Psychologiczne następstwa chorób przewlekłych i dysfunkcji

Podkarpackie Centrum Edukacji Nauczycieli
oddział w Przemyślu
KURS KWALIFIKACYJNY
PEDAGOGIKA LECZNICZA
PRACA KONTROLNA
Przedmiot: Psychologiczne podstawy rewalidacji dzieci przewlekle chorych
z dysfunkcjami narządów ruchu
Wykładowca - mgr Jabłońska Barbara
Temat pracy: Psychologiczne następstwa chorób przewlekłych
i dysfunkcji narządów ruchu na przykładzie
wybranego ucznia
Jedlińska Lidia
Przemyśl 2006
Wstęp
Duża
skala
zjawiska
niepełnosprawności
w
Polsce
oczekuje
przemyślanych działań, zmierzających do poprawy warunków i jakości życia tej
grupy społecznej, spełniających w stopniu zadowalającym ich zapotrzebowania.
Złożone problemy osób niepełnosprawnych wymagają interdyscyplinarnego
i kompleksowego postępowania, którego celem jest możliwie najpełniejsza
aktywizacja i integracja tych chorych ze społeczeństwem. Proces współczesnej
adaptacji środowiskowej powinien obejmować wszystkie dyscypliny nauki
i
cechować
się
działaniami
zespołowymi,
podjętymi
wcześnie
oraz
prowadzonymi w sposób ciągły i nieprzerwany. Niestety, medycznym postępom
w leczeniu osób niepełnosprawnych nie sprzyjają przeszkody oraz utrudnienia
w postaci barier urbanistycznych, architektonicznych i komunikacyjnych.
Oczywiste jest, że najlepiej byłoby, gdyby wspólnie z dziećmi zdrowymi
mogły uczęszczać do przedszkoli, do szkół dzieci z dysfunkcjami ruchu. Zależy
to jednakże od stopnia nasilenia choroby. Z tego względu, a także ze względu na
duże
niebezpieczeństwo
powstania
urazów
w
gromadzie
ruchliwych
rówieśników oraz bariery architektoniczne w większości naszych szkół - dzieci
z dysfunkcjami narządów ruchu na ogół do szkół masowych nie uczęszczają.
Pobierają naukę w domu, w toku nauczania indywidualnego.
Uważa się, że ryzyko wystąpienia problemów psychicznych jest
szczególnie duże u uczniów, które tłumią swoje uczucia, zachowują się
pasywnie, wykazują stoicką akceptację swojej choroby, sięgają po takie metody
zmniejszenia napięcia, jak palenie papierosów, narkotyki czy picie alkoholu,
wycofują się z kontaktów społecznych, winią siebie lub innych za swoją
chorobę lub też są nieustannie mocno zirytowani. Do celów nauki takiego
ucznia należy wypracowanie aktywnej, świadomej postawy ucznia wobec
swojej choroby nauki i leczenia, prawidłowej komunikacji z nauczycielem
i najbliższymi oraz wsparcie psychiczne dla chorego i jego rodziny.
Rozdział I
Charakterystyka wybranego ucznia
Swoją pracę oparłam na przykładzie uczennicy II klasy Specjalnego
Ośrodka Szkolno Wychowawczego nr 3 w Przemyślu.
Jest to dziewczynka z zespołem Downa. Obecnie znajduje się w stanie
remisji
ostrej
białaczki
limfotycznej
(po
intensywnej
chemioterapii).
Posiada
dysfunkcje
w
obrębie
wielolekowej
narządu
ruchu
– skrzywienie kręgosłupa II stopnia. Porusza się ona z trudnością, jej rozwój
umysłowy w zakresie funkcji słownych kształtuje się w dolnej granicy
upośledzenia lekkiego stopnia, w zakresie funkcji niewerbalnych na poziomie
upośledzenia w stopniu umiarkowanym. Z powodu deficytów poznawczych,
napotyka ona wiele trudności w opanowaniu treści programowych. Odznacza się
dużą motywacją poznawczą ciekawością i energią do pracy ale też posiada
ograniczenia w opanowaniu treści abstrakcyjnych. Dziewczynka lubi lekcje
literackie, kiedy może się wykazać się znajomością przeczytanego tekstu, czyta
w miarę poprawnie zapamiętując i rozumiejąc treść. duże trudności sprawia jej
natomiast gramatyka oraz pisanie, poziom graficzny pisma jest znacznie
obniżony. Czasami zniekształca cały wyraz co sprawia, że jest on nieczytelny.
W pisowni popełnia liczne błędy, opuszcza litery, przestawia je, zapisuje
w środku wyrazu duże znaki, nie stosuje znaków interpukcyjnych. Uczennica
nie opanowała tabliczki mnożenia w zakresie 100 i 1000, ni potrafi rozwiązać
prostego równania i nierówności.
W chwilach dobrego samopoczucia fizycznego i psychicznego dobrze
koncentruje uwagę i jest wytrwała w wykonywaniu zadań.
Rozdział II
Charakterystyka bocznego skrzywienia kręgosłupa
Wracając do tematu pracy chcę wyjaśnić pojęcie skrzywienia kregosłupa,
przyczyny powstawania oraz jego psychologiczne następstwa.
Zapobieganiem wadom postawy i korygowaniem oraz leczeniem wad
rozwojowych narządu ruchu, poprawianiem i przywracaniem czynności narządu
ruchu zajmuje się ortopedia. Dużą część wad narządów ruchu stanowią wady
wrodzone. Są to zaburzenia budowy i czynności narządu ruchu, powstałe
w wyniku nieprawidłowości rozwojowych, zwłaszcza w okresie rozwoju
zarodkowego. W zależności od działających przyczyn, wady można podzielić na
dwie grupy: endogenne i egzogenne. Wady endogenne powstają na skutek
przekazywania potomstwu nieprawidłowych informacji zawartych w genach
komórek rozrodczych rodziców. Wady egzogenne rozwijają się pod wpływem
szkodliwych wpływów zewnętrznych na kształtujący się zarodek i płód .
Z uwagi na trudności leczenia wad coraz większy nacisk kładzie się na
zapobieganie ich powstawaniu. Wprowadzono w tym celu trzy rodzaje działań:
1. poradnictwo genetyczne (ocenę biologiczną obojga rodziców pod
kątem przekazywania zmutowanych genów),
2. ochronę kobiet w pierwszych trzech miesiącach ciąży, kiedy to
rozwijający się płód jest szczególnie podatny na uszkodzenia,
3.
ochronę
narządu
ruchu
dziecka
w
okresach
sprzyjających
zniekształceniom. Płodowe zbliznowacenie mięśni czyli artrogrypoza. Istotą tej
choroby jest zaburzenie rozwoju
mięśni w okresie
płodowym. Nie
wykształcenie się prawidłowej tkanki mięśniowej doprowadza do ograniczenia
ruchów i przykurczów stawowych.
Choroba daje znać o sobie zaraz po urodzeniu. Kończyny są szczuplejsze,
brzuśce mięśni niewykształcone, skóra pogrubiała w skutek nadmiaru tkanki
tłuszczowej. W zależności od umiejscowienia zmian dochodzi do typowych
zniekształceń ciała, jak stopy płasko-koślawe, stopu końsko-szpotawe, kolana
przegięte, boczne skrzywienie kręgosłupa.
Boczne skrzywienie kręgosłupa czyli skoliozy, dzieli się na skrzywienia
pierwotne i wtórne, a w zależności od ciężkości - na skrzywienia: I stopnia- kąt
skrzywienia mierzony na radiogramie nie przekracza 30°; II stopnia - kąt
skrzywienia nie przekracza 60°; III stopnia -kąt skrzywienia nie przekracza 90°
oraz IV stopnia - kąt skrzywienia jest większy niż 90°.
Skrzywienie pierwotne zwane idiopatycznymi lub samoistnymi, są
nieznanego pochodzenia. Stanowią ponad 90 % wszystkich skrzywień
i doprowadzają do najcięższych zniekształceń ciała. Są najtrudniejsze do
leczenia, zwłaszcza gdy dotyczą górnych kręgów piersiowych i dolnych kręgów
szyjnych. Zmiany i deformacje są tym cięższe, im skrzywienie wystąpi
wcześniej.
Do wczesnych objawów skoliozy zalicza się: asymetrię trójkątów
tułowioworamiennych, wystawanie łopatki lub asymetrię łopatek, wystawanie
biodra
po
stronie
pogłębionego
trójkąta
tułowiowo-ramiennego.
Jeśli
skrzywienie dotyczy odcinka szyjnego lub górnego odcinka piersiowego,
występuje wyższe ustawienie barku po stronie wypukłości i pochylenie głowy
lub szyi w stronę przeciwną. Skrzywienia wtórne powstają z powodu
wrodzonych wad kręgosłupa i klatki piersiowej albo nabytych, a także na skutek
porażeń mięśni grzbietu i miednicy, ściągających blizn po oparzeniach klatki
piersiowej itp. Do skrzywień wtórnych zalicza się też tzw. skrzywienia
kompensacyjne, powstające np. w nierówności kończyn dolnych, przykurczach
dużych stawów (staw biodrowy i kolanowy) itp., oraz odruchowe skrzywienia
powstające pod wpływem bólu, np. ból krzyża. Niekiedy do powstania
skrzywienia może dojść w zaburzeniach psychicznych.
Rozdział III
Psychologiczne następstwa skoliozy
Niepełnosprawność jest jednym z poważnych zjawisk i problemów
współczesnego świata. Wynika to z jednej strony z rozmiaru i powszechności
tego zjawiska, z drugiej strony z konsekwencji, jakie to zjawisko wywołuje
w sensie indywidualnym, jak i społecznym.
Najczęstsze przyczyny niepełnej sprawności można podzielić na trzy
kategorie:
1. wady wrodzone;
2. przewlekłe choroby;
3. nagłe zdarzenia - wypadki, urazy, zatrucia.
We współczesnym świecie pojawia się tendencja do wzrostu liczby osób
niepełnosprawnych biologicznie w każdej z tych trzech kategorii. Wynika to
z postępu wiedzy i techniki, jak również z trybu życia współczesnego
człowieka, który żyje w pośpiechu i narażony jest na ciągłe stresy.
Paradoksalnie - mimo ciągłego postępu wiedzy i techniki - medycyna ratując
i utrzymując życie człowieka, nie zawsze potrafi przywrócić pełne zdrowia.
Wielu chorych opuszcza codziennie szpitale z mniejszym lub większym
stopniem kalectwa, które przeszkadza im włączyć się z powrotem w życie
społeczne.
Niepełnosprawność, coraz częściej stanowi nie tylko problem stricte
medyczny, rodzi bowiem ona często skutkami, które wyłaniają się w związku
z uszkodzeniem zdrowia. Obejmuje więc, obok fizycznego upośledzenia ciała,
reakcje psychiczne chorego, jak również skutki rodzinne oraz społeczne,
a u dzieci skutki pedagogiczne oraz problemy związane z ukierunkowaniem
zawodowym.
Dlatego często w przypadku dzieci z uszkodzeniem narządów ruchu,
w szczególności tych najciężej poszkodowanych na zdrowiu, rehabilitacja nie
powinna ograniczać się do zajęcia się ich podstawową chorobą lub kalectwem,
lecz powinna objąć wszystkie skutki, by pomóc uczniowi uzyskać
samodzielność społeczną i rozwinąć zdolność do jej twórczego życia.
Opieka nad taką osobą wymaga intensywnego stałego współdziałania
lekarza rodzinnego, pielęgniarki środowiskowej i całego zespołu specjalistów.
Obejmuje ona porady lekarskie, wizyty domowe, wypisywanie wniosków
o zaopatrzenie ortopedyczne, pilotowanie i koordynowanie leczenia
specjalistycznego oraz kierowanie na leczenie rehabilitacyjne czy sanatoryjne.
Rodzice takiego ucznia powinni współpracować z placówkami
rehabilitacyjnymi, psychologicznymi, szkołą, pomocą społeczną.
Instytucje te powinny być wprowadzane do codziennego rozwiązywania
problemów psychologiczych osoby niepełnosprawnej poprzez rozmowę
z dzieckiem, jego rodziną, pomoc w konsultacjach z psychologiem lub
psychiatrą. Powinny znać środowisko społeczno - wychowawcze dziecka,
przyczyny psychologiczne, które mogą powodować zaburzenia funkcji układu
nerwowego ( zaburzenia zachowania np., nerwice u pacjentów
niepełnosprawnych).
Niepełnosprawność stanowi duży problem w szkolnictwie. Należy
poświęcić jej więcej uwagi, poprawić dostępność i współpracę ze specjalistami,
łącznie
z placówkami zajmującymi się psychologicznymi aspektami
niepełnosprawności. Nauczyciel znający wszystkie problemy swojego pacjenta
powinien dążyć do aktywizacji kompleksowego leczenia i pomocy społecznej,
uwzględniającej
różnorodne
aspekty
sytuacji
życiowych
osób
niepełnosprawnych.