Oglądaj/Otwórz - Repozytorium UPH

Miejsca bitew Powstania Styc
zniowego
na pograniczu Mazowsza i Pod
lasia:
8
L O K A L N Y
ZBIÓR DR RA
FAŁA
DMOWSKIEG
O
M A G A Z Y N
m
Węgrowe
Bitwa pod oki
p
e
z
grafika
Ks. Stanisław
Brzóska
POWSTANIE STYCZNIOWE
na pograniczu Mazowsza i Podlasia
Mimo, iż od
Mimo
od wybuchu
wybuch
chu
hu powstania minęło 150 lat
lat, wiedza większości z nas
ogranicza się jedynie do znajomości lat jego trwania 1863-1864. W informacjach
o: przyczynach, przebiegu i skutkach, jakie wynieśliśmy ze szkoły brak jest
zazwyczaj odniesień do wydarzeń, jakie miały miejsce w okolicach, w których
żyjemy. A szkoda gdyż warto pamiętać, że historia własnego regionu, i udział
naszych przodków w ważnych wydarzeniach historycznych może stanowić
powód do dumy.
Dr Rafał Dmowski
Szersze omówienie przebiegu działań zbrojnych w tej części kraju znajdziemy, m.in. w książce Stanisława
Góry Partyzantka na Podlasiu 18631864; Jerzego Strychalskiego Powstanie styczniowe 1863-1865. Bitwy i
potyczki na terenie województwa
siedleckiego; Powstanie styczniowe na Południowym Podlasiu,
praca zbiorowa pod red. Arkadiusza
Kołodziejczyka; Rok 1863 na Podlasiu, praca zbiorowa pod red. Henryka Mierzwińskiego i do nich odsyłam
spragnionych wiedzy czytelników.
R E K L A M A
Przebieg działań zbrojnych
Omawiany obszar posiadał ważne
znaczenie strategiczne. Przechodziły
przez niego dwa główne trakty komunikacyjne Królestwa Polskiego:
warszawsko-brzeski i warszawsko-lubelski, oraz kolej Warszawsko-Petersburska, umożliwiające dowództwu
carskiemu transport wojsk i zaopatrzenia pomiędzy Królestwem a Rosją. Władze carskie czyniły wszystko,
aby je utrzymać, natomiast powstańcy robili wszystko by komunikację tę
przerwać.
ZBIÓR CECYLII I JERZEGO WÓJCICKICH
Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych
uniwersytet przyrodniczo-humanistyczny w siedlcach
ywóski, weteran
Julian Andrzej Prz ierwszy z prawej)
(p
r.
powstania 1863
Powstanie wybuchło w nocy z
22 na 23 stycznia 1863 r. Szacuje się, że powstańcy stoczyli ponad 1000 potyczek z Rosjanami.
Przez cały czas trwania powstania, przewaga wojsk rosyjskich
była przygniatająca. Dlatego też
przede wszystkim stosowano taktykę walk partyzanckich. Na omawianym obszarze działały liczne
oddziały zbrojne, m.in: płk. Walentego Lewandowskiego, płk. Marcina
Borelowskiego ps. „Lelewel”, płk.
Karola Krysińskiego, Władysława
Jabłonowskiego, Jana Matlińskiego
ps. „Sokół”, Bronisława Deskura i
najbardziej znany oddział ks. Stanisława Brzóski. Ks. Stanisław Brzóska
był ostatnim powstańcem, którego oddział utrzymał się w Królestwie. Aresztowano go dopiero 29 kwietnia 1865 r.
we wsi Krasnodęby Sypytki pod Sokołowem Podlaskim, a 23 maja 1865 r. został powieszony na rynku w Sokołowie
Podlaskim.
Warto pamiętać o tym, że na omawianym terenie, w latach 1863-1865
stoczono ponad 100 bitew i potyczek.
Walki prowadzono również w miejscowościach, których mieszkańcy nie zdają
sobie z tego sprawy, m.in. w Stoku Lackim, Łosicach, Mokobodach, Drupii w
gm. Skórzec, w Kisielanach Kucach
w gm. Mokobody, Patrykozach w gm.
Bielany, Woli Wodyńskiej w gm. Wodynie, Mingosach w gm. Kotuń, Przywózkach koło Sokołowa Podlaskiego.
Skutki powstania
Po upadku powstania styczniowego,
władze Rosyjskie rozpoczęły politykę represji. Część byłych powstańców
skazano na karę śmierci, pozostałych
zsyłano na Sybir. Wśród zesłanych był
m.in. mój prapradziadek Julian Andrzej
R E K L A M A
W 1863 r.: 22/23 I Łuków; 23 I Stok
Lacki, Kodeń; Łomazy, Łosice; 24 I
Łaskarzew; 25 I Garwolin;
26 I Łomazy; 27 I Łochów; 28 I Łaskar
zew; 31I/1 II Białka gm. Biała Podlas
ka, Szaruty gm. Liw; 3 II
Węgrów, Mokobody, Ludwinów gm.
Liw; 10 II Drupia gm. Skórzec; 13 II
Kisielany Kuce gm. Mokobody; 17 II Woskrzenice gm. Biała Podl.;
21 II Wola Okrzejska gm. Krzywda,
Wycinki gm. Okrzeja; 23
II Wieloglas gm. Latowicz; 24 II Sycyn
a gm. Biała Podl.; 1 III Siwe Bagno
(nazwa lasu) gm. Sokołów
Podl.; 4 III Patrykozy gm. Bielany; 6
III Gwizdały, Jerzyska gm. Łochów;
7
III
Adamówka; 14 III Gręzówka gm. Łuków, Stanin; 15 III Osiny
gm. Wola Mysłowska; 18 III Dzieci
nów gm. Jeziorany; Stary
Zembrzyków gm. Sobienie Jeziory,
Łucznica gm. Pilawa; Natolin gm. Osieck
; 20 III Kąty Czernickie
gm. Strachówka; Międzyleś gm. Poświ
ętne, Garwolin; 23 III Wola Wody
ńska gm. Wodynie; 24 III
Kobyla Wola gm. Górzno, Róża gm.
Stoczek Łukowski; 27 III Krzywda
g. Krzywda, Stara Wróblina
gm. Stanin, Fiukówka gm. Krzywda;
3 IV Mingosy gm. Kotuń; 4 IV Sulejó
w gm. Jadów; 15 IV Wólka Plebańska; 15/16 IV Mińsk Mazow
iecki; 23 IV Gręzówka gm. Łuków;
pocz. maja Sołdany gm.
Kosów Lacki; 5 V Utrówka g. Międz
yrzec Podl.; 17/18 V Mińsk Mazow
iecki; 25 V Górki gm. Dębe
Wielkie; 26 V Mazanówka; (maj 1863)
Dołha gm. Wisznice; 28 V Michałów
gm. Halinów; 9 VI Korytnica gm. Korytnica, Międzyrzec;
10 VI Sokołów Podlaski; 11 VI Żelech
ów; 22 VI Stare Groszki gm.
Kałuszyn, Żeliszew gm. Kotuń; 23 VI
Róża gm. Stoczek Łukowski; 15 VII
Jadów
; 11 VII Sławatycze; 5
VIII Kałuszyn, Kuflew gm. Mrozy; 24/25
VIII Żelazna gm. Pilawa, Wola Starog
rodzka gm. Parysów;
28 VIII Konstantynów; 1 IX Białki
gm. Siedlce; 4 IX Mysłów gm. Wola
Mysłowska; 7 IX Chotycze;
17 IX Rossosz; 20 IX Korczew; 26 IX
Wola Okrzejska gm. Krzywda; 30 IX
Okuniew gm. Halinów; 6 X
Przyłęk gm. Sobolew; 11 X Żabianka
gm. Trojanów; 27 X Kuflew gm. Mrozy
, Piaseczno gm. Cegłów;
29 X Czerwonka gm. Wierzbno, Wierz
bno; 4 XI Mienia gm. Cegłów; 8 XI
Fiukówka gm. Krzywda;
10 XI Uścieniec gm. Łaskarzew; 13
XI Kisielsk gm. Stoczek Łukowski;
17 XI Rossosz; 18 XI Kolano,
Holendernia; 19 XI Malinówka; 20
XI Żelechów; 27 XI Jadów; (jesień
) Sławatycze; 2 XII Zastawie
gm. Stanin; 9 XII Wola Okrzejska gm.
Krzywda; 16 XII Żebrak gm. Skórze
c, Olszyc gm. Wodynie; 25
XII Kock. W 1864 r.: 1 I Oziemkówka
gm. Miastków Kościelny; 9 I Rzążew,
Drupia gm. Zbuczyn Poduchowny; 9 II Wólka Konopna gm. Trzebi
eszów, Smolanka gm. Zbuczyn; 14
II Garwolin; 2 IV Cisownik
gm. Krzywda; 1 V Chromna gm. Zbucz
yn Poduchowny; (maj ) Zglechów,
Siodło gm. Siennica; 29
XII Przywózki gm. Sokołów Podlaski,
a w 29 IV 1865 r. Krasnodęby Sypytk
i, gm. Sokołów Podlaski.
Przywóski z Przywózek k. Sokołowa
Podlaskiego. Jedynie niewielka grupa
uczestników zdołała ujść przed represjami, emigrując za granicę. Jedną z
popowstaniowych szykan było konfiskowanie ziemiaństwu, jego majątków.
Represje dotknęły także duchowieństwo rzymskokatolickie, zlikwidowano niemal wszystkie klasztory i domy
zakonne a w 1867 r. Diecezję Janowską,
czyli Podlaską.
W 1864 r. zlikwidowano wszelkie
formy autonomii Królestwa, włączając
je do Cesarstwa Rosyjskiego jako tzw.
Kraj Prywiślański.
Tradycja powstańcza
Pamięć o wydarzeniach związanych
z powstaniem trwa do dziś. W wielu miejscowościach są pomniki i ulice
imienia powstańców. Np. w Siedlcach
są ulice: Władysława Rawicza, ks. Stanisława Brzóski, Ludomira Benedyktowicza, Zygmunta Sierakowskiego,
Romualda Traugutta. Ich imiona przyjęło także wiele szkół w regionie, np.
w Siedlcach: Szkoła Podstawowa nr 5
9
im. Władysława Rawicza, Publiczne Gimnazjum nr 6 im.
ks. Stanisława Brzóski (obok w
miejscu stracenia Rawicza i towarzyszy znajduje się pomnik).
Na wielu cmentarzach regionu znajdują się groby dawnych
powstańców, np. w Siedlcach:
Wincentego Zembrzuskiego,
Władysława Lubicz-Ługowskiego. Jednym z najbardziej cenionych wyróżnień w regionie
jest Nagroda im. Ludomira
Benedyktowicza – powstańca
i malarza.
A
P
E
L
o wszystnie posiadamy informacji
Pomimo upływu 150 lat
zmierNie
.
nia
sta
pow
s
cza
miejsce pod
kich walkach, jakie miały
sta
pow ńców,
jscach pochówku wielu
nie skąpe są dane o mie
miętnienia
upa
informacji o sposobach
szukamy także wszelkich
pamiątkoch
yża
krz
,
m.in.: pomnikach
działań powstańczych,
ykułu, reart
or
aut
o
teg
Dla
placów, itp.
wych, nazwach ulic, szkół,
ektor Instytutu
hab. Jarosław Cabaj - dyr
dakcja „Prestiżu”, oraz dr
dlcach zwraSie
dzynarodowych UPH w
Historii i Stosunków Mię
następujące
na
ych
dan
nie wszelkich
cają się z prośbą o nadsyła
adresy mailowe:
@onet.pl;
kalendarium_powstania
.pl
om
[email protected]
likację
014 pragniemy wydać pub
Na przełomie lat 2013/2
ych na
ojn
zbr
ń
ała
dzi
m
riu
Kalenda
pod roboczym tytułem:
stania styczPodlasia podczas pow
i
sza
zow
Ma
iczu
pogran
ch powiatów:
szy
ań objęto teren dzisiej
niowego. Obszarem bad
go, radzyńskie
ow
łuk
go, łosickiego,
bialskiego, garwolińskie
zowieckiego i
ołowskiego, mińsko ma
skiego, siedleckiego, sok
jest część opidzisiejszy przygotowana
węgrowskiego. Na dzień
bibliotecznej.
i
ej
u kwerendy archiwaln
sowa, powstała w wynik
acji o wszystrm
info
źć
udało się odnale
Pewne jest jednak, że nie
blemem są
miętnienia. Kolejnym pro
kich miejscach godnych upa
dotyczące
ści
i opracowaniach rozbieżno
występujące w źródłach
zostaną
acje
rm
info
zeń. Najciekawsze
dat opisywanych wydar
zostaną
y
orz
aut
ich
a
,
dła
z podaniem źró
wykorzystane w książce
ów.
w gronie współpracownik
wymienieni we wstępie