska otwiera
donatorami. Polska oferuje m.in.
także beneficjentów na siebie.
doświadczenia z budowania
wielopoziomowej samorządności,
decentralizacji zarządzania finansami
publicznymi, efektywnego wykorzystywania
środków pomocowych czy rozwoju MŚP.
¬
P
olska ma największą zdolność
do realizacji pomocy w państwach
Partnerstwa Wschodniego.
Azerbejdżan, Armenia, Białoruś, Gruzja,
Mołdawia, Ukraina są dla polskiej współpracy
1
O
becnie ponad 60 proc. środków bilateralnej
pomocy rozwojowej transferowanych jest do państw
Partnerstwa Wschodniego. Do Afryki Subsaharyjskiej
trafia niewiele ponad 4 proc.
Kacper Kosowicz: politolog,
ekspert ośrodka analitycznego THINKTANK,
specjalista ds. międzynarodowej
współpracy rozwojowej.
Raport THINKTANK Polska współpraca
rozwojowa. Nowe wymiary
można pobrać na stronie:
http://mttp.pl/pobieranie/RAPORT_
MSZ_WSPOLPRACA_ROZWOJOWA.pdf
REKOMENDACJE
¬
rofesjonalizacja polskiej współpracy rozwojowej wymaga przede wszystkim
P
wzmocnienia strategicznej pozycji i aktywności MSZ (w tym ambasad).
Pozostali aktorzy potrzebują lidera procesu i podejścia out of the box.
¬
azując na doświadczeniach innych donatorów, Polska powinna skoncentrować
B
się na wsparciu zdolności do realizowania pomocy przez polskie podmioty
oraz na innowacyjnych instrumentach, takich jak łączenie funduszy i wspólna realizacja projektów
z innymi państwami (tzw. pooled funds).