Mapa Kultury

Pobrano z portalu Mapa Kultury
12.06.2013
NIEMEŃSKIE ART DÉCO - WYSTAWA W MUZEUM PODLASKIM W BIAŁYMSTOKU
____________________________
autor: Muzeum Podlaskie w Białymstoku
Wystawa „NIEMEŃSKIE ART DÉCO” przygotowana została ze zbiorów Państwowego Muzeum
Historyczno – Archeologicznego w Grodnie. Prezentuje ponad 300 zabytków z kolekcji szkła
dokumentującej działalność hut szklanych „Niemen”. Jest to retrospektywny pokaz najlepszych wzorów,
które były wytworzone przez Spółkę Akcyjną Juliusza Stolle od końcu XIX wieku do początku XX
stulecia. Wystawa czynna w białostockim Ratuszu od 17 czerwca do 27 października 2013 r.
Historia hut szklanych „Niemen” rozpoczyna się w 1891 r., kiedy to inżynier Wilhelm Krajewski i
dekorator szkła Juliusz Stolle wydzierżawili w majątku Ustroń w wileńskiej guberni od ziemianina
Zenona Łęskiego niewielkie przedsiębiorstwo produkujące butelki do piwa. W pierwszych latach
produkcja ograniczała się do prostych wyrobów dmuchanych, ale od początku wspólnicy prowadzili
modernizację i rozbudowę zakładu. Oprócz starego przedsiębiorstwa zwanego „Starą Hutą” zaczyna działać kolejne tzw. „Nowa Huta”. Pod
koniec lat 90. XIX wieku w osadzie Brzozówka kupują bankrutującą hutę. Rozbudowują ją w latach
1899 -1902 i odtąd „Brzozówka” staje się głównym zakładem Spółki Krajewski i Stolle. Od 1908 r., po
śmierci Krajewskiego, jedynym właścicielem hut zostaje Juliusz Stolle. W roku 1923 przyjmuje do
Spółki synów – Bronisława i Feliksa.
O tym, jak dynamicznie rozwijały się huty szkła Niemen świadczy wydany w1911 roku katalog wyrobów
obejmujący 1527 wzorów. Były to stołowe serwisy, różnego rodzaju kieliszki, kubki i spodki, dzbanki,
wazy, szklanki. cukiernice, solniczki, maselnice, pojemniki na musztardę, talerze, pucharki, świeczniki,
flakony na perfumy i inne.
Trudne czasy dla huty to okres po I wojnie światowej. Zniszczona została „Nowa Huta”. W ocalałej
„Brzozówce” wznowiono produkcję. Z początkiem lat dwudziestych ograniczała się ona do szkła
gospodarczego w skromnym asortymencie. Podstawą egzystencji firmy było wówczas państwowe
zamówienie na wyrób izolatorów dla potrzeb PKP i Poczty. Wyraźny wzrost dynamiki produkcji
przypada na przełom lat 20. i 30. XX wieku. Spółka opanowała polski rynek jeśli chodzi o produkcję
galanterii szklanej. Swoje wyroby sprzedaje też we Francji, Anglii, Austrii, Węgrzech, krajach Bliskiego
Wschodu. W drugiej połowie lat trzydziestych XX w. zaczął przeważać eksport do USA i Kanady.
Wszystkie szklane przedmioty produkowane w hutach Niemen, w zależności od techniki powstawania,
dzieliły się na prasowane, wydmuchiwane w ruchomych i nieruchomych formach (cichodmuchane) i
formowane swobodnie. Kolorystyczna paleta niemeńskiego szkła miała pastelową tonację. Tu
wytapiano przezroczyste szkło, któremu nadawano miejscowe nazwy: „rozalin” – szkło koloru
różowo-pomarańczowego, „topaz” – w kolorze żółto-bursztynowym, „ametyst” – w kolorze liliowym,
„szafir” w niebieskim, „szmaragd” w zielonym i „rubin” w kolorze czerwonym.
Podstawą produkcji huty w Brzozówce były szkła prasowane. Formy ich były wyjątkowo delikatne, a
proporcje doskonałe. Motyw dekoracyjny rozmieszczano harmonijnie i przemyślanie podkreślając formę
wyrobu. Wydmuchiwane masowe wyroby tworzone były w modernistycznym stylu. Później pod
wpływem szkła czeskiego i niemieckiej szkoły wzornictwa Bauhaus, nabierają one cech funkcjonalizmu,
konstruktywizmu i kubizmu. strona 1 / 2
Pobrano z portalu Mapa Kultury
Chociaż większość szklanych form tworzona była zgodnie z istniejącymi w sztuce stosowanej
Zachodniej Europy stylami i trendami, niemeńskie szkło wyróżniało się motywami dekoracyjnymi i
kolorystyką. To decydowało o dużym zainteresowaniu odbiorców i dziś sprawia, że niemeńskie szkło
cenione jest na rynku antykwarycznym.
strona 2 / 2