Stan zanieczyszczenia powietrza

I. STAN ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA
ZACHODNIOPOMORSKIEGO
W opracowaniu przedstawiono stan jakości powietrza w województwie zachodniopomorskim na
podstawie danych z 2011 r., uzyskany w świetle prowadzonych przez WIOŚ w Szczecinie badań,
stanowiących system oceny jakości powietrza. Funkcjonujący w 2011 r. system oceny jakości
powietrza, został szczegółowo określony w „Programie państwowego monitoringu środowiska
województwa zachodniopomorskiego na lata 2010 – 2012”.
Na podstawie badań Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie, w marcu 2012 r.,
dokonał obowiązkowej oceny poziomu substancji w powietrzu za 2011 r. w strefach województwa
zachodniopomorskiego (ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska – Dz. U.
z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.). Ocenę za 2011 r. wykonano według nowego układu stref
w województwie, którymi są:



aglomeracja szczecińska – miasto Szczecin,
miasto Koszalin – miasto o liczbie ludności powyżej 100 tys.,
strefa zachodniopomorska – stanowiąca pozostały obszar województwa niewchodzący
w skład aglomeracji szczecińskiej i miasta Koszalin.
Nowy podział kraju na strefy od 2011 r. reguluje ustawa z dnia 13 kwietnia 2012 r. o zmianie ustawy
– Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 460).
Odrębnie, dla każdej substancji dokonano klasyfikacji stref, w których poziom odpowiednio:







przekracza poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji – klasa C,
mieści się pomiędzy poziomem dopuszczalnym, a poziomem dopuszczalnym powiększonym
o margines tolerancji – klasa B,
nie przekracza poziomu dopuszczalnego – klasa A,
przekracza poziom docelowy – klasa C,
nie przekracza poziomu docelowego – klasa A,
przekracza poziom celu długoterminowego (dotyczy stężeń ozonu) – klasa D2,
nie przekracza poziomu celu długoterminowego (dotyczy stężeń ozonu) – klasa D1.
Klasa C dla danej substancji oznacza potrzebę określenia obszarów przekroczeń poziomów
dopuszczalnych, opracowania programu ochrony powietrza (POP) w celu osiągnięcia odpowiednich
poziomów dopuszczalnych substancji w powietrzu (jeśli POP nie był uprzednio opracowany) oraz
kontrolowania stężeń zanieczyszczenia na obszarach przekroczeń i prowadzenia działań mających na
celu obniżenie stężeń przynajmniej do poziomów dopuszczalnych.
Dla substancji, dla której obowiązuje margines tolerancji (od 01.01.2010 r. dotyczy tylko pyłu
PM2,5), klasa B oznacza określenie obszarów i przyczyn przekroczeń poziomu dopuszczalnego tej
substancji w powietrzu oraz podjęcie działań w celu zmniejszenia emisji substancji do powietrza.
W strefach bez stwierdzonych przekroczeń wartości kryterialnych (klasa A) należy utrzymać stężenia
zanieczyszczeń poniżej poziomu dopuszczalnego/docelowego.
W ocenie opartej na dodatkowej wartości kryterialnej dla ozonu, jaką jest poziom celu
długoterminowego – dla stref w klasie D2 nie jest wymagane opracowanie programu ochrony
powietrza. Działania wymagane w tym przypadku to: ograniczenie emisji prekursorów ozonu
(tlenków azotu, węglowodorów i lotnych związków organicznych), które to działania powinny być
ujęte w wojewódzkich programach ochrony środowiska.
Klasyfikacja stref jest podstawą do wskazania stref w województwie, wymagających tworzenia
programów ochrony powietrza, które pomogą osiągnąć w danej strefie wymagane standardy jakości
powietrza. Oprócz klasyfikacji stref, celem prowadzenia corocznej oceny jakości powietrza jest
uzyskanie informacji o przestrzennych rozkładach stężeń zanieczyszczeń na obszarach
poszczególnych stref, w zakresie umożliwiającym wskazanie obszarów przekroczeń wartości
kryterialnych oraz określenie poziomów stężeń występujących na tych obszarach, a także wskazanie
9
prawdopodobnych przyczyn występowania ponadnormatywnych stężeń. Ponadto, ocena roczna
dostarcza informacji na temat braków w istniejącym systemie oceny.
W rocznej ocenie jakości powietrza za 2011 r. uwzględniono wszystkie zanieczyszczenia, dla których
w świetle przepisów prawa krajowego istnieje obowiązek prowadzenia oceny:


według kryteriów określonych ze względu na ochronę zdrowia dla następujących
zanieczyszczeń: dwutlenek siarki (SO2), dwutlenek azotu (NO2), tlenek węgla (CO), benzen
(C6H6), ozon (O3), pył zawieszony PM10, pył zawieszony PM2,5, ołów (Pb), arsen (As), kadm
(Cd), nikiel (Ni) i benzo(a)piren. Ocenie według tych kryteriów podlegały wszystkie 3 strefy
województwa;
według kryteriów określonych ze względu na ochronę roślin – dla dwutlenku siarki (SO2),
tlenków azotu (NOx) oraz ozonu (O3). Ze względu na ochronę roślin ocenie podlegała jedna
strefa – strefa zachodniopomorska.
Wyniki klasyfikacji stref województwa zachodniopomorskiego za 2011 r. – raport „Roczna ocena
jakości powietrza w województwie zachodniopomorskim za 2011 rok wykonana wg zasad określonych
w art. 89 ustawy Prawo ochrony środowiska” – WIOŚ w Szczecinie przekazał Marszałkowi
Województwa Zachodniopomorskiego w marcu 2012 r. zgodnie z art. 89 ust. 1 i 1a ustawy z dnia
27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25 poz. 150 z późn. zm.).
Opracowanie to opublikowano na stronie internetowej WIOŚ w Szczecinie www.wios.szczecin.pl.
Oprócz substancji objętych obowiązkową klasyfikacją, dla których obowiązują dopuszczalne
i docelowe poziomy substancji w powietrzu w świetle rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia
3 marca 2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 47, poz. 281) oraz
Dyrektywy 2008/50/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości
powietrza i czystszego powietrza dla Europy (Dyrektywa CAFE), omówiono też wyniki badań innych
substancji – amoniaku (NH3) oraz formaldehydu (HCHO) prowadzonych w 2011 r. w Szczecinku,
przy ul. Przemysłowej. Obowiązującymi dla tych substancji kryteriami oceny są wartości odniesienia
określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 26 stycznia 2010 r. w sprawie wartości
odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 16, poz. 87).
10
Podział województwa zachodniopomorskiego na strefy
Strefy województwa zachodniopomorskiego objęte roczną oceną jakości powietrza za 2011 r.
przedstawiono poniżej (Mapa I.1).
Mapa I.1 Podział województwa zachodniopomorskiego na strefy dla celów oceny jakości powietrza
za 2011 r. pod kątem zawartości SO2, NO2, NOx, O3, CO i C6H6, pyłu PM2,5, pyłu
zawieszonego PM10 oraz zawartego w tym pyle Pb, As, Cd, Ni i benzo(a)pirenu
System oceny jakości powietrza
W 2011 r. na system oceny jakości powietrza składały się:





pomiary automatyczne,
pomiary manualne dotyczące pyłów drobnych (PM10 i PM2,5) oraz zawartych w pyle PM10
zanieczyszczeń – benzo(a)pirenu i metali ciężkich (As, Cd, Ni i Pb),
pomiary wskaźnikowe SO2 i NO2 wykonywane metodą pasywną,
obliczenia z wykorzystaniem modeli rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń w powietrzu –
wykonywane w oparciu o inwentaryzację emisji ze źródeł: punktowych, powierzchniowych
i liniowych,
metody obiektywnego szacowania z wykorzystaniem informacji o emisji zanieczyszczeń
(obejmują m.in.: szacowanie stężeń na podstawie wartości uzyskiwanych z pomiarów
w innych miejscach lub w innym czasie, w oparciu o wiedzę na temat rozkładów stężeń
i emisji na danym obszarze; analogię do stężeń pomierzonych na innym obszarze; analogię
do stężeń pomierzonych na danym obszarze w innym okresie).
11
Pomiary automatyczne
W 2011 r. WIOŚ w Szczecinie prowadził automatyczne pomiary zanieczyszczeń powietrza
z wykorzystaniem 6 stacji – 3 stacje w aglomeracji szczecińskiej (ul. Andrzejewskiego,
ul. Piłsudskiego i ul. Łączna), 1 stacja w strefie miasto Koszalin (ul. Armii Krajowej) oraz 2 stacje
zlokalizowane w strefie zachodniopomorskiej – w miejscowości Widuchowa (powiat gryfiński) oraz
w Szczecinku przy ul. Przemysłowej (powiat szczecinecki).
Wykonywane były również pomiary automatyczne w sieci lokalnej na 6 stacjach PGE Górnictwo
i Energetyka Konwencjonalna Spółka Akcyjna Oddział Zespół Elektrowni Dolna Odra: w aglomeracji
szczecińskiej (ul. Żółkiewskiego) oraz w strefie zachodniopomorskiej (3 stacje w powiecie gryfińskim
– Gryfino, Stoki, Marwice, 1 stacja w powiecie szczecineckim – Storkowo oraz 1 stacja w powiecie
stargardzkim – Lipnik k/Stargardu Szczecińskiego).
Lokalizację stacji i stanowisk pomiarów automatycznych funkcjonujących w województwie
zachodniopomorskim w 2011 r. przedstawiono na Mapie I.2.
Mapa I.2 Lokalizacja automatycznych stacji pomiarowych, funkcjonujących w województwie
zachodniopomorskim w 2011 r. – stanowiska dla zanieczyszczeń: SO2, NO2, NO, NOx, CO,
O3, C6H6, pył PM10, pył PM2,5, NH3
Pomiary manualne
Manualne pomiary stężeń substancji w powietrzu w 2011 r. prowadzone były przez WIOŚ
w Szczecinie na 11 stanowiskach zanieczyszczeń pyłowych w województwie: w aglomeracji
szczecińskiej (4 stanowiska), w strefie miasto Koszalin (2 stanowiska) oraz w strefie
zachodniopomorskiej (5 stanowisk: 3 w Szczecinku, 1 w Widuchowej oraz 1 stanowisko
w Myśliborzu). Lokalizację stanowisk pomiarów manualnych przedstawiono na Mapie I.3.
12
Mapa I.3 Lokalizacja manualnych stanowisk pomiarowych zanieczyszczeń powietrza, funkcjonujących
w województwie zachodniopomorskim w 2011 r. – stanowiska dla zanieczyszczeń: pył
PM10, pył PM2,5, Pb, As, Cd, Ni, formaldehyd, benzo(a)piren i pozostałe WWA
Pomiary wskaźnikowe SO2 i NO2
Pomiary pasywne SO2 i NO2 w 2011 r. wykonywane były przez WIOŚ w Szczecinie w 22 punktach
zlokalizowanych w strefie zachodniopomorskiej. Ekspozycja próbników pasywnych prowadzona była
w cyklach miesięcznych, co pozwoliło na określenie dla dwutlenku siarki i dwutlenku azotu zarówno
wartości stężenia średniorocznego jak też sezonowości poziomów stężeń tych substancji w powietrzu.
Lokalizację stanowisk pomiarów przedstawiono na Mapie I.4.
Obliczenia rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń w powietrzu
Ważny element systemu oceny jakości powietrza stanowią obliczenia rozprzestrzeniania się
zanieczyszczeń w powietrzu (modelowanie), przeprowadzone w oparciu o inwentaryzację emisji
ze źródeł punktowych, liniowych (pochodzących ze spalin samochodowych) i powierzchniowych
(indywidualne ogrzewanie mieszkań). Wyniki tych obliczeń stanowią uszczegółowienie rocznej oceny
jakości powietrza. Na ich podstawie uzyskano przestrzenne rozkłady stężeń zanieczyszczeń
na obszarze województwa, w tym informacje o występujących stężeniach zanieczyszczeń
i potencjalnych obszarach przekroczeń standardów jakości powietrza na tych obszarach stref, gdzie
nie były prowadzone pomiary.
13
Mapa I.4 Lokalizacja pomiarów pasywnych SO2 i NO2 w województwie zachodniopomorskim dla
potrzeb oceny jakości powietrza za 2011 r.
Metody obiektywnego szacowania z wykorzystaniem informacji o emisji zanieczyszczeń
Poza pomiarami i obliczeniami rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń, w rocznej ocenie jakości
powietrza, jako metodę wspomagającą stosowano szacowanie stężeń zanieczyszczeń na danym
obszarze (w szczególności tam, gdzie brak było danych pomiarowych). W tym celu wykorzystano
takie informacje, jak:



wyniki pomiarów prowadzonych w innych miejscach o podobnym charakterze ukształtowania
i zabudowy terenu – analogia do stężeń pomierzonych na innym obszarze,
wyniki pomiarów uzyskane na danym obszarze w innym czasie – analogia do stężeń
pomierzonych na danym obszarze w innym okresie,
informacje na temat rodzajów i rozkładów emisji na danym obszarze.
Stan jakości powietrza w województwie zachodniopomorskim w 2011 r. w świetle wyników
pomiarów i ocen
Jak wykazały wyniki pomiarów stężeń zanieczyszczeń w powietrzu, w 2011 r., w województwie
zachodniopomorskim, podobnie jak na pozostałym obszarze Polski, istotnym problemem nadal
pozostają ponadnormatywne stężenia pyłu zawieszonego PM10 oraz benzo(a)pirenu, rejestrowane
w sezonie zimowym. Ze względu na te dwa zanieczyszczenia, wszystkie 3 strefy województwa
zachodniopomorskiego: aglomeracja szczecińska, miasto Koszalin oraz strefa zachodniopomorska,
w rocznej ocenie jakości powietrza za 2011 r. otrzymały klasę C, co skutkowało opracowaniem
programu ochrony powietrza bądź aktualizacją programu wcześniej opracowanego.
W roku 2011 liczba dni z przekroczeniami poziomu dopuszczalnego przez 24-godzinne stężenia pyłu
PM10 była porównywalna z rokiem 2010. Najwięcej przekroczeń zarejestrowano w Szczecinku oraz
w Szczecinie, a najmniej w Koszalinie.
Przekroczenie poziomu docelowego przez średnioroczne stężenie benzo(a)pirenu wystąpiło
na wszystkich sześciu stanowiskach pomiarowych (w Szczecinie, w Koszalinie, w Widuchowej
i w Szczecinku). Na prawie wszystkich stanowiskach pomiarowych, w 2011 r. średnioroczne stężenia
14
benzo(a)pirenu były niższe niż w roku 2010. Takiemu stanowi sprzyjały występujące w sezonie
zimowym 2011 r. wyższe temperatury powietrza.
W przypadku pyłu zawieszonego PM10 oraz benzo(a)pirenu, w większości przypadków, jako główną
przyczynę tego stanu wskazuje się spalanie złej jakości paliw w gospodarstwach domowych jak
również emisję pyłów z ciepłowni i zakładów przemysłowych zlokalizowanych w obszarze
reprezentatywności
stanowiska
pomiarowego.
Dodatkowe
przyczyny
występowania
ponadnormatywnych stężeń to: oddziaływanie emisji związanej z intensywnym ruchem pojazdów,
szczególne lokalne warunki rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń i niekorzystne warunki
meteorologiczne (niskie temperatury powietrza i mała prędkość wiatru).
Podobnie jak w latach poprzednich, w sezonie letnim 2011 r. na stanowiskach pomiarowych
w Szczecinie i w Widuchowej zarejestrowano wysokie stężenia ozonu troposferycznego,
przekraczające normowany dla tego zanieczyszczenia poziom celu długoterminowego. Nie
stwierdzono natomiast przekroczeń poziomu docelowego określonego ze względu na ochronę zdrowia
ludzi. Liczba ludności narażonej na ponadnormatywne stężenia ozonu w sezonie letnim,
w województwie zachodniopomorskim wynosi 1 586 tys. (aglomeracja szczecińska i strefa
zachodniopomorska). Jak wynika z przeprowadzonych na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony
Środowiska „Obliczeń modelowych stężeń ozonu w skali kraju – rok 2011”, na znacznym obszarze
województwa, w tym na terenach aglomeracji szczecińskiej oraz w Koszalinie, liczba dni
z wartościami stężeń powyżej 120 μg/m3 nie przekraczała 5-10. Najwięcej dni z przekroczeniami
(15-25 i powyżej) występowało na południowo-zachodnim krańcu województwa, najmniej (1-2)
w pasie nadmorskim. W przypadku ozonu, dla strefy zachodniopomorskiej nadal obowiązuje program
ochrony powietrza (POP) opracowany na podstawie wyników rocznej oceny za 2008 r.
Poza pyłem PM10, benzo(a)pirenem oraz ozonem, w 2010 r. w aglomeracji szczecińskiej, a także
w większych miastach województwa, w rejonie oddziaływania intensywnego ruchu samochodowego,
rejestrowano wysokie stężenia dwutlenku azotu. W Szczecinie, w najbardziej obciążonych
komunikacją miejscach, stężenia średnioroczne dwutlenku azotu osiągają wartości 75% poziomu
dopuszczalnego.
W przypadku pyłu PM2,5, stanowiącego od 2010 r. nowy element oceny jakości powietrza, jego
stężenia mierzone na 5 stanowiskach: w aglomeracji szczecińskiej, w Koszalinie, w Szczecinku
i w Myśliborzu nie wykazały przekroczeń, określonego w Dyrektywie CAFE poziomu
dopuszczalnego dla stężenia średniorocznego.
Rejestrowane w 2011 r. na obszarze województwa zachodniopomorskiego stężenia pozostałych
zanieczyszczeń: dwutlenku siarki, benzenu, ołowiu, tlenku węgla, arsenu, kadmu i niklu były niskie
i nie przekroczyły określonych dla nich wartości kryterialnych.
Dwutlenek siarki (SO2)
Wykonane w 2011 r. pomiary poziomów SO2 – na 9 stanowiskach automatycznych oraz
na 22 stanowiskach metodą pasywną wykazały, że w województwie zachodniopomorskim występują
niskie poziomy stężeń dwutlenku siarki w powietrzu. Wyższe stężenia dwutlenku siarki rejestrowane
są w aglomeracji szczecińskiej, w rejonach z indywidualnym ogrzewaniem mieszkań, dodatkowo
obciążonych komunikacyjnie (ul. Żółkiewskiego, ul. Piłsudskiego). Najniższe stężenia występują
na obszarach pozamiejskich. W latach 2005 – 2011 średnioroczne stężenie dwutlenku siarki
rejestrowane na stanowiskach pomiarowych nie zmieniają się w istotny sposób. Dwukrotnie wyższe
wartości stężeń SO2 w sezonie grzewczym niż w lecie świadczą o istotnym wpływie procesów
spalania paliw na poziomy stężeń dwutlenku siarki w powietrzu. Wyniki pomiarów stężeń dwutlenku
siarki wraz z tendencjami zmian zobrazowano na rysunkach (Rysunek I.1-2). Wartość dopuszczalna
dla stężenia średniorocznego i stężenia dla pory zimowej wynosi 20 µg/m3 i jest określona ze względu
na ochronę roślin (stanowiska pozamiejskie). Ze względu na ochronę zdrowia obowiązują kryteria dla
stężeń krótkookresowych: 1-godzinnych (350 µg/m3), 24-godzinnych (125 µg/m3). Poziom alarmowy
wynosi 500 µg/m3. Maksymalne stężenie 1-godzinne SO2 wystąpiło w Szczecinie na ul. Łącznej
(92,3 µg/m3) i na ul. Piłsudskiego (92,3 µg/m3). Maksymalne stężenia 24-godzinne wystąpiły również
w Szczecinie – na ul. Łącznej (29,4 µg/m3) i na ul. Andrzejewskiego (25,7 µg/m3).
15
Stężenia średnioroczne SO2 w punktach pomiarowych województwa
zachodniopomorskiego w latach 2005 – 2011 – pomiary automatyczne
I.1
4
2009 r.
0
Szczecinek, ul.
Przemysłowa
2008 r.
Marwice, powiat
gryfiński
8
Storkowo, powiat
szczecinecki
2007 r.
Widuchowa,
powiat gryfiński
12
Koszalin, ul.
Armii Krajowej
2006 r.
Szczecin, ul.
Łączna
16
Szczecin, ul.
Żółkiewskiego
2005 r.
Szczecin, ul.
Piłsudskiego
20
Szczecin, ul.
Andrzejewskiego
3
[µg/m ]
Rysunek
2010 r.
2011 r.
Rysunek I.2 Stężenia średnioroczne i sezonowe SO2 w punktach pomiarowych województwa
zachodniopomorskiego w 2011 r. – pomiary pasywne
20
[µ/m3]
16
12
8
4
0
stężenie średnioroczne
stężenie okresu grzewczego
stężenie okresu letniego
wartość dopuszczalna dla stężenia średniorocznego i sezonu grzewczego
Niskie stężenia SO2 na obszarze całego województwa zachodniopomorskiego potwierdzają również
wyniki obliczeń modelowych, wykonanych przez WIOŚ w Szczecinie w 2012 r. (Mapa I.5).
Mapa I.5 Średnioroczne stężenie SO2 w województwie zachodniopomorskim – wynik obliczeń
modelowych WIOŚ w Szczecinie
16
Dwutlenek azotu (NO2)
Dwutlenek azotu jest zanieczyszczeniem, którego głównym źródłem w obszarach miejskich są spaliny
samochodowe, jak również emisje z przemysłu i ogrzewania mieszkań. Najniższe stężenia NO2
występują na obszarach wiejskich oraz w małych miejscowościach, w punktach oddalonych
od komunikacji samochodowej. Najwyższe – w rejonach oddziaływania transportu samochodowego.
Potwierdzają to wyniki prowadzonych pomiarów (Rysunek I.3-4) oraz obliczenia rozprzestrzeniania
się w powietrzu (Mapa I.6).
Mapa I.6 Średnioroczne stężenie NO2 w województwie zachodniopomorskim – wynik obliczeń
modelowych WIOŚ w Szczecinie
Najwyższe stężenia dwutlenku azotu rejestruje się w aglomeracji szczecińskiej oraz w punktach
pomiarowych zlokalizowanych w pobliżu większych dróg (Sianów, Stargard Szczeciński, Nowogard).
Jednak są to wartości poniżej poziomu dopuszczalnego dla stężenia średniorocznego.
W odniesieniu do drugiego kryterium – dopuszczalnego poziomu stężeń 1-godzinnych NO2
(200 µg/m3) – stężenia zmierzone na stanowiskach automatycznych były od niego niższe.
Maksymalne 1-godzinne stężenie NO2 zarejestrowano na stanowisku w Szczecinku, przy
ul. Przemysłowej (152 µg/m3) i w Szczecinie na ul. Piłsudskiego (151 µg/m3). W przypadku
dwutlenku azotu w ostatnich latach nie zauważa się spadkowej tendencji jego stężeń w powietrzu
(Rysunek I.4).
Rysunek
I.3
Stężenia średnioroczne NO2 w punktach pomiarowych województwa
zachodniopomorskiego w latach 2005 – 2011 – pomiary automatyczne
2005 r.
40
2006 r.
2007 r.
2008 r.
20
2009 r.
2010 r.
10
2011 r.
17
Szczecinek, ul.
Przemysłowa
Marwice, powiat
gryfiński
Storkowo, powiat
szczecinecki
Widuchowa,
powiat gryfiński
Koszalin, ul.
Armii Krajowej
Szczecin, ul.
Żółkiewskiego
Szczecin, ul.
Łączna
Szczecin, ul.
Piłsudskiego
poziom dopuszczalny
0
Szczecin, ul.
Andrzejewskiego
[µg/m3]
30
[µ/m3]
Rysunek I.4 Stężenia średnioroczne i sezonowe NO2 w punktach pomiarowych województwa
zachodniopomorskiego w 2011 r. – pomiary pasywne
50
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
stężenie średnioroczne
stężenie okresu grzewczego
stężenie okresu letniego
wartość dopuszczalna dla stężenia średniorocznego
Benzen (C6H6)
Źródłem emisji benzenu do powietrza są procesy spalania paliw w przemyśle, w sektorze komunalnobytowym, jak też w silnikach samochodowych. Spośród tych trzech źródeł, największy udział ma
komunikacja samochodowa (emisja liniowa), z której pochodzi ponad 90% emisji benzenu, zarówno
ze spalania paliw jak też ich dystrybucji. Z tego względu najwyższych stężeń benzenu w powietrzu
należy spodziewać się na obszarach charakteryzujących się wzmożonym ruchem komunikacyjnym.
Wykonywane od 2005 r. automatyczne pomiary stężeń benzenu na jednym stanowisku – w Szczecinie
przy ul. Piłsudskiego, podobnie jak w latach poprzednich również w 2011 r. wykazały występowanie
niskich stężeń tego zanieczyszczenia w powietrzu. Wartość dopuszczalna dla średniorocznego
stężenia benzenu wynosi 5 µg/m3. Średnioroczne stężenie na stanowisku pomiarowym w 2011 r.
wynosiło 0,7 µg/m3.
Tlenek węgla (CO)
Wartość kryterialną dla stężeń tlenku węgla stanowi maksymalna średnia 8-godzinna spośród średnich
kroczących, obliczona ze stężeń 1-godzinnych zarejestrowanych w ciągu roku. Wartość dopuszczalna
dla tak określonego stężenia wynosi 10 000 µg/m3. W województwie zachodniopomorskim stężenia
tlenku węgla mierzone były w 2011 r. na trzech stacjach pomiarowych w Szczecinie (ul. Piłsudskiego,
ul. Żółkiewskiego i ul. Łączna). Maksymalne stężenie 8-godzinne zarejestrowano na stanowisku
pomiarowym przy ul. Piłsudskiego i wynosiło ono 2264 µg/m3. Jak wykazały wyniki obliczeń
rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń w powietrzu, również na pozostałym obszarze województwa nie
występują zagrożenia od strony tlenku węgla (Mapa I.7). Istotnym źródłem emisji tlenku węgla
do powietrza są spaliny samochodowe, stąd wyższe jego poziomy w powietrzu występują w pobliżu
dróg o znacznym natężeniu ruchu. Znaczny jest również udział emisji pochodzącej z ogrzewania
mieszkań. Wyniki stężeń tlenku węgla z lat 2005 – 2011 wykazują brak istotnych zmian stężeń
uśrednionych do roku (Rysunek I.5).
18
Mapa
I.7 Maksymalne stężenie CO (8-godzinna średnia krocząca)
zachodniopomorskim – wynik obliczeń modelowych WIOŚ w Szczecinie
w
województwie
[µg/m3]
Rysunek I.5 Średnioroczne stężenie tlenku węgla w latach 2005 – 2011 na stanowiskach pomiarowych
w Szczecinie
2005 r.
700
600
500
400
300
200
100
0
452
410
2006 r.
2007 r.
234
2008 r.
2009 r.
2010 r.
Szczecin,
ul. Piłsudskiego
Szczecin,
ul. Łączna
Szczecin, ul.
Żółkiewskiego
2011 r.
Pył zawieszony PM10
Pył zawieszony PM10, to pył zawieszony w powietrzu o średnicy cząsteczek poniżej 10 mikrometrów.
Obowiązek prowadzenia pomiarów poziomów stężeń pyłu PM10 występuje od 2005 r. Od tego czasu
prowadzone są pomiary na 5 stanowiskach w województwie zachodniopomorskim – w Szczecinie na
3 stanowiskach, na 1 stanowisku w Koszalinie oraz w Widuchowej (powiat gryfiński). W roku 2007
uruchomiono takie pomiary w Szczecinku przy ul. Artyleryjskiej, w 2010 r. w Szczecinku przy
ul. 1 Maja oraz pomiary automatyczne przy ul. Przemysłowej. W roku 2011 na obszarze województwa
prowadzono pomiary stężeń pyłu PM10 w 8 lokalizacjach.
Ponadnormatywny poziom zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym PM10 jest jednym
z największych problemów jakości powietrza zarówno w województwie zachodniopomorskim jak
i w Polsce (także poza granicami). Przyczyną wysokich stężeń tego zanieczyszczenia w powietrzu jest
emisja pyłu ze źródeł przemysłowych, komunikacyjnych i grzewczych, dodatkowo potęgowana przez
niekorzystne warunki klimatyczne oraz lokalne warunki rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń.
Dla stężeń pyłu PM10 obowiązuje dotrzymanie dwóch kryteriów, którymi są: dopuszczalna wartość
24-godzinna wynosząca 50 µg/m3, która nie może być przekraczana więcej niż przez 35 dni w roku
oraz dopuszczalna wartość dla stężenia średniorocznego wynosząca 40 µg/m3.
19
W 2011 r. przekroczenia dopuszczalnego stężenia 24-godzinnego pyłu PM10 (powyżej dozwolonej
ilości dni) stwierdzono na sześciu stanowiskach w województwie: w Szczecinie (3 stanowiska),
w Szczecinku (2 stanowiska), w Widuchowej (1 stanowisko). W roku 2011 liczba dni
z przekroczeniami stężeń dobowych pyłu PM10 nie różniła się w sposób istotny od liczby takich dni
w 2010 r. (Rysunek I.6).
Rysunek I.6 Pył PM10 – liczba dni z przekroczeniami poziomu dopuszczalnego przez stężenia
24-godzinne na stanowiskach pomiarowych w województwie zachodniopomorskim
w latach 2005 – 2011
76
80
68
liczba dni
60
55
69
69
51
43 42
43
36 38
40
36
35
31 31
20
0
Szczecin, ul.
Szczecin,
Andrzejewskiego ul. Piłsudskiego
2005 r.
2006 r.
Szczecin,
ul. Łączna
2007 r.
Koszalin**
2008 r.
Widuchowa,
Szczecinek,
powiat gryfiński ul. Artyleryjska
2009 r.
2010 r.
2011 r.
Szczecinek,
ul. 1Maja*
Szczecinek,
ul. Przemysłowa
dopuszczalna liczba dni wynosi 35
stanowisko nieuwzględnione w rocznej ocenie za 2011 r. W związku z przerwą spowodowaną interkalibracją
pobornika pyłu PM10, kompletność danych z serii zimowej wyniosła 77,5%
** lata 2005 – 2009 - lokalizacja Koszalin, ul. Zwycięstwa (pomiary WSSE); lata 2010 – 2011 - lokalizacja
Koszalin, ul. Spasowskiego (pomiary WIOŚ w Szczecinie)
*
Stężenia średnioroczne pyłu PM10 nigdy nie przekraczały stężenia normowanego (Rysunek I.7).
Jednak w 2010 r. i 2011 r., w niektórych punktach województwa niebezpiecznie się do niego zbliżyły.
W Szczecinie było to 70-80% wartości dopuszczalnej, a na stanowiskach w Szczecinku nawet 90%.
Nie zauważa się spadkowej tendencji stężeń pyłu PM10 w powietrzu, a ich wysokość ulega zmianom
w zależności od warunków meteorologicznych występujących w okresach grzewczych w danym roku.
Jak wykazały obliczenia rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń w powietrzu, średnioroczne stężenia
pyłu PM10 na takim poziomie mogą występować również w innych miastach województwa, gdzie
pomiary nie były prowadzone (Mapa I.8).
Rysunek I.7 Pył PM10 – stężenia średnioroczne w punktach pomiarowych w województwie
zachodniopomorskim w latach 2005 – 2011
40
32
[µg/m3 ]
30
36
28
25
26
26
36
27
20
10
0
2005 r.
2006 r.
2007 r.
2008 r.
2009 r.
2010 r.
2011 r.
poziom dopuszczalny
* niepełna seria danych w 2011 r.
** lata 2005 – 2009 - lokalizacja Koszalin, ul. Zwycięstwa (pomiary WSSE); lata 2010-2011 - lokalizacja
Koszalin, ul. Spasowskiego (pomiary WIOŚ w Szczecinie)
20
Mapa I.8 Średnioroczne stężenie pyłu PM10 w województwie zachodniopomorskim – wynik obliczeń
modelowych WIOŚ w Szczecinie
Na wszystkich stanowiskach pomiarowych zauważalna jest wyraźna sezonowość stężeń pyłu PM10
(Rysunek I.8). W okresach grzewczych (styczeń-marzec, październik-listopad), stężenia są około
dwukrotnie wyższe od stężeń rejestrowanych w sezonie letnim (kwiecień-wrzesień). Świadczy to
o istotnym wpływie procesów związanych z ogrzewaniem na poziom mierzonych stężeń pyłu PM10.
48
19
18
18
Koszalin, ul.
Spasowskiego
średnie stężenie sezonu zimowego 2011 r.
18
20
22
26
Szczecinek, ul.
Przemysłowa
33
32
Szczecinek, ul.
Artyleryjska
33
Szczecin, ul.
Łączna
23
47
37
Szczecinek, ul.
1 Maja
36
Widuchowa
42
Szczecin, ul.
Andrzejewskiego
60
50
40
30
20
10
0
Szczecin, ul.
Piłsudskiego
3
[µg/m ]
Rysunek I.8 Pył PM10 – średnie sezonowe wartości stężeń na stanowiskach pomiarowych w 2011 r.
średnie stężenie sezonu letniego 2011 r.
Pył zawieszony PM2,5
Pył zawieszony PM2,5 (o średnicy poniżej 2,5 mikrometrów) jest mieszaniną bardzo drobnych cząstek
stałych i ciekłych. Znajdują się w nim przede wszystkim tlenki siarki, tlenki azotu i amoniak. Może
on zawierać także substancje toksyczne, takie jak: metale ciężkie i wielopierścieniowe węglowodory
aromatyczne, m.in. benzopiren. Do atmosfery emitowany jest jako zanieczyszczenie pierwotne
powstające w wyniku procesów antropogenicznych i naturalnych oraz jako zanieczyszczenie wtórne,
powstające w wyniku przemian jego prekursorów: dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, amoniaku,
lotnych związków organicznych i trwałych związków organicznych. Do głównych źródeł
powstawania pyłu PM2,5 wynikających z działalności człowieka zaliczyć należy: źródła przemysłowe
(energetyczne spalanie paliw i źródła technologiczne), transport samochodowy oraz spalanie paliw
w sektorze bytowo-gospodarczym. Pył PM2,5 jest zanieczyszczeniem transgranicznym,
transportowanym na odległość do 2500 km.
21
W 2010 i 2011 r. WIOŚ w Szczecinie wykonywał pomiary stężeń pyłu PM2,5 na 5 stanowiskach
w województwie – w Szczecinie (2 stanowiska), w Koszalinie, w Szczecinku i w Myśliborzu. Poziom
dopuszczalny określony przez Dyrektywę 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości
powietrza i czystszego powietrza dla Europy, od 1 stycznia 2010 r. nie powinien przekraczać wartości
25 μg/m3. Wykonane przez WIOŚ w Szczecinie pomiary w 2010 i 2011 r. nie wykazały przekroczeń
tej wartości. Na stanowiskach tła miejskiego w Szczecinie (ul. Andrzejewskiego) i w Koszalinie
rejestrowano stężenia pyłu PM2,5 znacznie niższe niż na 3 pozostałych stanowiskach
w województwie. Najwyższe wartości wystąpiły w Szczecinku i w Myśliborzu (Rysunek I.9).
Rysunek I.9 Pył PM2,5 – stężenia średnioroczne w punktach pomiarowych w województwie
zachodniopomorskim w latach 2010 – 2011
30
poziom dopuszczalny według dyrektywy CAFE wynosi 25 µg/m 3
[µg/m3]
25
20
15
10
21,9 21,7
17,1
15,9
23,2
23
19,7
17,7
15,3
12,7
5
0
Szczecin, ul.
Koszalin,
Szczecin,
Andrzejewskiego ul. Spasowskiego ul. Piłsudskiego
2010 r.
Szczecinek,
ul. 1Maja
Myślibórz,
ul. Za Bramką
2011 r.
Wykonane przez WIOŚ w Szczecinie obliczenia dla stężeń pyłu PM2,5 także wskazują na brak
przekroczeń poziomu dopuszczalnego 25 μg/m3 na pozostałym obszarze województwa (Mapa I.9).
Mapa I.9 Średnioroczne stężenie pyłu PM2,5 w województwie zachodniopomorskim – wynik obliczeń
modelowych WIOŚ w Szczecinie
22
Benzo(a)piren w pyle zawieszonym PM10
Benzo(a)piren jest drugim po pyle PM10 zanieczyszczeniem, dla którego na znacznym obszarze
województwa przekraczana jest wartość kryterialna – określony docelowy poziom dla stężenia
średniorocznego. Poziom ten wynosi 1 ng/m3. Do powietrza benzo(a)piren dostaje się głównie
w wyniku niepełnego spalania paliw stałych (węgla i drewna), przede wszystkim w paleniskach
domowych. W mniejszym stopniu obecność benzo(a)pirenu w powietrzu jest wynikiem jego emisji
z dużych źródeł energetycznych i przemysłowych. Niewielki udział w emisji benzo(a)pirenu
do powietrza mają też spaliny samochodowe.
W 2011 r. WIOŚ w Szczecinie wykonywał pomiary dla tego zanieczyszczenia w sześciu punktach
województwa – w Szczecinie na ul. Andrzejewskiego i na ul. Piłsudskiego, w Koszalinie (w latach
2005 – 2009 pomiary WSSE przy ul. Zwycięstwa, 2010 – 2011 r. – pomiary WIOŚ przy
ul. Spasowskiego) oraz w strefie zachodniopomorskiej – w Widuchowej i w dwóch punktach
Szczecinka (ul. Artyleryjska i ul. 1 Maja). Przekroczenia wystąpiły na wszystkich stanowiskach
(Rysunek I.10). Najwyższe wartości stężenia benzo(a)pirenu wykazały pomiary prowadzone na
stanowisku w Szczecinku przy ul. Artyleryjskiej (5,4 ng/m3), a najniższe w Koszalinie przy
ul. Spasowskiego (1,6 ng/m3). W stosunku do roku 2010, w roku 2011 na prawie wszystkich
stanowiskach pomiarowych stężenia benzo(a)pirenu były niższe. Takiemu stanowi sprzyjały
niewątpliwie wyższe temperatury powietrza występujące w sezonie zimowym 2011 r., co sprzyjało
mniejszemu zapotrzebowaniu na ciepło.
Na wszystkich sześciu stanowiskach pomiarowych dużo wyższe stężenia benzo(a)pirenu
występowały w okresie zimowym (Rysunek I.11). Stanowi to potwierdzenie tego, iż głównym
źródłem benzo(a)pirenu w powietrzu są procesy grzewcze.
Przeprowadzone przez WIOŚ w Szczecinie obliczenia rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń
w powietrzu wskazują, iż problem przekroczeń poziomu docelowego benzo(a)pirenu może dotyczyć
również obszarów, gdzie pomiary nie były prowadzone. Prawdopodobieństwo takie dotyczy
wszystkich większych miast w województwie zachodniopomorskim, głównie stolic powiatów
(Mapa I.10).
Rysunek I.10 Benzo(a)piren – stężenia średnioroczne w punktach pomiarowych w województwie
zachodniopomorskim w latach 2007 – 2011
3,0
4,8
1,6
3,8
4,7
2,1
3,2
2,8
3,5
2,2
1,4
1,7
2
1,6
2,3
2,6
2,9
2,2
2,1
2,3
4
2,6
[ng/m3]
6
5,4
poziom docelowy wynosi 1 ng/m3
8
6,8
8,2
7,6
10
0
Szczecin, ul.
Andrzejewskiego
Szczecin,
Widuchowa,
ul. Piłsudskiego powiat gryfiński
2007
*
2008
2009
Koszalin*
2010
Szczecinek,
ul. Artyleryjska
2011
Szczecinek,
ul. 1Maja
poziom docelowy
lata 2005 – 2009 - lokalizacja Koszalin, ul. Zwycięstwa (pomiary WSSE); lata 2010 – 2011 - lokalizacja
Koszalin, ul. Spasowskiego (pomiary WIOŚ)
40
35
30
25
20
15
10
5
0
Widuchowa, Bulwary Rybackie
Koszalin, ul. Spasowskiego
Szczecinek, ul. 1M aja
Szczecinek, ul. Artyleryjska
Szczecin, ul. Andrzejewskiego
23
2011-12-27
2011-12-07
2011-11-17
2011-10-28
2011-10-08
2011-09-18
2011-08-29
2011-08-09
2011-07-20
2011-06-30
2011-06-10
2011-05-21
2011-05-01
2011-04-11
2011-03-22
2011-03-02
2011-02-10
2011-01-21
Szczecin, ul.Piłsudskiego
2011-01-01
3
[ng/m ]
Rysunek I.11 Roczny rozkład 24-godzinnych stężeń benzo(a)pirenu w punktach pomiarowych
województwa zachodniopomorskiego w 2011 r.
Mapa I.10 Średnioroczne stężenie benzo(a)pirenu w województwie zachodniopomorskim – wynik
obliczeń modelowych WIOŚ w Szczecinie
Metale ciężkie – ołów (Pb), arsen (As), kadm (Cd), nikiel (Ni) - w pyle zawieszonym PM10
Podobnie jak w latach poprzednich, pomiary przeprowadzone w 2011 r. wykazały, iż zmierzone
na stanowiskach pomiarowych poziomy stężeń w powietrzu ołowiu, arsenu, kadmu i niklu były niskie
i nie przekroczyły określonych dla tych zanieczyszczeń wartości kryterialnych – poziomu
dopuszczalnego dla ołowiu oraz poziomów docelowych dla stężeń arsenu, kadmu i niklu. Wartości
stężeń średniorocznych przedstawiono w tabeli poniżej.
Tabela I.1 Wyniki pomiarów stężeń Pb, As, Cd i Ni na stanowiskach pomiarowych w województwie
zachodniopomorskim w 2011 r.
Lokalizacja stanowiska pomiarowego
Szczecin, ul. Andrzejewskiego
Koszalin, ul. Spasowskiego
Szczecinek, ul. 1 Maja
Widuchowa, powiat gryfiński
poziom dopuszczalny/docelowy
Stężenie średnioroczne w 2011 r.
Pb(PM10) As(PM10) Cd(PM10)
Ni(PM10)
[µg/m3]
[ng/m3]
[ng/m3]
[ng/m3]
0,016
0,014
0,016
0,011
1,01
0,81
0,76
0,78
0,36
0,33
0,44
0,23
1,79
1,81
1,68
1,71
0,5
6,0
5,0
20,0
Ozon
Dla oceny jakości powietrza pod kątem poziomów ozonu obowiązują dwa kryteria, którymi
są poziomy docelowe (ze względu na ochronę zdrowia i ochronę roślin) oraz poziomy celu
długoterminowego (ze względu na ochronę zdrowia i ochronę roślin).


Poziom docelowy dla ozonu, określony pod kątem ochrony zdrowia stanowi maksymalna średnia
8-godzinna spośród średnich kroczących w ciągu doby i wynosi ona 120 µg/m3. Liczba dni
z przekroczeniami poziomu docelowego w roku kalendarzowym, uśredniona w ciągu kolejnych
3 lat nie może być większa niż 25 dni.
Poziom docelowy dla ozonu, określony pod kątem ochrony roślin stanowi wartość AOT40 równą
18000 µg/m3.h, jako średnia obliczona z 5 lub co najmniej z 3 lat.
AOT40 – oznacza sumę różnic pomiędzy stężeniem średnim jednogodzinnym wyrażonym w µg/m3,
a wartością 80 µg/m3, dla każdej godziny w ciągu doby pomiędzy godziną 8:00 a 20:00 czasu
środkowoeuropejskiego CET, dla której stężenie jest większe niż 80 µg/m3. Wartość tę uznaje się
za dotrzymaną, jeżeli nie przekracza jej średnia z takich sum obliczona dla okresów
24


wegetacyjnych (od 1 maja do 31 lipca) z pięciu kolejnych lat. W przypadku braku danych
pomiarowych z 5 lat dotrzymanie tej wartości sprawdza się na podstawie danych pomiarowych
z co najmniej 3 kolejnych lat.
Poziom celu długoterminowego dla ozonu ze względu na ochronę zdrowia stanowi maksymalna
średnia 8-godzinna w ciągu roku kalendarzowego spośród średnich kroczących, obliczanych
ze średnich jednogodzinnych w ciągu doby, która wynosi 120 µg/m3. Wartość ta nie może być
przekroczona w roku kalendarzowym.
Poziom celu długoterminowego dla ozonu ze względu na ochronę roślin – kryterium dla celu
długoterminowego stanowi wartość AOT40 równa 6000 µg/m3.h, jako średnia obliczona z 5 lub
co najmniej z 3 lat.
W roku 2011, w województwie zachodniopomorskim pomiary stężeń ozonu prowadzono
na 2 stanowiskach pomiarowych: w aglomeracji szczecińskiej (ul. Andrzejewskiego) oraz
na stanowisku pozamiejskim, o znacznej reprezentatywności przestrzennej (Widuchowa).
Na żadnej ze stacji nie stwierdzono przekroczeń poziomu docelowego ze względu na ochronę zdrowia
ludzi (Rysunek I.12). Jednak przeprowadzona w 2009 r. roczna ocena jakości powietrza za rok 2008
wykazała konieczność podjęcia działań na rzecz poprawy jakości powietrza na obszarze województwa
pod kątem zanieczyszczenia ozonem. Wynikiem tego było opracowanie przez Marszałka
Województwa Zachodniopomorskiego „Programu ochrony powietrza dla strefy zachodniopomorskiej
w zakresie ozonu”. Program ten uchwalony został przez Sejmik Województwa
Zachodniopomorskiego w marcu 2011 r.
Rysunek I.12 Liczba dni ze stężeniami 8-godzinnymi ozonu wyższymi niż 120 µg/m3 na stanowiskach
pomiarowych w województwie zachodniopomorskim
liczba dni
30
20
10
24
12
25
27
25
23
19
13
14
9
6
6
0
2004-2006 2005-2007 2006-2008 2007-2009 2008-2010 2009-2011
lata - okres uśredniania wyników
Szczecin, ul. Andrzejewskiego - stanowisko miejskie
Widuchowa - stanowisko pozamiejskie
poziom docelowy: dopuszczalna liczba dni wynosi 25
Rysunek I.13 Maksymalne stężenia 8-godzinne (średnia krocząca) oraz 1-godzinne na stanowiskach
pomiarowych w województwie zachodniopomorskim w 2011 r.
[µg/m 3 ]
240
180
157
149
141
132
120
60
0
Szczecin, ul. Andrzejewskiego
Widuchowa, stanowisko
pozamiejskie
Stężenie max. 1h
Stężenie max. 8hśr.kr.
poziom informowania dla stęż. 1-godz. wynosi 180 ug/m3
poziom alarmowy dla stęż. 1-godz. wynosi 240 ug/m3
poziom celu długoterminowego dla max. 8hśr.kr. wynosi 120 ug/m3
25
Na obszarze aglomeracji szczecińskiej, w Koszalinie oraz w strefie zachodniopomorskiej wystąpiły
natomiast stężenia ozonu wyższe od dodatkowego kryterium – poziomu celu długoterminowego
(Rysunek I.13). Jak wynika z przeprowadzonych na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony
Środowiska „Obliczeń modelowych stężeń ozonu w skali kraju – rok 2011”, rozkład częstości
przekroczeń wartości 120 μg/m3 (poziomu celu długoterminowego ze względu na ochronę zdrowia),
na obszarze województwa zachodniopomorskiego (Mapa I.11), jaki otrzymano w wyniku symulacji
modelem wskazuje, iż na stosunkowo dużym obszarze województwa, w tym na terenach aglomeracji
szczecińskiej oraz miasta Koszalin, liczba dni z wartościami stężeń powyżej 120 μg/m3 nie przekracza
5-10, natomiast lokalnie – na południowo-zachodnim krańcu województwa oraz na pewnych
obszarach rozmieszczonych nieregularnie w innych jego częściach, wzrasta do 15.
Mapa I.11 Liczba dni, w których 8-godzinna średnia krocząca stężenia ozonu przekroczyła wartość
120 μg/m3 (poziom celu długoterminowego), w roku 2011, w województwie
zachodniopomorskim – źródło GIOŚ
Dla kryterium ochrony roślin, klasyfikacji strefy zachodniopomorskiej dla ozonu dokonano
na podstawie wyników pomiarów ze stacji w Widuchowej. Wartość parametru AOT40, jako średnia
z lat 2007 – 2011 wyniosła 12 336 µg/m3.h. Dla strefy zachodniopomorskiej dotrzymany został więc
określony dla tego kryterium poziom docelowy (18 000 µg/m3.h). Wartość ta przekracza natomiast
poziom celu długoterminowego (6000 µg/m3.h). Potwierdzają to również obliczenia przeprowadzone
przez GIOŚ. Poziom docelowy ze względu na ochronę roślin nie został praktycznie przekroczony
na obszarze strefy zachodniopomorskiej (poza niewielkim obszarem na południowo-zachodnim
krańcu województwa), co przedstawia Mapa I.12. W odniesieniu do poziomu celu długoterminowego
(6 000 μg/m3h), przekroczenie dotyczy obszaru całej strefy nie licząc niewielkich powierzchni
w pasie nadmorskim (Mapa I.13).
26
Mapa I.12 Uśredniony parametr AOT40 obliczony dla okresu maj – lipiec lat 2008 – 2011, dla strefy
zachodniopomorskiej (symulacja modelem GEM-AQ) – źródło GIOŚ – poziom docelowy
Mapa I.13 Parametr AOT40 dla 2011 r. – strefa zachodniopomorska (symulacja modelem GEM-AQ) poziom celu długoterminowego
Podsumowanie - wyniki klasyfikacji stref województwa zachodniopomorskiego według oceny
rocznej za 2011 r.
Wynikiem rocznej oceny jakości powietrza przeprowadzonej w oparciu o obowiązujące w 2011 r.
kryteria, było wskazanie stref, które dla jednego lub więcej niż jednego zanieczyszczenia, zaliczone
zostały do klasy C. W strefach zaliczonych do klasy C wymagane jest prowadzenie działań mających
na celu osiągnięcie poziomów dopuszczalnych lub poziomów docelowych substancji w powietrzu
27
(m.in. w ramach programów ochrony powietrza) – w odniesieniu do substancji i obszarów, dla których
stwierdzono przekroczenia odpowiednich wartości kryterialnych stężeń.
Wynikowe klasy stref województwa zachodniopomorskiego dla poszczególnych zanieczyszczeń,
uzyskane w ocenie rocznej za 2011 r. z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony
zdrowia i ochrony roślin przedstawiono w tabelach poniżej.
Tabela I.2 Wynikowe klasy stref województwa zachodniopomorskiego dla poszczególnych
zanieczyszczeń, uzyskane w ocenie rocznej za 2011 r. dokonanej z uwzględnieniem
kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia
Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru całej strefy
Lp.
Nazwa strefy
Kod
strefy
SO2
NO2
CO
C6H6 PM10 PM2,5 Pb
As Cd Ni
BaP
O3
(dc)
O3
(dt)
1
aglomeracja
szczecińska
PL3201
A
A
A
A
C
A
A
A
A
A
C
A
D2
2
miasto Koszalin
PL3202
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
C
A
D2
3
strefa
PL3203
zachodniopomorska
A
A
A
A
C
A
A
A
A
A
C
A
D2
Tabela I.3 Wynikowe klasy stref województwa zachodniopomorskiego dla poszczególnych
zanieczyszczeń uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów
ustanowionych w celu ochrony roślin
Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń w strefie
Lp.
1
Nazwa strefy
strefa zachodniopomorska
Kod strefy
PL3203
SO2
NOx
O3 (dc)
O3 (dt)
A
A
A
D2
Analogicznie jak w roku 2010, w 2011 r. w województwie zachodniopomorskim przekroczenia
standardów jakości powietrza dotyczyły dwóch zanieczyszczeń: pyłu zawieszonego PM10 oraz
zawartego w tym pyle benzo(a)pirenu.
Ze względu na pył PM10, do klasy C zostały zaliczone 2 strefy – aglomeracja szczecińska i strefa
zachodniopomorska. Przekroczeń pyłu PM10 nie stwierdzono w trzeciej ze stref – w mieście
Koszalin. Przypisanie całej strefie zachodniopomorskiej klasy C dla pyłu PM10 nie oznacza,
że przekroczenia pyłu PM10 występują na całym jej obszarze. Oznacza to, że na obszarze strefy są
miejsca wymagające podjęcia działań na rzecz poprawy jakości powietrza (POP) w celu przywrócenia
obowiązujących standardów. W strefie tej wskazano trzy potencjalne obszary takich przekroczeń:
miasto Szczecinek, obszar wsi Widuchowa oraz miasto Myślibórz. Dla Szczecina obowiązuje już
program ochrony powietrza (POP) dla pyłu PM10 opracowany na podstawie rocznej oceny za 2005
i 2006 r. Wymaga on jednak aktualizacji. Dla pyłu PM10 program ochrony powietrza obowiązuje
również dla powiatu szczecineckiego, stanowiącego część strefy zachodniopomorskiej.
Ze względu na przekroczenie poziomu docelowego przez średnioroczne stężenie benzo(a)pirenu,
do klasy C zostały zaliczone wszystkie 3 strefy – aglomeracja szczecińska, miasto Koszalin i strefa
zachodniopomorska. Dla aglomeracji szczecińskiej oraz dla Koszalina obowiązują już programy
ochrony powietrza dla benzo(a)pirenu opracowane na podstawie rocznej oceny za 2007 r. Program
taki obowiązuje również dla powiatu szczecineckiego, który w nowym układzie stref stanowi część
strefy zachodniopomorskiej. Przy opracowywaniu programu ochrony powietrza dla benzo(a)pirenu dla
strefy zachodniopomorskiej wskazane jest zwrócenie uwagi na wyniki obliczeń rozprzestrzeniania się
zanieczyszczeń w powietrzu, w wyniku których obszarami potencjalnych przekroczeń poziomu
docelowego przez średnioroczne stężenie benzo(a)pirenu mogą być również inne miasta
w województwie o dużych skupiskach ludności, w których istotny wpływ na jakość powietrza ma
emisja powierzchniowa związana z indywidualnym ogrzewaniem mieszkań.
Wszystkie 3 strefy województwa zostały zaliczone do klasy D2 ze względu na przekroczenie
w 2011 r. obowiązującego dodatkowego kryterium dla ozonu, którym jest poziom celu
długoterminowego określonego dla ozonu ze względu na ochronę zdrowia ludzi oraz podlegająca
28
ocenie ze względu na ochronę roślin strefa zachodniopomorska. Dla stref w klasie D2 nie jest
wymagane opracowanie programu ochrony powietrza. Działania wymagane w tym przypadku – to
ograniczenie emisji prekursorów ozonu (tlenków azotu, węglowodorów i lotnych związków
organicznych), które to działania powinny być ujęte w wojewódzkich programach ochrony
środowiska.
Pomimo tego, iż roczna ocena jakości powietrza za 2011 r. nie wykazała przekroczeń podstawowego
kryterium dla ozonu - poziomu docelowego ze względu na ochronę zdrowia ludzi, to jednak
przeprowadzona w 2009 r. roczna ocena jakości powietrza za rok 2008 wykazała konieczność
podjęcia działań na rzecz poprawy jakości powietrza na obszarze województwa pod kątem
zanieczyszczenia ozonem. Wynikiem tego było opracowanie przez Marszałka Województwa
Zachodniopomorskiego „Programu ochrony powietrza dla strefy zachodniopomorskiej w zakresie
ozonu”. Program ten uchwalony został przez Sejmik Województwa Zachodniopomorskiego w marcu
2011 r.
Poza pyłem PM10, benzo(a)pirenem oraz ozonem – dla pozostałych zanieczyszczeń wszystkie 3 strefy
województwa zachodniopomorskiego otrzymały klasę A, dla której nie jest wymagane opracowanie
programów ochrony powietrza.
Pomiary stężeń substancji niepodlegających rocznej ocenie jakości powietrza wykonywanej
zgodnie z art. 89 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska
Poza obowiązkowym programem pomiarowym, obejmującym substancje, dla których ustalone zostały
poziomy dopuszczalne, poziomy docelowe i poziomy celu długoterminowego, wojewódzki inspektor
ochrony środowiska może w wojewódzkim programie monitoringu środowiska uwzględnić inne
substancje, biorąc pod uwagę specyficzne źródła zanieczyszczeń, zlokalizowane na obszarze
województwa. W takich przypadkach badania mają charakter lokalny, a ich wyniki nie są
wykorzystywane do klasyfikacji stref. Pomiary takie, obejmujące amoniak oraz formaldehyd WIOŚ
w Szczecinie uruchomił w 2011 r. w Szczecinku przy ul. Przemysłowej. W tym przypadku, analizy
wyników dokonano z uwzględnieniem kryteriów, które stanowiły wartości odniesienia podane dla
stężeń tych substancji w powietrzu w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 26 stycznia 2010 r.
w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 16, poz.87).
Amoniak (NH3)
Pomiary stężeń amoniaku w powietrzu wykonywane były przez WIOŚ w Szczecinie na automatycznej
stacji przy ul. Przemysłowej w Szczecinku. Wyniki pomiarów – stężenia 1-godzinne – prezentowano
na stronie internetowej WIOŚ.
Według rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 26 stycznia 2010 r. w sprawie wartości
odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 16, poz.87) wartości odniesienia dla
amoniaku wynoszą:


dla stężenia 1-godzinnego – 400 µg/m3,
dla stężenia uśrednionego do roku kalendarzowego – 50 µg/m3.
Wykonane w 2011 r. pomiary amoniaku na stanowisku w Szczecinku nie wykazały przekroczeń
wartości kryterialnych (Rysunek I.14). Maksymalne 1-godzinne stężenie amoniaku zarejestrowano
w dniu 4 kwietnia i wynosiło ono 72 µg/m3, co stanowi 18% wartości odniesienia dla tego okresu
uśredniania. Stężenie średnioroczne amoniaku wyniosło natomiast 3,8 µg/m3, tj. 7,6% wartości
odniesienia określonej dla stężenia średniorocznego. Należy jednak mieć na uwadze fakt, iż amoniak
biorąc udział w przemianach chemicznych przyczynia się do powstawania w powietrzu szkodliwych
pyłów drobnych – PM10 i PM2,5.
29
S1h [µg/m 3]
Rysunek I.14 Rozkład 1-godzinnych stężeń NH3 w 2011 r. na stanowisku w Szczecinku przy
ul. Przemysłowej
80
70
60
50
40
30
20
10
0
zmierzona wartość maks. 1-godz. stężeń NH3 wynosi 72 µg/m 3
stężenie średnioroczne NH 3 wynosi 3,8 µg/m 3
[rrrr-mm-dd]
Formaldehyd (HCHO)
Pomiary manualne stężeń formaldehydu w powietrzu wykonywane były w 2011 r. w Szczecinku na
dwóch stanowiskach:


przy ul. Przemysłowej 5 przez WIOŚ w Szczecinie, z częstotliwością 1 raz w tygodniu
(w różnych dniach tygodnia). Liczba wykonanych pomiarów wyniosła 52;
przy ul. 28 Lutego 16 przez Powiatową Stację Sanitarno-Epidemiologiczną w Szczecinku,
z częstotliwością 4 razy w tygodniu.
Wyniki uzyskane na obu stanowiskach porównano z wartością odniesienia określoną dla
średniorocznego stężenia formaldehydu, która wynosi 4 µg/m3. Rozkład stężeń 24-godzinnych
w ciągu całego roku oraz stężenia okresowe (dla okresu letniego i zimowego) przedstawiono
na rysunkach poniżej.
Rysunek I.15 Rozkład 24-godzinnych stężeń formaldehydu na stanowiskach pomiarowych
w Szczecinku w 2011 r.
20
12
8
Szczecinek, ul. 28 Lutego (pomiary PSSE w Szczecinku)
Szczecinek, ul. Przemysłowa (pomiary WIOŚ w Szczecinie)
30
[dd-mm-rrrr]
27-12-2011
06-12-2011
22-11-2011
07-11-2011
19-10-2011
05-10-2011
21-09-2011
07-09-2011
30-08-2011
19-08-2011
07-08-2011
27-07-2011
19-07-2011
08-07-2011
27-06-2011
10-06-2012
30-05-2011
16-05-2011
27-04-2011
12-04-2011
29-03-2011
15-03-2011
03-03-2011
17-02-2011
03-02-2011
0
20-01-2011
4
03-01-2011
[µg/m3]
16
Rysunek I.16 Sezonowość stężeń formaldehydu na stanowiskach pomiarowych w Szczecinku w 2011 r.
10
wartość odniesienia dla stężenia średniorocznego formaldehydu wynosi 4 µg/m 3
[µg/m3]
8
7,6
6
6,4
4
6,2
5,5
2
6,0
3,0
0
Szczecinek, ul. 28 Lutego (pomiary PSSE
w Szczecinku)
stężenie średnie roczne
Szczecinek, ul. Przemysłowa (pomiary
WIOŚ w Szczecinie)
stężenie średnie okresu letniego
steżenie średnie okresu zimowego
Jak wynika z przedstawionych danych, w 2011 r. pomiary na obu stanowiskach w Szczecinku
wykazały przekroczenie wartości odniesienia przez stężenie średnioroczne formaldehydu.
W przypadku stanowiska zlokalizowanego przy ul. 28 Lutego, ponad dwukrotnie wyższe stężenie
formaldehydu zarejestrowano w sezonie letnim niż w okresie zimowym. Świadczyć to może o tym,
iż w tym rejonie Szczecinka, istotnym źródłem emisji formaldehydu do powietrza może być emisja
liniowa pochodząca ze spalin samochodowych. Brak zmienności sezonowej stężeń formaldehydu
na stanowisku przy ul. Przemysłowej świadczyć może natomiast o tym, iż w tym rejonie Szczecinka
na wysokość występujących stężeń formaldehydu może mieć istotny wpływ emisja pochodząca
ze zlokalizowanych w pobliżu zakładów przemysłowych i ciepłowni.
31