Aleksandra Wagner

Ocena roli śródmiejskich sztucznych zbiorników
wodnych w zachowaniu bioróŜnorodności oraz
poprawie warunków wypoczynku mieszkańców
miast, na przykładzie Miasta Krakowa
Aleksandra Wagner
AKADEMIA GÓRNICZO-HUTNICZA
Wydział Geodezji Górniczej i InŜynierii Środowiska
Katedra Biotechnologii Środowiskowej i Ekologii
Al. Mickiewicza 30/, 30-059 Kraków
tel. (+48-12)-617-2254, e-mail: [email protected]
Dyrektywa Wodna UE
Art. 4, a), (iii)
Państwa Członkowskie chronią, poprawiają i
przywracają stan wszystkich sztucznie i silnie
zmienionych części wód, w celu osiągnięcia
dobrego potencjału ekologicznego i dobrego
stanu chemicznego wód powierzchniowych [...]
Zbiorniki wodne w obrębie Miasta Krakowa – wg
http://www.eko.uj.edu.pl/przyrodakrakowa/mapy/mapa6.htm
Zbiorniki wodne na terenie miasta Krakowa
• Rzeka Wisła i jej dopływy
– lewobrzeŜne: Sanka, Rudawa, Prądnik (w swym środkowym biegu
zwany Białuchą) z Sudołem (Robotna) i Potokiem Bibickim,
Dłubnia z Baranówką i Potok Kościelnicki
– prawobrzeŜne: Skawinka, Wilga, Serafa z Drwiną Długą i
PodłęŜanka,
• tereny podmokłe (przykłady):
– Łąki w Kostrzu
– Szerokie Łąki (Dębniki VIII)
– Mokradła w BieŜanowie (Prokocim-BieŜanów XII)
sztuczne zbiorniki wodne
(wybrane przykłady)
–
–
–
–
–
–
Zalew Zakrzówek (Dębniki VIII)
Staw i łąki przy ulicy Janasówka (Dębniki VIII)
Stawy przy ul. Geologów (Swoszowice X)
Staw przy ul. Smoleńskiego w Opatkowicach (Swoszowice X)
Stawki w Piaskach Wielkich (Wola Duchacka IX)
Staw Płaszowski (Podgórze XIII)
– Zalew Bagry (Podgórze XIII)
– świrownia w Przylasku Rusieckim (Nowa Huta XVIII)
– Bonarka – stawy (Prokocim-Bierzanów XII)
– Staw w Dąbiu (Dąbie II)
DYREKTYWA RADY 79/409/EWG z dnia 2
kwietnia 1979 roku
w sprawie ochrony dzikich ptaków
Artykuł 1
l. Niniejsza dyrektywa dotyczy ochrony wszystkich gatunków ptaków
naturalnie występujących w stanie dzikim na europejskim terytorium
państw członkowskich, do których stosuje się Traktat. Dyrektywą objęto
ochronę gospodarowanie i regulowanie liczebności tych gatunków i podano
w niej zasady dopuszczalnego ich wykorzystania.
2. Postanowienia dyrektywy stosują się do ptaków, ich jaj, gniazd i siedlisk.
[...]
Artykuł 2
Państwa członkowskie podejmą wymagane działania w celu utrzymania
populacji gatunków, o których mowa w art. I, na poziomie, odpowiadającym
przede wszystkim wymaganiom ekologicznym, naukowym i kulturowym,
uwzględniając przy tym wymagania ekonomiczne i rekreacyjne, lub
dostosowanie populacji tych gatunków do tego poziomu.
Dyrektywa Ptasia – c.d.
Artykuł 3
1. W świetle wymagań, o których mowa w art. 3, państwa
członkowskie podejmą niezbędne działania w celu zachowania,
utrzymania lub odtworzenia dostatecznego zróŜnicowania i
obszaru siedlisk dla gatunków ptaków, o których mowa w art. 1
2. Zachowanie, utrzymanie i odtworzenie biotopów i siedlisk
będzie obejmowało przede wszystkim następujące działania:
(a) tworzenie obszarów chronionych;
(b) utrzymywanie i zagospodarowywanie zgodnie z wymaganiami
ekologicznymi siedlisk w strefach chronionych i poza nimi;
(c) odtwarzanie zniszczonych biotopów;
(d) tworzenie biotopów.
WYBRANE ZBIORNIKI WODNE
WYBRANE ZBIORNIKI WODNE
Dąbie, Bagry, Przylasek Rusiecki
- Roślinność, awifauna, herpetofauna - własne obserwacje,
dane literaturowe, dane ankietowe)
- Opinie osób wypoczywających – badania ankietowe
- Wyniki analiz fizykochemicznych – analizy w
Laboratorium Katedry Kształtowania i Ochrony
Środowiska WGGiIŚ AGH, pod kierunkiem inŜ. Weroniki
Koczańskiej, a następnie mgr inŜ. Jadwigi Gruszczyńskiej
KRAKÓW – DĄBIE (dzielnica II)
Jedyne w Krakowie dzikie stanowisko grąŜela
Ŝółtego (Nuphar luteum), gatunku
chronionego. 170 gatunków roślin
naczyniowych.
Staw powstał na skutek eksploatacji gliny
dla czynnej w okresie międzywojennym
cegielni. Początkowo zajmował 2,6 ha,
ale po wybudowaniu centrum handloworozrywkowego powierzchnia zmniejszyła
się o ok. 20%.
Fauna – ciekawsze gatunki:
Bezkręgowce:
-Skorupiaki: rak błotny (Astacus leptodactylus)
-Mięczaki: szczeŜuja wielka (Anodonta cygnea)
Kręgowce:
-Ryby: 9 gatunków ryb, w tym chroniona róŜanka Rhodeus sericeus.
-Płazy: Ŝaba trawna (Rana temporiaria), Ŝaby zielone (R. ridibunda, R. esculenta, R.
lessonae),
-Gady: zaskroniec.(Natrix natrix)
-Ptaki: krzyŜówka (Anas platyrhynchos), czernica (Aythya fuligula) , głowienka (Aythya
ferina), łyska (Fulica atra), brodziec leśny (Tringa galareola), sieweczka rzeczna
(Charadrius dubius), rybitwa zwyczajna (Sterna hirundo), zimorodek (Alcedo atthis),
łabędź niemy (Cygnus olor).
Problem – izolacja stawu, otoczony zabudową i szosą, brak połączenia z
terenami zielonymi.
Ankieta wśród wypoczywających
przełom sierpnia i września 2005, 66 respondentów
Respondenci wg. płci
3%
45%
52%
MęŜczyźni
Kobiety
Wiek respondentów
?
17%
6%
18%
5%
12%
30%
10 -17lat
18-24
12%
25-34
35-44
45-59
60 i więcej
?
Dąbie - Co robią respondenci?
50
45
40
35
30
25
20
15
10
5
in
ne
17
%
0
nie widzieli
15%
widzieli
zwierzęta
85%
GrąŜel Ŝółty (Nuphar
luteum) zauwaŜyło 17
respondentów (38%
osób zwracających
uwagę na rośliny
Zwierzęta – „kaczki”
wymienia 40 osób
(73% zwracających
uwagę na zwierzęta).
Wielu nie odróŜnia
kaczki od łyski
nie
widzieli
31%
widzieli
rośliny
69%
nie podoba się
PLAZA 8%
zrobić
kąpielisko 17%
drzewa 3%
wypoŜyczalnia
sprzętu 22%
zaplecze
gastronomiczne
9%
zaplecze
sanitarne 52%
więcej koszy na
śmieci 68%
Proponowane zmiany - Dąbie
50
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
Zalew Bagry – 75,79 ha
Zalew i jego otoczenie - kategoria „strefa kształtowania systemu
przyrodniczego miasta“ (wg. Studium zagospodarowania
przestrzennego)
Przylasek Rusiecki – Ŝwirownia – 181,27 ha
Tabela: Niektóre parametry fizykochemiczne
próbek wody i gleby pobranych w Przylasku
Rusieckim i zbiorniku Bagry dnia 19.07.2005
Próbka
pH
Przewodność
Fe
Cu
Zn
Pb
[mS/cm]
[mg/dm3]
[mg/dm3]
[mg/dm3]
[mg/dm3]
azot
[mg/dm3]
Bagry
8,7
717
0,13
0,002
0,083
<0,01
4,48
Przylasek
Rusiecki
8,3
574
0,42
0,002
0,725
<0,01
5,04
Gleba –
Przylasek
Rusiecki
8,5
139
2910,0 1,5
ppm
ppm
10
ppm
2
ppm
0,015%
Literatura
1.
Kudłek J., Pępkowska A., Walasz K., Weiner J. (2005), Koncepcja
ochrony róŜnorodności biotycznej miasta Krakowa. Instytut Nauk o
srodowisku UJ. Kraków.
2.
Wagner A. (2003) The role of post-exploitation water ponds in the
environmental management of rural areas. Zeszyty Naukowe
Akademii Rolniczej im. H. Kołłątaja w Krakowie 404: 159-165
3.
Waszkiewicz M. (1999) O ochronę stawu Dąbie! Zielone Brygady 18
(144).
Praca wykonana w ramach programu
INTERREG III, Terre de Rivieres
oraz
Badań Statutowych AGH nr 11.11.150.0651
Analizy laboratoryjne wykonano w
Laboratorium Zakładu Kształtowania i
Ochrony Środowiska WGGiIŚ AGH.
Pragnę podziękować Paniom Jadwidze
Gruszczyńskiej i Marii Kowalskiej
Dziękuję za uwagę