wpływ wybranych pestycydów na entomofaunę niektórych upraw
Transkrypt
wpływ wybranych pestycydów na entomofaunę niektórych upraw
Proceedings of ECOpole Vol. 1, No. 1/2 2007 Anna CHRZAN1 i Maria MARKO-WORŁOWSKA1 WPŁYW WYBRANYCH PESTYCYDÓW NA ENTOMOFAUNĘ NIEKTÓRYCH UPRAW INFLUENCE OF SELECTED PESTICIDES ON THE ENTOMOFAUNA OF SOME CULTIVATIONS Streszczenie: Badania prowadzono na polach uprawnych kukurydzy Zea sp. L., jęczmienia Hordeum sp. L., rzepaku Brassica napus L., pszenicy Triticum sp. L. w Biechowie i Winnej Górze. Ich celem była ocena ilościowa i jakościowa fauny epigeicznej w tych uprawach i określenie wpływu na nią wybranych pestycydów. Wyróżniono uprawy chronione (z zastosowaniem pestycydów) i niechronione - bez pestycydów (kontrolne). Stwierdzono, że w zależności od stosowanych pestycydów badana fauna różniła się swym składem i liczebnością. Słowa kluczowe: uprawy chronione pestycydami, uprawy niechronione, entomofauna, słodyszek rzepakowy Agroekosystem to układ ekologiczny, którego najważniejszym komponentem jest roślina uprawna. Człowiek, chroniąc tę roślinę różnymi metodami - głównie chemicznymi (pestycydy), stara się wyeliminować lub znacznie ograniczyć wpływ organizmów szkodzących uprawom. Oprócz korzyści wynikających z chemicznej ochrony roślin obserwuje się również ujemne skutki stosowania pestycydów. Obok szkodników upraw niszczeniu ulega również fauna pożyteczna, np. owady drapieżne [1]. Z kolei brak ingerencji powoduje wyeliminowanie rośliny uprawnej, która z reguły przegrywa walkę ze szkodnikami. Jednak pestycydy stanowią często zagrożenie środowiska nie tylko na etapie stosowania, ale również w czasie ich produkcji i dystrybucji [2, 3]. Celem niniejszych badań była ocena zmian fauny epigeicznej w wybranych uprawach rolniczych w wyniku stosowania różnych pestycydów. Dokonano porównania liczebności i różnorodności fauny czerpakowanej na poletkach doświadczalnych (z pestycydami) i kontrolnych (bez środków chemicznych). Materiał i metodyka Wyłowu zwierząt bezkręgowych warstwy zielnej dokonano za pomocą czerpaka entomologicznego z takiej samej powierzchni (50 m2) w Biechowie na terenie województwa świętokrzyskiego w gminie Pacanów, położonej na terenie powiatu BuskoZdrój, oraz na poletkach doświadczalnych Instytutu Ochrony Roślin w Winnej Górze koło Miłosławia. Badane poletka scharakteryzowano pod względem rodzaju uprawy, typu i odczynu gleby oraz zastosowanych pestycydów (tab. 1). 1 Zakład Ekologii, Badań Łowieckich i Ekoturystyki, Instytut Biologii, Akademia Pedagogiczna, ul. Podbrzezie 3, 31-054 Kraków, tel. 012 662 67 02, e-mail: [email protected], [email protected] 110 Anna Chrzan i Maria Marko-Worłowska Tabela 1 Dokładna charakterystyka badanych poletek Roślina uprawna Kukurydza odm. Blask Kukurydza odm. Blask Typ i odczyn gleby Płowa, wytworzona z piasków gliniastych średnich, pH = 5,7 Płowa, wytworzona z piasków gliniastych średnich, pH = 5,7 - Stosowane pestycydy herbicyd: Maister 310 WG insectycyd: Karate Zeon 050 CS - brak Jęczmień jary odm. Stratus Płowa wytworzona z piasków gliniastych średnich, pH = 5,7 - herbicyd: Lintur 70 WG fungicydy: Alert 375 SC. Charisma 207 EC insektycydy: Fury 100 EC, Alphaguard 100 EC Jęczmień jary odm. Stratus Płowa wytworzona z piasków gliniastych średnich, pH = 5,7 - brak Rzepak jary odm. Licosmos Płowa, wytworzona z piasków gliniastych średnich, pH = 6,1 - Rzepak jary odm. Licosmos Rzepak jary odm. Licosmos Płowa, wytworzona z piasków gliniastych słabych, pH = 5,8 Płowa, wytworzona z piasków gliniastych słabych, pH = 5,8 herbicyd: Galera 334 SL insektycydy: Mospilan 20 SP, Nurelle D 550 EC, Alphaguard 100 EC, Calypso 100 EC insektycydy: Mospilan 20 SP, Nurelle D 550 EC, Alphaguard 100 EC, Calypso 100 EC Pszenica odm. Banti Płowa, wytworzona z piasków gliniastych słabych, pH = 5,8 Pszenica odm. Banti Płowa, wytworzona z piasków gliniastych słabych, pH = 5,8 - brak - herbicyd: Galera 334 SL insektycydy: Mospilan 20 SP, Nurelle D 550 EC - brak Wyniki Wyniki dotyczące liczebności i różnorodności fauny na poszczególnych poletkach były zróżnicowane w zależności rodzaju uprawianej rośliny oraz ilości i rodzaju zastosowanych środków ochrony roślin. W uprawach kukurydzy chronionej i niechronionej liczebność i różnorodność fauny była zbliżona. Na kukurydzy niechronionej zidentyfikowano 296 osobników, a na chronionej 249. Na obydwu poletkach kukurydzy przeważały Hemiptera i Thysanoptera (tab. 2). Na poletkach jęczmienia niechronionego i chronionego zaobserwowano natomiast odmienne relacje dotyczące liczebności fauny. Na pierwszym z nich odnotowano 417 osobników, a na drugim czterokrotnie mniej. Dominującą grupę w uprawach jęczmienia kontrolnego stanowiły Thysanoptera, natomiast w uprawie chronionej ich liczebność była prawie trzydziestokrotnie mniejsza (tab. 2). Na rzepaku chronionym tylko insektycydami stwierdzono niewiele mniejszą liczebność owadów w porównaniu z rzepakiem kontrolnym, natomiast na trzecim poletku rzepaku - chronionym insektycydami i herbicydami - liczebność badanych owadów była najmniejsza (tab. 2). Powodem dużej różnicy liczebności fauny na porównywanych uprawach rzepaku była przede wszystkim redukcja liczebności słodyszka rzepakowego Meligethes aeneus Fabr. na poletkach traktowanych zarówno insektycydami, jak i herbicydami. Na polach pszenicy chronionej insektycydami i herbicydami miała miejsce znaczna redukcja liczebności entomofauny w porównaniu z uprawą niechronioną pestycydami. Na kontrolnej pszenicy dominowały pod względem liczebności Collembola, Hemiptera i Thysanoptera (tab. 2). 111 Wpływ wybranych pestycydów na entomofaunę niektórych upraw Tabela 2 Liczebność i różnorodność fauny na badanych uprawach Grupa Kukurydza systematyczna I kn I kch Aranea Acarina 3 Collembola 1 Thysanoptera 106 82 137 126 Hemiptera: Heteroptera 5 3 Homoptera 132 123 2 Neuroptera: Chrysopa perla 2 Leach. 9 6 Coleoptera: Curculionidae Nitidulidae: Meligethes aeneus Fabr. Hymenoptera 25 5 Lepidoptera 1 Diptera 18 24 Łącznie 296 249 I kn kukurydza niechroniona, II jch jęczmień chroniony III rch2 rzepak podwójnie chroniony Jęczmień II jn II jch 1 271 34 5 29 10 32 3 29 4 4 20 6 III rn 7 2 1 19 59 18 41 Rzepak III rch 12 5 III rch2 5 9 7 2 781 117 718 2 71 8 664 716 63 56 12 7 Pszenica IV pn IV pch 7 2 161 105 18 154 17 13 2 141 15 7 9 34 2 88 47 46 11 8 28 3 417 100 971 758 95 498 49 I kch kukurydza chroniona II jn jęczmień niechroniony, III rn rzepak niechroniony, III rch rzepak chroniony, IV pn pszenica niechroniona, IV pch pszenica chroniona Wnioski 1. 2. Zastosowane w uprawach kukurydzy pestycydy nie miały większego wpływu na zmniejszenie liczebności fauny epigeicznej. Mieszanina różnych pestycydów jest skuteczniejszą metodą chemicznego zwalczania szkodników upraw, takich jak słodyszek rzepakowy Meligethes aeneus Fabr. (na uprawach rzepaku) oraz owady z rzędu Thysanoptera i Homoptera (na uprawach jęczmienia, rzepaku i pszenicy). Literatura [1] [2] [3] Nikonorowa M.: Pestycydy w świetle toksykologii środowiska. PWRiL, Warszawa 1979. Häni F. (eds.): Ochrona roślin rolniczych w uprawie integrowanej - choroby, szkodniki, organizmy pożyteczne. PWRiL, Warszawa 1998. Olszak R.W.: Odporność agrofagów na środki ochrony roślin. Ochr. Rośl., 2005, 9, 32-34. INFLUENCE OF SELECTED PESTICIDES ON THE ENTOMOFAUNA OF SOME CULTIVATIONS Summary: The researches were carried out on the cultivated fields of Zea sp. L., Hordeum sp. L., Brassica napus L., Triticum sp. L. on Biechów and Winna Góra. The purpose of these researches was quantity and quality evaluation of epigeic fauna of the selected cultivations as well as designation of the influence of some pesticides on this fauna. The cultivations protected (with the use of pesticides) and non-protected (without pesticides) were studied. It was observed that according to pesticides that were applied, analyzed fauna differentiated in terms of its content and quantity. Keywords: cultivations protected by pesticides, non-protected cultivations, entomofauna, rape beetle