Numer 3/2011 (108) Grudzień
Transkrypt
Numer 3/2011 (108) Grudzień
Nr 108, Grudzień 2011 Walne Zgromadzenie Finlandia Biuletyn Informacyjny Towarzystwa PolskaFinlandia Towarzystwa Polska- 6 października 2011 r. w siedzibie Towarzystwa przy ul. Senatorskiej 11 w Warszawie odbyło się Walne Zgromadzenie Towarzystwa Polska-Finlandia. Walne Zgromadzenie udzieliło absolutorium ustępującym władzom, powołało nowy Zarząd i Komisję Rewizyjną oraz uchwaliło wytyczne działalności Towarzystwa na lata 201 2-1 4. 00075 Warszawa Towarzystwo PolskaFinlandia, ul. Senatorska 11 PKO BP 63 1020 1156 0000 7502 0065 7270 tel. 22 826 08 46 (wtorki i czwartki godz. 17.00 19.00) Świątwypełnionychradościąimiłością, niosącychspokój iodpoczynek Zarząd Główny Walne Zgromadzenie powołało do Zarządu Głównego, który tego samego dnia ukonstytuował się, następujące osoby: Stanisław Stebelski - Prezes Zarządu Anna Buncler - Wiceprezes Zdzisław Jarmołowicz - Wiceprezes Anna Krześniak - Sekretarz Generalny Anna Urban - Skarbnik Ewelina Bator - Członek Zarządu Zofia Czernow - Członek Zarządu Mariola Gąsiorowska-Siudzińska - Członek Zarządu Agata Karkowska - Członek Zarządu Mariusz Strutyński - Członek Zarządu Maria Szortyka-Stojanow - Członek Zarządu wszystkim członkom isympatykom TowarzystwaPolska-Finlandia życzy ZarządGłówny wWarszawie Hyvääjoulua jaonnellistauuttavuotta! Główna Komisja Rewizyjna Do Głównej Komisji Rewizyjnej zostały wybrane następujące osoby: Kolejny raz witamy w biuletynie SISU. Pragniemy przedstawić Państwu podsumowanie ostatnich kilku miesięcy naszej działalności. W numerze znajdziemy również opowieści związane z fińskimi tradycjami bożonarodzeniowymi. Przeniesiemy się także do Białegostoku, by świętować 10-lecie Podlaskiego Oddziału Towarzystwa. 1 Andrzej Czyż - Przewodniczący Stefan Cegielski - Wiceprzewodniczący Anna Paczkowska-Kania – Członek Komisji Finlandii. Przez jej rdzennych mieszkańców nazywana jest Sapmi. Większość obszaru Laponii leży poza kołem podbiegunowym. Pod względem krajobrazu jest to rozległy teren wyżynny o wysokości 300-400 m n.p.m. Północ tej pięknej krainy zajmuje tundra, gdzie jedyną roślinnością są karłowate brzózki i tereny bagienne, pokryte wrzosem lub tereny bardzo suche, porośnięte porostami. Południe pokrywają malownicze lasy tajgi. Największym jeziorem Laponii jest Inan (1 386 km.kw.), najwyższym szczytem Kobnekaise (21 04 m n.p.m.). Polarny klimat Sapmi i jej długie, mroźne zimy sprawiają, że obszar ten jest słabo zaludniony. Pierwotna ludność Laponii to Saamowie (Sami). Są obecnie mniejszością wśród mieszkańców tej krainy, liczącą około 70.000 osób. Język Saami dzieli się na trzy różne dialekty, choć obecnie posługuje się nim jedynie około 20.000 osób. Mika Kaurismäki - od 25 listopada w Polsce! Towarzystwo Polska-Finlandia objęło patronat medialny nad filmem Seks po fińsku (Haarautuvan rakkauden talo) , którego reżyserem jest Mika Kaurismäki. Film wszedł na ekrany kin studyjnych 25 listopada. Scenariusz Seksu po fińsku powstał na podstawie powieści Petriego Karry. W głównych rolach wystąpili Hannu-Pekka Björkman (Klasyk, Sport ekstremalny, Za żywych i umarłych) i Elina Knihtilä (Pułapki dorosłości, Lieksa!) , którzy zostali w 201 0 roku nominowani za swoje kreacje do najważniejszej fińskiej nagrody filmowej – Jussi. Słońce świeci w lecie całą dobę, w zimie można zobaczyć zorzę polarną Kilmat charakteryzuje się bardzo pięknym, często upalnym latem trwającym właściwie 2 miesiące - słońce świeci całą dobę, nie zachodzi wcale. Bardzo długa noc polarna trwa prawie 3 miesiące. Są tam wtedy duże mrozy, ale zazwyczaj nie ma wiatru i występuje wspaniałe zjawisko zorzy polarnej. Może występować w postaci płomienistych fal światła roztaczających się od horyzontu po zenit lub Aurora Borealis, źródło: sxc.hu błyszczących łuków źródło:http://lenivastudio.com/ Laponia, Pracowitość i Święty Mikołaj Właśnie wróciłam z Laponii, z Rovaniemi, gdzie spędziłam trzy dni z moimi wnuczkami. Wcześniej pracowałam w Finlandii 7 lat jako lekarz pediatra. Podziwiam ten kraj, jego wspaniałą przyrodę i ludzi, którzy pracują jak mrówki, są rzetelni i uczciwi. Nazwą Laponia określana jest malownicza, choć surowa krainana dalekiej północy Europy, obejmującą swoim zasięgiem teren o powierzchni ok. 380 000 km2, w skład którego wchodzi rosyjski Półwysep Kolski, a także terytorium Szwecji, Norwegii i 2 światła nad horyzontem, rozchodzących się we wszystkich kierunkach. Światło przeważnie ma barwę czerwoną, niekiedy jednak można podziwiać zorzę o barwach zielonożółtych, błękitnych lub srebrzystych. Zjawisko to występuje najczęściej na linii północnego koła podbiegunowego np. Islandia, Laponia, północna Norwegia. Przybiera różne natężenie, od słabego rozjaśnienia nieba północnego do jasności nieba, porównywalnej do pełni księżyca. Wbrew pozorom nie występuje rzadko. wybierają się całymi rodzinami na tzw. „separacje” reniferów. Mieszkają w szałasach, które nazywają się „kota” i przemierzają dziesiątki kilometrów, skacząc po bezdrożach, często kamienistych i po resztkach śniegu i lodu. Jeśli uda im się spotkać reniferzycę z małym - kolczykują reniferzątko swoim kolczykiem, o ile mają pewność, że do nich należy. Są to ludzie bardzo uczciwi. Problemy zaczynają się wtedy, kiedy renifery przekraczają granicę rosyjską… W 1 964 roku uczestniczyłam w Laponii w separacji reniferów. Było to wspaniale i niezapomniane przeżycie. Źródła utrzymania Lapończyków Głównym źródłem utrzymania jest dla Saamów hodowla zwierząt - zwłaszcza reniferów, które od zawsze grały znaczącą rolę w ich życiu, rybołówstwo, myślistwo, uprawa roli oraz rękodzieło, a w ostatnim czasie także turystyka. Na terenie Laponii prowadzi się też wydobycie rud źródło: sxc.hu żelaza, choć na niewielką skalę. Jadąc szosą przez tundrę spotykamy często stada reniferów, które - choć puszczone samopas - mają właścicieli. Każde zwierzę ma kolczyk, po którym można poznać do kogo należy. Renifery są głównym źródłem utrzymania Lapończyków. Podejrzewam jednak, że tak naprawdę nie wiedzą, ile tych reniferów mają. Inwentaryzacja zwierząt odbywa się w maju, kiedy to reniferzyce rodzą młode, zazwyczaj jedno. Wtedy Lapończycy Zbiór owoców lakka Na podmokłych wrzosowiskach rośnie moroszka północna lakka. Jest to owoc wyglądem zbliżony do maliny lub jeżyny. Kiedy dojrzeje nabiera koloru żółtego. Lakka jest bardzo drogai zbierana jest w lecie przez Lapończyków, co daje im całkiem dobry zarobek, pod warunkiem, że jest na nią duży urodzaj. Lakkę zbierają często cudzoziemcy, Estończycy, a nawet Wietnamczycy. Zbieranie lakki jest bardzo uciążliwe, bo trzeba skakać z kępy na kępę bagna. Jest to owoc niesłychanie ceniony w Finlandii. Robi się z niego konfitury i wspaniały likier. W Laponii jest również dużo jagód i borówek. 3 Turystyka na wysokim poziomie Lapończycy utrzymują się głównie z turystyki, która jest tam prowadzona na wysokim poziomie. Już od wczesnej wiosny można korzystać z wypraw narciarskich. W lecie można udać się na wycieczkę w tundrę po bezdrożach, z kompasem lub z przewodnikiem. Osobiście polecam wędrówki z przewodnikiem, bo oznakowanych szlaków jest stosunkowo mało. W tundrze, nad strumykami można spotkać chatki z sauną do przenocowania. Zgodnie z przyjętym zwyczajem należy w nich zostawić po sobie zapałki i narąbane drzewo. Pracowitość Finów Finowie są w przeważającej części Ewangelikami, wyznawcami Lutra. W ich wierze droga do nieba prowadzi poprzez pracę. W lecie cała Finlandia pracuje bez przerwy. Zbierają jagody, borówki, maliny, grzyby. Przy każdym domku jest ogródek, gdzie mają własne ziemniaki, warzywa, porzeczki, jabłonki. Z owoców robią przetwory na zimę, soki lub umieszczają w wielkich lodówkach lub pokojach - chłodniach. Nawet w miastach utrzymują w piwnicach schowki - chłodnie. Fińska legenda o Św. Mikołaju Dawno, dawno temu w małej wiosce w Laponii, żył chłopiec o imieniu Mikołaj. Pewnego dnia pod saniami jego rodziców załamał się lód na jeziorze. Mikołaj został sierotą. Mieszkańcy wioski postanowili wspólnie zaopiekować się chłopcem. Każda rodzina gościła go u siebie przez cały rok. A zawsze w Boże Narodzenie Mikołaj przenosił się do następnego domu. Żeby okazać wdzięczność, chłopiec postanowił obdarowywać dzieci swoich gospodarzy własnoręcznie wykonanymi prezentami – zabawkami. Z biegiem czasu prezenty pojawiały się na progach większości domów, bo prawie wszyscy gościli Mikołaja. Kiedy pewnego razu w wiosce zaczęło brakować jedzenia, mieszkańcy postanowili wysłać Mikołaja na naukę zawodu do stolarza – pustelnika o imieniu Lisakki. Pod czujnym okiem srogiego nauczyciela Mikołaj szybko się uczył. Coraz sprawniej wykonywał zabawki i były one coraz piękniejsze. Jednak Lisakki nie lubił dzieci i zakazał Mikołajowi wykonywania dla nich prezentów. Wtedy to, świąteczna tradycja obdarowywania się prezentami została zagrożona. Ale – jak głosi legenda – Lisakki okazał się dobrym człowiekiem a jego niechęć do dzieci brała się, stąd, że po śmierci żony nie umiał sobie poradzić z samym sobą. Ostatecznie zaczął pomagać Mikołajowi i razem z nim woził prezenty dla dzieci. Siedziba Św. Mikołaja w Laponii? W zimie Laponia żyje za Świętego Mikołaja, którego siedzibę umieszczonow Rovaniemi. Mieszka tam 60 tysięcy osób. Miasteczko niezwykle czyste, bez błota pośniegowego, na szosach ubity śnieg, wymagana jazda na gwoździowanych oponach, żadnych koszmarnych bilbordów. W Rovaniemi można zamówić zaprzęg psów Husky, czy też reniferowy, odwiedzić Muzeum Arktyki, gdzie pokazują zorzę polarną – jeżeli turyście nie uda się jej zobaczyć w źródło: sxc.hu naturalnym środowisku. Sama wioska Św. Mikołaja i Santa Park to jak Disney Land w Paryżu. Zaprzęg reniferowy do farmy Husky jest sympatyczny, ale strasznie drogi i nasuwa mi myśl o tym, że tamtejszy Mikołaj jest jednak dla bogatych… Sam fiński Mikołaj robi wrażenie. Idzie się do niego przez kilka korytarzy i kilka pięter. Jest dostojny. Siedzi na tronie i całkiem nieźle mówi po polsku. A spotkanie z nim odbywa się w otoczeniu wspaniałej przyrody, śniegu i półmroku, który trwa od 11 .00 do 1 4.00. Potem jest już noc. Irena Dziewońska – lekarz pediatra i podróżnik, m.in. autorka tekstów do Witryny Wiejskiej, do rubryki ZDROWIE 4 1 0 lat minęło, czyli Jubileusz Podlaskiego Oddziału Towarzystwa Polska-Finlandia Oddziału przez minione 1 0 lat. 1 3 listopada 2001 roku grupa 25 entuzjastów Finlandii, skupiona wokół Elżbiety Ołdyńskiej, założyła Podlaski Oddział Towarzystwa Polska-Finlandia. Wkrótce potem Zarząd Główny TP-F potwierdził istnienie Podlaskiego Oddziału. Minęło 1 0 lat. W tym czasie Podlaski Oddział zorganizował wiele ciekawych spotkań, imprez kulturalnych, koncertów i odczytów poświęconych działalności i kulturze fińskiej. Celem było zaznajomienie mieszkańców Podlasia z kulturowymi i cywilizacyjnymi osiągnięciami Finów. 24 listopada 2011 w auli wydziału Historyczno Socjologicznego Uniwersytetu w Białymstoku zebrali się członkowie i sympatycy Podlaskiego Oddziału Towarzystwa Polska-Finlandia, by uczcić 1 0-lecie istnienia Oddziału. Przybyła licznie młodzież licealna, studenci, przedstawiciele zaprzyjaźnionych organizacji pozarządowych. Swoją obecnością zaszczyciła nas Pani Anna Krześniak, Sekretarz Generalny Zarządu Głównego TP-F. W przededniu Jubileuszu odeszła od nas Elżbieta Ołdyńska, założycielka i wieloletnia Prezes Oddziału Podlaskiego. Zebrani uczcili minutą ciszy Jej Pamięć. Obecna Prezes dr Urszula Soja w okolicznościowym przemówieniu podziękowała wszystkim, którzy przyczynili Wykład Bożeny Kojro, się do owocnej działalności fot. Adam Borysiewicz fot. A. Borysiewicz Dr Alina Czapiuk, prowadząca spotkanie, przestawiła interesująca prezentację pt. „Podlaski Oddział Towarzystwa Polska-Finlandia. Już 1 0 lat działamy Białymstoku.” Głównym punktem uroczystości było wystąpienie znanej tłumaczki i wydawcy literatury fińskiej, Bożeny Kojro, która wygłosiła wykład pt. „Magia Kalewali na przykładzie powieści fantasy dla młodzieży Strażnicy Sampo.” Uczestnicy spotkania z wielkim zainteresowaniem wysłuchali znakomitej tłumaczki i znawczyni spraw fińskich. Później długo toczyła się dyskusja. Pytaniom nie było końca. Spotkanie zakończyło się uroczystym obiadem w restauracji „Cristal”. Przy winie i piwie oraz specjałach kuchni podlaskiej i włoskiej podtrzymywaliśmy więzy przyjaźni, jaka przez te wszystkie lata połączyła nas, członków Towarzystwa Polska-Finlandia. Urszula Soja Prezes Podlaskiego Oddziału Towarzystwa Polska-Finlandia 5 Dzień Niepodległości Finlandii na Senatorskiej Vielä suomeksi! - Laatikko 8 grudnia w siedzibie Zarządu Głównego Towarzystwa Polska – Finlandia odbyły się obchody Dnia Niepodległości Finlandii. W uroczystościach, obok wielu członków Towarzystwa, wziął również udział Ambasador Finlandii w Polsce Pan Vesa Himanen . Obchody połączone były ze Spotkaniem Świątecznym a tradycyjnym elementem wydarzenia od wielu lat i również w tym roku była loteria fantowa, w której szczęśliwy właściciel losu miał szansę wygrać Ambasador Vesa Himanen uczestniczył w nagrodę główną - bilet obchodach Dnia Niepodległości lotniczy na trasie Warszawa fot. A. Krześniak – Helsinki – Warszawa ufundowany przez Linie Lotnicze FINNAIR. Na pozostałe osoby czekały równie miłe nagrody: artykuły spożywcze oraz kosmetyki ufundowane przez firmy: FISKARS, RAISIO, ROSSMAN oraz przez Pana Mariusza Strutyńskiego. Wszystkim darczyńcom fantów ogromnie dziękujemy. Szczególny charakter tegorocznym uroczystościom nadał emisja filmu z tegorocznych obchodów Dnia Niepodległości w Pałacu Prezydenckim w Helsinkach. Film pokazany został dzięki uprzejmości Ambasady Finlandii, która udostępniła nam jego kopię. AK Hyvä lukija, tarkoitukseni ei ole tässä kertoa, mitä kaikkea sisältyy suomalaisen joulupöydän ruokalistaan. Sen sijaan keskityn sen yhteen erikoispiirteeseen. Se on laatikkoruokien (ehkä puolalainen vastine on zapiekanka?) eli uunissa matalassa lämpötilassa hauduttamalla valmistettujen ruokalajien eli laatikoiden runsaus. Laatikkoruokien suosiolle perinteisessä suomalaisessa joulupöydässä ja ylipäätään suomalaisten talvisessa ruokavaliossa on luonnollinen selitys. Se on pohjoisen ankara talvi. Kun asumuksia piti joka tapauksessa lämmittää talvisin, niin miksipä ei olisi käytetty hyväksi uunien lämpöä myös ruoan valmistuksessa ? Emäntä voi laittaa juuri lämmitettyyn uuniin laatikkoruoan kypsymään tai vaikkapa useampia lajeja samalla kertaa, kuten usein tehtiin. Siellä ne saivat kypsyä rauhassa matalassa lämmössä ilman palamisen vaaraa vaikkapa 1 2 tuntia ja voitiin ottaa vielä sopivan lämpöisinä suoraan ruokapöytään. Tietenkin laatikot vaativat lyhyttä esikypsentämistä keittämällä, mutta miten vaivantonta ja helppoa tällainen ruoanvalmistus olikaan siihen verrattuna, että emäntä olisi joutunut tuntikausia seisomaan hellan (liesi) ääressä keitoksiaan hämmentelemässä/sekoittelemassa ja vahtimassa, että ne eivät pala pohjaan! Niinpä suomalainen joulupöytä ei vielä nykyisinkään ole oikea joulupöytä, jos se ei sisällä ainakin peruna- ja porkkanalaatikkoa. Mutta näitäkin tärkeämpi on lanttulaatikko. 6 Todellakin, lanttu-(brukiew)! Saatte uskoa, että tästä Puolassa halveksitusta, nykyisin tuskin enää edes eläinten rehuksi viljeltävästä juurikkaasta valmistuu mitä herkullisin laatikko, jonka maku sointuu hyvin yhteen joulukinkun kanssa. Joulukinkku puolestaan ei ole mitä tahansa kinkkua vaan kunnollinen sian takajalka, joka paistetaan kokonaisena. Nykyisin tosin yhä useampi perhe on vaihtanut tämän kolesterolipommin terveellisempään kalkkunapaistiin. Pożegnaliśmy Elżbietę Ołdyńską Laatikon etymologia Nykyisin sanalla -laatikko ymmärretään muun muassa huonekalun osana olevaa ulosvedettävää säilytyslaatikkoa tai puista tai pahvista pakkausta. Alunperin sana o kuitenkin tarkoittanut jonkinlaista astiaa. Tässä tapauksessa se oli puusta koverrettu laakea ja matala nelikulmainen astia, jossa ruoka sai hautua kypsäksi suhteellisen alhaisessa lämpötilassa. Ruokatyyppi on siten saanut valmistus- ja tarjoiluastiansa nimen. 22 listopada 2011 roku odeszła od nas po długiej i ciężkiej chorobie Elżbieta Ołdyńska, założycielka i wieloletnia Prezes Podlaskiego Oddziału Towarzystwa Polska-Finlandia. Miała zaledwie 56 lat. Była wspaniałym człowiekiem, wiernym i oddanym przyjacielem Finlandii. Jej talent organizacyjny i pasja społecznikowska przyczyniły się do powstania Podlaskiego Oddziału Towarzystwa Polska-Finlandia i pozwoliły Jej kierować nim przez 6 lat. Mielenkiintoista tietoa suomalaisesta joulun ruokaperinteestä: Ela miała też inne swoje pasje - góry i piesze wędrówki - którym oddawała się z upodobaniem w gronie przyjaciół. www.suomalainenjoulu.fi JK Gdy odeszła, pozostawiła smutek i pustkę w sercach Rodziny i przyjaciół. Dziękujemy naszym sponsorom: Elu, będziemy o Tobie pamiętać… Urszula Soja 7 SISU - Biuletyn Informacyjny Towarzystwa Polska-Finlandia Redaktor wydania Współpraca Ewelina Bator Anna Krześniak Anna Urban Kontakt Jukka Kiljunen (teksty fińskojęzyczne) [email protected] Koło Naukowe Fennistów Majakka