docmamy-prawo-raport-Dabrowa
download 
Reklamacja Transkrypt
mamy-prawo-raport-Dabrowa
MAMY PRAWO Realizacja standardów opieki okołoporodowej w szpitalach i oddziałach położniczych w województwie małopolskim RAPORT Z AUDYTU SPOŁECZNEGO Dąbrowa Tarnowska Centrum Zdrowia Tuchów Oddział w Dąbrowie Tarnowskiej Stowarzyszenie Obywatel Mama Kraków 2016 MAMY PRAWO Realizacja standardów opieki okołoporodowej w szpitalach i oddziałach położniczych w województwie małopolskim w okresie 01.05.2013–17.01.2016 RAPORT Z AUDYTU SPOŁECZNEGO Dąbrowa Tarnowska Centrum Zdrowia Tuchów Oddział w Dąbrowie Tarnowskiej Opracowanie: Jan Niedośpiał Konsultacja: Justyna Krawczyk Iwona Adamska-Sala Opracowanie graficzne: Norbert Grzelka Stowarzyszenie „Obywatel Mama” www.obywatelmama.pl Tekst udostępniony na licencji Creative Commons. Uznanie autorstwa 3.0 Polska (CC BY SA 3.0 PL) Audyt społeczny małopolskich porodówek realizowany w ramach projektu „Mamy prawo” w ramach Programu Obywatele dla Demokracji finansowanego ze środków EOG Dąbrowa Tarnowska Centrum Zdrowia Tuchów Oddział w Dąbrowie Tarnowskiej Ocena szpitala Ocena wg rodzaju porodu Ocena ogólna 71,30% 54 ankiety 7 miejsce Cięcie cesarskie 62,04% 20 ankiet 7 miejsce Poród fizjologiczny 76,29% 34 ankiety 9 miejsce Ocena wg rodzaju ankiety Ankiety elektroniczne 45,99% 4 ankiety 26 miejsce Realizacja standardów opieki okołoporodowej w szpitalach i oddziałach położniczych w województwie małopolskim w okresie od 01.05.2013 do 17.01.2016 Ankiety ze szpitala 73,28% 50 ankiet 4 miejsce Szpital o I stopniu referencyjności1 Dane dotyczące szpitala2 Ogólna liczba porodów (2014) szpital prowadzi działalność od II połowy 2015 Liczba porodów fizjologicznych (2014) szpital prowadzi działalność od II połowy 2015 Liczba cięć cesarskich (2014) szpital prowadzi działalność od II połowy 2015 Liczba nacięć krocza (2014) szpital prowadzi działalność od II połowy 2015 Liczba znieczuleń zewnątrzoponowych (2014) szpital prowadzi działalność od II połowy 2015 Czy stosuje się golenie krocza i lewatywę (2014) szpital prowadzi działalność od II połowy 2015 Liczba zastosowań oksytocyny (2014) szpital prowadzi działalność od II połowy 2015 Liczba masaży szyjki macicy (2014) szpital prowadzi działalność od II połowy 2015 Dostępne środki przeciwbólowe brak informacji Opłata za poród rodzinny brak informacji Opłata za obecność osoby towarzyszącej brak informacji Możliwość opłacenia położnej brak informacji Doradca laktacyjny brak informacji Ilu osobowe są sale porodowe brak informacji Ilu osobowe są sale poporodowe brak informacji Praktyka położenia w osobnej sali kobiety po urodzeniu martwego dziecka brak informacji Wsparcie psychologiczne dla położnic brak informacji Wsparcie psychologiczne dla personelu brak informacji Czy położne i lekarze mieli przeprowadzane szkolenia z tzw. standardów okołoporodowych (2014) szpital prowadzi działalność od II połowy 2015 1 Stopień referencyjności może mieć bardzo poważny wpływ na wyniki badania i rankingów, zwłaszcza w zakresie „naturalności”. Im wyższy stopień referencyjności, tym wyższy odsetek porodów z komplikacjami, wymagających interwencji medycznych. Przy skomplikowanym medycznie porodzie, może być trudniej zapewnić realizację wszystkich standardów okołoporodowych. Nie zmniejsza to jednak obowiązku ich realizacji. 2 Szpital nie przesłał odpowiedzi na wniosek o dostęp do informacji publicznej wysłany w dniu 17 listopada 2015. 3 Dlaczego ankietowane wybrały ten szpital? Odległość od miejsca zamieszkania 38,89% Dobra opinia oddziału położniczego Centrum Zdrowia Tuchów Oddział w Dąbrowie Tarnowskiej 59,26% Oddział patologii noworodka (możliwość uzyskania wsparcia w razie problemu) 7,41% To jedyny szpital z oddziałem położniczym w okolicy 3,70% Lekarz, który prowadził ciążę, polecał szpital 38,89% Nie pamiętam 0,00% Inne powody 3,70% Czy szpital zostałby wybrany ponownie? Zdecydowanie tak 68,52% Raczej tak 20,37% Raczej nie 3,70% Zdecydowanie nie 1,85% Trudno powiedzieć 3,70% Udział procentowy pacjentek mających plan porodu wśród ankietowanych 38,24% Udział procentowy cięcia cesarskiego w liczbie porodów wśród ankietowanych 37,04% Spośród cięć cesarskich Cięcie cesarskie nieplanowane (decyzja o cięciu zapada po przyjęciu do szpitala) 20,00% 4 Cięcie cesarskie nieplanowane nagłe (rozpoczyna się jako poród fizjologiczny) 30,00% Cięcie cesarskie planowane (decyzja o cięciu cesarskim zapada przed dniem porodu) 50,00% Wyniki audytu realizacji standardów opieki okołoporodowej dla poszczególnych etapów porodu Wyniki dla poszczególnych etapów porodu fizjologicznego Na możliwe 100%, na podstawie ankiet wypełnionych przez pacjentki. 100% 80% 75,59% 73,71% 64,93% 60% Realizacja standardów opieki okołoporodowej w szpitalach i oddziałach położniczych w województwie małopolskim w okresie od 01.05.2013 do 17.01.2016 31,69% 40% 20% Izba przyjęć * I i II okres porodu III i IV okres porodu* Opieka poporodowa Po przyjściu dziecka na świat. Wyniki dla poszczególnych etapów porodu w przypadku cięcia cesarskiego Na możliwe 100%, na podstawie ankiet wypełnionych przez pacjentki. W przypadku cięcia cesarskiego, uzupełniająco do standardu, zwrócono uwagę na realizację praw pacjenta na podstawie ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. 100% 80% 77,71% 66,36% 54,42% 60% 69,06% 61,46% 50,42% 40% 20% Izba przyjęć Informacja o konieczności cięcia cesarskigo Poród fizjologiczny przed cięciem cesarskim** Operacja cięcia Tuż po operacji cesarskiego cięcia cesarskiego* Opieka poporodowa * Po przyjściu dziecka na świat. ** Bardzo różne sytuacje, często zależne od kwestii medycznych. Ocena procentowa ma charakter poglądowy. Na możliwe 100%, na podstawie ankiet wypełnionych przez pacjentki. 5 Realizacja standardów opieki okołoporodowej w kategoriach Centrum Zdrowia Tuchów Oddział w Dąbrowie Tarnowskiej informowanie (prawo do informacji) brak informowania 71,13% 72,79% 44,87% medykalizacja naturalność 36,61% uprzedmiotowienie pacjentki (ubezwłasnowolnienie) 44,00% podmiotowość pacjentki (wolna wola) 61,01% 61,78% 41,31% brak życzliwości personelu 59,59% 49,86% życzliwość personelu 72,20% 75,93% złe warunki 30,14% 0% najniższy wynik 25% wynik szpitala 47,32% 70,09% 50% 75% dobre warunki 100% najwyższy wynik Brak informowania – informowanie Zakres, w jakim szpital informuje pacjentkę o przebiegu operacji, środkach przeciwbólowych oraz różnych udogodnieniach dostępnych w szpitalu, o interwencjach medycznych. Medykalizacja – naturalność Poziom interwencji medycznej. Część interwencji medycznych ratuje życie i jest niezbędna ze względu na zdrowie matki i dziecka. Interwencje medyczne stały się jednak bardzo powszechne, stosuje się je nie tylko ze względu na ratowanie życia i zdrowia, ale także np. by przyspieszyć proces porodu. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) ocenia, że trzeba wspierać procesy fizjologiczne. W Polsce z roku na rok rośnie liczba cięć cesarskich. Każdorazowo trudno ocenić, czy interwencja była konieczna, czy też nie. Statystycznie jednak można zobaczyć większe odchylenia od krzywej rozkładu normalnego (Gaussa). Uprzedmiotowienie pacjentki – podmiotowość pacjentki Poziom, w jakim szpital umożliwia pacjentce decydowanie o przebiegu porodu, stosowanych interwencjach i wszystkim, co się z nią dzieje. Brak życzliwości personelu – życzliwość personelu Sposób odnoszenia się do pacjentki, empatia, zrozumienie dla jej sytuacji. Złe warunki – dobre warunki Warunki szpitalne – sanitarno-lokalowe, możliwość zachowania intymności, dostępność doradców laktacyjnych, psychologa, dodatkowych sprzętów ułatwiających poród. Miejsce w rankingu wg kategorii 4 6 19 2 5 14 miejsce miejsce miejsce miejsce miejsce Informowanie Naturalność Podmiotowość Życzliwość Warunki Wybrane zagadnienia związane z porodem fizjologicznym, w doświadczeniu ankietowanych Indukcja porodu Inne procedury 52,94% 38,24% 32,35% 64,71% Przebicie pęcherza płodowego Manewr Kristellera (wypychanie dziecka z brzucha) Masaż szyjki macicy Podanie oksytocyny Nacięcie krocza Realizacja standardów opieki okołoporodowej w szpitalach i oddziałach położniczych w województwie małopolskim w okresie od 01.05.2013 do 17.01.2016 Znieczulenie 38,24% 2,94% 29,41% 5,88% Nacięcie krocza Nacięcie krocza bez zgody pacjentki Nie ustalano z pacjentką tematu ochrony krocza Pacjentka nie otrzymała znieczulenia, mimo że je chciała Preferencje związane z porodem Kontakt skóra do skóry 15,79% 92,31% 0,00% 0,00% Nie zapytano o preferencje związane z porodem* Omówiono z pacjentką plan porodu** Plan porodu nie był respektowany Kontakt „skóra do skóry” zaraz po porodzie trwał 2 godziny lub dłużej Wybrane zagadnienia związane z opieką okołoporodową, w doświadczeniu ankietowanych Pierwsze karmienie piersią Doradca laktacyjny 7,41% 62,96% 2,94% 2,94% Nie udzielono wystarczającej pomocy i porad w kwestii karmienia piersią Nie było możliwości skorzystania z usług doradcy laktacyjnego lub informacji o tej możliwości Opłata za towarzystwo bliskiej, wybranej osoby podczas porodu Opłacono indywidualną opiekę imiennie wybranej położnej * dotyczy pacjentek, które nie miały planu porodu ** dotyczy pacjentek, które miały plan porodu Opłaty w szpitalu według pacjentek 7 Rekomendacje Centrum Zdrowia Tuchów Oddział w Dąbrowie Tarnowskiej 1. Dbałość o rozmowę z pacjentką na temat jej preferencji związanych z porodem, nawet gdy nie ma planu porodu. 2. Zwiększenie podmiotowości pacjentki, respektowanie jej prawa do świadomego udziału w podejmowaniu decyzji związanych z porodem, obejmujących zakres podejmowanych działań i stosowanych procedur medycznych. 3. Zmniejszenie liczby operacji cesarskiego cięcia. Ilość cięć cesarskich statystycznie budzi wątpliwość, co do przyczyn i zasadności części z nich. Zwracamy uwagę, że specjaliści WHO i sama WHO3, od 1985 r. zwraca uwagę, że choć operacja ta powinno oczywiście być stosowana w przypadku zagrożenia życia lub zdrowia matki lub dziecka, gdy jest adekwatnym sposobem ich ochrony, niemniej nie powinna zastępować porodów fizjologicznych. WHO zauważa tendencję w szczególności krajów4 rozwiniętych do medykalizacji porodu5, włączając w to stosowanie operacji cesarskiego cięcia bez uzasadnienia medycznego. WHO co prawda stara się nie przesądzać tematu, jednak wyraźnie wskazuje, że przekroczenie 10–15% udziału porodów przez cesarskie cięcie pozostaje bez korelacji dla zmniejszenia śmiertelności przy porodach. Jednocześnie zaznacza, że efekty zdro- 4. 5. 6. 7. 8 wotne zastosowania tej operacji wciąż pozostają do końca nie zbadane i ustalone, stąd sugestia dużej ostrożności. Z powyższych względów, mając na uwadze dobro pacjentek, sugerujemy działania w kierunku powstrzymania tendencji wydaje się nieuzasadnionego i niekorzystnego wzrostu ilości cesarskich cięć. Zmniejszenie liczby interwencji medycznych do poziomu niezbędnego dla ratowania zdrowia i życia kobiet i dzieci. Zbyt duża ilość interwencji, w tym niepotrzebnie ograniczających badań, to spadek wiary we własny organizm i zmniejszenie szans na pomyślny poród, a więc uzależnianie rodzącej od dalszych interwencji. Zminimalizowanie zastosowania indukcji porodu (masaż szyjki macicy, przebicie pęcherza płodowego, podawanie sztucznej oksytocyny) do sytuacji, gdy jest to uzasadnione medycznie i istnieje obawa o zdrowie lub życie położnicy lub płodu. Indukcja powoduje m.in. silniejsze i bardziej bolesne skurcze, wzrost ryzyka niedotlenienia dziecka, przedwczesnego oddzielenia się łożyska, zwiększenie się ryzyka cesarskiego cięcia. Za Światową Organizacja Zdrowia: „Nie powinno się wywoływać porodów dla wygody. W żadnym rejonie geograficznym odsetek takich porodów nie powinien przekraczać 10%”6. Zminimalizowanie stosowania masażu szyjki macicy – klasyczny masaż szyjki macicy to ból podczas jego wykonywania, ryzyko powstania mikrourazów na szyjce, bardziej obfite krwawienia, większe ryzyko pęknięcia szyjki macicy, ryzyko zaburzeń transformacji włókien mięśniowych macicy. Istnieje możliwość zastąpienia go masażem dotykowym szyjki. Zminimalizowanie przebijania pęcherza płodowego – zabieg ten niesie ze sobą ryzyko powikłań i nie powinien być stosowany rutynowo, a jedynie wtedy, gdy istnieje koniecz- 3 http://www.who.int/reproductivehealth/publications/maternal_perinatal_health/cs-statement/en/ stanowisko z 2015 roku, rozwija i potwierdza pierwsze stanowisko w tym zakresie z roku 1985 r. 4 Dla Polski warto porównać z wynikami na poziomie ok. 25% w 2004–06 (za raportem Fundacji Rodzić po Ludzku http:// www.rodzicpoludzku.pl/images/stories/publikacje/opieka_okoloporodowa_w_polsce2007.pdf str. 34). 5 jak i inni autorzy i badacze (za Fundacją Rodzić po Ludzku) http://www.rodzicpoludzku.pl/Na-swiecie/Bezpieczna-prewencja -cesarskich-ciec-u-pierwiastek-%E2%80%93-wspolne-wytyczne-Amerykanskiego-Kolegium-Poloznikow-i-Ginekologow-ACOG -i-Towarzystwa-Medycyny-Matczyno-%E2%80%93-Plodowej.html. 6 Zalecenia WHO „Poród nie jest chorobą”: http://www.rodzicpoludzku.pl/Wiedza-o-porodzie/zalecenia-WHO-Porod-nie-jest -choroba.html. ność wpłynięcia na przebieg porodu. W przypadku prawidłowo przebiegającego porodu naturalnego przebicie błon płodowych jest zbędną medykalizacją. Światowa Organizacja Zdrowia, poza szczególnymi sytuacjami, nie zaleca tej metody indukcji porodu7. 8. Zminimalizowanie podawania sztucznej oksytocyny do sytuacji, gdy jest to naprawdę niezbędne. Sztuczna oksytocyna blokuje wydzielanie endorfin, sprawiając, że poród jest znacznie boleśniejszy. Podanie sztucznej oksytocyny może też stać na przeszkodzie zawiązania więzi z dzieckiem po porodzie, zmniejszając szanse na produkcję oksytocyny naturalnej. 9. Zaprzestanie stosowania manewru Kristellera – zagraża możliwością licznych powikłań: przedwczesnego oddzielenia łożyska, uszkodzenia krocza, urazu mechanicznego dziecka. Dla jego stosowania brak medycznego uzasadnienia8. 10. Poprawa realizacji standardu opieki nad położnicą i dzieckiem w III i IV okresie porodu fizjologicznego – zapewnienie dwugodzinnego kontaktu skóra do skóry, nie przerywanie go oceną w skali Apgar (można ją wykonać na brzuchu matki) ani mierzeniem, ważeniem i pierwszym badaniem, umożliwienie nakarmienia dziecka i udzielenie w tym zakresie wsparcia, jeśli jest potrzebne, szanowanie pacjentki tonem, postawą, słowem. 11. Poprawa opieki nad pacjentką tuż po operacji cięcia cesarskiego. Zapewnienie kontaktu z dzieckiem po operacji (np. na piersiach pacjentki), nakarmienia go w niedługim czasie (jeśli stan zdrowia matki i dziecka na to pozwala), udzielenie porad dotyczących karmienia i specyfiki laktacji po cięciu cesarskim, respektowanie praw pacjenta (zgodnie z ustawą o prawach pacjenta i rzeczniku praw pacjenta z 6 listopada 2008 r.). 12. Umożliwienie dłuższego czasu trwania kontaktu „skóra do skóry” po porodzie fizjologicznym. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 września 2012 r. wskazuje okres dwóch godzin jako minimum. 13. Zwiększenie wysiłków na rzecz ochrony krocza pacjentek. Nie wykonywanie nacięć rutynowo. Zgodnie z rozporządzeniem, osoba sprawująca opiekę jest obowiązana do podjęcia, realizacji oraz udokumentowania wykonania zadania ochrony krocza. Nacięcie krocza należy stosować tylko w medycznie uzasadnionych przypadkach. Jak podaje Fundacja Rodzić po Ludzku wg ekspertów WHO ilość takich zabiegów statystycznie uzasadnionych to 5–20%9. 14. Cykliczne szkolenia dla personelu i kontrole wewnętrzne w zakresie realizacji standardów opieki okołoporodowej oraz komunikacji z pacjentką. 15. Zwiększenie dostępności doradców laktacyjnych na oddziale poporodowym. Informowanie kobiet o możliwości skorzystania ze wsparcia doradcy. Wg Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), pierwsze karmienie ma ogromne znaczenie dla całego procesu, powinno się więc odbywać pod nadzorem kompetentnej osoby, która może pomóc w rozwiązaniu ewentualnych trudności10. 16. Informowanie kobiet o możliwości skorzystania ze wsparcia psychologa. 17. Wprowadzenie wewnętrznego systemu monitoringu realizacji standardów okołoporodowych w tym wprowadzenie wewnętrznej anonimowej ankiety jakości opieki dla kobiet po połogu. 18. Poprawienie warunków szpitalnych dla kobiet rodzących i położnic. Dbałość o możliwość zachowania intymności. 7 WHO recommendations for induction of labour: http://apps.who.int/rhl/pregnancy_childbirth/induction/guidelines _goonewardeneme_com/en/. 8 Zdaniem prof. Stanisława Radowickiego, konsultanta krajowego w dziedzinie ginekologii i położnictwa: http://www .rynekzdrowia.pl/Serwis-Ginekologia-i-poloznictwo/Konsultant-nie-ma-uzasadnienia-dla-stosowania-przy-porodzie-chwytu -Kristellera,148054,209.html. 9 http://www.rodzicpoludzku.pl/Porod/Naciecie-krocza-czy-mozesz-tego-uniknac.html. 10 WHO 10 facts on breastfeeding: http://www.who.int/features/factfiles/breastfeeding/en/. Realizacja standardów opieki okołoporodowej w szpitalach i oddziałach położniczych w województwie małopolskim w okresie od 01.05.2013 do 17.01.2016 9
