Jerzy Kwieciński [0,0B]

Przegląd istniejących instrumentów
finansowania innowacyjnych technologii,
dla wdrażania INSPIRE i GMES,
na poziomach: europejskim, krajowym i regionalnym
Jerzy Kwieciński
Europejskie Centrum Przedsiębiorczości
Katowice, 8-9 czerwca 2010 r.
1
Zarys historyczny
Początek aktywności w zakresie badań i wykorzystywania przestrzeni
kosmicznej przez Państwa europejskie - koniec lat pięćdziesiątych XX wieku;
organizacja narodowych programów badawczych często we współpracy z
USA.
Utworzenie dwóch organizacji - Europejska Organizacja Rozwoju Rakiet
Nośnych (ang. European Launcher Development Organisation, ELDO)
zawiązana w 1962
i Europejska Organizacja Badań Kosmicznych
(ang. European Space Research Organization, ESRO), utworzona w 1964.
Połączenie w latach 70-tych - powstaje Europejska Agencja Kosmiczna /ESA
- synonim europejskiej aktywności w przestrzeni kosmicznej, a sama
Agencja drugim, po USA, aktorem działalności kosmicznej na świecie
2
Zarys historyczny
Działalność kosmiczna pozostawała w wyłącznej gestii Agencji i poza sferą
zainteresowania Unii Europejskiej aż do końca lat 90, kiedy to rosnące
znaczenie gospodarcze i polityczne sektora kosmicznego wpłynęło na
zmianę stanowiska UE.
Europejska polityka kosmiczna to wizja działań, których celem jest rozwój
potencjału kosmicznego Europy i jego wykorzystanie dla realizacji
celów Unii Europejskiej, obejmujących w szczególności rozwój systemów
nawigacji satelitarnej Galileo i globalnego monitoringu dla potrzeb środowiska
i bezpieczeństwa GMES (Global Monitoring for Environment and Security).
Proces kształtowania tej polityki w ramach Unii Europejskiej rozpoczął się
pod koniec lat 90., w konsekwencji rosnącej świadomości gwałtownego
wzrostu gospodarczego i politycznego znaczenia sektora kosmicznego.
3
Możliwości rozwoju techniki kosmicznej
Pojęcie techniki kosmicznej kojarzy się z najwyższymi wymaganiami i jakością.
Istnieją określone nisze, które pozwalają dostać się na ten rynek również firmom
z Polski. Między innymi w obszarach:
†
†
†
†
Aparatura badawcza - istnieje w Polsce grupa firm skupiona wokół Centrum
Badań Kosmicznych PAN, która może się takim dorobkiem wykazać i ubiegać się
o dalsze zamówienia.
Aparatura wspomagająca i kontrolna (Ground Support Equipment) nie jest
przeznaczona da pracy na orbicie, lecz stanowi wyposażenie laboratoriów
i naziemnych zespołów konstrukcyjnych i obsługujących.
Naziemne systemy śledzące – telemetria, radioelektronika, radary i optyka.
Małe satelity – dziedzina rozwijana w ramach programów edukacyjnych
i badawczych na polskich uczelniach technicznych.
4
Podstawa prawna:
Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) oraz Traktat o Unii
Europejskiej (TUE), zmienione traktatem z Lizbony podpisanym 13.12.2007.
2006/974/WE: Decyzja Rady z dnia 19 grudnia 2006 r. dotycząca programu
szczegółowego, wdrażającego siódmy program ramowy Wspólnoty
Europejskiej w zakresie badań, rozwoju technologicznego i demonstracji
(2007–2013)
Rozporządzenie Rady (WE) nr 71/2008 z dnia 20 grudnia 2007 r.
ustanawiające wspólne przedsięwzięcie Czyste niebo (Dz.U. L 30 z
4.2.2008)
Rezolucja legislacyjna Parlamentu Europejskiego (PE) z dnia 10 lipca 2008 r.
w sprawie przestrzeni kosmicznej i bezpieczeństwa (2008/2030(INI))
6
Podstawa prawna c.d.:
Rezolucja Rady 2007/C 136/01 z dnia 21 maja 2007 r. dotyczącą
europejskiej polityki kosmicznej, Rezolucja PE z dnia 29 stycznia 2004 r. w
sprawie planu działania na rzecz wprowadzenia w życie europejskiej polityki
kosmicznej,
Układ o zasadach działalności państw w zakresie badań i użytkowania
przestrzeni kosmicznej, łącznie z Księżycem i innymi ciałami niebieskimi z
1967 r.
7
Dyrektywa INSPIRE
INSPIRE - dyrektywa zaproponowana przez Komisję Europejską w czerwcu
2004 ustanawiająca legalne ramy dla ustanowienia i działania Infrastruktury
Informacji Przestrzennej w Europie.
Cel: wspieranie działań dotyczących polityk wspólnotowych w zakresie
ochrony środowiska oraz polityk lub działań mogących oddziaływać na
środowisko /szczególnie dot. implementacji, monitorowania aktywności i
oceną strategii zaangażowanych społeczności na różnych poziomach/.
INSPIRE łączy infrastruktury informacji przestrzennej tworzone w różnych
krajach członkowskich w jeden spójny system.
9
Przewodnie założenia INSPIRE:
†
†
†
†
†
zapewnienie przechowywania, udostępniania oraz utrzymywanie danych;
możliwość łączenia w jednolity sposób danych przestrzennych
pochodzących z różnych źródeł we Wspólnocie i wspólne korzystanie z
nich przez wielu użytkowników i wiele aplikacji;
możliwość wspólnego korzystania z danych przestrzennych
zgromadzonych na jednym szczeblu organów publicznych przez inne
organy publiczne;
zapewnienie udostępniania na warunkach, które nie ograniczają
bezzasadnie szerokiego wykorzystywania danych;
uzyskanie łatwości wyszukiwania dostępnych danych przestrzennych,
łatwość oceny ich przydatność dla określonego celu oraz zapoznanie
warunków dotyczące ich wykorzystywania
10
Foresight technik satelitarnych
Cel ogólny: zbadanie i ukazanie możliwości wykorzystania sektora
kosmicznego dla wspierania rozwoju gospodarczego i społecznego kraju.
Projekt ma dwa dopełniające się wymiary:
†
†
stanowi forum wymiany poglądów i wiedzy w gronie najwybitniejszych
krajowych specjalistów z dziedziny. Wynikiem ich prac będzie stworzenie
wizji rozwoju sektora technik satelitarnych i technologii kosmicznych
w Polsce.
ma za zadanie upowszechniać wśród decydentów politycznych i opinii
publicznej wiedzę na temat praktycznego wykorzystania przestrzeni
kosmicznej.
11
Foresight technik satelitarnych
Cele szczegółowe projektu:
†
†
†
Przegląd perspektyw rozwoju technik satelitarnych i technologii
kosmicznych w dwóch horyzontach czasowych: roku 2012 i 2020
Identyfikacja priorytetowych, strategicznych obszarów rozwoju, których
wsparcie przynieść może największe korzyści ekonomiczne i społeczne
dla Polski i posłuży efektywnemu wykorzystaniu szans stwarzanych
dzięki członkostwu w UE
Wypracowanie alternatywnych scenariuszy rozwoju sektora kosmicznego
w Polsce w zależności od wielkości nakładów publicznych i komercyjnych
oraz wyboru strategicznych partnerów współpracy międzynarodowej.
12
Plan 4 ALL
Cel: harmonizacja danych planowania przestrzennego bazująca na
istniejących najlepszych praktykach regionów i miast Unii Europejskiej oraz
rezultatach obecnych projektów badawczych.
Projekt zakłada opracowanie szczegółowej charakterystyki oraz
podsumowania obecnej sytuacji i standardów, propozycje, testy i wdrożenie
metadanych o profilu planowanie przestrzenne, a także wspólnego modelu
danych oraz procedur harmonizacyjnych.
Koncentruje sie nie tylko na aspektach technicznych i technologicznych, ale
również na zarządzaniu prawami własności intelektualnej, bezpieczeństwie
danych i modelach danych.
13
GMES
Global Monitoring for Environment and Security GMES – program
powołany w 2002 roku przez Komisję Europejską oraz Europejską Agencję
Kosmiczną (ESA)
Cel: globalny monitoring środowiska przy pomocy sztucznych satelitów i
wszelkich danych zbieranych na powierzchni ziemi.
Program ma dostarczać informacji o powierzchni Ziemi dla zachowania
zrównoważonego rozwoju środowiska.
Program GMES podzielony jest na tematykę „Środowisko” /monitorowania
oceanów, atmosfery oraz monitorowanie powierzchni ziemi/ i
„Bezpieczeństwo” /zarządzanie obszarami i zapewnienie bezpieczeństwa
cywilnego w razie zagrożeń naturalnych/.
14
Systemy satelitarne:
GPS-NAVSTAR (ang. Global Positioning System - Navigation Signal Timing
And Ranging) zbudowany przez Departament Obrony USA system GPS
powstał w wyniku doświadczeń zebranych podczas tworzenia i użytkowania
systemu nawigacji satelitarnej TRANSIT, a w szczególnie satelitów serii
TIMATION.
TRANSIT był z sukcesem testowany przez Departament Marynarki Wojennej
Stanów Zjednoczonych (U.S. Navy) od 1960 r. Testy nowego systemu GPS
rozpoczęto w 1972 r., a pierwszy satelita bloku I, SVN 1 został wystrzelony
22 lutego 1978 r. Służący pierwotnie jedynie do celów militarnych system
miał spełniać szereg założeń, w tym: możliwość wyznaczenia położenia w
czasie rzeczywistym, niezależność od warunków, w których system jest
wykorzystywany i odporność na zakłócenia zarówno przypadkowe jak i
celowe, niewykrywalność odbiornika.
15
Systemy satelitarne c.d.:
Rosyjski system nawigacji Glonass, który pełną zdolność operacyjną uzyska
do końca 2009 roku, ze względu na problemy finansowe i brak jego stałej
modernizacji, a także fakt iż na stan obecny obejmuje on swym zasięgiem
jedynie terytorium Federacji Rosyjskiej nie stanowi na dzień dzisiejszy
konkurencji dla GPS.
Alternatywą wobec systemu amerykańskiego jest zainicjowany w 1994
projekt europejskiego systemu nawigacji satelitarnej Galileo. Jest on
pierwszym krokiem w dążeniu do zapewnienia Europie kontroli nad
technologiami satelitarnymi i informacyjnymi.
16
Techmex SA realizował projekt dla
Europejskich Państw Współpracujących
(PECS) Europejskiej Agencji Kosmicznej
Projekt bielskiej firmy dotyczył „Implementacji i upowszechniania techniki
satelitarnej do analiz geoprzestrzennych w procesach zarządzania rozwojem
miast i aglomeracji miejskich w Polsce”.
Celem było zastosowanie i upowszechnienie nowych technik satelitarnego
monitoringu przestrzeni, bazującego na aplikacjach Obserwacji Ziemi, oraz
stworzenie standardów dla działań w tym zakresie dla aglomeracji i
obszarów miejskich w Polsce, na podstawie wdrożenia pilotażowego
w aglomeracji warszawskiej.
Projekt koordynowany przez Techmex SA uzyskał akceptację Rady
Programowej ESA w styczniu 2008r.
17
Pierwszy polski satelita naukowy
W 2011 r. wystrzelimy w kosmos pierwszego polskiego satelitę naukowego.
Pomoże on w zbadaniu budowy wewnętrznej największych gwiazd galaktyki.
Dwa lata później na orbicie umieścimy kolejnego satelitę badawczego.
Na realizację projektu ministerstwo przeznaczyło 14,2 mln zł i jest to
pierwszy od 1989 r. duży grant badawczy w dziedzinie astronomii i badań
kosmicznych.
W ramach projektu wybudowane zostaną dwa polskie satelity, które zostaną
wyniesione na orbitę z kosmodromu Sriharikota w Indiach w 2011 i 2013
roku. Satelita zostanie wybudowany w Centrum Badań Kosmicznych PAN i
Centrum Astronomicznym im. M. Kopernika PAN we współpracy z
Uniwersytetem w Wiedniu, Politechniką w Grazu, Uniwersytetem w Toronto
oraz Uniwersytetem w Montrealu.
18
Zastosowanie systemów
nawigacji satelitarnej:
Oceanografia - pomiary poziomu morza, przypływów i odpływów, składu chemicznego
wód, badanie roślinności morskiej.
Meteorologia –przewidywanie nadejścia burz i intensywnych opadów.
Ekologia - monitorowanie: zmian klimatu, efektywniejsze wykorzystywanie elektrowni
wiatrowych, czy słonecznych.
Zarządzanie zasobami naturalnymi:
I. Leśnictwo - wyznaczenie dokładnych granic parków narodowych,
zabezpieczenie i obserwacja obszarów chronionych.
II. Rolnictwo - dokładny pomiar użytków rolnych, a co za tym idzie lepsze
wykorzystanie środków unijnych na dofinansowanie upraw.
III. Hydrologię - obserwacja zmian ujść rzek, czy brzegów lądów.
IV. Geologię – wykrywanie złóż surowców naturalnych pod ziemią, jak i pod
morskim dnem; umożliwienie tym samym ich eksploatacji; badanie tektoniki dna
oceanów pozwoli odpowiednio szybko przewidzieć trzęsienia ziemi.
19
Zastosowanie systemów
nawigacji satelitarnej:
Astronomia i kosmologia - obserwacja aktywności słonecznej (mającej wpływ na
jakość przekazywanych sygnałów), dokładny pomiar ruchu obrotowego Ziemi.
Nawigacja - precyzyjne określanie: orbit satelitów, położenia innych obiektów
ruchomych, np. samolotów, ciężarówek, statków towarowych poprawi organizację
w dziedzinie spedycji. Systemy nawigacyjne pomogą uniknąć, np. korków na drogach,
kolejek przy granicach wybierając optymalna trasę omijającą zatory. Spotęguje to
znaczenie logistyki, umożliwi nadzór i regulację w dziedzinie transportu
międzynarodowego.Lepsze przestrzenne rozplanowanie na danych obszarach, co
wpłynie pozytywnie na proces budowy dróg, linii kolejowych, budynków.
Telekomunikacja i zarządzanie – zwiększenie prędkości transmisji danych o zasięgu
globalnym, lepszą jakość połączeń, określanie pozycji użytkownika/abonenta, takie
projekty wdrażają obecnie firmy: francuska globalna spółka Alcatel-Lucent - system
EUTELTRACS oraz międzynarodowa Motorola - system IRYDIUM.
Rozwój regionalny i lokalny – wykorzystanie technik satelitarnych do analiz,
monitoringu i planowania geoprzestrzeni w procesach zarządzania rozwojem
społeczno-gospodarczym
20
Wnioski Komitetu Badań Kosmicznych
i Satelitarnych PAN:
Stworzenie polskiej polityki kosmicznej i narodowego programu
kosmicznego; powołanie ciała koordynującego polską działalność kosmiczną
i pełne członkostwo w ESA.
Uruchomienie kilku dużych projektów przemysłowo-badawczych
finansowanych w ramach narodowego programu, które pozwoliłyby na
rozwój umiejętności i rozbudowę potencjału technologicznego i rodzimego
know-how.
Aktywizacja Polski w ramach realizacji Europejskiej Polityki Kosmicznej,
a w szczególności pełne wykorzystanie możliwości stwarzanych przez
realizację programów GMES i GALILEO.
22
Wnioski Komitetu Badań Kosmicznych
i Satelitarnych PAN c.d. :
Zagwarantowanie budżetu na realizację projektów technologicznych w
oparciu o współpracę sektora publicznego i przemysłu.
Oparcie rozwoju zastosowań technik kosmicznych o: programy zamawiane
wynikające z potrzeb Państwa, w których określony jest beneficjent, a także
kryteria realizacji projektu i zaakceptowania, mechanizmy rynkowe.
Przyciąganie inwestycji zagranicznych w sektorze przemysłu kosmicznego.
Budowa i modernizacja infrastruktury badawczo-naukowej i laboratoryjnej
oraz zapewnienie kształcenia i stałego uzupełnianie kadr naukowotechnicznych na potrzeby sektora B+R polskiego programu kosmicznego.
Zorganizowanie w Polsce ambitnej, świadomej strategii informacji publicznej
o korzyściach i dostępności konkretnych produktów i usług opartych o
techniki kosmiczne i ich zastosowania.
23
Strategia działań w Polsce dotyczących
przestrzeni kosmicznej w warunkach członkostwa
w Unii Europejskiej, październik 2009
Badania przestrzeni kosmicznej i wykorzystanie techniki kosmicznej są
istotnymi elementami realizacji idei gospodarki opartej na wiedzy. Aktualny
potencjał jest skromny w wymiarze liczbowym, ale legitymujący się
osiągnięciami i uznaniem międzynarodowym.
Proponowana strategia zmierza do osiągnięcia następujących celów:
†
†
†
†
Dostosowanie się do polityki Unii Europejskiej w dziedzinie kosmicznej;
Zajęcie właściwego miejsca wśród krajów wspólnoty europejskiej w
dziedzinie badania i wykorzystania przestrzeni kosmicznej.
Wykorzystanie systemów satelitarnych dla dobra społeczeństwa i służb
państwowych;
Umożliwienie polskim firmom działania na międzynarodowym rynku
techniki kosmicznej;
24
Przykładowe projekty – poziom krajowy:
1.
Georeferencyjna Baza Danych Obiektów Topograficznych (GBDOT) wraz z
krajowym systemem zarządzania( 7 POIG).
2.
TERYT2 - Państwowy rejestr granic i powierzchni jednostek
podziałów
terytorialnych kraju (7 POIG).
3.
ulicach:
Koncepcja programowo - przestrzenna terenów położonych przy
Grudziądzka, Polna, Ugory (6.2.2. POIG)
4.
Przestrzenne zobrazowanie obiektów podwodnych w czasie
rzeczywistym -
ARGOOS 3D (73) PKWiU - 73.10.1 (1.4-4.1 POIG)
5.
Polska Infrastruktura Informatycznego Wspomagania Nauki w
Europejskiej
Przestrzeni Badawczej (2.3 POIG)
25
Poziom unijny:
W budżecie Unii Europejskiej na lata 2007-13 na realizację projektu GMES
przewiduje się fundusze w wysokości 1,2 mld euro, czyli 85% środków
przeznaczonych na europejską politykę kosmiczną w 7 Programie
Ramowym.
Dwuletni projekt o nazwie GEO-PICTURES (GMES [Globalny Monitoring
Środowiska i Bezpieczeństwa] i obserwacja Ziemi za pomocą obrazów
pozycyjnych i sensorowej technologii komunikacyjnej do uniwersalnego
zarządzania ratownictwem, nagłymi przypadkami i monitoringiem) otrzymał
2,4 mln EUR z 3,2 mln EUR swojego budżetu z tematu "Kosmos" Siódmego
Programu Ramowego (7PR).
26
Wnioski
Systemy nawigacji satelitarnej stwarzają obecnie ogromne możliwości w
badaniu zarówno środowiska i ekosystemu Ziemi, jak i Ziemi, jako obiektu w
kosmosie, w monitoringu zmian i do systemów zapewnienia bezpieczeństwa
cywilnego w razie zagrożeń naturalnych.
Służą do planowania i zarządzania przestrzenią. Mogą być stosowane do
rozwoju lokalnego i regionalnego, do rozwoju gospodarki opartej na wiedzy.
Mając kontrolę nad systemami nawigacji uzyskuje się jednocześnie kontrolę
nad poszczególnymi gałęziami gospodarki, nauki i przemysłu.
Z polskiej perspektywy kluczowym wyzwaniem staje się zarówno efektywne
wykorzystanie wszelkich możliwych środków finansowych, jak i
wykorzystanie szerokiego wachlarza produktów i usług z zakresu informacji
przestrzennej i środowiskowej oferowanych dzięki realizacji programu
GMES. Wymaga to silnej i sprawnej koordynacji.
Systemy nawigacji przyczyniają się do rozwoju i zacieśnienia współpracy
między społecznościami naukowymi, operatorami, konsorcjami, firmami.
27
Dziękuję za uwagę
Europejskie Centrum
Przedsiębiorczości Sp. z o.o.
ul. Kopernika 34,
00-336 Warszawa
tel. 22 826-37-00,
tel./faks 22 826-35-33,
kom. 0 693 151 865
email: [email protected]
Internet: www.eucp.pl
28