Streszczenie, Abstract

Andrzej Jucherski, Krzysztof Król
MOŻLIWOŚCI I UWARUNKOWANIA
ROZWOJU TECHNOLOGICZNO-EKONOMICZNEGO
GÓRSKICH TOWAROWYCH GOSPODARSTW ROLNYCH
NA PRZYKŁADZIE BESKIDU SĄDECKIEGO I NISKIEGO
Streszczenie
W publikacji przedstawiono charakterystykę bazy i zaplecza gospodarczego i jej
technicznego wyposażenia oraz efekty produkcyjno-ekonomiczne działalności
13 górskich gospodarstw rolnych (10 ekologicznych i 3 konwencjonalnych) o
wielkościach obszarowych mieszczących się w przedziałach: powyżej 10; 10–20
i poniżej 20 ha UR (maks. powierzchnia badanego gospodarstwa 57,35 ha),
specjalizujących się w produkcji mleka.
Wszystkie gospodarstwa ekologiczne o zróżnicowanej powierzchni UR: 5,40;
7,52; 7,72; 8,56; 13,39; 14,43; 17,27; 23,00; 48,11 i 53,00 ha oraz konwencjonalne: 13,58; 19,60 i 52,55 ha prowadzą chów bydła mlecznego ras: polskiej czerwonej, czerwono-białej, czarno-białej i simentalery gospodarując w warunkach
klimatycznych i terenowych górzystych rejonów Beskidu Sądeckiego i Niskiego.
Omawiając technologie produkcji roślinnej, szczególnie związane z procesem
zbioru pasz z trwałych użytków zielonych (TUZ), opisano dotychczasowy stan
techniki w gospodarstwach, w większości wyposażonych w przestarzały park
maszynowy, a następnie wskazano nowo zaprojektowane rozwiązania oparte
na nowoczesnych agregatach ciągnikowo-maszynowych o większych wydajnościach, umożliwiające zmniejszanie nakładów robocizny i energii (rbh, cnh i kWh) i
w efekcie jednostkowych kosztów eksploatacji odniesionych do powierzchni 1 ha
UR (zł·ha–1).
Opracowano bilanse paszowe i nawozowe. Wykazano, że w większości gospodarstw ekologicznych występuje niedobór pasz treściwych ze względu na brak
własnych upraw roślin zbożowych, niedostateczny zakup zbóż produkowanych
w innych gospodarstwach ekologicznych lub z innych źródeł. W gospodarstwach
tych występuje również niedobór składników mineralnych NPK, gdyż nawozy
naturalne i organiczne wytwarzane we własnym zakresie nie pokrywają ich całkowitego zapotrzebowania. Niedobór ten nie występuje w tak dużej skali w gospodarstwach konwencjonalnych.
Bazując na danych z roku bilansowego 2008, porównano jednostkowe wskaźniki przychodów, rozchodów i dochodów w przeliczeniu na 1 ha UR lub na osobę
zatrudnioną w produkcji i na członka rodziny, a także jednostkowe wskaźniki
kosztów mechanizacji.
Na podstawie analizy efektów produkcyjno-ekonomicznych i oceny składników
bilansów końcowych poszczególnych gospodarstw stwierdzono, że:
– pomimo zwiększania się przychodów, rozchodów i dochodów wraz z powiększeniem UR – następuje spadek jednostkowych wskaźników dochodowych w
gospodarstwie (zł·ha–1);
– wraz ze wzrostem UR zwiększają się dochody rodziny w przeliczeniu na osobę zatrudnioną w produkcji i na członka rodziny (zł·os.–1);
– wzrost powierzchni UR w gospodarstwie wpływa na zmniejszenie nakładów
robocizny (rbh⋅ha–1) oraz wzrost wartości roboczogodziny (zł·rbh–1);
– wprowadzenie wydajnych, nowoczesnych agregatów ciągnikowo-maszynowych zmniejsza jednostkowe nakłady: rbh; cnh i kWh na 1 ha UR, a także
koszty mechanizacji (zł·ha–1);
– wraz ze zwiększeniem powierzchni UR zmniejsza się jej obciążenie wartością
środków technicznych, maleją koszty mechanizacji brutto oraz netto (w przypadku dodatkowych przychodów z usług mechanizacyjnych, warsztatowych
i innych), szczególnie w odniesieniu do gospodarstw średnioobszarowych
(10–20 ha UR).
Gospodarstwa ekologiczne charakteryzują się korzystniejszymi jednostkowymi
wskaźnikami produkcyjno-ekonomicznymi na 1 ha UR w porównaniu z podobnymi
obszarowo gospodarstwami konwencjonalnymi dzięki m.in. korzystaniu z dopłat
środowiskowych i z większych dopłat obszarowych, gdyż większość gospodarstw
konwencjonalnych dzierżawi grunty, nie pobierając żadnych subwencji.
Niniejsze opracowanie jest adresowane do wszystkich osób zajmujących się problematyką zrównoważonego rozwoju rolnictwa na terenach górzystych, przede
wszystkim Małopolski.
Może być przydatne właścicielom górskich gospodarstw rolnych, zwłaszcza
prowadzącym produkcję metodami organicznymi (ekologicznymi), jako pomoc w
modernizacji tych gospodarstw, między innymi w trakcie wprowadzania nowoczesnych materiało- i energooszczędnych urządzeń w technologiach produkcji
roślinnej oraz w technologicznej obsłudze zwierząt w produkcji mleka.
Jest również skierowane do pracowników ośrodków doradztwa rolniczego,
uczniów szkół rolniczych i studentów uczelni wyższych o kierunkach rolniczych i
ochrony środowiska.
Słowa kluczowe: rolnictwo górskie, górskie gospodarstwo ekologiczne, produkcja mleka, efekty produkcyjno-ekonomiczne, technologia produkcji roślinnej,
koszty mechanizacji
POSSIBILITIES AND CONDITIONS
FOR TECHNOLOGICAL AND ECONOMIC DEVELOPMENT
OF MARKET ORIENTED MOUNTAIN FARMS,
ON AN EXAMPLE OF SĄDECKI AND NISKI BESKID AREAS
Summary
This publication presents the characteristics of base and economic backgrounds, with their technical equipment, as well as the effects of productive and
economic activities of 13 mountain farms (10 ecological and 3 conventional
ones), specialized in dairy production. Farm acreage of agricultural land (AL)
was situated within the following ranges: up to 10 ha, 10–20 ha, and above 20
ha (maximum acreage of surveyed farm reached 57.35 ha AL).
All ecological farms of differentiated areas (5.40; 7.52; 7.72; 8.56; 13.39; 14.43;
17.27; 23.00; 48.11; 53.00 ha AL), as well as the conventional farms (13.58;
19.60; 52.55 ha AL), are raising the dairy cattle of Polish breeds: Polish red, red
and white, black and white, and the Simmenthaler. The farms are managed under climatic and terrain conditions of the Sądecki and Low Beskids mountainous
regions.
Describing the technologies in crop production, particularly those connected with
the process of forage harvesting on permanent grassland (PG), actual condition of
techniques in farms was characterized. Surveyed farms – in majority – were
equipped with obsolete machinery sets. Next, provided new solutions based on
modern tractor-machinery assemblies of higher operation capacities were indicated, what should reduce the inputs of labour and energy (work-hrs, tractor-hrs,
kWh) and consequently, the specific costs of operation related to the area of 1 ha
AL (PLN·ha–1).
Fodder and fertilization balances have been elaborated. The shortage of concentrated feeds was stated in majority of ecological farms; it resulted from lack
of growing own cereal crops, insufficient purchase of grain produced in other
ecological farms, or from other sources. In these farms the defficiency of mineral
NPK components was observed too, as the natural and organic fertilizers from
own production do not cover their total demand. This defficiency was also observed in conventional farms, however in much less proportions.
On the basis of data from balance year 2008, the unitary indices of incomes,
expenses and profits per 1 ha AL, or per 1 person employed in production, and
per a family member, as well as the unitary indices of mechanization costs, were
compared.
The analysis of production–economic effects and assessment of the components in final balance for particular farms, enabled to state the following:
− despite of increasing incomes, expenses and profits, together with enlarging AL
area, the drop of unitary income indices was observed in the farm (PLN·ha–1);
− along with increase of AL area, grow the incomes of family per 1 person engaged in production, as well as per a family member (PLN·person–1);
− increasing the AL area in a farm causes reduction of labour inputs (work-hrs·ha–1) as well as increases the value of a work-hour (PLN·workhr–1);
− introduction of modern, efficient tractor – machine sets reduces unitary inputs
of work-hrs, tractor-hrs and kWh per 1 ha AL, as well as the mechanization
costs (PLN·ha–1);
− along with increasing AL area, its charge with the value of technical means is
reduced, drop down the gross and net costs of mechanization (in case of additional incomes from mechanization, workshop and other services), particularly
as related to the medium-acreage farms (10–20 ha AL).
The ecological farms are characterized by more profitable unitary productioneconomic indicators per 1 ha AL, as compared to conventional farms of similar
acreage, owing to – among others – the use of environmental funds and higher
area subventions; the majority of conventional farms hold land on lease, without
getting any subventions.
Present elaboration is addressed to all the persons interested in problems
of sustainable agriculture development on the mountain terrains, in Małopolska
region first of all. Paper may be useful to the owners of mountain farms, especially to those engaged in production with application of organic (ecological)
methods, as an assistance in modernization of such farms, at introduction of
modern, material- and energy-saving equipment in crop production technologies, as well as technological livestock service, in dairy farming especially.
Paper is also provided for the specialists working at agricultural advisory centers, for the pupils of agricultural high schools and university students of agricultural and environment protection faculties.
Key words: mountain agriculture, mountain ecological farm, dairy production,
production-economic effects, crop production technology, costs of mechanization