„PERŁY DO KORONY”

„PERŁY DO KORONY”
TOWARZYSTWO PRZYJACIÓŁ BIELIN
3 MAJA 2009
Czarniecka Góra – Czarna – Wąsosz Stara Wieś – Dolina Krasnej – Krasna – Rezerwat
„Górna Krasna”
Źródło: „Góry Świętokrzyskie” - mapa turystyczna.
Wydaswnictwo COMPASS. Wydanie II. 2007
Czarniecka Góra
Miejscowość w gminie Stąporków położona na wysokości 330 m n.p.m. w dolinie rzeki
Czarnej, otoczona wzgórzami i lasami jodłowymi i sosnowymi. Jej klimatyczne zalety odkrył
doktor Michał Misiewicz, który wykupił od hrabiego Jana Tarnowskiego kilkanaście
hektarów lasu i w 1892 roku założył uzdrowisko, które funkcjonowało do 1939 roku. Jego
największą atrakcją był park zdrojowy z leczniczym źródłem świętego Stefana
(obramowanym w kształcie serca). Leczono tu choroby nerwowe, układu oddechowego, serca
i układu krwionośnego, pęcherza i nerek, przemiany materii. Rocznie leczyło się tutaj nawet
do 10 tysięcy kuracjuszy, latem kursował specjalny pociąg z Łodzi. Kuracjusze mogli
zamieszkać w jednym z sześciu pensjonatów (drewniane wille), a w wolnym czasie korzystać
z kortów tenisowych, boiska do krykieta, kręgielni, łódek. W okresie międzywojennym
leczyli się tu m. in.: aktorka Jadwiga Smosarska, premier Felicjan Sławoj Składkowski,
prezydent Warszawy Stefan Starzyński, polityk Roman Dmowski, pisarz Bolesław Prus. W
latach pięćdziesiątych w wyniku robót górniczych związanych z powstaniem kopalni rudy
żelaza w pobliskiej Błotnicy obniżył się poziom wód i całkowicie zanikło źródło „sercówki”.
Po wojnie w Czarnieckiej Górze funkcjonowały: dom wypoczynkowy dla lekarzy i
farmaceutów, prewntorium przeciwgruźlicze dla dzieci, a później szpital rehabilitacji
leczniczej. Od 2002 roku istnieje tutaj Świętokrzyskie Centrum Rehabilitacji, dla którego
potrzeb zbudowany został nowoczesny basen oraz hipodrom. Działa kilka domów
wypoczynkowych, urządzonych w przedwojennych modrzewiowych willach.
Czarna (2 km)
Miejscowość należąca niegdyś do rodów Odrowążów, Małachowskich i Tarnowskich. W
XVI wieku działały tutaj kuźnice wodne. Podanie głosi, że na przełomie XVI i XVII wieku
pracującym rudnikom i smolarzom na jałowcach objawiła się Maryja. Ludność okoliczna
oddała się Jej we władanie, zdobiąc miejsce objawienia i budując kapliczkę, która wkrótce
stała się miejscem pielgrzymek. W 1763 roku staraniem hrabiny Izabeli Małachowskiej z
Humieckich rozpoczęto budowę kościoła, istniejącego do dziś. W 1919 roku powstała tu
parafia, a w 11 lat później ze względu na rozwijający się kult i ruch pielgrzymkowy
wybudowano drugi większy kościół, w którym znajduje się cudowny obraz. Malowany na
płótnie, jest jednym z najpiękniejszych wizerunków Matki Bożej wykonanych na
podobieństwo rzymskiego „Salus populi romani” (Zbawienie ludu rzymskiego) z bazyliki
Santa Maria Maggiore i pochodzi z przełomu XVI i XVII w. Od 1971 roku sanktuarium w
Czarnej opiekują się księża pallotyni - Stowarzyszenie Apostolstwa Katolickiego. W czasie
czwartej wizyty Jana Pawła II w Polsce w dniu 4 czerwca 1991 roku w Radomiu zostały
pobłogosławione korony, którymi 5 września 1999 roku przyozdobiony został cudowny
obraz Matki Bożej Wychowawczyni przez kardynała Józefa Glempa. W każdą środę przed
wizerunkiem jest odmawiana nowenna - przedstawione są prośby i podziękowania wiernych.
Doroczne uroczystości w sanktuarium w Czarnej odbywają się: w Zielone Świątki, 2 lipca, 5
sierpnia, 5 września i 7 października.
Wąsosz (6 km)
Miejscowość w gminie Końskie składająca się z 5 przysiółków. Słynie ze źródełka o
znakomitej jakości wody, po którą przyjeżdżają okoliczni mieszkańcy. 7 kwietnia 1940 roku
hitlerowcy zamordowali tu 13 mężczyzn, w większości robotników leśnych. W 2004 roku w
lesie na miejscu kaźni odsłonięto pamiątkową tablicę poświęconą temu wydarzeniu. W
Wąsoszy działa Stowarzyszenie Na Rzecz Rozwoju Wsi Koneckiej organizujące doroczne
Festyny Wsi oraz inne imprezy kulturalne i turystyczne. Z jego inicjatywy: wytyczono
ścieżkę historyczną i wydano przewodnik, odnowiono pomniki i przydrożne kapliczki,
wykonano tablice pamiątkowe. W Wąsoszy ma swój początek żółty szlak turystyczny do
Serbinowa długości 28 km.
Dolina Krasnej
Niewielka rzeka dorzecza Pilicy o długości około 26 km. Wypływa z wielu źródeł z pokładów
piaskowców triasowych na południe od Świniej Góry na wysokości 385 m n.p.m. i płynie na
północny-zachód przez tereny, porośnięte lasami. Nad tą rzeką leżą Szałas i Krasna. Dzięki
swojemu położeniu na terenie rezerwatu przyrody Górna Krasna rzeka niemal na całej
długości zachowuje swoje naturalne koryto. Uchodzi do Czarnej Koneckiej w Starej Wsi.
Wzdłuż jej biegu zaprojektowano ścieżkę dydaktyczną ze stanowiskami do obserwacji:
rzadkich ptaków wodno-błotnych, zwierząt wodnych i ryb, owadów, żeremi bobrów oraz
roślinności bagiennej.
Krasna (16 km)
Miejscowość w gminie Stąporków o bogatych tradycjach hutniczych. W drugiej połowie
XVIII wieku wybudowano tu pierwszy wielki piec, a w 1840 roku – drugi (w końcu XIX
wieku produkowały łącznie 2750 ton żelaza rocznie). Mimo zainstalowania w zakładach
pierwszej (poza Śląskiem) maszyny parowej i zmodernizowania produkcji, zakłady hutnicze
zostały zlikwidowane w 1900 roku. Do 1928 roku przetrwała jeszcze działająca przy nich
odlewnia. W czasie wojny obronnej 1939 roku w okolicy Krasnej rozegrała się 8-godzinna
bitwa, podczas której Niemcy stracili kilka czołgów i 103 zabitych, po stronie polskiej śmierć
poniosło 33 żołnierzy. W tym czasie najeźdźcy popełnili tu pierwsze zbrodnie wojenne,
mordując 27 osób spośród ludności cywilnej. W Krasnej znajduje się zabytkowy kościół z
1935 roku, leśniczówka z połowy XIX wieku oraz pozostałości zakładu wielkopiecowego w
postaci ujęcia wody i budynku odlewni.
Rezerwat Górna Krasna (20 km)
Rezerwat Górna Krasna powstał w 2004 roku na terenie 3 gmin - Mniowa, Stąporkowa,
Zagnańska i jest największym rezerwatem w województwie (jego powierzchnia wynosi 413
ha). Ze względu na występowanie cennych zbiorowisk roślin oraz rzadkich i ginących
gatunków zwierząt chronionych w krajach unijnych, został wpisany do projektu Europejskiej
Sieci Ekologicznej Natura 2000. Jest to rezerwat florystyczno – ornitologiczny, utworzony
celem zachowania ze względów naukowych i dydaktycznych naturalnego odcinka rzeki
Krasna i fragmentu jej doliny, z występującymi tu cennymi zbiorowiskami roślinnymi oraz
chronionymi i rzadkimi gatunkami zwierząt, głównie ptaków. Najistotniejszym i jednocześnie
najcenniejszym przyrodniczo elementem krajobrazu doliny Krasnej są występujące tu duże
powierzchnie dobrze wykształconych zbiorowisk roślinnych: wodnych, szuwarowych,
torfowiskowych, łąkowych i leśnych. Rozlana szeroko rzeka, tworząca zabagnioną dolinę to
doskonałe miejsce bytowania licznych ważek - żyje ich tutaj 35 gatunków. Spośród innych
owadów żyje tu 62 gatunki motyli - najciekawsze to: paź żeglarz, modraszek alkon,
modraszek telejus, czerwieńczyk nieparek i niestrzęp głogowiec (Polska stanowi ostoję
modraszków w Europie). Wśród przedstawicieli fauny najlepiej poznane są ptaki, które
stanowią największe bogactwo rezerwatu. Stwierdzono tu jedno z najliczniejszych zagęszczeń
par lęgowych zagrożonych gatunków: błotniaka stawowego, wodnika, kropiatki,
świerszczaka, strumieniówki, dziwonii, żurawia, bociana białego, trzmielojada i błotniaka
stawowego. Z opisanych w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt gatunków rzadkich lub
ginących w skali krajowej, występują tu także: bąk, błotniak łąkowy, orlik krzykliwy i
kropiatka. Ogółem w dolinie Krasnej stwierdzono 125 gatunków ptaków w tym: 98 lęgowych
w obrębie rezerwatu, 7 lęgowych tuż poza jego granicami, 18 nielęgowych i 2 o statusie
nieokreślonym.
Opracował Andrzej Drogosz
Projekt jest dofinansowany przez Gminę Bieliny w ramach realizacji zadania
publicznego związanego z realizacją zadań samorządu w 2009 roku przez organizacje i
podmioty
prowadzące
działalność
pożytku
publicznego
–
umowa
nr
OP0510/17/NGO/2009 z dnia 2 marca 2009 roku