W komunikacyjnym OC ubezpieczyciel udziela ochrony na

Warszawa, 14 kwietnia 2015 r.
W komunikacyjnym OC ubezpieczyciel udziela ochrony
na terenie całej UE za jedną składkę
Mariusz Wichtowski
Prezes Zarządu Polskiego Biura Ubezpieczycieli Komunikacyjnych
Unijne przepisy wykluczają możliwość podnoszenia przez ubezpieczycieli składki za polisę OC,
jeśli właściciel pojazdu korzysta z niego nie tylko w swoim kraju, ale także na terenie innych
państw członkowskich. Wykładnię tę potwierdził w swoim orzeczeniu Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej. Tym samym ukrócił praktyki części europejskich ubezpieczycieli, którzy dążyli
do różnicowania wysokości składek w zależności od tego, czy ubezpieczony pojazd użytkowany
jest tylko w kraju rejestracji, czy też w innych państwach UE.
Unijna Dyrektywa Komunikacyjna reguluje kwestie związane zarówno ze swobodnym poruszaniem
się mieszkańców poszczególnych państw Unii Europejskiej po jej terytorium, jak i zagadnienia związane z
odpowiedzialnością cywilną posiadaczy pojazdów mechanicznych. Wprowadziła ona m.in. zasadę jednolitej
składki i jednego terytorium obowiązywania ochrony ubezpieczeniowej na obszarze UE. Uregulowała
zarówno relacje pomiędzy ubezpieczycielem i poszkodowanym, jak i między ubezpieczycielem a
ubezpieczającym.
Z regulacji tej wynika, że w zamian za składkę ubezpieczeniową ubezpieczyciel przyjmuje ryzyko
zapłaty świadczenia odszkodowawczego na rzecz poszkodowanego niezależnie od tego, czy wypadek
spowodowany ruchem pojazdu ubezpieczonego zaistniał w państwie umiejscowienia pojazdu, czy też w
innym państwie członkowskim.
Historia pewnej polisy
Sprawę do Trybunału Sprawiedliwości UE skierował Sąd Najwyższy Litwy, który rozstrzygał spór
pomiędzy litewską firmą Litaksa a zakładem ubezpieczeń BTA. W 2008 r. firmy zawarły umowę
ubezpieczenia OC komunikacyjnego dla pojazdów będących własnością firmy Litaksa. W kontrakcie zawarto
zapis, że pojazdy powinny być użytkowane wyłącznie na terytorium Litwy, zaś w przypadku ich użytkowania
ponad 28 dni w innym państwie członkowskim, Litaksa zobowiązana jest powiadomić o tym BTA i dopłacić
ustaloną składkę.
Samochody firmowe Litaksy były jednak użytkowane poza granicami Litwy bez wcześniejszego
powiadomienia BTA. W wyniku wypadków spowodowanych przez kierujących pojazdami należącymi do
Litaksy na terenie Wielkiej Brytanii i Niemiec BTA przyjęło odpowiedzialność za skutki tych zdarzeń,
wypłaciło odszkodowania poszkodowanym oraz zgodnie z umową wystąpiło do firmy Litaksa o zwrot 50%
wypłaconych świadczeń. Wobec odmowy ich uiszczenia BTA skierowało pozew przeciwko firmie Litaksa.
Zarówno sąd rejonowy, jak i, w wyniku apelacji, sąd okręgowy w Kownie, zasądziły na rzecz BTA zwrot
połowy wypłaconych świadczeń.
Sprawa trafiła do Sądu Najwyższego Litwy, który zdecydował się skierować zapytanie do Trybunału
Sprawiedliwości UE odnośnie interpretacji przepisów unijnej Dyrektywy Komunikacyjnej w zakresie
możliwości stosowania klauzul umownych przewidujących różne stawki ubezpieczeniowe w zależności, czy
pojazd jest użytkowany wyłącznie w kraju jego umiejscowienia, czy też również w innych krajach
członkowskich.
Stwierdził bowiem, że zgodnie z art. 14 Dyrektywy, kontrakt ubezpieczeniowy powinien obejmować
na zasadzie jednolitej składki całe terytorium Unii Europejskiej. Powziął zarazem wątpliwość, czy różnice w
wysokości składki w zależności od miejsca użytkowania pojazdu stałyby w sprzeczności z zasadami
przywołanego wyżej artykułu.
Stwierdził przy tym, że jakiekolwiek różnice w składce nie mają żadnego wpływu na
zagwarantowanie poszkodowanym prawa do pełnego odszkodowania. Niemniej jednak przyjęcie możliwości
różnicowania składki i ewentualnego dochodzenia przez zakład ubezpieczeń zwrotu części wypłaconego
odszkodowania może prowadzić do braku ochrony posiadacza pojazdu, jaka winna wynikać z powyższych
przepisów.
Co to oznacza dla wspólnego rynku?
Trybunał Sprawiedliwości UE 26 marca 2015 r. stwierdził, że interpretacja tych przepisów wyklucza
możliwość stosowania w umowach ubezpieczenia OC klauzul przewidujących różne stawki w zależności od
tego, czy pojazd jest użytkowany wyłącznie w kraju jego umiejscowienia, czy również w innych krajach
członkowskich.
Trybunał stwierdził, że Art. 2 Trzeciej Dyrektywy Rady EEC z 14 maja 1990 r. o zbliżeniu prawa
państw członkowskich w zakresie ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej wynikającej z użytkowania
pojazdów, znowelizowany w Dyrektywie 2005/14EC Parlamentu Europejskiego i Rady z 11 maja 2005 r.
powinien być interpretowany przez przyjęcie, iż zmiana wysokości składki w zależności od tego, czy
ubezpieczony pojazd jest używany wyłącznie na terytorium państwa członkowskiego, w którym jest
umiejscowiony lub na całym terytorium Unii Europejskiej nie jest zgodna z ideą „jednolitej składki”
wyrażonej w tym artykule.
Oznacza to, że kwestia taryfikacji w tym ustalenia wysokości składki ubezpieczeniowej pozostaje w
gestii zakładów ubezpieczeń i winna ona odpowiadać zakresowi ryzyka związanego z udzielona ochrona
ubezpieczeniową.
Zakład ubezpieczeń w ramach obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej udziela
ochrony nie tylko poszkodowanemu – gwarantując wypłatę stosownego odszkodowania, ale również
ubezpieczonemu, przed skutkami konsekwencji finansowych wynikających z odpowiedzialności cywilnej za
skutki wypadku.
Wszelkie działania zmierzające do ograniczenia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń z
powołaniem się na zwiększone ryzyko ubezpieczeniowe w związku z większym terytorium obowiązywania
umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych są w całości
niezgodne z postanowieniami Dyrektywy.
Dla rynku polskiego oznacza to, że co prawda zakład ubezpieczeń może dochodzić od
ubezpieczającego dopłaty składki ubezpieczeniowej, o ile ubezpieczający nie podał zakładowi ubezpieczeń
znanych sobie okoliczności, które zwiększałyby ryzyko ubezpieczeniowe, jednak ustawowo i w sposób
jednoznaczny określone zostało terytorium obowiązywania ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej
posiadaczy pojazdów mechanicznych obejmując swoim zakresem nie tylko terytorium Polski, ale również
terytoria państw, których biura narodowe są sygnatariuszami Porozumienia Wielostronnego (Europejski
Obszar Gospodarczy oraz Andora, Serbia i Szwajcaria).
Więcej informacji:
Mikołaj Skorupski
Good Message
+48 501 330 753
[email protected]