docaudytyszkolenia
download 
Reklamacja Transkrypt
audytyszkolenia
audytyszkolenia technologie programy wsparcia przykłady dobrych praktyk Efektywność energetyczna w przemyśle OPRACOWANIE Publikacja współfinansowana z Programu Unii Europejskiej Inteligentna Energia dla Europy Efektywność energetyczna w przemyśle Wstęp 2 Wywiad 3 Audyty i programy wsparcia dla przemysłu Rodzaje audytów energetycznych w zakładach przemysłowych 5 Audyt energetyczny a Norma PN-EN 16247 9 Białe Certyfikaty narzędziem wsparcia finansowego dla przedsiębiorców 14 Europejskie systemy zobowiązujące do efektywności energetycznej 15 Audyt energetyczny a Norma PN-EN 16247 (str. 9) Efektywność energetyczna w przemyśle spożywczym W kierunku gospodarki zero emisyjnej w europejskim przemyśle spożywczym i napojów 21 EUROPEJSKI PRZEMYSŁ SPOŻYWCZY – fakty i liczby 24 Efektywność energetyczna w branży spożywczej 26 Narzędzia dla przemysłu spożywczego 29 Analiza dostępnych instrumentów finansowych i rekomendacje na przyszłość 32 Szkolenia GREENFOODS dla przemysłu spożywczego 35 Narzędzia dla przemysłu (str. 29) spożywczego Nowoczesne technologie Modernizacja oświetlenia – krótki przewodnik 38 Audyt oświetleniowy i projekt fotometryczny 41 Oszczędność energii cieplnej w zakładach przemysłowych 43 Termowizja w badaniach rurociągów 47 Dobre praktyki w kontekście poprawy efektywności 56 Efektywność energetyczna w zakładach przemysłowych 60 Modernizacja oświetlenia – krótki przewodnik (str. 38) 2 Efektywność energetyczna w przemyśle Wstęp Sektor przemysłu i szeroko rozumiane procesy produkcyjne wymagają dużych nakładów energii elektrycznej i cieplnej. Ilość zużywanej energii ma bezpośredni wpływ zarówno na koszty produkcji, jak i na zachodzące na świecie zmiany klimatyczne. Obie kwestie są równie istotne, dlatego najlepszym obecnie rozwiązaniem obu problemów jest wdrażanie rozwiązań optymalizujących zużycie energii wykorzystywanej w procesach produkcyjnych oraz w budynkach. Przemysł ma ważną rolę do odegrania w dążeniach Europy do budowania inteligentnej i zrównoważonej gospodarki. Aby osiągnąć cel, jaki postawiła sobie UE, czyli obniżenie o 20% zużycia energii pierwotnej w granicach UE, w dniu 26 października 2012 roku, powołano do życia Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2012/27/UE ws. efektywności energetycznej. Określa ona szereg działań mających pomóc w osiągnięciu założonych celów. Zapisy te znajdują odzwierciedlenie w aktach prawnych państw członkowskich, a tym samym w działaniach poszczególnych przedsiębiorstw w ramach redukcji zużycia energii. Zachęcamy do zapoznania się z mechanizmami ułatwiającymi wdrażanie rozwiązań efektywnych energetycznie, które są stosowane z powodzeniem w Polsce i całej UE. Liczymy na to, że nasza publikacja zainspiruje Państwa do wdrażania coraz nowocześniejszych rozwiązań optymalizujących zużycie energii. Jesteśmy przekonani, że takie długofalowe działania korzystnie przełożą się na wyniki produkcyjne i finansowe Państwa działalności. OPRACOWANIE Publikacja współfinansowana z Programu Unii Europejskiej Inteligentna Energia dla Europy Opracowanie graficzne: Maciej Zalewski / alkione.net Druk: APLA Miki Michał Kociszewski Zdjęcia: 06photo / Dollar Photo Club: 10; alphaspirit / Shutterstock.com: 21; aneta_gu / Dollar Photo Club: 26 (górne); ARIA-C: 57, 58; arti om / Dollar Photo Club: 18; auremar / Dollar Photo Club: 6; Chrispo / Dollar Photo Club: 43; Creativa Images / Shutterstock.com: okładka; everything possible / Shutterstock.com: 32; Gianluca D.Muscelli / Shutterstock.com: 22; GreenFoods: 20; HandmadePictures / Dollar Photo Club: 26 (dolne); industrieblick / Dollar Photo Club: 5, 12, 56; KAPE: 3, 9; Kaspars Grinvalds / Shutterstock.com: 61; kasto / Dollar Photo Club: 35; leowolfert / Dollar Photo Club: 15; Lightboxx / Dollar Photo Club: 19; Marek / Dollar Photo Club: 26 (prawe); Peter de Kievith / Dollar Photo Club: 41; Pressmaster / Shutterstock.com: 37; Robert Kneschke / Dollar Photo Club: 13; Rawpixel.com / Shutterstock.com: 7, 8; Rockwool Technical Insulation: 45; Schreder: 63, 64; stockphoto mania / Shutterstock.com: 4; Termocert: 47, 48, 49, 50, 51, 52, 53, 54; travelbook / Dollar Photo Club: 24, 29, 31; trubavink / Dollar Photo Club: 27; Vladimir Melnik / Dollar Photo Club: 38; volf f / Dollar Photo Club: 25 (wszystkie),26 (lewe, środkowe), 28. Broszura powstała w ramach projektu GREENFOODS „Towards Zero Fossil CO2 Emission in the European Food and Beverage industry / W kierunku gospodarki niskoemisyjnej w europejskim przemyśle żywności i napojów współfinansowanego w ramach programu Inteligentna Energia Europa na mocy umowy IEE/12/723. SI2.645697. Autorzy ponoszą wyłączną odpowiedzialność za treść niniejszej publikacji. Niekoniecznie odzwierciedla ona opinię Unii Europejskiej. Ani Agencja Wykonawcza ds. Małych i Średnich Przedsiębiorstw (EASME), ani Komisja Europejska nie ponoszą odpowiedzialności za jakiekolwiek użycie zawartych w niej informacji. Audyty i programy wsparcia dla przemysłu Wywiad z dr inż. Arkadiuszem Węglarzem Doradcą zarządu ds. gospodarki niskoemisyjnej Krajowej Agencji Poszanowania Energii Jaka jest perspektywa dla działań zmierzających do optymalizacji zużycia energii w polskich zakładach przemysłowych? Arkadiusz Węglarz: Według projektu Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej (NPRGN), możliwe w perspektywie do 2050 roku działania, pozwalające na osiągnięcie redukcji emisji dwutlenku węgla w procesach przemysłowych dotyczą m.in. wykorzystania ciepła odpadowego w procesach technologicznych oraz do produkcji energii elektrycznej, wykorzystania gazów procesowych, zwiększenia udziału złomu w produkcji, wzrostu udziału paliw niskoemisyjnych w miksie energetycznym, intensyfikacji procesów, poprawy efektywności instalacji. Celem NPRGN jest stworzenie warunków, dzięki którym podejmowane będą decyzje w zakresie optymalizacji procesów produkcyjnych w przemyśle polegające, miedzy innymi na optymalizacji wykorzystywania energii oraz zasobów w procesach produkcyjnych, poprzez wprowadzenie nowoczesnych systemów zarządzania, podnoszenie kwalifikacji kadry roboczej oraz poprawie stanu niezbędnej infrastruktury technicznej. 31 grudnia 2015 roku ogłoszono, że Ustawa o efektywności energetycznej w obecnym brzemieniu będzie obowiązywać do końca 2016 roku. Jakich zmian możemy oczekiwać w znowelizowanej ustawie, która ma wejść w życie w styczniu 2017 roku? AW: Najważniejsze zmiany dotyczą: • Zmian w zakresie zasad organizowania przetargów na białe certyfikaty. Obecnie organizowane są one co najmniej raz do roku przez URE i oferty przetargowe składane są przez wnioskodawców w wersji papierowej. Po nowelizacji ustawy, nabór wniosków o białe certyfikaty odbywać się będzie w trybie ciągłym. Oferty będzie można składać drogą tradycyjną oraz przez internet, co znacznie powinno przyspieszyć proces oceny wniosków i przyznawania świadectw efektywności energetycznej. • Sposobu rozliczania obowiązku i oszczędności energii w energii finalnej, a nie jak dotychczas pierwotnej, co zmniejsza dotychczasowe preferencje dla przedsięwzięć 3 z grupy szybko-zwrotnych inwestycji, powodujących oszczędność energii elektrycznej. Zaczną się opłacać również inwestycje o dłuższym okresie zwrotu nakładów, przynoszące oszczędności energii cieplnej. • Ponadto, w znowelizowanym systemie będą dofinansowywane tylko planowane inwestycje, a nie jak dotychczas, kiedy możliwe to było uzyskanie świadectw efektywności energetycznej za zakończone przedsięwzięcia. • Nastąpi również stopniowe odejście od opłaty zastępczej, co powinno zwiększyć zainteresowanie przedsiębiorstw energetycznych rozwojem firm typu ESCO. Na chwilę obecną, projekt Ustawy o efektywności energetycznej zyskał akceptację Komitetu stałego Rady Ministrów i trafi pod obrady Rządu, a następnie pod obrady Parlamentu i na każdym etapie mogą nastąpić duże zmiany. Nowa ustawa, która ma zacząć obowiązywać od 2017 roku ma wdrażać zapisy dyrektywy UE. Jakie są to zapisy? AW: Przede wszystkim jest to Artykuł 7. Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/27/UE w sprawie efektywności energetycznej, mówiący o systemach zobowiązań do efektywności energetycznej. (szczegóły na ten temat znajdą Państwo w artykule niniejszej publikacji pt.: Europejskiej systemy zobowiązujące do efektywności energetycznej na str. 15) Czy oprócz systemów białych certyfikatów, wynikających z Ustawy o efektywności energetycznej, istnieją inne programy dofinansowujące działania efektywne energetyczne w branży przemysłowej? AW: Bardzo ciekawym programem, w ramach którego dofinansowywane są przede wszystkim innowacyjne działania przemysłu, realizowane we współpracy z nauką jest program finansowany z funduszy europejskich w perspektywie finansowej 2014-2020 o nazwie Inteligentny Rozwój. Również w ramach programu Infrastruktura i Środowisko, w perspektywie finansowej na lata 2014-2020, planuje się przeznaczyć środki finansowe na działania zmierzające do optymalizacji zużycia energii przez duże zakłady przemysłowe. Wsparcie otrzymaną inwestycje w technologie OZE, działania z zakresu głębokiej termomodernizacji budynków, modernizacje technologii produkcji pod kątem efektywności energetycznej. Duży nacisk położony zostanie także na wdrażanie systemów zarządzania energią . Budżet przeznaczony na Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko to około 115 mld złotych. Również Regionalne Programy Operacyjne (RPO) będą dysponować środkami finansowymi dla przedsiębiorców. Finansowane z nich będą analogiczne działania jak w POIŚ, z tym, że RPO objęte zostaną mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa. Pierwsze konkursy naboru wniosków zarówno z RPO jak i POIŚ ogłoszone mają zostać już w 2016 roku. Audyty i programy wsparcia dla przemysłu Audyty i programy wsparcia dla przemysłu 5 Michał Bar, KAPE S.A. Rodzaje audytów energetycznych w zakładach przemysłowych Po co audyt? Audyt energetyczny przeprowadzany w przedsiębiorstwie, ma wskazać, jakie jest zużycie energii w zakładzie przemysłowym, gdzie występują jej straty i jak można temu zaradzić. Następnym etapem w dążeniu do zoptymalizowania zużycia energii w badanym obiekcie jest wdrożenie zaleceń, które w audycie energetycznym powinny zostać przedstawione. Reasumując, dopiero przeprowadzenie pełnej procedury, czyli audytu i wdrożenia rozwiązań przez audyt rekomendowanych, wygeneruje dla przedsiębiorstwa realne korzyści finansowe. Zasady przeprowadzania audytów Ze względu na brak wymagań, wynikających z przepisów prawnych, dotyczących sposobu przeprowadzania audytów, na rynku można spotkać kilka ich rodzajów. Narzędziem wsparcia, mającym pomóc w usystematyzowaniu prac audytorów jest Norma PN-EN 16247. Daje ona dużo swobody przedsiębiorcom i audytorom pod względem tego jak ma wyglądać docelowy audyt energetyczny. Określa jedynie cele, potrzeby i oczekiwania odnośnie audytu energetycznego oraz jego zakres i granice. Należy pamiętać także, że nie jest ona obowiązkowa do stosowania i nie każdy audyt musi być wykonany zgodnie z nią. Wśród najczęściej spotykanych na rynku audytów występują: • audyt typu walkthrough, • audyt bilansowy, • kompleksowy audyt zakładu z pomiarami, • audyt ze szkoleniem audytorów zakładowych. Audyt walkthrough polega na obejściu i ocenie zakładu (w ciągu jednego dnia roboczego) i krótkim opisie sytuacji w zakresie energetycznym, jaka ma w nim miejsce. Jest to tak naprawdę pobieżna analiza, która może pełnić jedynie rolę wstępną, przed audytem właściwym, jeśli celem 6 Efektywność energetyczna w przemyśle przedsiębiorstwa jest zoptymalizowanie zużycia energii. W trakcie audytu typu walkthrough nie przeprowadza się więc głębszej analizy zużycia i strat energii. Wstępuje także ryzyko, że taki audyt będzie często wykonywany w celu realizacji obowiązków wynikających z przepisów państwowych, ale nie przyniesie efektów w postaci oszczędności energii. Audyt bilansowy polega na opisie zakładu i jego bieżących zużyciach energii. Jest dobrym początkiem dla wdrożenia normy ISO 50 001. Pomaga on opracować wskaźniki produkcji, na których opiera się zakład, określające jaka jednostka energii jest potrzebna do wyprodukowania jednostki produktu. Zdefiniowanie wskaźników pozwala określić czy tryb pracy zakładu odbiega od standardowych wskaźników, czy nie. Audyt rekomenduje także, jak te wskaźniki poprawić. Kompleksowy audyt jest najdokładniejszym i najbardziej miarodajnym narzędziem wśród audytów. Poprawnie wykonany pozwala wdrożyć inwestycje ukierunkowane na oszczędności energii. Jest bardzo szczegółowy i opiera się na dokładnych wyliczeniach zużycia i strat energii w zakładzie. Może być kosztowny, ale daje realny obraz sytuacji energetycznej przedsiębiorstwa – wskazuje na problemy i zagrożenia. Zawarte są w nim także rekomendacje po-audytowe, które po wdrożeniu przynoszą przedsiębiorstwu realne korzyści finansowe. Na przeprowadzenie kompleksowego audytu należy przeznaczyć dość dużo czasu, ponieważ składa się on z kilku etapów: • wstępnej wizji lokalnej, • zbierania danych, • pomiarów u klienta, • przygotowaniu wniosku. Audyt ze szkoleniem audytorów wewnętrznych. Jest to autorskie rozwiązanie Krajowej Agencji Poszanowania Energii S.A. (KAPE). Polega on na współpracy ekspertów KAPE z kadrą techniczną zakładu przemysłowego. Docelowo audyt, po szkoleniu przygotowującym, jest wykonywany przez pracowników przedsiębiorstwa, którzy znają doskonale zakład i jego instalacje. Natomiast eksperci KAPE są dla nich wsparciem merytorycznym i końcowym weryfikatorem audytu. Dzięki takiej współpracy, kolejne audyty przedsiębiorstwo możne wykonywać nakładem niższych kosztów. Krajowa Agencja Poszanowania Energii (KAPE) zaprasza kadrę techniczną zakładów przemysłowych na autorskie szkolenie pn. Audytor wewnętrzny efektywności energetycznej. Szkolenie to poprzedza przeprowadzenie kompleksowego audytu energetycznego w zakładzie. Korzyści dla przedsiębiorcy Oferowana przez KAPE metodyka współpracy z zakładami przemysłowymi ukierunkowana jest na nawiązanie długofalowych relacji biznesowych, opartych na pełnym zaufaniu i partnerstwie w inicjatywach podejmowanych na rzecz efektywności energetycznej. Dzięki wypracowanym wspólnie zasadom współpracy, kolejne audyty przedsiębiorstwo będzie mogło wykonywać dużo sprawniej i nakładem niższych kosztów. AUDY T ENERGE T YC ZNY Z AKŁ ADU WR A Z Z CERT YFIK AC JĄ AUDY TORÓW EFEK T Y WNOŚCI ENERGE T YC ZNE J W Z AKŁ ADZIE – ROZWIĄ Z ANIE AUTOR SKIE K APE Audyt energetyczny poprzedzony dwudniowym szkoleniem dla pracowników AUDY T ENERGE T YC ZNY Z AKŁ ADU WR A Z Z CERT YFIK AC JĄ AUDY TORÓW EFEK T Y WNOŚCI ENERGE T YC ZNE J W Z AKŁ ADZIE – ROZWIĄ Z ANIE AUTOR SKIE K APE Zakres szkolenia Celem szkolenia jest przygotowanie zespołu pracującego w zakładzie przemysłowym do samodzielnego opracowania wszystkich niezbędnych danych, stanowiących podstawę audytu energetycznego. Szkolenie odbywa się w zaproponowanej przez Zamawiającego lokalizacji. Szkolenie obejmuje wiedzę z zakresu sporządzania audytów efektywności energetycznej i analiz ekonomicznych. Efektem szkolenia będzie gotowość przeszkolonych pracowników do opracowania wszystkich niezbędnych danych stanowiących podstawę audytu energetycznego. Uczestnictwo w szkoleniu rozwinie umiejętności kadry technicznej zakładu w zakresie identyfikowania działań związanych z efektywnością energetyczną zakładu w przyszłości. Szkolenie zostanie przeprowadzone z wykorzystaniem autorskiej metodyki auto-audytu energetycznego w zakładzie przemysłowym, opracowanej przez KAPE. Zakres audytu energetycznego We współpracy z KAPE i po weryfikacji cząstkowych audytów efektywności energetycznej przygotowanych przez uprzednio przeszkolonych pracowników Zamawiającego, zostanie sporządzony pełny audyt energetyczny dla badanego zakładu. KAPE S.A. pozostaje w pełni odpowiedzialna za ostateczną jakość kompleksowego audytu energetycznego, jak również za wykonanie analiz ekonomicznych i sformułowanie zaleceń końcowych i wniosków. W ramach niniejszej Oferty, Oferent przy pełnej współpracy z przeszkolonymi pracownikami, na podstawie danych przez nich opracowanych, zobowiązuje się do sporządzenia audytu energetycznego w zakresie spełniającym wymogi Dyrektywy 2012/27/UE i obowiązek nakładany przez nowelizowaną Ustawę o efektywności energetycznej a także wymogi formalne narzucone przez Urząd Regulacji Energetyki i Ministerstwo Gospodarki po ich ogłoszeniu. Na przeprowadzenie audytu w oferowanym zakresie składają się: 1. Przedstawienie przez pracowników zakładu wstępnych analiz i opracowań oraz propozycji usprawnień, łącznie ze wstępnymi analizami ekonomicznymi. 2. Sporządzenie pełnego audytu zbiorczego na podstawie (poddanych wcześniejszej weryfikacji przez ekspertów KAPE) audytów cząstkowych i przeprowadzonych niezbędnych pomiarów w audytowanych obszarach. 3. Sporządzenie raportu na podstawie przeprowadzonego audytu, zawierającego streszczenie kierownicze z podsumowaniem, wnioskami i zaleceniami w zakresie zwiększenia efektywności energetycznej. Kontakt KAPE S.A. Michał Bar – Kierownik Działu Przemysłu e-mail: [email protected] telefon: (+48 22) 626 09 10 w. 224 kom: (+48) 665 726 500 Audyty i programy wsparcia dla przemysłu 9 Marek Litwinowicz, KAPE S.A. Audyt energetyczny a Norma PN-EN 16247 Europejski standard wspierający przedsiębiorstwa w spełnieniu wymogów Dyrektywy unijnej 2012/27/UE. Dyrektywa 2012/27/UE jako źródło obowiązku przeprowadzenia audytu energetycznego 14 listopada 2012 r. w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej została opublikowana Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2012/27/UE z dnia 26 października 2012 r. w sprawie efektywności energetycznej. Jej powstanie motywowane było koniecznością aktualizacji unijnej strategii energetycznej do roku 2020, która zakładała obniżenie o 20% zużycia energii pierwotnej w graniach UE. Dokument, poza wskazaniem środków wspomagających realizację założonych celów, pozwala także na tworzenie warunków do poprawy efektywności energetycznej również po tym terminie. Dyrektywa określiła szereg działań mających pomóc UE w osiągnięciu celów w zakresie redukcji zużycia energii poprzez zapewnienie bardziej efektywnego wykorzystania energii na wszystkich etapach łańcucha energetycznego. W Dokumencie zaproponowano m.in. zasady, na jakich powinien funkcjonować rynek energii i zobowiązano państwa członkowskie do ustanowienia krajowych celów w zakresie efektywności energetycznej do roku 2020. Jednym z istotnych czynników mobilizujących do osiągnięcia założonego celu jest ustanowienie systemu, zobowiązującego do efektywności energetycznej, który nakłada na dystrybutorów energii i/lub przedsiębiorstwa prowadzące detaliczną sprzedaż energii, obowiązek osiągnięcia sumarycznego celu oszczędności energii równego 1,5 % wielkości ich rocznej sprzedaży energii do odbiorców końcowych. 10 Efektywność energetyczna w przemyśle To jednak nie jedyny obowiązek jaki Dyrektywa 2012/27/UE, poprzez implementujące jej założenia przepisy krajowe, nakłada na przedsiębiorstwa. Zgodnie z Artykułem 8, każde państwo członkowskie powinno wykazać, że duże przedsiębiorstwa przechodzą audyty energetyczne wykonywane przez wykwalifikowanych i niezależnych ekspertów. Ponadto, państwa członkowskie powinny opracować programy zachęcające także mniejsze podmioty do poddania się audytom energetycznym i realizacji zaleceń z nich wynikających. Należy zaznaczyć, że duży przedsiębiorca to taki, który nie jest mikroprzedsiębiorcą, małym bądź średnim przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy z dnia 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. I z 2015 r. poz. 584 z późn. zm.). Sprowadza się to do konkluzji, że obowiązkowi podlegać mają przedsiębiorstwa zatrudniające więcej niż 249 pracowników lub gdy ich roczny obrót przekracza 50 milionów euro (lub całkowity bilans roczny przekracza 43 miliony euro). Te przedsiębiorstwa powinny przejść audyt energetyczny (datą graniczną zapisaną w Dyrektywie na wykonanie pierwszego audytu był 5 grudnia 2015 r., wskutek opóźnień polskiego ustawodawcy przy nowelizacji Ustawy o efektywności energetycznej – data stała się martwa) a następnie w regularnych odstępach czasu ponawiać go, co najmniej raz na cztery lata. Definicja i funkcja audytu Dyrektywa 2012/27/UE definiuje audyt energetyczny jako systematyczną procedurę, której celem jest uzyskanie odpowiedniej wiedzy o profilu istniejącego zużycia energii danego budynku lub zespołu budynków, działalności lub instalacji przemysłowej bądź handlowej lub usługi prywatnej lub publicznej, określenie, w jaki sposób i w jakiej ilości możliwe jest uzyskanie opłacalnej oszczędności energii, oraz poinformowanie o wynikach. Zaprezentowana definicja jest na tyle płynna i niedookreślona, że przy równie ogólnym charakterze kryteriów minimalnych zawartych w Załączniku VI („Kryteria minimalne dotyczące audytów energetycznych, w tym audytów przeprowadzanych w ramach systemów zarządzania energią”) powstaje problem jaką formę powinien przybrać przedmiotowy audyt. Norma PN-EN 16247 jako narzędzie wsparcia dla audytorów Próby usystematyzowania i ujednolicenia metodyki audytu energetycznego, stworzenia uniwersalnych wytycznych stanowiących realną pomoc dla przedsiębiorstw i współpracujących z nimi jednostek audytorskich podjęły się Europejski Komitet Normalizacyjny CEN (fr. Comité Européen de Normalisation) oraz Europejski Komitet Obowiązkowi podlegać mają przedsiębiorstwa zatrudniające więcej niż 249 pracowników lub gdy ich roczny obrót przekracza 50 milionów euro. Audyty i programy wsparcia dla przemysłu Normalizacyjny Elektrotechniki CENELEC (fr. Comité Européen de Normalisation Electrotechnique). Efektem wspólnie prowadzonych prac było opublikowanie norm europejskich, które określiły wymagania i dostarczyły wskazówek na temat sposobu przeprowadzania audytów energetycznych. Seria norm EN 16247 ma na celu pomóc firmom w całej Europie spełnić wymagania Dyrektywy 2012/27/UE, jednocześnie stanowi fundament audytów energetycznych, których rola i znaczenie dla działalności przedsiębiorstw rośnie z każdym kolejnym dniem. Nad opracowaniem ww. dokumentów pracowali nie tylko eksperci specjalizujący się w zarządzaniu energią ale i doświadczeni praktycy biznesu czy przemysłu. Stworzona Norma Europejska istnieje w trzech oficjalnych wersjach (angielskiej, francuskiej i niemieckiej) oraz w wersjach przetłumaczonych na język danego członka CEN i CENELEC, notyfikowanych w Centrum Zarządzania CEN-CENELEX, posiadających ten sam status co wersje oficjalne. Polska wersja dostępna jest pod sygnaturą PN-EN 16247; opublikowana została przez Polski Komitet Normalizacyjny i podobnie jak macierzysta EN 16247 podzielona jest na 5 części tj.: PN-EN 16247-1:2012: Audyty energetyczne – Część 1: Wymagania ogólne PN-EN 16247-2:2014-06: Audyty energetyczne – Część 2: Budynki PN-EN 16247-3:2014-06: Audyty energetyczne – Część 3: Procesy PN-EN 16247-4:2014-06: Audyty energetyczne – Część 4: Transport PN-EN 16247-5:2015-06: Audyty energetyczne – Część 5: Kompetencje audytorów energetycznych Ideę jaka przyświecała powstaniu standardu EN 16247 doskonale scharakteryzował Martin Fry, przewodniczący Wspólnej Grupy Roboczej CEN i CENELEC (CEN/CLC JWG „Audyty energetyczne”; Joint Working Group of CEN and CENELEC), która bazując na doświadczeniu wchodzących w jej skład ekspertów stworzyła ów dokument. Stwierdził on: Audyty energetyczne są częścią procesu zarządzania energią przewidzianego na wiele lat. Jednak, jedną z istniejących możliwości jest fakt, że audyty mogą być prowadzone różnymi ścieżkami. Począwszy od krótkiego audytu wstępnego a kończąc na szczegółowych audytach inwestycyjnych. W tej chwili Dyrektywa wymaga od dużych przedsiębiorstw poddania się audytowi energetycznemu a seria Europejskich Norm EN 16247 okaże się bardzo przydatna w określeniu przejrzystych ram dla ich realizacji. Na podobnej zasadzie międzynarodowy standard Systemu Polska wersja serii Norm do przeprowadzania audytów dostępna jest pod sygnaturą PN-EN 16247. Europejski Komitet Normalizacyjny (CEN) to prywatne stowarzyszenie techniczne typu „non-profit”, działające w ramach prawa belgijskiego z siedzibą w Brukseli. Utworzone oficjalnie w 1974 roku choć pierwotnie swoją działalność rozpoczęło w Paryżu w roku 1961. Na jego strukturę składają się krajowe jednostki normalizacyjne wraz z Centrum Zarządzania, którego rolą jest aktywne administrowanie systemem. Członkami i partnerami Europejskiego Komitetu Normalizacyjnego są krajowe jednostki (organy, instytucje) normalizacyjne. Polski Komitet Normalizacyjny (PKN) uzyskał status pełnoprawnego członka CEN 1 stycznia 2004 roku. Członkowie CEN stawiają sobie za cel wprowadzanie norm EN do systemów norm krajowych i wycofywania dotychczas istniejących norm sprzecznych z wprowadzanymi – dzięki temu powstaje wspólny system rozwiązań europejskich. Realizują swój cel we wszystkich obszarach gospodarki oprócz elektrotechniki, elektroniki i telekomunikacji. Główni użytkownicy systemu normalizacyjnego CEN (zarówno procesów, jak i produktów) to: przemysł, usługi, handel, prywatne i publiczne instytucje (z uniwersytetami i innymi jednostkami akademickimi), jednostki rządowe i inne władze publiczne, włącznie z UE i EFTA. Eur op e jsk i Komit e t Nor maliz ac y jny Elektrotechniki CENELEC powstał w 1973 roku, w wyniku połączenia dwóch, wcześniej istniejących, organizacji europejskich – CENELCOM i CENEL. Obecnie podobnie jak CEN jest prywatnym stowarzyszeniem technicznym typu „non-profit” z siedzibą w Brukseli. Główną misją CENELEC jest opracowywanie norm z zakresu elektrotechniki i elektroniki. Członkami są Krajowe Komitety Elektrotechniki państw UE i EFTA. W Polsce rolę Komitetu Krajowego pełni Polski Komitet Normalizacyjny – PKN, który jest członkiem CENELEC od 1 stycznia 2004 r. Obecnie w skład CENELEC oprócz Polski wchodzą m.in. Austria, Dania, Francja, Niemcy, Włochy, Holandia, Norwegia, Hiszpania, Szwecja, Szwajcaria czy Wielka Brytania. CENELEC, tak samo jak CEN jest uznawany przez władze UE i EFTA za europejską organizację normalizacyjną. 11 12 Efektywność energetyczna w przemyśle Zarządzania Energią EN ISO 50001 może także wspomóc przedsiębiorstwa w zastosowaniu się do wymogów Dyrektywy. Bernard Gindroz, przewodniczący CEN-CENELEC Sector Forum Energy Management dodaje: – Standaryzacja przyczynia się do osiągnięcia nakreślonych celów poprzez promowanie najlepszych praktyk, wspieranie wprowadzania nowych technologii i zapewnienie firmom, organizacjom i organom narzędzi potrzebnych do wykonania odpowiednich przepisów prawa i poprawy efektywności energetycznej. Zakres audytu energetycznego opisany w Dyrektywie 2012/27/UE. Kryteria minimalne. Pojęcie „audyty energetyczne”, o których mowa w kluczowym Artykule 8, doprecyzowano w Załączniku VI i, cytując za jego treścią, oparto na następujących wytycznych: a) ich podstawą są aktualne, mierzone, możliwe do zidentyfikowania dane operacyjne dotyczące zużycia energii i (w odniesieniu do elektryczności) profili obciążenia; b) zawierają szczegółowy przegląd profilu zużycia energii w budynkach lub zespołach budynków, operacjach lub instalacjach przemysłowych, w tym w transporcie; c) opierają się, o ile to możliwe, na analizie kosztowej cyklu życia (life-cycle cost analysis – LCCA), a nie na prostym okresie zwrotu nakładów (Simple Payback Periods – SPP), tak aby uwzględnić oszczędności długoterminowe, wartości rezydualne inwestycji długoterminowych oraz stopy dyskonta; d) są proporcjonalne i wystarczająco reprezentatywne, aby pozwolić na nakreślenie rzetelnego obrazu ogólnej charakterystyki energetycznej oraz wiarygodne określenie istotnych możliwości poprawy. Audyty energetyczne umożliwiają przeprowadzenie szczegółowych i potwierdzonych obliczeń dotyczących proponowanych środków, tak aby dostarczyć klarownych informacji o potencjalnych oszczędnościach. Dane stosowane w audytach energetycznych są przechowywane do celów analizy historycznej i kontroli wyników. Powyższe ogólnikowe stwierdzenia określone jako „Kryteria minimalne dotyczące audytów energetycznych, w tym audytów przeprowadzanych w ramach systemów zarządzania energią” nie pozwalają na szczegółowe określenie zakresu i pełne wyobrażenie formy poprawnie przeprowadzonego audytu. Stąd też wynikła potrzeba nakreślenia spójnych zasad pozwalających na profesjonalną realizację działań audytowych, przynoszących realne korzyści przedsiębiorstwu i jednocześnie spełniających istniejące wymogi. O ile audyt budynków nie jest skomplikowany, ponieważ z łatwością można określić instalacje i elementy, które się audytuje, o tyle audyt przemysłowy jest dużo większym wyzwaniem. Problemem jest różnorodność instalacji jakie są w zakładzie. Kolejnym wyzwaniem są wymagania technologiczne jakie są zwykle stawiane produktom. Często pojawia się spór między technologami a działem utrzymania ruchu. Dział utrzymania ruchu chce obniżać parametry i zmniejszać energochłonność zakładu, a technolodzy chcą otrzymać parametry, które zapewnią najlepszą jakość produktu. Celem audytu jest pogodzenie interesów obu stron. DORADZTWO, SZKOLENIA, SPECJALISTYCZNE POMIARY Kompleksowe usługi w zakresie poprawy efektywności zarządzania energią w przedsiębiorstwie. Audyty energetyczne w zakładach przemysłowych Audyt efektywności energetycznej Audyt jest podstawowym narzędziem pozwalającym uzyskać pełny obraz zużycia energii w przedsiębiorstwie. Na jego podstawie określa się miejsca i przyczyny strat energii, proponuje działania naprawcze, a także przedstawia oszczędności, które są możliwe do osiągnięcia dzięki wdrożeniu zaleceń poaudytowych. Audyt ten jest często niezbędny do pozyskania finansowania ze źródeł zewnętrznych m.in. środków unijnych, a także do udziału w systemie tzw. białych certyfikatów organizowanym przez Prezesa URE. Opracowanie zawiera analizę zużycia energii i stanu obiektu, urządzeń technicznych lub instalacji, a także informacje o opłacalności ekonomicznej i wielkości oszczędności energii możliwej do uzyskania. Dobrze przeprowadzony audyt może przynieść znaczne oszczędności, na przykład w postaci obniżenia zużycia energii, kosztów eksploatacji i utrzymania. Dodatkowo pomaga spełnić wymogi prawne i umożliwia pozyskanie zewnętrznego dofinansowania dla planowanych inwestycji. Audyt może być także doskonałą wskazówką do oceny planowanych przedsięwzięć i inwestycji pod względem oszczędności energii i redukcji kosztów. KAPE oferuje różne rodzaje audytów energetycznych, które są wykonywane w zależności od indywidualnych potrzeb klientów. Audyt energetyczny Zakres audytu m.in. w zakresie niezbędnych pomiarów czy audytowanych procesów ustalany jest z każdym Klientem indywidualnie. Audyt sporządzany jest w oparciu o normę PN-EN 16247, jednocześnie realizując założenia Dyrektywy 2012/27/UE oraz Ustawy o efektywności energetycznej. Audyt energetyczny wraz ze szkoleniem i certyfikacją audytorów zakładowych Jednym z celów przeprowadzenia audytów wspólnie z pracownikami Klienta jest budowanie w zakładach, na poziomie lokalnym, kompetencji eksperckich. Dzięki szkoleniu, pracownicy poszerzą swoje kompetencje w zakresie możliwości bieżącego monitorowania i analizowania zużycia energii. Docelowo, przeszkoleni pracownicy będą mogli samodzielnie wykonywać audyt energetyczny wraz z opracowywaniem danych związanych z realizacją zobowiązań prawnych w tym zakresie. Następnie pracownicy przeprowadzają pełny audyt przedsiębiorstwa ze wsparciem KAPE. Audyt oświetlenia Audyt efektywności energetycznej oświetlenia sporządzany jest w oparciu o inwentaryzację sprzętu oświetleniowego uprzednio dokonanej przez ekspertów KAPE, w trakcie wizji lokalnej w zakładzie. Kompletowane są wtedy także dane na temat sposobu pracy zakładu – specyficznych wymagań wynikających z charakteru jego działalności, a także analizowana jest dostępna dokumentacja techniczna. Kolejnym etapem jest wykorzystanie pozyskanych informacji do stworzenia propozycji modernizacji funkcjonującego systemu oświetlenia, ściśle dostosowanej do potrzeb zakładu. Dzięki audytowi efektywności energetycznej oświetlenia, Klient uzyskuje informację o potencjale oszczędności w swoim zakładzie. Oszczędności obniżą sumaryczne koszty energii elektrycznej a nowe rozwiązania wpłyną na poprawę bezpieczeństwa pracowników. Kontakt KRAJOWA AGENCJA POSZANOWANIA ENERGII S.A. ul. Nowowiejska 21/25 00-665 Warszawa telefon: (+48 22) 626 09 10 (+48 22) 825 86 92 (+48 22) 234 52 42 fax: (+48 22) 626 09 11 e-mail: [email protected] www.kape.gov.pl ZAPRASZAMY DO WSPÓŁPRACY 14 Efektywność energetyczna w przemyśle Białe Certyfikaty narzędziem wsparcia finansowego dla przedsiębiorców System świadectw efektywności energetycznej tzw. „białych certyfikatów’” to szansa na otrzymanie dodatkowych środków pieniężnych za wykonanie modernizacji, które spowodowały oszczędność energii w przedsiębiorstwie, lub na inwestycje planowane. W dużym skrócie, system ten wynika z Ustawy o efektywności energetycznej i zobowiązuje dostawców energii do wnoszenia tzw. opłat zastępczych. Uzbierane w ten sposób zasoby finansowe służą jako wsparcie dla przedsiębiorstw, wdrażających inwestycje optymalizujące zużycie energii. Z tego mechanizmu może skorzystać każdy podmiot gospodarczy, o ile spełnia warunki narzucane przez Ustawę o efektywności energetycznej, przeprowadzi audyt efektywności energetycznej, wykazujący poziom zaoszczędzonej energii i wygra przetarg zorganizowany przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (URE). Doświadczenie zdobyte podczas realizacji zleceń dla przetargów w latach 2012-2014 wyniosły Krajową Agencję Poszanowania Energii (KAPE) na pozycję lidera wśród firm doradczych, ubiegających się o przyznanie białych certyfikatów. W sumie, przedsiębiorcy korzystający z usług doradczych i wiedzy ekspertów KAPE, uzyskali świadectwa na łączną wartość ponad 22 000 toe, co przełożyło się na uzyskanie ponad 20 mln zł ze sprzedaży otrzymanych świadectw! 22 000 toe = 20 000 000 złotych – to łączna kwota, uzyskana ze sprzedaży białych certyfikatów, przez przedsiębiorców współpracujących z KAPE w latach 2012-2014. Czym dokładnie jest Biały Certyfikat? Jest to dokument zaświadczający, że w ramach przeprowadzonej modernizacji został osiągnięty pewien minimalny poziom redukcji rocznego zużycia energii. Po otrzymaniu certyfikatu staje się on towarem handlowym (nabywa charakteru prawa majątkowego), który następnie trzeba spieniężyć na Towarowej Giełdzie Energii. Wnioski do przetargu Sam sposób poprawnego przygotowania wniosku do przetargu na białe certyfikaty jest dość złożony (wymaga czasu, zaangażowania i zrozumienia istniejących procedur). Dlatego KAPE proponuje szeroką pomoc w zakresie identyfikacji przedsięwzięć, które pozwolą ubiegać się o białe certyfikaty, zarówno w zakresie wykonania niezbędnych audytów efektywności energetycznej jak i złożenia kompletnych wniosków do zbliżającego się przetargu. KAPE oferuje przedsiębiorstwom pełną obsługę w zakresie przetargów na białe certyfikaty, ogłaszanych przez URE, czyli przygotowanie pełnej dokumentacji technicznej i złożenie wniosku do przetargu. Współpraca odbywa się z uwzględnieniem wynagrodzenia w formule successfee. Oznacza to, że KAPE otrzyma wynagrodzenie tylko w przypadku pozytywnego rozstrzygnięcia przetargu i przyznania Klientowi białych certyfikatów – bez uiszczania oddzielnych opłat za przygotowanie i złożenie wniosku. W celu uzyskania szczegółowych informacji prosimy o bezpośredni kontakt z: Katarzyna Jędrzejczak [email protected] tel. 691 956 501 Michał Bar [email protected] tel. 665 726 500 Marek Litwinowicz [email protected] tel. 693 202 115 Audyty i programy wsparcia dla przemysłu 15 Zespół projektu ENSPOL w KAPE S.A. Europejskie systemy zobowiązujące do efektywności energetycznej Artykuł 7. Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/27/UE obliguje wszystkie Państwa Członkowskie (MS) do wprowadzenia systemów zobowiązujących do efektywności energetycznej lub alternatywnych środków z dziedziny polityki w celu osiągnięcia określonych oszczędności energii w latach 2014-2020. W ramach projektu ENSPOL wykonano analizy istniejących systemów oraz analizę możliwości wdrożenia konkretnych polityk w krajach członkowskich, tak by jak najefektywniej zrealizować cele Dyrektywy. Poniżej przedstawiamy kluczowe wyniki analiz systemów obligujących do efektywności energetycznej oraz rekomendacje dla decydentów politycznych. Przegląd systemów zobowiązujących do efektywności energetycznej Istniejące systemy Dominującym instrumentem stosowanym w krajach UE są systemy zobowiązujące do efektywności energetycznej (EEOs). W kilku krajach są one łączone z alternatywnymi rozwiązaniami, głównie z instrumentami finansowymi lub dobrowolnymi porozumieniami. Patrz rysunek 1. Kraje takie jak Luxemburg, Dania, Polska i Bułgaria realizują oszczędności bazując jedynie na systemie zobowiązującym 16 Efektywność energetyczna w przemyśle Systemy zobowiązujące do efektywności energetycznej w krajach UE EEOs istniejące EEOs planowane Alternatywne rozwiązania + EEOs istniejące Tabela 1. Mechanizmy wsparcia stosowane w ramach EEOs w wybranych krajach UE Kraj Rodzaje środków Wielka Brytania Subwencje Francja Świadectwa efektywności energetycznej, system zachęt, m.in. pożyczki niskoprocentowe Włochy Białe Certyfikaty Polska Świadectwa efektywności energetycznej Flandria Wsparcie finansowe(bonifikaty/dopłaty) oraz kampanie informacyjne Dania Subwencje i doradztwo Hiszpania Krajowy Fundusz Efektywności Energetycznej i Białe Certyfikaty Malta Inteligentne systemy liczników i zmiany zachowań konsumentów, progresywny system taryf i darmowe audyty Estonia Wsparcie inwestycji, Krajowy Fundusz Efektywności Energetycznej i działania informacyjne Słowenia Finansowanie inwestycji Austria Zachęty różnego rodzaju Irlandia Kredyty energetyczne na realizację oszczędności energii pierwotnej, granty skierowane głównie na sektor mieszkaniowy, Krajowy Fundusz Efektywności Energetycznej skierowany do sektorów niemieszkalnych oraz Umowy o efekt energetyczny Luxembourg Finansowe wsparcie i doradztwo/ audyty dla konsumentów Alternatywne rozwiązania + EEOs planowane Alternatywne rozwiązania do efektywności energetycznej. Podobnie we Francji, Litwie i Hiszpanii udział oszczędności realizowanych w ramach systemu (EEOs) jest bardzo wysoki. W pozostałych krajach udział ten jest zróżnicowany. Mechanizmy wsparcia stosowane w ramach EEOs w wybranych krajach UE Istniejące systemy zobowiązujące do efektywności energetycznej różnią się istotnie nie tylko pod kątem zakresu, ale również sposobu ich wdrażania. Niektóre państwa członkowskie preferują wykorzystanie mechanizmów rynkowych i wprowadzają system finansowy (np. „białe certyfikaty”), inne stosują finansowe zachęty w postaci: subwencji, niskooprocentowanych pożyczek, zniżek podatkowych, bądź realizują działania informacyjno – promocyjne o możliwościach poprawy efektywności energetycznej. Tabela 1 zawiera informacje o mechanizmach wsparcia stosowanych w ramach EEOs w wybranych krajach UE. Poza tradycyjnymi działaniami promującymi d ostęp do środków finansowych, Artykuł 20. Dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej przewiduje również, że „państwa członkowskie mogą postanowić, że strony zobowiązane mogą wypełnić swoje obowiązki, o których mowa w Artykule 7., przekazując roczne składki na rzecz krajowego funduszu efektywności energetycznej w wysokości równej wartości inwestycji, które są wymagane, by wypełnić te obowiązki”. Kilka krajów (np. Hiszpania) utworzyło krajowy fundusz efektywności energetycznej jednocześnie definiując i realizując go bardzo różnie, co generuje ryzyko nakładania się i podwójnego liczenia oszczędności pochodzących z innych, współistniejących systemów finansowych. Kraje członkowskie z dużym doświadczeniem w realizacji systemów zobowiązujących do efektywności energetycznej włączają mechanizm handlowy oparty na transakcjach dwustronnych pomiędzy zobligowanymi podmiotami (np. Dania i Wielka Brytania). Natomiast systemy we Francji i Włoszech stosują w pełni handlowy mechanizm oparty na czynnikach rynkowych. Mniej powszechne są takie środki wsparcia, jak umowy o efekt energetyczny (system irlandzki), rozpowszechnienie inteligentnych liczników i progresywny system taryf ograniczający zużycie energii (np. Malta). Systemy wsparcia finansowego oparte na stosowaniu preferencyjnych pożyczek powiązane są ściśle z szeroko zakrojonymi kampaniami informacyjnymi. W niektórych krajach Audyty i programy wsparcia dla przemysłu Tabela 2. Podmioty zobowiązane w krajach UE Kraj Podmioty zobowiązane Wielka Brytania Dostawcy gazu i energii elektrycznej Francja Dostawcy gazu, energii elektrycznej, LPG, oleju opałowego, ciepła i chłodu. Również hurtownicy paliwa samochodowego. Włochy Dystrybutorzy energii elektrycznej i gazu ziemnego Polska Przedsiębiorstwa energetyczne sprzedające energię elektryczną, gaz, ciepło Flandria Dystrybutorzy energii elektrycznej Dania Przedsiębiorstwa sieciowe i dystrybutorzy energii elektrycznej, gazu, ogrzewania i oleju Hiszpania Wszystkie podmioty gospodarcze energii elektrycznej, gazu, gazu płynnego i hurtownicy operatorów produktów naf towych, włączając transport Malta Enemalta Corporation Litwa OSD; spółki gazowe; spółki ciepłownicze Estonia Dystrybutorzy energii lub przedsiębiorstwa prowadzące detaliczną sprzedaż gazu, energii elektrycznej i ciepła Słowenia Dostawcy energii elektrycznej, ciepła, gazu, paliw płynnych i stałych do odbiorców końcowych Austria Spółki energetyczne sprzedaży detalicznej wszystkich nośników energii Irlandia Dostawcy energii i przedsiębiorstwa prowadzące detaliczną sprzedaż energii Bułgaria Sprzedawcy energii wyłączając transport Luxemburg Wszyscy dostawcy energii elektrycznej i gazu system EEOs jest wciąż niejasny i niezrozumiały dla końcowych użytkowników (np., w Danii, czy Francji). Kluczową kwestią są zatem działania informacyjne kierowane do potencjalnych beneficjentów systemu. Określanie poziomu oszczędności energii. Najpowszechniejszą metodą kalkulowania poziomu oszczędności energii jest podejście oparte na szacowaniu oszczędności w połączeniu ze zdefiniowaną wcześniej listą działań proefektywnościowych (lista LEME). Alternatywnie stosuje się metodę obliczeniowo-pomiarową, której efektem jest określanie oszczędności oparte na faktycznych pomiarach zużycia energii bądź na szacowaniu teoretycznych oszczędności. W przypadku teoretycznego szacowania oszczędności energii zalecane jest sporządzanie specjalistycznych audytów energetycznych. 17 Rola podmiotów zobowiązanych i uprawnionych Podmioty zobowiązane w systemach EEOs to głównie dystrybutorzy energii i/lub sprzedawcy, którzy wykorzystują sieci lokalne lub regionalne w celu dostarczenia energii do odbiorców końcowych. Decyzja w sprawie określenia podmiotu zobowiązanego powinna być oparta na tym, jaki dany podmiot ma związek z odbiorcą końcowym, jaką posiada infrastrukturę i system niezbędny do zarządzania dostawą energii. Innym kryterium nałożenia obowiązku jest udział w rynku energii każdej strony zobowiązanej. Generalnie, kraje europejskie ustalają niski limit sprzedaży energii jako próg dla zobowiązań. Zmniejsza to obciążenie administracyjne dla małych firm i pozwala usunąć bariery dla nowych uczestników rynku. Liczba stron zobowiązanych waha się od dziesięciu (np. Wielka Brytania) do kilku tysięcy (np. Dania). W Tabeli 2 podano podmioty zobowiązane w krajach UE. Istotne znaczenie w systemach EEOs odgrywają firmy typu ESCO, ponieważ wpływają zasadniczo na realizację określonych celów tych systemów. W szczególności, stanowią kluczową rolę w sektorach przemysłowych i publicznych. Dotychczas inicjatywy ESCO w wielu krajach wspierane są przez system zachęt publicznych. Jednak, mimo że ogólny kontekst jest korzystny, to dynamika wzrostu roli ESCO w konkretnych systemach EEO jest bardzo ograniczona. Powodem takiej sytuacji są liczne bariery, m.in. niska rentowność tego typu inwestycji, niska jakość świadczonych usług, brak ekspertyz technicznych i prawnych instytucji zamawiających oraz wysoki poziom wsparcia rządowego w konkretnych działaniach w zakresie efektywności energetycznej. Obok ESCO, decydenci powinni przewidzieć rozwój i promocję finansowania zewnętrznego oraz potencjalnego zaangażowania finasowania przez stronę trzecią. Wyzwania w tworzeniu i wdrażaniu systemu zobowiązującego do efektywności energetycznej Rola interesariuszy we wdrażaniu efektywności energetycznej Poprzez wprowadzanie systemu zobowiązującego do efektywności energetycznej (EEO) rządy zobowiązują sprzedawców i dystrybutorów energii do uzyskania oszczędności energii, które mogą być realizowane za pomocą środków finansowych pochodzących od ich klientów. Takie podejście zmienia relacje pomiędzy sprzedawcami/dystrybutorami, a ich klientami i nakłada na przedsiębiorstwa nowe obowiązki, które wcześniej były w kompetencjach rządu. Efektywność energetyczna w Dani, Francji, Włoszech i Wielkiej Brytanii zaczynała się od inicjatyw na stosunkowo niewielką skalę. W miarę upływu czasu rosło doświadczenie 18 Efektywność energetyczna w przemyśle przedsiębiorstw w tym zakresie i zwiększał się potencjał wdrażania oszczędności. Chociaż formalny proces kształtowania polityki w zakresie efektywności energetycznej i jej konsultacji różni się między państwami członkowskimi, to w każdym przypadku strony zobowiązane są zaangażowane w ten proces (jak również inne grupy interesariuszy, takie jak konsumenci, czy ekologiczne organizacje pozarządowe). Wszystkie z istniejacych systemów EEOs podlegają okresowym modyfikacjom, uwzględniając nowe cele w zakresie oszczędności energii, innowacje technologiczne, zmiany w technologii i ceny energii, jak również inne czynniki mające wpływ na sektor energetyczny i politykę go kształtującą. Zasady i wymóg dodatkowości Decydenci dostosowują wymogi formalne Dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej do warunków krajowych, ustanawiając ramy systemu monitoringu i weryfikacji, zastrzegając sobie kwalifikację środków monitorowania według wybranego punktu odniesienia. Strony zobowiązane są odpowiedzialne za zapewnienie, że ich dokumentacja uzyskania oszczędności energii jest poprawna i odpowiedniej jakości. W większości systemów EEOs, przedsiębiorstwa administrują umowami, dokumentacją, raportowaniem oszczędności, jak również systemem zapewnienia jakości oszczędności, czy bazą audytów energetycznych (np. Dania). Systemy zobowiązujące do efektywności energetycznej muszą zawierać solidne zasady monitorowania, weryfikowania oraz raportowania oszczędności energii. Systemy zobowiązujące do efektywności energetycznej różnią się w zależności od tego jak określają dodatkowe oszczędności energii. Znalezienie odpowiedniego punktu odniesienia jest bardzo często skomplikowane, ze względu na brak wiarygodnych danych rynkowych, a to oznacza ograniczenie do uproszczonych metod pomiaru i analizy zużycia energii. Obszary oszczędności: sektory gospodarki i promowane technologie Praktycznie wszystkie sektory gospodarki objęte są systemem zobowiązującym do efektywności energetycznej. Wyraźnie dominuje sektor mieszkaniowy (np. Francja, Wielka Brytania). Natomiast w Danii, Polsce i we Włoszech większość oszczędności pochodzi z sektora przemysłowego. Dodatkowo Francja, wyjątkowo osiąga oszczędności także z sektora transportu, zobowiązując dostawców paliw do osiągnięcia oszczędności energii. Zmiany gospodarcze wymusiły stopniowe odejście od szukania oszczędności wyłącznie w sektorze budownictwa. Obecnie zaawansowane systemy koncentrują się na sektorze przemysłu i transportu, na wzór Danii i Włoch. Podsumowania i wnioski Powyżej przedstawiono syntetyczne charakterystyki systemów zobowiązujących do oszczędności energii w wybranych państwach UE. W Polsce niedlugo nastąpi nowelizacja Ustawy o efektywności energetycznej, która wpłynie na funkcjonowanie systemu białych certyfikatów. Konieczne jest pilne przygotowanie nowego systemu zobowiązującego do oszczędności energii zgodnie z Art. 7. Dyrektywy 2012/27/UE. Przedstawione w artykule analizy oraz inne raporty projektu ENSPOL mogą być pomocne decydentom w tworzeniu systemu EEO lub alternatywnych środków z dziedziny polityki, w tym tych opartych o Krajowy Fundusz Efektywności Energetycznej utworzony zgodnie z Art. 20. Dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej. Raporty projektu ENSPOL dostępne są do pobrania na stronie: www.enspol.eu/results ZDOBYWAJ FUNDUSZE Z KAPE Kompleksowe wsparcie przy pozyskaniu dofinansowania na realizacje inwestycji. Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A. posiada wieloletnie doświadczenie w doradztwie technicznym, finansowym i edukacyjnym w zakresie poprawy efektywności energetycznej i wykorzystania odnawialnych źródeł energii. NASI KLIENCI Jednostki Samorządu Terytorialnego Instytucje Publiczne Przedsiębiorstwa Spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe Organizacje pozarządowe Duże, średnie i małe przedsiębiorstwa TYPY PROJEKTÓW Głęboka termomodernizacja budynków Budownictwo energoszczędne Instalacje odnawialnych źródeł energii Inwestycje w poprawę efektywności energetycznej Modernizacja oświetlenia Projekty edukacyjne ZAKRES USŁUG KAPE Przygotowanie wniosku o dofinansowanie Przygotowanie audytu energetycznego/efektywności energetycznej Przygotowanie studium wykonalności Przygotowanie dokumentacji projektowej Wykonanie analiz techniczno-ekonomicznych i finansowych Rozliczenie projektu Monitoring uzyskanych efektów Przeprowadzenie działań promocyjnych w ramach projektu Jednym z głównych celów Unii Europejskiej do 2020 r. jest poprawa efektywności energetycznej o 20% i wzrost udziału energii ze źródeł odnawialnych o 15%, dlatego też znaczna pula środków finansowych w nowym okresie programowania 2014-2020 przeznaczona jest na wsparcie realizacji działań inwestycyjnych i nieinwestycyjnych przyczyniających się do osiągnięcia wskazanych celów. FUNDUSZE UNIJNE 2014-2020 Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko Program wdrażany na szczeblu krajowym, wspierający gospodarkę niskoemisyjną, ochronę środowiska, przeciwdziałanie i adaptację do zmian klimatu, transport i bezpieczeństwo energetyczne. Środki unijne z programu przeznaczone zostaną również na inwestycje w obszary ochrony zdrowia i dziedzictwa kulturowego. Regionalne Programy Operacyjne dla 16 województw Programy wdrażane na szczeblu wojewódzkim, wspierające wszystkie sfery gospodarki w skali regionu, w tym realizacje przedsięwzięć przyczyniających się do poprawy efektywności energetycznej i wykorzystania odnawialnych źródeł energii. FUNDUSZE KRAJOWE Programy Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Programy wdrażane na szczeblu krajowym, wspierające realizacje przedsięwzięć ekologicznych przyczyniających się do poprawy stanu środowiska i zrównoważonego gospodarowania jego zasobami. W ramach Priorytetu Ochrona atmosfery finansowane są inwestycje w zakresie gospodarki niskoemisyjnej – efektywność energetyczna, odnawialne źródła energii. Programy Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Programy wdrażane na szczeblu wojewódzkim, ukierunkowane na finansowanie działań z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej podejmowanych na terenie województwa. Kontakt KRAJOWA AGENCJA POSZANOWANIA ENERGII S.A. ul. Nowowiejska 21/25 00-665 Warszawa telefon: (+48 22) 626 09 10 (+48 22) 825 86 92 (+48 22) 234 52 42 fax: (+48 22) 626 09 11 e-mail: [email protected] www.kape.gov.pl ZAPRASZAMY DO WSPÓŁPRACY Efektywność energetyczna w przemyśle spożywczym Efektywność energetyczna w przemyśle spożywczym 21 Zespół projektu GREENFOODS W kierunku gospodarki zero emisyjnej w europejskim przemyśle spożywczym i napojów Europejski przemysł spożywczy i napojów ma duży potencjał w zakresie poprawy efektywności energetycznej i zwiększenia wykorzystania odnawialnych źródeł energii (OZE). Obniżenie kosztów produkcji i emisji dwutlenku węgla z paliw kopalnych, może zwiększyć globalną konkurencyjność tego sektora, a w szczególności małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP). Zespół pracujący w unijnym projekcie GREENFOODS opracował koncepcję branżową oraz kilka narzędzi wspierających MŚP we wdrażaniu środków poprawy efektywności energetycznej. Przeprowadzono dużą kampanię audytową, opracowano i przeprowadzono cykl szkoleń z efektywności energetycznej i OZE, a także przeanalizowano dostępne instrumenty finansowania środków poprawy efektywności energetycznej i OZE oraz opracowano rekomendacje pod kątem ich lepszego dostosowania do MŚP przemysłu spożywczego i napojów. Narzędzia Greenfoods GREENFOODS koncepcja branżowa Koncepcja branżowa GREENFOODS to przystępne i wszechstronne narzędzie wspierające zakłady z przemysłu spożywczego i napojów w ocenie różnych możliwości zagospodarowania potencjału efektywności energetycznej i wdrożenia OZE. Narzędzie uwzględnia ocenę stanu zastanego pod kątem parametrów energetycznych, ekonomicznych i ekologicznych oraz identyfikację i ocenę środków poprawy efektywności energetycznej z poziomu procesów, systemów oraz zaopatrzenia w energię z OZE. Narzędzie jest nieodpłatne i dostępne do pobrania ze strony http://www.green-foods. eu/greenfoods-branch-concept/ 22 Efektywność energetyczna w przemyśle GREENFOODS WikiWeb GREENFOODS WikiWeb jest nieodpłatnym, internetowym kompendium wiedzy z zakresu efektywności energetycznej oraz OZE w przemyśle spożywczym i napojów. Kompendium to integruje informacje na temat procesów, jednostek operacyjnych, alternatywnych technologii poprawy efektywności energetycznej, studiów przypadku w odniesienie do poszczególnych podsektorów przemysłu spożywczego i napojów. http://www.green-foods.eu/wiki/ Wirtualne Centra Kompetencji w zakresie Energii W ramach projektu GREENFOODS w Polsce, Austrii, Hiszpanii, Niemczech, Wielkiej Brytanii i Francji powstały Wirtualne Centra Kompetencji, działające w formule punktów kompleksowej obsługi. Oferują one informacje dla MŚP, ekspertów i zarządców w zakresie oferty szkoleniowej, środków poprawy efektywności energetycznej, dofinansowania, doradztwa, współpracy itp. http://www.green-foods.eu/ virtual-competence-center/ Szkolenia Greenfoods Szkolenie GREENFOODS zostało opracowane z myślą o MŚP z branży spożywczej i napojów. Przechodząc przez kolejne kroki audytu energetycznego (wykonywanego zgodnie z normą EN 16247), szkolenie omawia ocenę zapotrzebowania na energię przez poszczególne procesy technologiczne oraz strukturę zaopatrzenia w energię. Na tej podstawie, uczestnikom szkolenia prezentowane są możliwości zwiększania efektywności energetycznej procesów, zastosowania odzysku ciepła oraz efektywnych technologii zaopatrzenia w energię na różne potrzeby (ogrzewania, chłodzenia, sprężonego powietrza itp.), a wszystko to zostaje uzupełnione ekonomiczną oceną zasadności wykorzystania OZE w powiązaniu z dostępnością krajowych środków dofinansowania. Każdy etap ilustrowany jest praktycznym zastosowaniem Koncepcji Branżowej GREENFOODS oraz testem wiedzy. Finansowanie Dostępne źródła finansowania W trakcie badania zidentyfikowano i szczegółowo opisano ponad 75 programów i mechanizmów finansowania efektywności energetycznej i OZE w Polsce, Francji, Austrii, Niemczech, Hiszpanii i Wielkiej Brytanii. Badanie ankietowe przeprowadzone następnie wśród MŚP i ekspertów pozwoliło na ocenę poszczególnych instrumentów pod kątem ich skuteczności, dostępności i atrakcyjności dla grupy docelowej – z uwzględnieniem różnic pomiędzy poszczególnymi krajami. Profil potrzeb / Bariery W trakcie badania ankietowego zidentyfikowano potrzeby MŚP z przemysłu spożywczego i OZE oraz bariery uniemożliwiające tej grupie korzystanie z istniejących mechanizmów finansowania inwestycji w efektywność energetyczną i OZE. Przeanalizowano, co sprawia, że niektóre instrumenty są bardziej skuteczne niż inne, jak MŚP postrzegają atrakcyjność i dostępność poszczególnych narzędzi finansowych. Wyniki opisane zostały w raporcie dostępnym do pobrania ze strony projektu. Efektywność energetyczna w przemyśle spożywczym Mechanizm finansowy dostosowany dla MŚP Z porównania cech istniejących instrumentów finansowych z profilem potrzeb MŚP z branży spożywczej i napojów powstało opracowanie zawierające szereg rekomendacji służących ich usprawnieniu. Z przeprowadzonych wywiadów i analiz wynika, że granty i dotacje są nadal najlepszym sposobem mobilizowania MŚP do realizacji inwestycji w OZE i efektywność energetyczną. Przy czym niezmiernie istotną składową tej formy dofinansowania jest pomoc techniczna (np. w formie audytu energetycznego). Koniecznym jest wprowadzenie rozróżnienia dla małych wdrożeń, realizowanych w oparciu o listy rekomendowanych środków poprawy, materiałów i sprzętu. W przypadku dużych projektów, oczekuje się szerokiego zakresu kwalifikowalności kosztów oraz usprawnionego procesu aplikacji redukującego biurokratyczne wymogi. Pełna wersja raportu dostępna jest pod adresem: http://www.green-foods.eu/funding-and-financing-schemes Audyty i wdrożenia Greenfoods Potencjał efektywności energetycznej i OZE 204 zakłady przemysłowe, a wśród nich piekarnie, zakłady mięsne, zakłady przetwórstwa owocowego i warzywnego, mleczarnie, browary oraz zakłady produkujące napoje zostały poddane ocenie pod kątem poziomu efektywności energetycznej. 45 zakładów przeszło następnie przez procedurę szczegółowego audytu energetycznego. Z przeprowadzonych audytów wynika znaczący potencjał poprawy efektywności energetycznej (ograniczenie zużycia) oraz możliwość integracji OZE dla osiągnięcia redukcji emisji dwutlenku węgla. Łączny potencjał ograniczenia zużycia energii to ponad 150,000 MWh równoważnych 30,000 t CO2. Analiza ekonomiczna wykazała, że 15% ograniczenie zużycia energii jest nie tylko efektywne kosztowo, ale i osiągalne 23 dla audytowanych zakładów. 11 audytowanych zakładów zdecydowało się na wdrożenie zaproponowanych środków poprawy jeszcze w trakcie trwania projektu. Można oczekiwać, że kolejne zakłady dołączą do niech niebawem. Wdrożenia Łącznie 11 zakładów przemysłowych otrzymało wsparcie zespołu GREENFOODS przy wdrożeniu zidentyfikowanych środków poprawy efektywności energetycznej. Reprezentują one zakłady o różnej wielkości, spośród wszystkich podsektorów przemysłu spożywczego. Realizowane środki poprawy efektywności energetycznej obejmowały zarówno optymalizację procesów technologicznych (np. temperatury podgrzewania, chłodzenia) jak i systemów (np. odzysk ciepła). Odnotowano również wdrożenie innowacyjnych systemów chłodzenia, odejście od systemów pary wodnej na rzecz gorącej wody, zastosowanie systemów kogeneracyjnych, PV, kolektorów słonecznych jak również wymiany starych kotłów węglowych. Raport z podsumowaniem jest dostępny do pobrania ze strony http://www.green-foods.eu/best-practice/ Wszystkie wyniki projektu dostępne są do pobrania ze strony www.green-foods.eu Kontakt Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A. ul. Nowowiejska 21/25, 00-665 Warszawa email: [email protected] Tel: +48 22 626 09 10 l Fax: +48 22 626 09 11 Informacje o krajowych punktach kontaktowych można znaleźć na stronie www.green-foods.eu Zespół projektu GREENFOODS EUROPEJSKI PRZEMYSŁ SPOŻYWCZY fakty i liczby Branża mleczarska w roku 2010 stanowiła 14% obrotów całego przemysłu spożywczego i zatrudniała 8% osób pracujących w tym sektorze. Fundamentalnym dla przetwórstwa mleczarskiego procesem jest obróbka termiczna (podgrzewanie i chłodzenie) – najwięcej energii cieplnej wykorzystywane jest do procesów pasteryzacji. W przypadku większości produktów mleczarskich zapotrzebowanie na energię cieplną jest większe niż na energię elektryczną, która wykorzystywana jest przede wszystkim do procesów takich jak zagęszczanie mleka (na przykład mleko odtłuszczone w proszku); procesy te zużywają najwięcej energii elektrycznej, zaś najmniej zużywa się do produkcji surowego mleka. W przemyśle mięsnym sama produkcja mięsa (w tym produkcja pasz) jest najbardziej energochłonną częścią tego sektora. Wyprodukowanie 1 tony mięsa wołowego wymaga średnio 775 kWh energii, a 1 tony baraniny – 685 kWh (z uwzględnianiem etapów uboju, rozbioru i pakowania do sprzedaży detalicznej). Większość tej energii stanowi energia elektryczna (używana głównie do chłodzenia); energia cieplna (pochodząca z paliw kopalnych) wykorzystywana jest głównie do pracy kotłów parowych. W typowej piekarni przemysłowej komora gazownicza, piec, komora schładzająca i kocioł parowy generują między 50% a 60% całkowitej emisji dwutlenku węgla, a najwięcej energii zużywa piec. Energia elektryczna niezbędna jest do przetwarzania składników, a także pracy podajników i urządzeń wykorzystujących sprężone powietrze. Wyprodukowanie 1 tony produktu wymaga średnio 551 kWh energii z paliw kopalnych (głównie gazu) i 218 kWh energii elektrycznej. Kraje UE-27 łącznie zużywają największą ilość soku owocowego na świecie, przy czym najbardziej popularny jest sok pomarańczowy, którego udział w rynku wynosi 39%. Największą konsumpcję notuje się w Niemczech (26%), we Francji, Wielkiej Brytanii, Hiszpanii i Włoszech – łącznie w krajach tych notuje się 46% całkowitej konsumpcji. Największy wpływ na środowisko podczas produkcji soków owocowych następuje na skutek zużycia energii elektrycznej (do procesów pasteryzacji, mieszania i chłodzenia) oraz zużycia energii cieplnej (w postaci pary i gorącej wody). Wyprodukowanie 1 litra soku pomarańczowego, niepochodzącego z koncentratu, wymaga średnio 0,15 kWh energii elektrycznej i 0,68 kWh energii z gazu ziemnego. W roku 2011 w Europie istniało 4386 firm browarniczych produkujących łącznie 399 mln hektolitrów piwa. Największa liczba pracowników w tej branży zatrudniona jest w Niemczech (21%). Ponad 70% browarów w Europie to mini-browary (małe i średnie firmy). W 2010 r. browary w Europie zużywały średnio łączną ilość 116,8 MJ energii (na przykład z paliw kopalnych) do produkcji jednego hektolitra piwa. Większość energii elektrycznej w branży piwowarskiej zużywana jest do chłodzenia, zaś większość energii cieplnej – do procesu podgrzewania kotłów warzelnych. W branży produkcji płatków śniadaniowych działa ponad 70 firm, zatrudniających ponad 11000 pracowników i produkujących rocznie ponad 1 mln ton płatków. Zarówno do produkcji płatków jak i makaronów, większość energii wykorzystywanej w przetwórstwie (głównie do procesów suszenia), to energia cieplna. Energia elektryczna wykorzystana jest głównie do procesów mielenia i nanoszenia warstwy wierzchniej. Do produkcji 1 kg makaronu zużywa się średnio następujące paliwa: 4,3 g węgla, 5,8 g oleju opałowego i 8,5 g gazu ziemnego. Oczekuje się, że wartość rynku żywności dla niemowląt i małych dzieci będzie nadal rosnąć w tempie 4,5% rocznie, aż do wielkości 25,6 mld euro na koniec roku 2016. Większość energii wykorzystywanej w przetwórstwie tej żywności to energia cieplna (do procesów odparowywania, podgrzewania, sterylizacji i suszenia). Energia elektryczna jest wymagana do takich procesów jak rozdrabnianie, miksowanie i homogenizacja. Brak dostępnych danych może wskazywać, że przemysł ten obecnie w niewielkim stopniu przywiązuje wagę do zarządzania energią i pomiaru efektywności energetycznej. Ponieważ jednak wszystkie rodzaje procesów przetwarzania żywności dla niemowląt i małych dzieci obejmują wysoce energochłonne etapy, w przemyśle tym istnieje duży potencjał dla oszczędności energii. W roku 2012 istniało 650 zakładów produkujących karmy dla zwierząt domowych. Zakłady te zatrudniały 50 000 osób, a ich produkcja wyniosła 8,5 miliona ton, przy obrocie rocznym 13,8 mld euro. Większość energii potrzebnej do produkcji karm dla zwierząt domowych to energia cieplna, najszerzej wykorzystywana do procesów suszenia (suchej karmy dla zwierząt domowych) i podgrzewania (mokrej karmy dla zwierząt domowych). Energia elektryczna jest wymagana do takich procesów jak rozdrabnianie, miksowanie i homogenizacja. Niestety podobnie jak w branży żywności dla niemowląt i małych dzieci istnieje bardzo mało danych na temat zużycia energii podczas produkcji karm dla zwierząt domowych. Źródło: European Environment Agency, Annual European Union greenhouse gas inventory 1990-2012 an inventory report 2014, Technical paper No 09/2014, 27 May 2014 Europejski przemysł rybny osiąga roczne obroty w wysokości około 18 mld euro i zatrudnia 135 tysięcy osób, z czego większość pracuje w firmach zatrudniających do 20 pracowników. W przetwórstwie rybnym najwięcej energii wykorzystuje się do procesów chłodzenia, które odpowiadają za 65%-85% całkowitego zużycia energii elektrycznej. Typowe wielkości dotyczące zużycia energii na tonę przetwarzanych ryb to 65-87 kWh dla procesów filetowania i 150-190 kWh dla procesów produkcji konserw rybnych. 26 Efektywność energetyczna w przemyśle Zespół projektu GREENFOODS Efektywność energetyczna w branży spożywczej Przemysł spożywczy jest jedną z głównych gałęzi gospodarki Unii Europejskiej. Jego obroty w roku 2011 osiągnęły 1017 mld euro, a zatrudnienie wynosiło 4 250 000 osób. Pod względem obrotów (14,9%) i zatrudnienia (15%) jest to największa branża produkcyjna w UE. Ma, więc ona w Europie do odegrania ważną rolę w budowie inteligentnej i zrównoważonej gospodarki. Równie ważny jest udział tego przemysłu w osiąganiu celów środowiskowych i rozwojowych. W 2011 r. 66% obrotów przemysłu spożywczego, osiągniętych w skali całej UE, pochodziło z pięciu krajów: Niemiec, Francji, Włoch, Hiszpanii i Wielkiej Brytanii. Pięć głównych branż tego przemysłu generuje łącznie 77% jego całkowitych obrotów. Podział obrotów według branż przemysłu spożywczego (Eurostat 2010) Przemysł spożywczy zdominowany jest przez małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP). W 2010 r. w europejskim przemyśle spożywczym działało 287 098 firm, przy czym 99% stanowią MŚP. Stanowią one 49,3% obrotów tej gałęzi przemysłu i aż 63,4% zatrudnienia. Rozkład ilościowy dużych przedsiębiorstw oraz małych i średnich firm w poszczególnych branżach przemysłu spożywczego jest dość spójny, przy czym we wszystkich branżach dominują MŚP. Liczba firm w poszczególnych branżach przemysłu spożywczego, 2010 (Eurostat Dane i tendencje dotyczące europejskiego przemysłu spożywczego, 2012) Efektywność energetyczna w przemyśle spożywczym 27 Liczba przedsiębiorstw wg. podsektorów przemysłu spożywczego w UE, 2010 Branże przemysłu spożywczego Liczba firm Liczba MŚP Liczba dużych firm MŚP (%) produkty piekarnicze i inne produkty mączne 154157 153617 540 99,6 produkcja olejów i tłuszczów 40000 39425 575 99,5 przetwórstwo zbóż i skrobi 25544 24094 450 99,0 produkcja napojów 23100 22814 296 98,8 produkcja karm dla zwierząt 11745 11475 270 98,7 przemysł mięsny 9899 9699 200 98,6 inne produkty spożywcze 8637 8598 39 98,2 przetwórstwo owoców i warzyw 6271 6207 64 98,0 przetwórstwo ryb 5146 5082 64 97,9 przemysł mleczarski 3599 3524 75 97,7 287098 284535 2563 Źródło: FoodDrinkEurope, Dane i tendencje dotyczące europejskiego przemysłu spożywczego, 2012 Skutkiem dużego rozdrobnienia branży jest brak rzetelnych informacji na temat zużycia energii, zarzadzania mediami oraz stopnia wykorzystania wsparcia finansowego na poprawę efektywności energetycznej i odnawialne źródła energii. Przy tak dużej liczbie MŚP przemysł spożywczy ma mniejszą zdolność szybkiego wdrażania innowacyjnych technologii. Na rynku europejskim firmy mają wiele możliwości rozwoju i poprawy swojej wydajności, więc powinny być zachęcane do podejmowania takich działań w sposób jak najbardziej oszczędny i zrównoważony pod względem wykorzystania zasobów. Na przemysł spożywczy i napojów składa się z wiele branż. Charakteryzuje go zróżnicowana gama produktów i procesów MŚP potrzebują dodatkowego wsparcia w postaci działań informacyjnych i szkoleniowych, żeby móc sięgnąć po dostępne środki poprawy efektywności energetycznej i wykorzystanie odnawialnych źródeł energii. Zużycie energii jest obszarem, w którym znaczne oszczędności mogą być osiągnięte niemal natychmiast przy niskich nakładach kapitałowych lub za pomocą prostych działań organizacyjnych. Oprócz zmniejszenia zapotrzebowania na energię, pojawia się możliwość zastosowania nowych, bardziej przyjaznych środowisku źródeł energii. Na rynku dostępnych jest wiele rozwiązań umożliwiających wymianę tradycyjnych kotłów na węgiel lub olej opałowy na kotły opalane gazem ziemnym lub odnawialnymi źródłami energii w postaci kolektorów słonecznych, przemysłowych pomp ciepła, jednostek kogeneracyjnych czy też absorpcyjnych urządzeń chłodniczych. Zakłady przemysłowe mogą również skorzystać z możliwości zakupu energii produkowanej ze źródeł odnawialnych poprzez wykupienie tzw. „zielonych taryf” u dostawcy energii. produkcyjnych. Przemysł mięsny, napojów, mleczarski i piekarski to cztery z pięciu najważniejszych branż w odniesieniu do obrotów, liczby firm oraz zużycia energii. Przemysł piekarski (produkcja pieczywa) ma zdecydowanie największą liczbę firm, co stanowi ponad połowę wszystkich przedsiębiorstw sektora przemysłu spożywczego. Przemysł mięsny jest natomiast największym udziałowcem rynku spożywczego pod względem obrotów oraz branżą o największym oddziaływaniu na środowisko. W przypadku niektórych zakładów produkcyjnych, może być również możliwość odzyskiwania metanu z procesu beztlenowej fermentacji ścieków i wykorzystania tego gazu, jako dodatkowego źródła energii. W łańcuchu produkcji żywności znaczna część emisji gazów cieplarnianych pochodzi z wielu działań, które następują przed i po procesach samego przetwórstwa (rolnictwo, dystrybucja, sprzedaż). Zwykle jednak około dwie trzecie całej energii brutto, zużywanej na produkcję żywności do momentu jej zakupu przez konsumenta, zużywane jest właśnie na etapie przetwórstwa. W związku z tym w dziedzinie produkcji żywności i napojów istnieje znaczny potencjał dla poprawy efektywności energetycznej i optymalizacji procesów na etapie przetwórstwa produktów spożywczych. Podczas gdy w innych sektorach przemysłu stare modele i produkty postrzegane są jako przestarzałe i staroświeckie, w przemyśle spożywczym tradycja i niezmienność receptur są wysoko cenione. Wiele firm, zwłaszcza małych, buduje swoje modele działalności właśnie na tradycyjnej produkcji żywności, w oparciu o ścisłe przestrzeganie zasad produkcji pochodzących nawet sprzed stu lat. Zjawisko to może stanowić przeszkodę dla wprowadzania innowacji. Dlatego też wprowadzanie innowacji w przemyśle spożywczym może być trudne i należy tu uwzględnić szereg czynników takich jak bezpieczeństwo, smak produktów, zaufanie klienta, cena, lokalne poczucie tożsamości, kultura i zwyczaje. Niezwykle istotnym czynnikiem jest percepcja produktów przez konsumentów. 28 Efektywność energetyczna w przemyśle W związku z tym, że przemysł spożywczy jest zdominowany przez MŚP, którym z powodu ograniczonych zasobów finansowych i ludzkich trudno jest wprowadzać innowacje w stosowanych procesach, będą one potrzebować dodatkowego wsparcia ze strony instytucji rządowych i finansowych, aby móc sfinansować poprawę efektywności tych procesów. zużyły 29 milionów toe energii końcowej w krajach UE-27, co stanowiło 10% udziału w całkowitej energii zużywanej przez przemysł w UE-27. To stawia przemysł spożywczy na czwartym miejscu pod względem energochłonności – zaraz po przemyśle hutniczym, chemicznym i petrochemicznych oraz minerałów niemetalicznych. Podczas gdy Unia Europejska poczyniła znaczne postępy w zakresie wprowadzania odnawialnych źródeł energii w całej gospodarce, udział energii odnawialnej w przemyśle spożywczym pozostaje stosunkowo niewielki. Odnawialne źródła energii stanowiły tu zaledwie 7% energii zużywanej na potrzeby produkcji i konsumpcji żywności w 2013 roku w porównaniu do 15% w ogólnym bilansie energetycznym. Biomasa była głównym źródłem energii odnawialnej w UE-28 w 2013 roku, stanowiąc 54% zużytej energii odnawialnej. Wykorzystanie fotowoltaiki (PV) i wiatru gwałtownie wzrosło na przestrzeni ostatniej dekady stanowiąc 65% energii elektrycznej wyprodukowane ze źródeł odnawialnych w latach 2011-2012. Europejski przemysł spożywczy wyemitował w roku 2012 0,9% całkowitej emisji gazów cieplarnianych w UE, co stanowiło 7% emisji ze wszystkich zakładów wytwórczych oraz spalarni. Na przestrzeni lat 1990 – 2012 przemysł zredukował emisję gazów cieplarnianych o 22%. Zużycie energii i emisja CO2 w przemyśle spożywczym Zgodnie z danymi Eurostat, w 2013 całkowite zużycie energii przez branżę spożywczą krajów członkowskich UE wyniosło 28,4Mtoe. Pięciu największych konsumentów energii w tej branży to Niemcy, Francja, Wielka Brytania, Włochy oraz Hiszpania. Gaz (47.8%), energia elektryczna (34%) oraz olej (7%) zdominowały strukturę zużycia przez sektor spożywczy w tych krajach w roku 2013. Energia ze źródeł odnawialnych stanowiła zaledwie 3%. W 2010 roku, produkcja spożywcza i przemysł tytoniowy Przemysł spożywczy jest największym konsumentem energii. Ilość energii zużywana na potrzeby wytworzenia, przetworzenia, opakowania i dostarczenia na stół stanowiła 17% całkowitego zużycia energii przez Państwa UE w roku 2013, co stanowi około 26% zużycia energii końcowej w tym samym roku. Część łańcucha dostaw za bramą rolnika, stanowi 66% energii zużywanej w łańcuchu spożywczym UE – można tu wyróżnić energię na potrzeby przetwórstwa spożywczego (28%), dostaw (9%), pakowania (11%) oraz wykorzystania końcowego 5.5). Emisja CO2 z przemysłu spożywczego, napojów oraz tytoniu z podziałem na poszczególne kraje członkowskie UE Kraj członkowski Emisja CO2, Gg Zmiana 19902012 Udział w emisji EU15 w 2012 r. Austria 870 958 981 13% 3% Belgia 2990 2048 2103 -30% 7% Dania 1466 1317 1208 -18% 4% Finlandia 826 247 215 -74% 1% France 9197 8738 8756 -5% 29% Niemcy 1989 234 215 -89% 1% Grecja 902 401 506 -44% 2% Irelandia 1017 850 837 -18% 3% Włochy 3853 4266 3508 -9% 11% 16 24 29 81% 0.1% Holandia Luksemburg 4079 3383 3421 -16% 11% Portugalia 822 938 874 6% 3% Hiszpania 2935 2171 2964 1% 10% Szwecja 948 482 492 -48% 2% Wielka Brytania EU-15 7553 4939 4540 -40% 15% 39464 30996 30650 -22% 100% Źródło: European Environment Agency, Annual European Union greenhouse gas inventory 1990-2012 an inventory report 2014, Technical paper No 09/2014, 27 May 2014 Artykuł powstał na podstawie raportu GREENFOODS „Wstępne badanie określające branże przemysłu spożywczego oraz podsumowujące wyniki badań krajowych i międzynarodowych”, dostępnego na stronie www.green-foods.eu Efektywność energetyczna w przemyśle spożywczym 29 Zespół projektu GREENFOODS Narzędzia dla przemysłu spożywczego Koncepcja Branżowa Greenfoods Koncepcja Branżowa GREENFOODS jest kompleksowym narzędziem do realizacji audytów energetycznych i zarządzania energią. Narzędzie zostało opracowane, aby wspierać zakłady przemysłowe, w szczególności z grupy MŚP, w identyfikacji środków poprawy efektywności energetycznej i ocenie możliwości wdrożenia odnawialnych źródeł energii. Koncepcja branżowa GREENFOODS Bilans masy i energii, ocena status quo Optymalizacja procesów technologicznych i systemów Intergracja odnawialnych źródeł energii Ocena alternatywnych rozwiązań Schemat finansowania Schemat Koncepcji branżowej GREENFOODS Wytyczne Narzędzie to oparte jest na analizie wszystkich kluczowych procesów technologicznych w pięciu głównych branżach przemysłu spożywczego i napojów (browarniczy, mleczarski, mięsny, owocowo warzywny, piekarniczy). Narzędzie krok po kroku przeprowadza użytkownika przez kolejne funkcjonalności. Praca rozpoczyna się od określenia przez użytkownika warunków ramowych takich jak: parametry ekonomiczne, definicje produktów i ich ilości oraz określenie łącznego zużycia energii w zakładzie (np. gaz ziemny, MWh/rok). Na podstawie zdefiniowanych przez użytkownika urządzeń (np. kotły, chłodziarki itd.), informacji o sposobie dystrybucji energii wewnątrz zakładu (w tym informacji o magazynowaniu energii) oraz opisu procesów technologicznych (im bardziej szczegółowy opis zapotrzebowania na energię tym bardziej wiarygodne wyniki końcowe) automatycznie generowana jest analiza stanu wyjściowego w tym ocena bieżącego zużycia energii (zapotrzebowanie i zaopatrzenie), bilans energetyczny, a także wyliczenie zużycia energii pierwotnej oraz emisji CO2. Dzięki temu użytkownik zapoznaje się ze strukturą zapotrzebowania na energię w zakładzie oraz informacją na temat sposobu pokrycia tego zapotrzebowania poprzez poszczególne urządzenia wytwórcze. 30 Efektywność energetyczna w przemyśle Te same informacje można zdobyć na poziomie procesów technologicznych dzięki określeniu, które procesy zużywają najwięcej energii. Dalsze analizy prowadzone sa w oparciu o procesy i urządzenia zużywające/dostarczające najwięcej energii. Prowadzą one do identyfikacji środków poprawy efektywności energetycznej oraz optymalizacji procesów. Wszystkie procesy technologiczne mogą zostać opisane zarówno w wersji podstawowej jak i rozbudowanej w zależności od stopnia zaawansowania użytkownika oraz dostępności danych wejściowych. W wariantach optymalizacyjnych uwzględnia się np. integrację procesów cieplnych czy też instalację odnawialnych źródeł energii takich jak: kotły na biomasę, kotły na biogaz, kolektory słoneczne, ogniwa fotowoltaiczne, pompy ciepła, urządzenia kogeneracyjne oraz instalacji do chłodzenia absorpcyjnego. Alternatywne rozwiązania proponowane przez system oceniane są pod względem technicznym, ekonomicznym i ekologicznym i mogą być ze sobą porównywane. W ten sposób, użytkownik uzyskuje szeroki zakres informacji na temat procesów technologicznych jak i możliwych kroków Etapy optymalizacji <right> Optymalizacja na poziomie procesu: jej celem jest ograniczenie zapotrzebowania procesów technologicznych na energię dzięki zastosowaniu bardziej efektywnych parametrów realizacji procesów technologicznych. <right> Optymalizacja na poziomie systemu – integracja energii cieplnej (przy wykorzystaniu analizy Linhoffa) – w celu określenia najbardziej efektywnego sposobu odzysku ciepła przy wykorzystaniu dostępnych strumieni ciepła odpadowego do pokrycia zapotrzebowania na energię przez procesy technologiczne. Opracowany algorytm optymalizacji zawarty w koncepcji branżowej GREENFOODS automatycznie proponuje wymienniki ciepła łączące te procesy technologiczne ze strumieniami ciepła odpadowego. Ponadto, przedstawione są informacje o możliwościach magazynowania energii. Na podstawie zdefiniowanych wymienników ciepła można przeprowadzić również ocenę ekonomiczną proponowanych rozwiązań optymalizacyjnych. <right> Pokrycie pozostałego zapotrzebowania na energię poprzez efektywny system zasilania z instalacji odnawialnych źródeł energii: optymalizacji. Na każdym etapie pracy z narzędziem możliwa jest ingerencja audytora. Narzędzie zostało zaprojektowane na bazie MS Excel i Visual Basic. Można je pobrać ze strony projektu GREENFOODS, po zarejestrowaniu się w bazie. Dzięki temu uzyskuje się dostęp do wszelkich aktualizacji związanych z rozbudową programu o kolejne moduły, a także o kolejne branże. Narzędzie kalkulacyjne GREENFOODS dostępne jest do pobrania ze strony: http://www.green-foods.eu/branch-concept-tool-request/ Oprócz oceny ekonomicznej, ekologicznej i energetycznej obecnego stanu oraz określenia możliwości optymalizacji użytkownik otrzymuje wsparcie z bezpośrednio powiązanej z narzędziem kalkulacyjnym bazy wiedzy WikiWeb (przekierowania do stosownych zasobów bezpośrednio z narzędzia). Kompendium wiedzy WikiWeb GREENFOODS WikiWeb to kompendium wiedzy z zakresu procesów przemysłowych typowych dla branży spożywczej i napojów. Kompendium zostało opracowane przez Uniwersytet Techniczny w Graz dla sektora spożywczego, » Efektywne zaopatrzenie w energię: użytkownik może ocenić optymalizację obecnego systemu zasilania lub zastąpienie go bardziej efektywnym sprzętem w celu ograniczenia zużycia energii. » Energia słoneczna: użytkownik otrzymuje wsparcie podczas określania odpowiedniego systemu zapatrzenia w energię dostosowanego do procesów (profile obciążenia, temperatura robocza itd.) oraz możliwości jego włączenia do systemu zasilania i oceny ekonomicznej. » Energia fotowoltaiczna (PV): możliwość instalacji PV stanowi część oceny systemów energii odnawialnej » Biogaz: na podstawie określenia strumieni ścieków i/lub strumieni wyjściowych przydatnych do produkcji biogazu użytkownik otrzymuje wsparcie podczas oceny alternatywnych dostaw energii. » Biomasa: w ramach koncepcji branżowej GREENFOODS można ocenić efektywność zastąpienia istniejącego systemu zasilania (np. kocioł na gaz ziemny) kotłem na biomasę i związane z tym ograniczenie zużycia paliw kopalnych i emisji CO2. » W przyszłości do koncepcji branżowej będą włączane dodatkowe moduły optymalizacyjne np. dla zastosowania chłodziarek absorpcyjnych. Efektywność energetyczna w przemyśle spożywczym chemicznego, metali i wyrobów włókienniczych. W ramach projektu GREENFOODS zmodyfikowano i rozbudowano część poświęconą branży spożywczej. W GREENFOODS WikiWeb, użytkownik znajdzie szczegółowe informacje na temat specyficznych procesów przemysłowych na poziomie jednostek operacyjnych, z uwzględnieniem podstawowych schematów technologicznych i parametrów procesowych. Dodatkowo WikiWeb prezentuje propozycje odzysku ciepła jak również potencjalnych rozwiązań z zakresu integracji odnawialnych źródeł energii (np. takich jak zamieszczony obok schemat integracji termicznych systemów solarnych). W toku działań projektowych rozbudowane zostały sekcje poświęcone wschodzącym technologiom efektywności energetycznej. W ujęciu sektorowym – dostępne są informacje na temat dodatkowych zagadnień takich jak specyficzne środki poprawy efektywności energetycznej oraz produkty uboczne. Ponadto, użytkownicy mogą za pośrednictwem GREENFOODS WikiWeb uzyskać dostęp do narzędzi do specyficznych zastosowań oraz matrycy uwzględniającej schematy i programy finansowe. Więcej informacji na temat studiów przypadku oraz baz danych ekspertów można uzyskać z podziału na poszczególne kraje. PL_E_PM P 31 Q conv. PROCESS P(M) Q sol Schemat integracji systemów solarnych (źródło: Schmitt, 2014 – Integracja słonecznych systemów ciepłowniczych w procesie dostawy ciepła do zakładów przemysłowych Kompendium GREENFOODS WikiWeb dostępne jest pod adresem: http://wiki.zero-emissions.at/index.php?title= Greenfoods_Wiki 32 Efektywność energetyczna w przemyśle Zespół projektu GREENFOODS Analiza dostępnych instrumentów finansowych i rekomendacje na przyszłość Przemysł żywności i napojów w całej Europie znajduje się dzisiaj pod ogromną presją zarówno ze strony sprzedawców detalicznych oraz sieci dystrybucyjnych, którzy mają ogromny wpływ na ustalanie cen, jak i ze strony konsumentów, którzy mają wysokie oczekiwania dotyczące różnorodności, wartości oraz zrównoważonej produkcji. Coraz więcej producentów żywności i napojów, począwszy od producentów realizujących gigantyczne operacje, a skończywszy na małych i średnich przedsiębiorstwach (MŚP) prowadzących produkcję niszową, postrzega efektywność energetyczną jako jeden z wyników biznesowych oraz ważne osiągnięcie w zakresie zrównoważonego rozwoju. Energia nie zawsze jest największą pozycją kosztów, ale działania na rzecz efektywności energetycznej umożliwiają kontrolowanie tych kosztów, co jest istotne w branży, w której liczy się każdy grosz. Branża spożywcza może poprawić efektywność energetyczną oraz zwiększyć wykorzystanie odnawialnych źródeł energii w czterech głównych obszarach: Inwestowanie w innowacje procesowe i modernizację sprzętu – ponowne opracowanie i udoskonalenie procesów produkcji żywności i napojów. Optymalizacja zapotrzebowania na energię na poziomie systemu – poprawa procesu monitorowania danych w czasie rzeczywistym oraz analizy porównawcze mogą przynieść nowe możliwości w zakresie zmniejszenia zapotrzebowania na energię, począwszy od optymalizacji działania urządzeń, minimalizowania wytwarzania ciepła, itd. Inwestowanie w sprzęt energooszczędny – wymiana urządzeń produkcyjnych na bardziej wydajny sprzęt zmniejszy również zapotrzebowanie na energię. Inwestowanie w nisko-emisyjne opcje zaopatrzenia w energię – przemysł przetwórstwa spożywczego wykorzystuje różnorodne alternatywne źródła energii w sposób efektywny pod względem kosztów. Inwestycje służące poprawie efektywności energetycznej są jednym z najbardziej efektywnych kosztowo sposobów wspierania zrównoważonego rozwoju. Kluczowym elementem do osiągniecia sukcesu w zakresie poprawy efektywności Efektywność energetyczna w przemyśle spożywczym energetycznej jest opracowanie rozwiązań, które można łatwo wdrażać na masową skalę. MŚP o dużym zapotrzebowaniu na energię są idealną grupą docelową dla działań zwiększających poprawę efektywności energetycznej ze względu na ich liczebność. Według danych statystycznych oraz sondaży przeprowadzonych w ramach projektu GREENFOODS, przemysł spożywczy i napojów jest sektorem o znacznych możliwościach. Z drugiej strony, inwestycje w działania, które mają na celu poprawę efektywności energetycznej lub integrację odnawialnych źródeł energii, zazwyczaj napotykają na szereg barier, takich jak brak wiedzy wśród MŚP, brak schematów finansowania i dofinansowania oraz (w przypadku niektórych rodzajów działań) dłuższe okresu zwrotu z inwestycji. W rezultacie, podejmowanie tego typu inicjatyw, zwłaszcza wśród mniejszych przedsiębiorstw, jest bardzo ograniczone. Jak wynika z badań, główne czynniki, które obecnie zniechęcają MŚP do rozważenia inwestycji w zrównoważony rozwój energetyczny (efektywność energetyczna i OZE) to: Brak środków finansowych na inwestycje tego rodzaju oraz ograniczone zasoby własne. Długi okres zwrotu z inwestycji w efektywność energetyczną. Brak odpowiedniego wsparcia finansowego dla inwestycji lub niski poziom oferowanego wsparcia. Ograniczony dostęp do informacji o instrumentach wsparcia, opcjach działań służących poprawie efektywności energetycznej oraz dostępnych technologiach Najlepszym sposobem wspierania MŚP w realizacji projektów w zakresie efektywności energetycznej oraz odnawialnych źródeł energii są dotacje i dofinansowanie. Jak wynika z analiz, główną barierą jest rentowność inwestycji w odnawialne źródła energii oraz przedsięwzięć energooszczędnych. Z tego też powodu dotacje są najlepszym sposobem tworzenia zachęt dla takich przedsiębiorstw. Struktura Zapotrzebowania MŚP na różne instrumenty wsparcia Punkt kompleksowej obsługi Dotacje inwestycyjne Pożyczki preferencyjne Ulgi podatkowe Kontraktowanie dostaw energii, taryfy typu Feed-in, pożyczki i gwarancje bankowe Źródło: KAPE S.A. Większość instrumentów dofinansowania uznaje się za trudne do uzyskania ze względu na ograniczone budżety niektórych programów oraz/lub limity dla kwalifikowalnych kosztów oraz, z drugiej strony, ze względu na skomplikowane i trudne procedury składania wniosków. W przypadku niektórych programów zaangażowane są liczne organizacje, które nimi zarządzają, dlatego też stworzenie punktów kompleksowej obsługi (one-stop-shop) rozwiązałoby ten problem. We wszystkich krajach organy zarządzające powinny podejmować lub kontynuować działania, by usprawnić i przyspieszyć procedury oraz by w największym możliwym stopniu ograniczyć dokumentację, która jest wymagana we wniosku. W przypadku pożyczek, kredytów i gwarancji bankowych, kwestia kwalifikowalności i warunków umownych dla MŚP jest bardzo ważna. W większości przypadków uważa się, że dostęp do tych instrumentów jest bardzo ograniczony ze względu na wymogi bankowe. Zaleca się zwiększenie dostępu do pożyczek i gwarancji dla inwestycji w efektywność Główne bariery dla inwestycji w efektywność energetyczną i odnawialne źródła energii w MŚP Najważniejsza 2. pod względem ważności 3. pod względem ważności Austria Brak środków finansowych Ograniczony czas / inne priorytetowe prace Brak dostępnych funduszy własnych Francja Niewystarczające środki finansowe Brak czasu Brak informacji Niemcy Długi czas zwrotu kosztów inwestycji Niewystarczające środki finansowe Brak odpowiedniego wsparcia finansowego dla inwestycji Polska Długi czas zwrotu kosztów inwestycji Konieczność przeznaczenia dostępnych funduszy na inne inwestycje Brak dostępu do odpowiedniego wsparcia finansowego Hiszpania Zbyt długie okresy amortyzacji Skomplikowane procedury składania wniosków o przyznanie dotacji Brak wiedzy o opcjach dotyczących środków poprawy Wielka Brytania Niski poziom wsparcia Długi czas zwrotu kosztów inwestycji Zmiany przepisów Źródło: Transnarodowy sondaż dotyczący finansowania oraz instrumentów finansowych 33 34 Efektywność energetyczna w przemyśle energetyczną dla firm z nieco słabszą oceną zdolności kredytowej, by w ten sposób doprowadzić do wzrostu liczby potencjalnych beneficjentów. Trzecią kwestią, którą uznaje się za kluczową w odniesieniu do tych kryteriów zapotrzebowania, są odpowiednie ramy czasowe dla pozyskiwania wsparcia. Szybka ścieżka finansowania zachęciłaby więcej MŚP do rozważenia inwestycji w dziedzinie efektywności energetycznej. Dostęp do wsparcia dla MŚP jest również ograniczony z tego względu, że przedsiębiorstwa często nie posiadają informacji o istniejących możliwościach. Dlatego też należy podejmować więcej działań informacyjnych i promocyjnych dotyczących dostępnych instrumentów finansowych. W przypadku większych projektów, lista kosztów kwalifikowanych powinna być szeroka i powinna obejmować pełny zakres projektu: począwszy od audytu energetycznego i doradztwa, poprzez inwestycje o różnorodnym zakresie oraz technologie, a skończywszy na systemach monitoringu energetycznego. Pomoc techniczna (np. audyty energetyczne) ma kluczowe znaczenie dla MŚP i wsparcie w tym zakresie powinno być dostępne jako część projektu. Wiele MŚP ma ograniczone zasoby inżynieryjne i nie jest w stanie przeprowadzać badań i audytów określających ich potencjał w zakresie oszczędności energii i optymalizacji zużycia energii, nie wspominając o analizie rentowności. Dlatego też MŚP powinny uzyskać jakąś pomoc w tym zakresie. Niezbędne jest usprawnienie procesu (ograniczenie biurokratycznych wymogów) ubiegania się o finansowanie, by zwiększyć absorpcję środków w ramach programów wsparcia oraz by osiągnąć wysoki poziom poprawy efektywności energetycznej w MŚP. Dostępność funduszy jest kolejną ważną barierą dla pomyślnego uruchomienia projektów w analizowanym obszarze, dlatego też łatwy dostęp do finansowania ma kluczowe znaczenie dla uzyskania szerszej akceptacji dla tych inwestycji. Procedury składania wniosków powinny być dostosowane do określonych cech projektu, aby umożliwić efektywną weryfikację rezultatów projektu oraz nie powodować nadmiernych obciążeń dla MŚP. Kolejną kwestią, którą należy się zająć, jest zapewnienie odpowiednich standardów mających zastosowanie do sprawozdania z audytu. Można to osiągnąć poprzez przygotowanie odpowiednich instrukcji oraz wymogów dotyczących sprawozdawania lub poprzez opracowanie systemu certyfikacji audytorów, którzy byliby uprawnieni do przeprowadzania audytów. Należy przyjąć specjalne podejście do małych projektów, które pozwoli na stosowanie szybkiej ścieżki finansowania, na przykład na podstawie listy materiałów i sprzętu, które zostały zweryfikowane oraz wstępnie zakwalifikowane jako generujące odpowiednie oszczędności energii (LEME – lista zakwalifikowanych materiałów i urządzeń). Pełna wersja Raportu „Rekomendacje dla instrumentów finansowych dla przemysłu” na postawie, którego powstala powyższa pubikacja dostępna jest do pobrania ze strony www.green-foods.eu Pomiary osiągniętych efektów powinny być dostosowane do konkretnych projektów oraz powinny być ograniczone do niezbędnych działań, by nie tworzyć dodatkowych obciążeń finansowych i organizacyjnych dla MŚP. Profil Zapotrzebowania MŚP Instrumenty wsparcia zaczynając od najważniejszych z perspektywny MŚP Zakres instrumentu Zakres kosztów kwalifikowalnych Wartość wsparcia (% finansowania) Wymogi biurokratyczne 1. Dotacje inwestycyjne Punkt kompleksowej obsługi Pełen zakres, od audytu do systemów monitoringu energetycznego Wysoka Niska 2. Pożyczki uprzywilejowane, ulgi podatkowe, audyty energetyczne W tym audyty energetyczne Inwestycje plus doradztwo Średnia Średnia Brak wsparcia Tylko inwestycje Niska Wysoka 3. Taryfy gwarantowane, gwarancje bankowe, Umowy o poprawę efektywności energetycznej Źródło: KAPE S.A. Efektywność energetyczna w przemyśle spożywczym 35 Monika Jarzemska, KAPE S.A. Szkolenia GREENFOODS dla przemysłu spożywczego W ramach projektu GREENFOODS opracowano kurs szkoleniowy z zakresu efektywności energetycznej i odnawialnych źródeł energii w przemyśle spożywczym, specjalnie dostosowany do potrzeb MŚP. Celem szkolenia jest dostarczenie kursantom kwalifikacji z zakresu efektywności energetycznej w przemyśle spożywczym. Moduły szkoleniowe pozwolą na zapoznanie się z koncepcją branżową GREENFOODS oraz powiązanymi z nią narzędziami służącymi poprawie efektywności energetycznej, zagospodarowaniu odnawialnych źródeł energii oraz redukcji CO2. Uczestnicy nauczą się korzystać z narzędzia kalkulacyjnego do analizy różnych przypadków zarządzania energią. Nabędą umiejętności w zakresie zarządzania energią oraz uzyskają przydatne informacje na temat krajowych mechanizmów finansowania przedsięwzięć z zakresu efektywności energetycznej. Teoria z zakresu przepływów energii, procesów energochłonnych, bilansów energetycznych, innowacyjnych technologii z branży spożywczej Koncepcja branżowa – praktyczne wykorzystanie narzędzia obliczeniowego dedykowanego dla branży spożywczej i napojów Przykłady audytów energetycznych i najlepszych praktyk Ocena ekonomiczna projektu oraz systemów finansowych (kalkulacje finansowe w arkuszu Excel) Moduł szkoleniowy GREENFOODS ma umożliwić uzyskanie specjalistycznych kwalifikacji w dziedzinie efektywności 36 Efektywność energetyczna w przemyśle energetycznej w przemyśle spożywczym dzięki zdobyciu wiedzy o określonych narzędziach zorientowanych na oszczędzanie energii, wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii i zmniejszaniu emisji CO2. Szkolenie zostało zaprojektowane jako szkolenie stacjonarne. Całkowity czas trwania szkolenia wynosi od 24 do 40 godzin i jest podzielony na sesje całodniowe (8 godz.) lub sesje pół-d niowe (4 godz.), w zależności od kraju, w którym szkolenie jest realizowane Kurs GREENFOODS skierowany jest przede wszystkim do profesjonalistów z dobrą znajomością aspektów energetycznych i technologicznych przedsiębiorstwa, kadry zarządzającej z kompetencjami w zakresie budżetowania i realizacji inwestycji, kierowników z doświadczeniem operacyjnym, przyzwyczajonych do pracy z narzędziami obliczeniowymi i raportowania. W sposób szczególny szkolenie będzie przydatne dla kadry zarządzającej zakładów przemysłowych, kierowników produkcji, techników, inżynierów utrzymania ruchu, inżynierów z obszarów pokrewnych energetyce, a także doradców energetycznych, dostawców i instalatorów maszyn i sprzętu dla branży spożywczej. Skorzystać z niego mogą nie tylko menadżerowie energii pracujący w zakładach, ale również konsultanci zewnętrzni (świadczący usługi w obszarze efektywności energetycznej i ochrony środowiska), współpracujący z MŚP z branży spożywczej, dostawcy i producenci technologii, sprzętu, instalacji OZE, decydenci np. z ramienia związków i stowarzyszeń z branży spożywczej. Przebieg szkolenia odzwierciedla etapy audytu energetycznego (wykonywanego zgodnie z normą EN 16247). Podczas szkolenia przeprowadzona zostaje ocena zapotrzebowania na energię wynikającego z procesów technologicznych oraz zaopatrzenia w energię. Na tej podstawie uczestnicy kursu uczą się jak zwiększyć efektywność energetyczną procesów technologicznych, zastosować odzysk ciepła czy też wdrożyć efektywne systemy zaopatrzenia w energię na potrzeby ogrzewania, chłodzenia czy też produkcji i dystrybucji spężonego powietrza. Dowiadują się także jak przeprowadzić ekonomiczną ocenę inwestycji z wykorzytsaniem dostępnych krajowych źródeł dofinansowania. Podczas każdego etapu szkolenia jego uczestnicy korzystają z narzędzia obliczeniowego jakim jest koncepcja branżowa rozwiązując praktyczne zadanie testowe. Kurs szkoleniowy GREENFOODS dostępny jest w Austrii, Francji, Niemczech, Polsce, Hiszpanii i Wielkiej Brytanii. W przyszłości będzie on również oferowany w innych krajach. Obecnie podejmowane są również starania, by włączyć to szkolenie jako moduł programu EUREM (European Energy Manager – Europejski Menadżer ds. Energii) oraz równoważnych szkoleń. Moduły szkolenia GREENFOODS <right> realizacja audytów energetycznych; <right> specyfika branży technologiczne); spożywczej (procesy <right> koncepcja branżowa GREENFOODS (narzędzie obliczeniowe, studium przypadku do samodzielnej analizy); <right> optymalizacja systemów grzewczych, chłodzenia, sprężonego powietrza; <right> integracja systemów odzysku ciepła (wymienniki ciepła); <right> integracja instalacji odnawialnych źródeł energii; <right> inwestycje, wskaźniki ekonomiczne wraz ze studium przypadku; <right> krajowe programy dofinansowania oraz mechanizmy finansowe. Szkolenia dla trenerów Moduł szkolenia GREENFOODS obejmuje również dodatkowe szkolenie dla osób zainteresowanych prowadzeniem szkoleń GREENFOODS w przyszłości. Profil trenera GREENFOODS: <right> 5-7 lat praktycznego doświadczenia w zarządzaniu projektami efektywności energetycznej; <right> stanowisko co najmniej starszego specjalisty lub trenera; <right> doświadczenie zawodowe w takich obszarach jak rozwój pracowniczy, rozwój przywództwa, budowanie zespołów lub analiza kosztów i korzyści inwestycji. Zapraszamy do współpracy! Szkolenie kończy się testem sprawdzającym zdobytą wiedzę i wydaniem certyfikatu wystawionego przez Krajowego Koordynatora Szkoleń GREENFOODS. Ogólny poziom zadowolenia uczestników pierwszych kursów szkoleniowych, które zostały dotychczas zrealizowane w 6 krajach partnerskich projektu, był wysoki. Aż 91% uczestników było w pełni zadowolonych lub dość zadowolonych. Wszystkie informacje o szkoleniu GREENFOODS oraz o kolejnych dostępnych kursach są dostępne na stronie internetowej: http://www.green-foods.eu/training/ Nowoczesne technologie 38 Efektywność energetyczna w przemyśle Janusz Mazur, KAPE S.A. Modernizacja oświetlenia – krótki przewodnik Obecnie na rynku dokonuje się postęp w zakresie podwyższania efektywności energetycznej oraz obniżenia cen technologii SSL (ang. Solid State Lighting), reprezentowanej głównie przez oprawy i źródła światła z modułami LED (ang. Light Emitting Diode). Dzięki temu trendowi, znacząco wzrasta ekonomiczna zasadność modernizacji, polegających na zastąpieniu powszechnie stosowanego oświetlenia opartego o źródła światła żarowe i wyładowcze (świetlówki, lampy rtęciowe, sodowe a nawet metalohalogenkowe), źródłami LED. Proces ten w domach mieszkalnych jest bardzo prosty – polega na wymianie tradycyjnych żarówek lub świetlówek kompaktowych na źródła światła LED (z odpowiednim systemem mocowania E14, E27, GU10, GU4 itd.), przy wykorzystaniu prostej tabeli doboru mocy. Sytuacja komplikuje się, gdy modernizację wykonujemy w pomieszczeniach o charakterze publicznym, produkcyjnym albo na zewnątrz. Takie inwestycje łączą się ze spełnieniem ścisłych norm i wymagań. Podstawowa charakterystyka źródeł światła LED Moc oprawy Podstawowym, interesującym nas parametrem jest moc oprawy czy też źródła światła podawana w watach [W]. Wielkość ta często jest używana do przeliczania mocy nowego źródła LED przy zastępowaniu starego źródła. Przy tradycyjnych żarówkach, najczęściej moc LED jest 6-10 razy mniejsza, przy źródłach opartych na rtęci 3-4 razy mniejsza a przy źródłach wyładowczych sodowych i metalohalogenowych około 2 razy mniejsza. Uwaga, te wartości są tyko przybliżone, mogą się znacznie różnić i nie powinny być podstawą doboru! Ma to znaczenie z punktu widzenia przyszłych oszczędności kosztów i energii. Nowoczesne technologie Strumień świetlny Kolejną istotną wielkością fizyczną jest strumień świetlny, wyrażany w lumenach [lm]. Lumeny mówią nam jak dużo światła dostarczy oprawa. Lumen jest małą jednostką. Przykładowo tradycyjna żarówka z włóknem wolframowym o mocy 40W dostarcza około 300-400 lm. Skuteczność świetlna Skuteczność świetlna jest wskaźnikiem (odpowiednikiem sprawności źródeł światła) pozwalającym porównywać między sobą różne typy źródeł czy opraw. W przypadku zamienników tradycyjnych żarówek, których skuteczność wynosi około 10 lm/W, źródła LED małych mocy (do 6-8 W) zwykle oferują 60-90 lm/W; przy większych mocach (8‑20 W) dobre źródła LED mają od 80 do nawet 105 lm/W, a więc ponad 10 razy więcej niż tradycyjna żarówka. Oprawy przemysłowe charakteryzują się jeszcze wyższą skutecznością świetlną. Należy tu oczekiwać skuteczności zaczynających się na poziomie 100 lm/W. Bardzo dobre produkty osiągają nawet 150 lm/W, przy czym dobry standard to już 110-130 lm/W. Trwałość Trwałość wyrażona jest w godzinach i mówi nam jak długo źródło światła/oprawa będzie nam służyła. W przypadku zwykłej żarówki jest to 1000 godzin. Dla świetlówek kompaktowych 5-10 tysięcy godzin. Źródła metahalogenowe mają trwałość określoną na 12-16 tysięcy godzin, sodowe 16‑30 tysięcy godzin, a nawet 60 tysięcy godzin w wykonaniu dwujarznikowym. Na kartach katalogowych producentów LED znajdujemy wartości jeszcze wyższe. Jest to uzależnione od produktu. Zastępnik klasycznej żarówki z gwintem E14 będzie nam świecił 20-30 tysięcy godzin, ale dobra oprawa (np. przeznaczona do oświetlenia hali produkcyjnej, lub drogi) powinna działać minimum 60 tysięcy godzin, a nawet więcej niż 100 tysięcy. Warto pamiętać, że najczęściej podawana jest żywotność określana w normie jako B50 – co oznacza, że 50% danej partii produktów musi działać w deklarowanym okresie. Utrzymanie strumienia Utrzymanie strumienia w czasie to informacja jak silnie będzie świecić oprawa po 2., 5. i 20. latach użytkowania. Producenci powinni o tym informować przy pomocy oznaczenia Lm. Przykładowo L90(10K)> 100 tys. godzin oznacza, że po upływie 100 tys. godzin pracy oprawa powinna zachować co najmniej 90% nominalnego początkowego strumienia świetlnego. 10K oznacza, że dane te wyznaczono na podstawie badań trwających co najmniej 10 tys. godzin. Niestety, nie ma ujednolicenia co do liczby godzin dla jakich podawany jest wskaźnik L. Możemy zatem spotkać L90(10K) > 64 tys. godzin albo L70(10K)>100 tys. godzin i porównanie będzie trudne. Warto zapytać producenta wg jakiej normy/procedury badał 39 utrzymanie strumienia w czasie. Renomowani producenci wykorzystują tu protokół LM80 w powiązaniu ze standardem Tm 21, IEC62171 lub IEC 62722. Temperatura barwowa Dostępne oprawy i źródła światła LED zasadniczo mają zakres temperatury barwowej od ok. 1800 K do 6500 K, czyli od koloru ciepłego żółtego do bardzo zimnego biało-niebieskiego. Wartość temperatury barwowej wpływa na wskaźnik oddawania barw Ra. Wskaźnik ten nie ma przyjętej jednostki i nie jest również wyrażany wartością procentową. Zakres możliwych jego wartości określa się w przedziale 0-100. Zgodnie z wymaganiami norm, dla różnych zastosowań będzie zazwyczaj wynosił od 25 do 90. Ta najniższa wartość dotyczy oświetlenia ulicznego. W pomieszczeniach biurowych czy produkcyjnych, gdzie stale przebywają ludzie, wymagane jest minimum 80. Oprawy emitujące światło w zakresie 3000-6500 K zwykle spełniają to kryterium. Warto zauważyć, że temperatura barwowa ma wpływ na efektywność oprawy. Różnica pomiędzy źródłem ze światłem 3000 K i 4000 K może przekraczać nawet 10% – tzn., że taka sama oprawa o barwie światła 3000 K może mieć 100lm/W a przy barwie 4000 K ponad 110lm/W. Dalszy wzrost temperatury barwowej np. do niepopularnej temperatury 6500 K daje zaledwie kilka procent poprawy skuteczności. Optyka Optyka, czyli krzywa rozsyłu światła jest kluczowa dla otrzymania równomierności oświetlenia i dla określenia zagęszczenia opraw. Inaczej będzie dystrybuować światło oprawa uliczna, która ma oświetlać np. 7 metrów szerokości jezdni i po 15 metrów w jej prawą i lewą stronę, a inaczej zawieszona wysoko na hali oprawa tzw. High Bay, która będzie oświetlała przestrzeń w promieniu około 6-10 metrów. Gdybyśmy zamienili te oprawy miejscami, to oświetlałyby one niepotrzebną przestrzeń, generując tzw. zaśmiecanie światłem (light pollution), a w niektórych potrzebnych miejscach, mielibyśmy „ciemne dziury”. Dodatkowym wskaźnikiem opisującym optykę jest ULOR (Upward Light Output Ratio). Mówi on, jak dużo światła kierowane jest na oświetlaną powierzchnię, a ile przypada na górną półprzestrzeń – tzn. oświetla przestrzeń ponad oprawą. Najlepiej jeśli wynosi on 0. Przykładem oprawy ze złym ULOR jest kula mleczna, która co najmniej połową swojej powierzchni „świeci w niebo”. Współczynnik mocy Współczynnik mocy, zwany cosinusem, to ważny parametr elektryczny. Mówi on jak dużo energii biernej jest związanej z pracą danej oprawy. Najlepiej jeśli jest on bliższy 1, co najmniej powyżej 0,9. W przeciwnym razie, przy dużym udziale opraw w zużyciu energii, będziemy narażeni na znaczne koszty energii biernej u naszego dystrybutora. Niestety, prawie wszystkie oprawy przy dużym ściemnieniu mają niski współczynnik mocy. Dlatego ważny jest ich optymalny dobór. 40 Efektywność energetyczna w przemyśle Szczelność Szczelność – oznaczana symbolem IPXX, gdzie X to cyfry (np. IP66), mówi jak duże elementy i jaki strumień cieczy zagraża bezpiecznej eksploatacji oprawy. Pierwsza cyfra dotyczy szczelności pyłowej: 1 – bardzo niska, można nawet włożyć elementy stałe, 6 –bardzo szczelna. Druga cyfra określa odporność oprawy na strumień wody. Brak odporności to 0, bardzo wysoka to 7-8 (włącznie z pracą pod wodą). Nie powinniśmy zatem stosować opraw z IP mniejszym niż 44 na zewnątrz, gdzie najkorzystniejsze będzie użycie opraw IP65. Odporność udarowa Odporność udarowa – (IK) mówi, w jakim stopniu oprawa odporna jest na uderzenie. Im wyższa wartość, tym wyższa odporność. Dla typowych opraw drogowych przyjmuje się wartości mieszczące się w granicach IK8-IK9. Montaż Sposób montażu czyli zawieszenia musi być dostosowany do naszych potrzeb. Zazwyczaj spotykamy montaż poziomy lub pionowy na wysięgniku o średnicy od 40 do 72mm (dla opraw drogowych) oraz montaż do ściany, na zawiesiach. Warto stosować oprawy, w których można regulować kąt jej nachylenia. Możliwość sterowania Możliwość sterowania pozwala na regulację (najczęściej płynną natężenia) oświetlenia. Pozwala to na oszczędzanie energii zwłaszcza tam, gdzie występuje duży wpływ światła zewnętrznego. W przypadku źródeł LED mają one oznaczenie jako ściemnialne (dimmable) lub nie. Przy oprawach informacja ta jest związana z zasilaczem. Najpopularniejsze protokoły sterowania to 0-10 V lub DALI. Warto zwrócić uwagę, że w większości przypadków nie ma możliwości sterowania strumieniem świetlnym z grupy opraw LED poprzez centralne obniżenie napięcia. Konieczne są tu dodatkowe układy bezprzewodowe, dodatkowe przewody lub wykorzystanie urządzeń systemu PLC (Power Line Control). Klasa ochronności elektrycznej Klasa ochronności elektrycznej definiuje bezpieczeństwo użytkowania opraw. Z czterech klas 0, I, II i III najczęściej spotykamy klasę I i klasę II. Ich wybór zależy między innymi od warunków stosowania i musi być dostosowany do instalacji elektrycznej. Oprawy w I klasie wymagają instalacji z przewodem ochronnym (PE) lub ochronno-neutralnym (PEN). Klasa II, czyli tak zwana izolacja wzmocniona może być stosowana w tzw. instalacjach dwużyłowych (bez przewodu ochronnego). Oprawy, tak jak inne produkty, są objęte gwarancją producenta. W przypadku opraw LED standardem staje się tu okres 5 lat. Dla źródeł małej mocy jest to najczęściej 2 lub 3 lata. Podstawowe wymagania norm Komitet Normalizacyjny wskazuje na główne trzy grupy dotyczące projektowania i eksploatacji oświetlenia: Dotyczące oświetlenia wewnętrznego w zakładach pracy: PN-EN 12464-1:2012 Światło i oświetlenie – Oświetlenie miejsc pracy – Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach Dotyczące oświetlenia zewnętrznego w zakładach pracy: PN-EN 12464-2:2014-05: Światło i oświetlenie – Oświetlenie miejsc pracy – Część 2: Miejsca pracy na zewnątrz (wersja angielska) Dotyczące oświetlenia zewnętrznego drogowego PKN-CEN/TR 13201-1:2007 Oświetlenie dróg – część 1: Wybór klas oświetlenia PN-EN 13201-2:2007 Oświetlenie dróg – część 2: Wymagania oświetleniowe PN-EN 13201-3:2007 Oświetlenie dróg – część 3: Obliczenia parametrów oświetleniowych PN-EN 13201-2:2007 Oświetlenie dróg – część 4: Metody pomiarów parametrów oświetleniowych Odnośnie oświetlenia w zakładach pracy, zwraca się uwagę na cztery podstawowe parametry: • natężenie oświetlenia, • równomierność oświetlenia, • wskaźnik oddawania barw • olśnienie przeszkadzające. Przy oświetleniu drogowym, które dotyczy dróg publicznych, lista zagadnień jest dłuższa. Pojawia się np. element prowadzenia wzrokowego. W klasach dróg z ruchem pojazdów mechanicznych (ME i MEW) pojawiają się wymagania dotyczące luminancji dla jezdni suchej i mokrej. Ta mnogość wymagań i zależności sprawia, że każda modernizacja instalacji oświetleniowej zmusza nas do przygotowania tzw. projektu fotometrycznego. Wykonuje się go w specjalistycznym oprogramowaniu do obliczeń fotometrycznych z użyciem plików z danymi opraw, udostępnianymi przez producentów sprzętu oświetleniowego. Tylko wówczas będziemy mieli gwarancję, że proponowany do zastosowania typ opraw, ich rozmieszczenie, parametry świetlne i optyczne pozwolą na stworzenie środowiska świetlnego zgodnego z normą. Nowoczesne technologie 41 Janusz Mazur, KAPE S.A. Audyt oświetleniowy i projekt fotometryczny Audyt oświetleniowy jest bardzo ważnym i skomplikowanym procesem wspierającym decyzję o modernizacji oświetlenia. Proste wskaźnikowe przeliczenie różnicy zainstalowanej przed i po modernizacji mocy, pomnożone przez czas świecenia da zgrubną odpowiedź o istniejącym potencjale oszczędności. W kolejnym etapie niezbędne jest wykonanie szeregu następujących czynności: • inwentaryzacja istniejącej infrastruktury, najlepiej poparta pomiarami zużycia energii jak i natężenia i równomierności oświetlenia; • zdefiniowanie aktualnych potrzeb oświetleniowych; • wariantowy dobór opraw (źródeł światła), o odpowiadających specyfice oświetlanego obszaru i przygotowanie projektów fotometrycznych; • oszacowanie oszczędności i obliczenie tempa zwrotu inwestycji; • analiza projektu w czasie z uwzględnieniem trwałość urządzeń; • wybór najlepszego wariantu. W przypadku zamiany źródeł tradycyjnych czy wyładowczych na LED powinno się uwzględnić obniżenie kosztów eksploatacji, a także np. koszty niezbędnych zmian układu zasilania w oprawach. Kluczowym elementem audytu jest projekt fotometryczny (obliczenia fotometryczne) dla różnych wariantów. Może to być wymiana tylko źródeł światła na bardziej efektywne (np. świetlówek tradycyjnych na tzw. świetlówki T8 LED). Kolejnym wariantem może być wymiana opraw. Innym, wymiana opraw ze zmianą ich rozmieszczenia. Można także uwzględnić zaawansowane układy sterowania (z czujnikami obecności – jeśli zezwala na to norma, z uwzględnieniem światła dziennego itp.). To wydaje się niewiele, ale daje pomnożenie zainwestowanego kapitału (28 zł) o 100% w każdym roku. Przy 1000 takich źródeł w szkole mamy 920 tys. PLN z 28 tys. PLN Przykłady dobrych praktyk Mało kto zdaje sobie sprawę jak krótkie okresy zwrotu może generować zamiana 75W tradycyjnej żarówki na jej odpowiednik LED. Wystarczy tutaj 10W. Uzyskujemy 65W oszczędności mocy. Tylko przy średnio dwóch godzinach użytkowania dziennie, w ciągu roku zaoszczędzimy 47,5 kWh. Daje to nam około 28 PLN oszczędności w skali roku. Tyle samo ile kosztuje dobrej klasy źródło LED. Te oszczędności będziemy uzyskiwać przez kolejnych… 30-40 lat. W tym czasie naszą tradycyjną żarówkę musielibyśmy kupić co najmniej 20 razy – oszczędzamy kolejne 80 PLN. Razem wydając 28 PLN zaoszczędzimy w ciągu 30 lat 30 lat x 28 PLN + 80 PLN = 920 PLN Nieco mniejszą efektywność będzie miała wymiana świetlówki kompaktowej na LED. 24 W – 10 W = 14 W 42 Efektywność energetyczna w przemyśle W przypadku oświetlenia zewnętrznego tempo spłaty zainwestowanych środków jest dłuższe, ale również bardzo racjonalne, zważając na żywotność opraw. Najwięcej czasu potrzebujemy na odzyskanie środków zainwestowanych w modernizacje małych mocy. Najszybciej spłaca się inwestycja w wymianę opraw rtęciowych średnich mocy. Dla 730 godzin w roku oszczędzamy: 14 W x 730 h/1000 x 0,6 PLN/kWh = 6 PLN Przy cenie źródła LED 28 PLN nasze tempo pomnażania kapitału wyniesie nieco ponad 20%, zatem odzyskamy nasze środki po niecałych 5 latach. Biorąc pod uwagę że w ciągu 30 lat świetlówkę kompaktową zmienimy 5 razy po około 10 PLN, nasza efektywność osiągnie poziom 27%. Tutaj również wsparciem mogą być białe certyfikaty. Obliczenia dla nich wykonano przy założeniu przedłużenia zasad systemu obowiązującego w latach 2012-2015. Jaka inwestycja może mieć lepszą rekomendację? Warto przeanalizować przykłady zastosowań komercyjnych. Zalety LED <right> trwałość, <right> efektywność, <right> niskie koszty eksploatacji, <right> duży wybór barwy światła, <right> szybkie w porównaniu do świetlówek uzyskiwanie pełnego strumieni świetlnego, <right> szybkie pewne pomnażanie kapitału zainwestowanego w modernizację. Jak widać z tabeli poniżej, oświetlenie wewnętrzne również w zastosowaniach komercyjnych generuje zaskakująco krótkie okresy spłaty, nawet na poziomie jednego roku, przy zastosowaniu najprostszych retrofitów świetlówek liniowych, a rzędu dwóch-trzech lat przy profesjonalnych oprawach przemysłowych. Dodatkowo, przy realizacji tych modernizacji ze środków własnych, możemy pozyskać dodatkowe silne wsparcie w postaci systemu białych certyfikatów, dzięki któremu można zwiększyć rentowność inwestycji. Oświetlenie przemysłowe Projekt l.godz. świec. moc przed moc po oszcz mocy zaoszcz. en. Cena oprawy Roczna oszcz. kosztów h W W W kWh PLN en.el bez BC 0,388 lat Okres spłaty z BC i zapł. SF Oprawa świetl. LED 1500 mm (2x58W) biuro 1 szt 2400 133 54 79,4 190,56 220 73,94 2,98 1,82 Świetlówka T8 LED – 1500mm biuro 2400 67 27 39,7 95,28 85 36,97 2,30 1,41 Świetlówka T8 LED – 1500mm magazyn 5600 67 27 39,7 222,32 85 86,26 0,99 0,60 Świetlówka T8 LED – 1500m sklep/hala 4500 67 27 39,7 178,65 85 69,32 1,23 0,75 High Bay LED za metahal. lub sodę 5600 288 125 162,5 910 1 200 353,08 3,40 2,08 High Bay LED za rtęć 5600 460 125 335 1876 1 200 727,89 1,65 1,01 Soda na oprawa wysoki std (np. GE SP HW 195W) 4150 440,0 195 245 1 016,8 2 600 394,50 6,59 4,04 Soda na oprawa budżetowa (np.. GE SLBt 42W) 4150 80,5 42 38,5 159,8 600 61,99 9,68 5,93 Soda na oprawa budżetowa (np.. GE SLBt 72W) 4150 137,5 72 65,5 271,8 850 105,47 8,06 4,93 Rtęć na oprawa wysoki std (np. GE SP LW 44W) 4150 143,8 44 99,75 414,0 1 100 160,62 6,85 4,19 Rtęć na oprawa budżetowa (np.. GE SLBt 42W) 4150 143,8 42 101,75 422,3 600 163,84 3,66 2,24 Rtęć na oprawa budżetowa (np.. GE SLBt 72W) 4150 287,5 72 215,5 894,3 850 347,00 2,45 1,50 Oświetlenie drogowe Nowoczesne technologie 43 Agnieszka Lisikiewicz, Rockwool Technical Insulation Oszczędność energii cieplnej w zakładach przemysłowych Walka ze zmianami klimatycznymi Efektywne użytkowanie energii Walka ze zmianami klimatycznymi stanowi dla Unii Europejskiej priorytet. W całej Europie podejmowane są intensywne działania, mające na celu znaczące ograniczenie emisji gazów cieplarnianych oraz nakłonienie innych państw i regionów do postępowania w podobny sposób. W Europie zobowiązano się do zredukowania poziomu szkodliwych emisji z roku 1990 o co najmniej 20% do roku 2020. Realizacja tego zobowiązania odbywa się poprzez postępowanie zgodne z określonymi przepisami prawnymi. Zakłady zużywające energię na poziomie przekraczającym 20 MW zobowiązane są do nadzorowania i corocznego raportowania poziomu emisji CO2, poza tym postawiono przed nimi zadanie zmniejszania tej emisji. Ogólny limit emisji zanieczyszczeń dla każdego kraju obowiązujący do roku 2012 został określony w fazach I i II Europejskiego Systemu Handlu Emisjami (EU ETS). W fazie III, która obejmie lata 2013-2020, nastąpi dalsza redukcja dopuszczalnego poziomu emisji w gospodarkach o najwyższych jej wskaźnikach. Oznacza to, że pod koniec tego okresu poziom emisji spadnie o 21% w stosunku do roku 2005. Efektywne wykorzystanie energii, zwane często wydajnością energetyczną, to najważniejszy krok w dążeniu do zredukowania obecności węgla w otoczeniu. Jak podaje Międzynarodowa Agencja Energetyczna, działanie to może przyczynić się do zrealizowania 56% potrzebnej redukcji poziomu CO2 – to więcej, niż dałoby połączenie wzrostu wykorzystania odnawialnych źródeł energii, energii jądrowej oraz sekwestracji dwutlenku węgla. Rozwiązanie: izolacja instalacji przemysłowych Efektywność energetyczna ma na celu głównie redukcję zapotrzebowania na energię potrzebną do wytwarzania produktów i świadczenia usług. Właściwy jej poziom można osiągnąć, stosując bardziej wydajne, zaawansowane technologicznie urządzenia wytwarzające elektryczność i ciepło. Innym sposobem jest dopilnowanie, aby straty ciepła w całym systemie były jak najmniejsze. Ukryty potencjał rozwiązania, jakie stanowi izolacja instalacji przemysłowych, nie został jeszcze do 44 Efektywność energetyczna w przemyśle końca zbadany. Wiadomo jednak, że izolacja przyczynia się do oszczędności energii i ograniczenia emisji CO2, co pozytywnie wpływa na wygenerowany zysk. Przeprojektowywanie i izolacja rurociągów, kanałów, kotłów i urządzeń używanych w wysokiej temperaturze sprawi, że w przyszłości zużycie energii i węgla zostanie ograniczone. Należy przygotować odpowiedni projekt i właściwie zamontować wymaganą izolację. Dzięki temu zużycie energii w zakładzie przemysłowym nie tylko zostanie znacząco obniżone, ale pozwoli też na zaoszczędzenie milionów euro i ograniczenie szkodliwego wpływu na środowisko. Zakresy temperatur w sektorze przemysłowym Huty stali i żelaza Rafinerie Elektrownie na paliwa kopalne Przemysł papierniczy Przemysł chemiczny i petrochemiczny Przemysł włókienniczy Budownictwo Przemysł drzewny Przemysł spożywczy i tytoniowy Kopalnie i przemysł wydobywczy Przemysł maszynowy Opłacalność izolacji 0% 10% Niskie temp. powierzchni <100 st.C Założenia Europejskiego Systemu Handlu Emisjami (EU ETS) stanowią, że od 2013 roku obowiązkowe będą działania zmierzające do stopniowej redukcji emisji CO2, tak aby w roku 2020 była ona o 21% niższa niż w roku 2005. Wydatki na energię stanowią główną część rocznych kosztów produkcji. W przypadku rafinerii może to być nawet 60%. Roczne wydatki ponoszone na energię często decydują o tym, czy dana firma generuje zyski czy przynosi straty. Właściciele, projektanci i użytkownicy dużych zakładów przemysłowych stoją przed zadaniem maksymalnego zredukowania zużycia energii, co pozwoli na osiągnięcie długotrwałego zrównoważenia podejmowanych działań. Konsumpcja paliwa w PJ/rok Kopalnie i przemysł wydobywczy Przemysł włókienniczy Budownictwo Przemysł drzewny Przemysł maszynowy Przemysł spożywczy i tytoniowy Przemysł papierniczy Huty stali i żelaza Przemysł chemiczny i petrochemiczny Rafinerie 0 500 1000 1500 2000 Źródło: Raport ECOFYS „Climate protection with rapid payback, 2012” Oszczędność energii i wydatków Redukcja zużycia energii i poziomu emisji CO2 już dziś jest przedmiotem inwestycji sektora przemysłu. Jednak ukryty potencjał istniejącego rozwiązania, jakim jest izolacja, nie został jeszcze do końca wykorzystany. Izolację można stosować w każdym miejscu zakładu przemysłowego. Izolacje stosuje się głównie w celu ochrony personelu przed poparzeniami, czyli ze względów bezpieczeństwa. Kolejnym powodem stosowania izolacji jest hamowanie przepływu energii w obrębie procesów przemysłowych, czyli zmniejszanie strat ciepła do otoczenia. Chcąc oszacować wartość izolacji, warto wziąć pod uwagę jeszcze jeden ważny czynnik – energię zainwestowaną w utrzymanie temperatury medium w określonym limicie dla zapewnienia prawidłowego przebiegu procesów wytwórczych. 20% 30% 40% 50% Średnie temp. powierzchni 100-300 st.C 60% 70% 80% 90% 100% Wysokie temp. powierzchni >300 st.C Źródło: Raport ECOFYS „Climate protection with rapid payback, 2012” Koncentracja na izolacji Należy pamiętać, że odpowiednio zaprojektowana i utrzymana izolacja pozwala nie tylko zaoszczędzić energię, lecz także poprawić jakość pracy w zakładzie. Dla wielu właścicieli zakładów nie jest zaskoczeniem, iż podczas opadów deszczu konieczne jest zwiększenie poziomu wytwarzanej pary, pozwalające na właściwe ich ogrzanie. Zapotrzebowanie na ogrzewanie może wzrosnąć nawet o 25%. Główną przyczyną takiej sytuacji jest uszkodzona izolacja oraz nieodpowiednio wykonane zabezpieczenie elementów takich jak zawory i kołnierze. Co więcej, w projektach systemów izolacyjnych często nie uwzględnia się założenia, że mają one do minimum ograniczać straty ciepła w zakładzie. Skutki uszkodzeń lub braku powtórnego zamontowania izolacji po przeprowadzeniu prac konserwacyjnych, np. na zaworach, są bardzo poważne. W wielu przypadkach uszkodzenia izolacji redukcja utraty ciepła jest o 40% mniejsza. Koszty naprawy systemu izolacyjnego zwykle są znikome w porównaniu do rocznych oszczędności energii. Uszkodzenie okładziny izolacyjnej będzie skutkowało nie tylko zwiększonymi stratami ciepła, ale też dostaniem się do systemu wody, która może spowodować korozję. Wynikające z niej koszty i inne, nieprzewidziane straty energii mogą osiągnąć znaczącą wielkość. Koszty kontroli i napraw w każdym przypadku są znikome w porównaniu z oszczędnościami w skali roku. Potencjalne korzyści z izolowanego zaworu • Rura parowa 220°C • Średnica rury DN150 • Lokalizacja na zewnątrz przy temp. otoczenia 20°C • Średnie warunki wiatrowe • Straty energii przy braku izolacji (w skali roku): 2895 euro • Koszt izolacji: 200 euro • Straty energii dla zaizolowanego zaworu (w skali roku) 600 euro • Wzrost efektywności energetycznej o 80% • Czas zwrotu inwestycji: < 2 miesięcy Źródło: Nederlands Centrum Technische Isolatie Nowoczesne technologie Jak oszacować skuteczność istniejącej izolacji? Podczas modernizacji sieci przesyłowych, np. transport pary z przyzakładowej ciepłowni do budynku produkcyjnego, często można spotkać starą, 30 letnią izolację, zastanawiając się czy nadal spełnia ona swoje funkcje termiczne. Najbardziej skuteczne do oceny jej przydatności wydaje się porównanie spadku temperatury na długości rurociągu. Jeżeli spadek jest w dopuszczalnym przedziale to można wywnioskować, że izolacja działa prawidłowo. Skuteczną metodą jest też obliczenie ile kosztuje tracona energia. Analizę taką przeprowadza się w oparciu o sprawdzenie rzeczywistych strat ciepła na pracującej instalacji. Następnie biorąc pod uwagę czas eksploatacji (zazwyczaj do 25 lat) i cenę energii cieplnej, można przeliczyć ile kosztują straty na przesyle. Grubość izolacji jednoznacznie przekłada się na wielkość strat ciepła. Im większa strata ciepła tym większy koszt traconej energii. Przykład: • Rurociąg DN 350 • Temp. czynnika 135 0C • Grubość izolacji 120 mm • Materiał izolacyjny otulina z wełny mineralnej • Płaszcz zewnętrzny: stal galwanizowana Z obliczeń wynika, że straty ciepła dla zadanych warunków brzegowych wynoszą: q = 69 W/m ( w przeliczeniu na 1 metr bieżący rurociągu) q = 37 W/m2 (w przeliczeniu na 1 m2 powierzchni rurociągu) Przy założeniu, że rurociąg DN 350 ma długość 500 metrów, strata ciepła dla całego odcinka wyniesie Q = 34500 W, tj. 34,5 kW. Zakładając, że instalacja pracuje 8500 godzin w roku, daje to 293 250 kWh lub w przeliczeniu na jednostkę ciepła 1 056 GJ. 45 Jeżeli przyjmiemy średnią cenę ciepła 50 zł/GJ, to dla obliczanego 500-metrowego odcinka instalacji napowietrznej DN 350 koszt traconej energii w ciągu roku wyniesie 52 800 zł. Zwiększenie grubości izolacji przyczynia się do obniżenia kosztów dostarczonej energii cieplnej ale towarzyszy temu jednocześnie wzrost kosztów inwestycji. Dlatego należy poszukiwać ekonomicznej grubości izolacji, która przyniesie oszczędność ciepła w czasie zakładanego okresu eksploatacji instalacji z uwzględnieniem zmniejszenia wykorzystania pierwotnych surowców energetycznych oraz ograniczenia emisji CO2 do atmosfery. Oblicz, ile zaoszczędzisz Standardowo wielkość inwestycji związanych z zarządzaniem energią, np. w izolację, wylicza się, wykorzystując narzędzia planowania kapitałowego, takie jak prosty okres zwrotu czy zwrot z inwestycji (ROI). Dobrą strategią jest rozważenie wszystkich korzyści z inwestycji uzyskanych na wszystkich etapach projektu. Jeśli przewidywany rzeczywisty okres eksploatacji izolacji ma wynosić 25 lat, model finansowy musi odzwierciedlać również jej całościowe znaczenie dla organizacji po upływie prostego okresu zwrotu. W ciągu ponad 70 lat działania ROCKWOOL zgromadził bogatą wiedzę na temat branży przemysłowej i energetycznej. Na stronie ROCKWOOL można znaleźć program Rockassist do obliczania on-line strat ciepła (i potencjalnych oszczędności) oraz instrukcje prawidłowego montażu zmodernizowanej izolacji. ROCKWOOL zatrudnia specjalistów w dziedzinie izolacji, którzy z przyjemnością podzielą się swoją wiedzą. W przypadku jakichkolwiek pytań czy wątpliwości wystarczy skontaktować się z Działem Serwisu Technicznego lub Inżynierami Sprzedaży. ® IST gram S S pro 41 A 2 y y K 2 C tow cyjn O 1 O R erne ula N IS nt kalk ą E i – m or n zz a ter Izolacje techniczne zaprojektowane przez ekspertów Skorzystaj z profesjonalnej wiedzy. Wypróbuj ROCKASSIST®, a obliczenie grubości izolacji technicznej stanie się proste jak nigdy dotąd! Bezpłatny dostęp do ROCKASSIST® tylko na www.rockwool-rti.pl www.rockwool-rti.pl Ekspercki poziom doradztwa i 75-letnie doświadczenie w dziedzinie izolacji technicznych teraz w zasięgu ręki – w jednym programie dla profesjonalistów ROCKASSIST! Genialnie proste i przyjazne narzędzie w połączeniu ze zrównoważonymi rozwiązaniami ProRox ze skalnej wełny mineralnej to gwarancja dobrania najlepszej możliwej izolacji chroniącej przed ogniem, ciepłem, hałasem i stratami energii przy jednoczesnej redukcji emisji CO2. Zaufaj ekspertom! Oblicz idealną grubość izolacji z ROCKASSIST, bezpłatnym internetowym programem kalkulacyjnym. Zarejestruj się na www.rockwool-rti.pl lub zadzwoń pod numer: 68 385 01 26. Pomożemy Ci rozwijać Twój biznes. Nowe technologie 47 Wojciech Derwiński, Termocert Termowizja w badaniach rurociągów Kamera termowizyjna to jeden z najbardziej uniwersalnych przyrządów pomiarowych wymyślonych i opracowanych przez człowieka. Diagnostyka termowizyjna pozwala uzyskać dokładne informacje na temat różnych zjawisk termodynamicznych, dlatego zakres jej zastosowań jest imponujący. Poniższe zdjęcie, wykonane z wysokości ok. 35 m, przedstawia obraz termiczny rurociągów pary technologicznej i kondensatu na terenie pompowni w rafinerii LOTOS w Gdańsku, pozwalający ocenić stan izolacji termicznej i wykryć ewentualne miejsca rozlewów. Oprócz zastosowań typowo wojskowych, od których zresztą termowizja wzięła swój początek, do najbardziej popularnych dziedzin należy m.in.: • wykrywanie mostków termicznych oraz wad i uszkodzeń izolacji cieplnej budynków, instalacji chłodniczych, pieców elektrycznych, suszarni, kotłów, kadzi, rurociągów i kanałów, • wykrywanie miejsc ucieczki ciepła i pęknięć w instalacjach centralnego ogrzewania, sieciach ciepłowniczych i wodociągowych, • lokalizowanie przebiegu sieci ciepłowniczych i rur 48 • • • • • • • Efektywność energetyczna w przemyśle z ciepłą wodą oraz badanie drożności rur w parownikach, przegrzewaczach pary itp., kontrola pracy kotłów i turbozespołów, wykrywanie uszkodzeń wymienników ciepła, oceny stanu technicznego kominów, elektrofiltrów i przewodów spalinowych, wykrywania punktów przegrzania urządzeń i instalacji elektrycznych, jak np.: bezpieczników, styków, łączników, linii napowietrznych i kablowych, podstacji, transformatorów, tyrystorów, silników, izolatorów, obwodów elektrycznych, monitorowanie i wykrywanie punktów przegrzania maszyn i urządzeń wirujących, łożysk, przekładni, wałów, sprzęgieł, pasków napędowych, łańcuchów, kompresorów i pomp, badanie silników spalinowych i turbin itp. badanie rozpływu ciepła i ocena jakości chłodzenia podzespołów w obwodach elektronicznych, badanie środowiska np. rejestrowanie z samolotu rozkładu temperatury powierzchni lądów i wód, wykrywanie samozapłonów hałd węglowych, składowisk śmieci, silosów, lokalizacja skażeń cieplnych wód i gruntów itp. Dzięki termografii możliwe staje się wczesne wykrycie miejsc potencjalnych zagrożeń, co pozwala bez problemów zaplanować prace remontowe i dzięki temu uniknąć kosztownych przestojów w produkcji czy nieoczekiwanych awarii. • wykrywania zbrojeń w betonie po uprzednim ich indukcyjnym nagrzaniu, • projektowania odzieży zimowej itp. Oprócz zastosowań typowo technicznych termowizja jest wykorzystywana również w diagnostyce medycznej m.in. do lokalizowania na ciele człowieka miejsc o podwyższonej temperaturze lub asymetrycznym jej rozkładzie (onkologia, reumatologia, ginekologia, okulistyka). Dotyczy to także weterynarii (m.in. coraz bardziej popularne są badania termowizyjne koni), zgodnie z zasadą, że żadne zwierzę nie powie lekarzowi co mu dolega a transport dużych zwierząt jest trudny a często nawet niebezpieczny. Podstawy termowizji Każde ciało o temperaturze wyższej od zera bezwzględnego (-273,15 °C) emituje promieniowanie elektromagnetyczne, którego energia rośnie wraz ze wzrostem temperatury. Pasmo promieniowania widzialnego dla człowieka odpowiada długości fali λ od 0,35 μm do 0,75 μm. Normalna obserwacja obrazów w widzialnym paśmie promieniowania opiera się na zjawisku rozproszenia światła słonecznego. Słońce, którego temperatura wynosi ok. 6000 K emituje światło żółte a jego maksimum wypada mniej więcej w środku widma światła widzialnego tj. 0,5 μm. Zestaw bezpieczników automatycznych zamocowanych na listwie montażowej w rozdzielni Badania termowizyjne można a wręcz należy prowadzić pod pełnym obciążeniem, co w przypadku innych metod diagnostycznych nie jest praktycznie możliwe. Dzięki kamerom termowizyjnym ilość wykrytych miejsc potencjalnych zagrożeń jest znacznie większa a sam proces kontroli staje się łatwy, szybki i bezpieczny oraz w dużym stopniu niezależny od odległości i utrudnionego dostępu do badanego obiektu. Trudno nawet wyobrazić sobie jak duża może być różnorodność zastosowań kamer termowizyjnych. Zapewne niewiele osób wie, że z powodzeniem wykorzystuje się je w badaniach typowo przemysłowych m.in. do: • analizy nagrzewania się opon samochodowych na stanowiskach testowych i w czasie ruchu, Termografia polega natomiast na rejestracji obrazu powstającego w „niewidzialnym” pasmie promieniowania zwanego promieniowaniem podczerwonym (0,75-15 μm) i przekształceniem go na obraz widzialny z wykorzystaniem wybranej palety barw odpowiadających temperaturom na obserwowanej powierzchni. Pierwsze kamery termowizyjne (a właściwie skanery) opracowane na zlecenie wojska ok. 1960 r. ważyły ponad 60 kg, wymagały uciążliwego chłodzenia za pomocą ciekłego azotu a obraz był tworzony na zasadzie skanowania. Stopniowo wraz z rozwojem elektroniki zamiast chłodzenia azotem udało się wprowadzić tzw. pompę Stirlinga wykorzystującą sprężanie i rozprężanie gazu helowego a następnie zastąpić ją chłodziarką działającą na zasadzie termoelektrycznego efektu Peltiera. Nowoczesne technologie 49 Termogram trasy rurociągów pary technologicznej wykonany przy słonecznym i bezchmurnym niebie Współczesne kamery termowizyjne wyposażone są w niechłodzone, dwuwymiarowe matrycowe detektory promieniowania działające najczęściej w oparciu o zjawisko bolometryczne. Obecnie w profesjonalnych kamerach termowizyjnych stosuje się matryce mikrobolometryczne o rozdzielczości obrazowej 640 x 480, których czułość termiczna wynosi ok. 0,03-0,04 K. Należy przy tym wyraźnie zaznaczyć, że w rzeczywistości kamera termowizyjna nie mierzy temperatury badanego obiektu, gdyż jej działanie opiera się na detekcji promieniowania podczerwonego (w paśmie od 8 do 14 μm) wysyłanego przez obiekt a określenie temperatury następuje samoczynnie dla każdego piksela obrazu po przeliczeniu energii i uwzględnieniu założonego przez operatora współczynnika emisyjności, którego wartość zależy od rodzaju materiału, geometrii i wykończenia badanej powierzchni. Trzeba zdawać sobie sprawę, że oprócz promieniowania pochodzącego od samego obiektu, do kamery dociera również promieniowanie z otoczenia odbite od powierzchni obiektu, przy czym jego udział jest tym większy im silniejsze są właściwości odbiciowe tego obiektu (niższa emisyjność powierzchni). W przypadku silnie odbijających materiałów, takich jak szkło, szlifowany kamień, nieutleniona stal lub polerowane aluminium (o emisyjności 0,04 – 0,1), udział promieniowana odbitego przekracza 90%, w rzeczywistości zatem o wyniku pomiaru decyduje temperatura otoczenia obiektu a nie sam obiekt. Z tego też powodu wszystkie obserwacje na otwartej przestrzeni powinny być prowadzone w warunkach pełnego zachmurzenia przy niskim pułapie chmur, których temperatura jest zbliżona do temperatury powietrza atmosferycznego. Zarówno słońce jak i czyste bezchmurne niebo, którego temperatura może sięgać nawet -70⁰C, uniemożliwiają wykonanie prawidłowych obserwacji kamerą termowizyjną, o czym niestety nie wie dość liczna rzesza amatorów posługujących się kamerami termowizyjnymi, które dzięki spadającym w ostatnich latach cenom stają się coraz bardziej dostępne. Pomiary temperatury obiektów zlokalizowanych na otwartej przestrzeni są też w dużym stopniu zależne od siły i kierunku wiatru, który może powodować wychłodzenie badanych powierzchni i znaczące zróżnicowanie ich temperatury, wpływając w ten sposób na dokładność pomiaru. Na termogramie rurociągów pary technologicznej i kondensatu, zarejestrowanym przy bezchmurnym niebie widać wyraźnie, że temperatura płaszcza ochronnego izolacji rurociągów nie odpowiada rzeczywistości, gdyż stanowi odbicie zimnego nieboskłonu na metalicznej powierzchni. Na końcowy wynik wpływa także tłumienie obu wspomnianych rodzajów promieniowania przez atmosferę znajdującą się na drodze pomiaru. Dlatego istotnym czynnikiem jest oddalenie kamery od obiektu, zwłaszcza gdy chodzi o większe odległości a powietrze zawiera dużo wilgoci oraz pyłów. Do tego dochodzi jeszcze promieniowanie z samej atmosfery oraz promieniowanie nieużyteczne pochodzące z silnych źródeł znajdujących się poza obszarem obserwacji. Doświadczony operator musi brać pod uwagę wpływ wszystkich wyżej wymienionych czynników zakłócających i przystępować do badania we właściwych warunkach (tj. o odpowiedniej porze dnia i zachmurzeniu, braku mgły lub opadów) oraz prowadzić je w sposób minimalizujący wpływ tych czynników (np. poprzez zmianę kierunku obserwacji, osłonięcie silnych źródeł promieniowania itp.) Ostatecznie obliczanie temperatury obiektu odbywa się automatycznie na podstawie sygnału ze skalibrowanej kamery z wykorzystaniem określonego wzoru pomiarowego, przy czym operator musi podać szereg parametrów niezbędnych do wykonania obliczeń, w tym m.in: • emitancję i odległość obiektu, • temperaturę i wilgotność względną powietrza atmosferycznego, • efektywną ew. odbitą temperaturę otoczenia obiektu (tzw. temperaturę radiacyjną), Konieczność podania tych parametrów czasami bywa dość kłopotliwa dla operatora, ponieważ zwykle nie ma prostych sposobów na dokładne określenie emitancji i transmitancji atmosfery w rzeczywistej sytuacji. Te dwie temperatury sprawiają na ogół mniej problemów, jeśli w otoczeniu nie ma dużych i silnych źródeł promieniowania. 50 Efektywność energetyczna w przemyśle Tak więc przy pomiarach temperatury za pomocą kamer termowizyjnych należy liczyć się z kilkoma rodzajami błędów: • błędy metody – w tym: błąd oszacowania emisyjności ε obiektu, błąd spowodowany wpływem odbitego przez obiekt promieniowania otoczenia oraz wpływem promieniowania samego otoczenia, błąd spowodowany ograniczoną transmisją atmosfery i jej promieniowaniem (emisją) – w typowych sytuacjach pomiarowych błędy te osiągają nawet kilka procent, • błędy kalibracji – wynikające z innych warunków rzeczywistych pomiaru w stosunku do warunków panujących w trakcie fabrycznej kalibracji kamery), • błędy toru elektronicznego – spowodowane szumami i ograniczonym pasmem przenoszenia detektora, wahaniami wzmocnienia przedwzmacniacza i innych układów elektronicznych oraz ograniczoną rozdzielczością i nieliniowością przetworników analogowo-cyfrowych – nie przekraczają na ogół ±1%. Badania rurociągów i sieci ciepłowniczych Sieci rurociągów są najbardziej ekonomicznym i najbezpieczniejszym środkiem transportu ropy naftowej, gazów i innych produktów płynnych na duże odległości, ale muszą spełniać wysokie wymagania bezpieczeństwa i niezawodności. Trwałość rurociągów prawidłowo wykonanych i ułożonych oraz właściwie konserwowanych jest niemal nieograniczona. Uszkodzenia rurociągów mogą być spowodowane ukrytymi wadami materiałowymi lub wadliwym wykonaniem np. stopniową korozją spowodowaną przez wodę gromadzącą się w obniżeniach terenu. Awarie mogą też powstać w wyniku niewłaściwego prowadzenia prac budowlanych w sąsiedztwie rurociągu (np. podczas robienia wykopów) lub na skutek poważnych kolizji drogowych, ruchów tektonicznych oraz sabotażu czy działań terrorystycznych. Wady izolacji termicznej w miejskiej sieci ciepłowniczej Z danych podawanych przez producentów kamer wynika, że pomiar bezwzględnej wartości temperatury – nawet przy użyciu profesjonalnej kamery termowizyjnej – jest zawsze obarczony pewnym błędem, który zależy od ww. czynników i dla kamer profesjonalnych może wynosić ok. ±2% lub ±2⁰C a w popularnych kamerach tzw. „budowlanych” może sięgać nawet ±5% lub ±5⁰C (zależnie od tego, która z tych wartości jest większa). Tak więc termowizyjna metoda bezstykowego pomiaru temperatury nie jest tak dokładna jak w przypadku metod stykowych np. z zastosowaniem termometrów termoelektrycznych, rezystancyjnych czy termistorowych. Dotyczy to zwłaszcza pomiarów wartości bezwzględnych temperatury. Niedokładności pomiarów termowizyjnych są szczególnie widoczne podczas pomiarów temperatury obszaru, na który składa się wiele obiektów o różnej emisyjności. Jednakże metody stykowe nie zawsze mogą być stosowane. Natomiast do niekwestionowanych zalet kamer termowizyjnych można zaliczyć po pierwsze ich bardzo wysoką czułość termiczną, dzięki której na powierzchni badanego obiektu daje się zaobserwować różnice temperatury rzędu 0,05-0,1 K a po drugie możliwość szybkiego przeprowadzenia zdalnego badania trudno dostępnych obiektów z bezpiecznej odległości. Do tego typu obiektów należą m.in. sieci energetyczne i ciepłownicze oraz różnego rodzaju rurociągi. Termowizja znalazła powszechne zastosowanie przy badaniach rurociągów i sieci ciepłowniczych, gdyż badania w podczerwieni okazały się dokładną i skuteczną metodą badania izolacji termicznej oraz wykrywania i lokalizowania wycieków, zarówno w częściach naziemnych jak i podziemnych. Kamery termowizyjne wysokiej rozdzielczości wyposażone w dodatkowe obiektywy pozwalają na prowadzenie obserwacji dużych obszarów i ze znacznej odległości. Badanie termowizyjne pozwala szybko i z bezpiecznej odległości ocenić stan izolacji i wykryć różnego rodzaju wady powodujące znaczne straty ciepła. W oparciu o wyniki badania można podjąć decyzję o ewentualnym remoncie całej instalacji lub jej części. Do typowego zakresu badań termowizyjnych należy również kontrola powykonawcza nowych lub zmodernizowanych instalacji rurociągów i sieci ciepłowniczych. Badanie kamerą termowizyjną naziemnych odcinków rurociągów pozwala zlokalizować nieszczelności będące powodem ubytków czynnika i wycieków prowadzących nieraz do znacznych strat. Ponadto, w przypadku materiałów o właściwościach łatwopalnych lub wybuchowych, rozlewiska spowodowane wyciekami mogą stanowić poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa. Nowoczesne technologie 51 Wyciek z osiedlowej sieci ciepłowniczej W przypadku podziemnych odcinków rurociągów obraz termowizyjny stanowi jedynie barwne odwzorowanie rozkładu temperatur na powierzchni badanego obszaru, ale na skutek erozji gruntu w miejscu wycieku lub innej przewodności cieplnej gruntu mokrego i suchego, na powierzchni powstają różnego rodzaju anomalie – tzw. „plamy cieplne”, które pozwalają zlokalizować źródło wycieku znajdujące się nawet na znacznej głębokości pod powierzchnią gruntu. roślin w rejonie gazociągu mogą wskazywać na występowanie wycieków. Niestety dotyczy to tylko wycieków dużych lub średnich a sama metoda jest mało dokładna i ograniczona czasowo do okresu wegetacji roślin. Inne metody jak monitoring gleby, monitoring akustyczny lub monitorowanie przepływu w wykorzystaniem metod modelowania matematycznego mają również wiele wad: są albo pracochłonne i drogie albo niezbyt skuteczne. Do najbardziej charakterystycznych miejsc na rurociągach, wykazujących anomalie w rozkładzie temperatury należą obszary wokół podpór, łuków kompensatorów oraz odcinki podlegające intensywnemu oddziaływaniu czynników zewnętrznych np. wibracjom. Znacznie wygodniejszymi urządzenia do zdalnego wykrywania wycieków gazu stały się w ostatnich latach detektory laserowe. Mogą one wykrywać nawet stosunkowo niskie stężenia metanu i nie wymagają wprowadzania sondy bezpośrednio w chmurę wycieku, dlatego też kontrola może być prowadzona na odległość bez konieczności zbliżania się do miejsc występowania nieszczelności, co jest szczególnie wygodne w przypadku zamkniętych posesji czy obszarów upraw, kiedy wymagane jest dokonanie uzgodnień z ich właścicielami. Nominalnie dla urządzeń zamontowanych na samochodach jest to ok. 30 m, choć w praktyce wszystko zależy od konkretnych warunków pomiaru. W przypadku zaawansowanych metod lotniczych w grę wchodzą odległości rzędu 300-600 m i można wtedy mówić wręcz o laserowym skanowaniu trasy gazociągu. Niestety są to urządzenia zdecydowanie droższe od wszystkich pozostałych, a tym samym znacznie trudniej dostępne. Jednym z najważniejszych zadań służb eksploatacyjnych jest skuteczne wykrywanie wycieków gazu z sieci i instalacji gazowych, zarówno w systemie przesyłu, jak i dystrybucji gazu. Istnieje szereg metod kontroli szczelności rurociągów. Na etapie wykonawczym należą do nich m.in.: próby ciśnieniowe (hydrauliczne i pneumatyczne), badania ultradźwiękowe, badania rentgenowskie oraz badania z użyciem znaczników radioizotopowych. Do lokalizowania nieszczelności rurociągów na etapie eksploatacji korzysta się z różnego typu detektorów np. detektorów płomieniowo-jonizacyjnych lub urządzeń z detektorami katalitycznymi i półprzewodnikowymi. Urządzenia te pozwalają na wykrywanie nawet niewielkich wycieków zarówno w rurociągach naziemnych jak i podziemnych sieciach oraz instalacjach gazowych, jednakże ich podstawowym ograniczeniem jest brak możliwości dokonania takiej kontroli w miejscach niedostępnych dla operatora, co wynika z konieczności pobrania powietrza atmosferycznego znad gazociągu lub z otworu wykonanego przez szpilkowanie gruntu. Do zdalnych metod można zaliczyć np. obserwowanie stanu wegetacji roślin podczas oblotu śmigłowcem trasy g azociągu. Zakłócenia objawiające się żółknięciem lub brązowieniem W przypadku kamer termowizyjnych do wykrycia wycieku gazu można wykorzystać ich wysoką czułość termiczną, pozwalającą ze znacznej odległości zlokalizować chmurę gazu, której temperatura w okolicy miejsca wycieku ma obniżoną temperaturę w wyniku gwałtownego rozprężenia gazu z gazociągu o wysokim ciśnieniu roboczym. Pomiary termowizyjne w praktyce Przystępując do przeprowadzenia badań należy przestrzegać szeregu podstawowych zasad, co pozwala wyeliminować lub ograniczyć możliwość popełnienia błędów. 52 Efektywność energetyczna w przemyśle Podparcie ruroci•gu parowego Jak już wspomniano wcześniej, duże znaczenie mogą mieć silne źródła ciepła lub chłodu oddziaływujące na badany obiekt, zwłaszcza jeśli jest to materiał o niskiej emisyjności, czyli silnie odbijający promieniowanie z otoczenia. Dlatego też w przypadku prowadzenia badań na otwartej przestrzeni powinno panować pełne zachmurzenie i niski pułap chmur, dzięki czemu określenie przez operatora tzw. temperatury radiacyjnej nie stanowi większego problemu. Pamiętając o znanej zasadzie, że „kąt padania równa się kątowi odbicia” czasem wystarczy właściwy dobór stanowiska pomiarowego dla zmniejszenia tzw. „wzniosu” kamery, co pozwala ograniczyć wpływu odbitego promieniowania nieboskłonu. Z tego samego powodu wykonując zdjęcia na wprost, zawsze warto wiedzieć, co ma się „za plecami”. Oczywiście badanie nie powinno obywać się podczas opadów deszczu lub śniegu ew. podczas silnego zamglenia, gdyż czynniki te wpływają w istotny sposób na właściwości tłumiące powietrza na drodze pomiarowej. Pamiętać trzeba także o tym, że silny wiatr w znacznym stopniu zaburza obraz termiczny badanego obiektu niejako go „ochładzając”. Jak już wspomniano bardzo istotne jest przede wszystkim określenie emisyjności badanych obiektów. Wprawdzie istnieją tabele, które podają emisyjność najczęściej spotykanych materiałów dla typowego zakresu długości fali wykorzystywanego w kamerach długofalowych tj. 8 – 14 μm, ale trzeba brać też pod uwagę, że emisyjność badanych obiektów zależy nie tylko od materiału i temperatury powierzchni ale również od jej stanu tzn. przede wszystkim od stopnia chropowatości. W przypadku naziemnych rurociągów określenie emisyjności może stanowić poważny problem. Płaszcz ochronny izolacji cieplnej rurociągów wykonany jest najczęściej z segmentów blach ocynkowanych lub aluminiowych. Współczynnik emisyjności powierzchni nowych blach jest bardzo niski i wynosi od 0,04–0,2. Dlatego też mierząc kamerą termowizyjną temperaturę płaszcza ochronnego izolacji rurociągów należy wybierać takie miejsca na jego powierzchni, których współczynnik emisyjności jest stosunkowo wysoki np. miejsca zabrudzone, silnie utlenione, skorodowane lub pomalowane farbą. Można także wykorzystać istniejące naklejki lub opisy wykonane farbą albo nakleić na rurociągu odcinki taśmy samoprzylepnej o znanej emisyjności. Podczas badania rurociągów podziemnych problemem dla operatora kamery może być ich lokalizacja. Dlatego dobrze jest prowadzić pomiary w towarzystwie osoby znającej przebieg całej instalacji. Dotyczy to zwłaszcza poszukiwania wycieków w sieciach preizolowanych, których przebieg dzięki doskonałej izolacji może być dla operatora zupełnie niewidoczny i wymagać wcześniejszego oznakowania przez użytkownika. Kolejnym ważnym czynnikiem jest uwzględnienie zależności pomiędzy wielkością obiektu a odległością z jakiej zamierzamy prowadzić jego badanie. Każda kamera termowizyjna ma określoną rozdzielczość przestrzenną, która jest zależna od ogniskowej obiektywu oraz wymiaru pojedynczego piksela. W kamerze o rozdzielczości obrazowej 640 x 480 pikseli z teleobiektywem o kącie polowym 15° jednostkowe pole widzenia (IFOV) wynosi 0,41 mrad. Aby mieć pewność, że przynajmniej w obrębie jednego piksela temperatura nie będzie wynikiem uśrednienia różnych temperatur, lecz będzie odpowiadać rzeczywistej temperaturze w tym obszarze, przyjmuje się, że minimalny wymiar obiektu musi odpowiadać 2,5-krotnej wielkości pojedynczego piksela. Oznacza to, że minimalna wielkość anomalii termicznej, której temperaturę można taką kamerą zmierzyć prawidłowo z odległości np. 10 m wynosi ok. 2,6 cm. Z jednej zatem strony, możliwość prowadzenia obserwacji z większej odległości pozwala objąć od razu większe fragmenty badanego rurociągu co znacznie przyspiesza całe badanie, z drugiej jednak trzeba się liczyć z możliwością pominięcia istotnych elementów o mniejszych wymiarach. Tak więc zależnie od tego, czy badanie będzie prowadzone z poziomu terenu w trybie pieszego obchodu całej trasy ew. podczas przejazdu samochodem, czy też zostanie wykorzystany podnośnik samochodowy o kilkudziesięciometrowym wysięgu lub śmigłowiec, konieczny jest właściwy dobór sprzętu pomiarowego. Nowoczesne technologie Ostatnią rzeczą, o którą operator musi szczególnie dbać jest właściwe ustawienie ostrości każdego zdjęcia. O ile bowiem wszystkie pozostałe elementy równania pomiarowego jak temperaturę i wilgotność powietrza, temperaturę otoczenia, odległość obiektu i jego emisyjność można będzie skorygować podczas opracowywania wyników z pomocą komputera, to nieostrego zdjęcia nie uda się już nigdy poprawić. Straty ciepła na rurociągach Straty ciepła jakie występują przy przesyłaniu energii z miejsca wytwarzania (najczęściej kotłowni) do miejsca jej wykorzystania stanowią istotny problem dla energetyki cieplnej. Źródła podają, że w przypadku sieci ciepłowniczych sięgają one ok. 14% ilości przesyłanego ciepła a w okresie letnim, kiedy ciepło jest wykorzystywane wyłącznie do przygotowania ciepłej wody użytkowej, mogą być nawet dwukrotnie większe. W odniesieniu do rurociągów pary technologicznej i kondensatu, które są zwykle znacznie krótsze od sieci ciepłowniczych, straty mogą być także dość znaczne, głównie z uwagi na dużo wyższe temperatury czynnika roboczego. Dlatego też bardzo ważnym zadaniem energetyki cieplnej jest zminimalizowanie strat energii cieplnej przesyłanej rurociągami, co wymaga zarówno zastosowania dobrej izolacji termicznej rurociągów jak i ograniczenia niekorzystnego wpływu zastosowanego osprzętu i elementów pomocniczych m.in. różnego rodzaju zamocowań jak podpory, stopy, uchwyty, obejmy czy zawieszenia a także połączenia kołnierzowe, zasuwy, króćce pomiarowe itp., które zwykle wystają z warstwy izolacyjnej. Oprócz takich czynników jak zastosowane rozwiązania konstrukcyjne, wymiary poszczególnych elementów czy rodzaj zastosowanych materiałów a także grubość i parametry użytych materiałów izolacyjnych, bardzo duże znaczenie może Nieizolowane odpowietrzniki na rurociągu ciepłowniczym 53 mieć wadliwy montaż, niewłaściwa eksploatacja i konserwacja rurociągów, od której zależy ich stan techniczny. Zgodnie z ustawą z dnia 21.12.2000r o dozorze technicznym (Dz. U. Nr 122 poz. 1321) z późniejszymi zmianami a także rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 16 lipca 2002 r. w sprawie rodzajów urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu (Dz.U. Nr 120, poz. 1021), zmienionym rozporządzeniem z dnia 3 lutego 2003 r. (Dz.U. Nr 28, poz. 240), wydanym na podstawie art. 5 ust. 2 ustawy o dozorze technicznym, rurociągi jako urządzenia ciśnieniowe podlegają okresowym i doraźnym badaniom technicznym, które winny być przeprowadzone przez Urząd Dozoru Technicznego w ściśle określonych odstępach czasu, zależnych od ich parametrów roboczych. W ramach badań okresowych przeprowadza się rewizje zewnętrzne rurociągów tzw. w ruchu, których celem jest m.in. sprawdzenie czy podczas ich użytkowania nie występuje wyciek czynnika na zewnątrz rurociągu. Ocenie poddaje się stan techniczny rurociągu dokonując m.in. oględzin zewnętrznych całego rurociągu, łącznie z podparciami i zawieszeniami a także stan dostępnych elementów rurociągu, w szczególności prawidłowość działania osprzętu zabezpieczającego i armatury. Sprawdzana jest również zgodność parametrów roboczych rurociągu z parametrami określonymi w dokumentacji technicznej. Nieocenioną pomoc podczas tego rodzaju badań stanowi termowizja. Pozwala ona bowiem na przeprowadzenie oceny stanu izolacji cieplnej rurociągów oraz wykrycie występujących wad (m.in. ubytków w warstwie izolacji, mostków termicznych itp.) nawet z większej odległości. Jest to zaletą zwłaszcza w przypadku rurociągów biegnących na wysokich estakadach i nasypach lub w tzw. muldach (zagłębieniach terenu) oraz wszędzie tam gdzie bezpośredni dostęp do rurociągu jest utrudniony lub wręcz niemożliwy. 54 Efektywność energetyczna w przemyśle Jak wspomniano dzięki wyjątkowo wysokiej czułości temperaturowej kamer, która może sięgać nawet 0,03K, pomiar bezwzględnej wartości różnicy temperatur charakteryzuje się bardzo wysoką dokładnością, w pełni wystarczającą do wykrycia nawet niewielkich mostków termicznych. Mostkami termicznymi bywają również elementy zaworów, kołnierzy śrubowych, zasuw i króćców pomiarowych, których fragmenty a czasem nawet całość nie jest lub nie może być ze względów konstrukcyjnych lub eksploatacyjnych osłonięta warstwą izolacyjną. Mostki termiczne (cieplne) są to miejsca charakteryzujące się gorszą termoizolacją i bardziej intensywnym przenikaniem ciepła w stosunku do pozostałych odcinków sieci. Niekiedy tylko na podstawie analizy dokumentacji lub oględzin przeprowadzonych w ramach wizji lokalnej można przewidzieć miejsca występowania mostków termicznych, które wynikają ze sposobu zamocowania i łączenia odcinków rurociągów a także ich wyposażenia w niezbędną armaturę tj. zasuwy, zawory, króćce, elementy kontrolne i pomiarowe. Jednak dużo trudniejszym zadaniem jest zlokalizowanie mostków termicznych i innych miejsc strat ciepła spowodowanych złymi rozwiązaniami technicznymi, nieprawidłowościami montażu lub nieodpowiednią eksploatacją. Niekiedy miejsca występowania mostków termicznych można zlokalizować wyłącznie dzięki badaniu termowizyjnemu. Bywają to najczęściej różnego rodzaju podzespoły konstrukcyjne jak klocki oporowe czy wsporniki płaszcza ochronnego izolacji, które są przesłonięte elementami warstwy izolacyjnej a przez to pozostają niewidoczne dla oka ludzkiego. Do najczęściej spotykanych wad powodujących znaczne straty ciepła przy przesyle należą: Mostki termiczne Do mostków termicznych najczęściej występujących w instalacjach rurociągów należą wszelkiego rodzaju zamocowania jak np. podparcia i uchwyty (podstawy kulkowe i ślizgowe, stoły sprężynowe, stopy itp.) a także zawieszenia cięgnowe lub sprężynowe. Ich głównym zadaniem jest przenoszenie obciążenia i prowadzenie rurociągów biegnących w płaszczyźnie poziomej i pionowej. Niestety zwykle wystają one częściowo z warstwy izolacji a tym samym w wielu wypadkach są miejscami występowania silnych mostków termicznych, powodujących znaczne straty ciepła. Obsunięcie warstwy izolacyjnej rurociągu Nierównomierna grubość warstwy izolacyjnej Zmniejszenie grubości izolacji to najczęściej skutek nierównomierności powstałych podczas niestarannego montażu, bądź w wyniku „obwiśnięcia” izolacji a także mechanicznej deformacji warstwy izolacji, jej rozerwania lub opadnięcia a czasem nawet całkowitego braku izolacji właściwej. tego rodzaju braki spotyka się dość często na łukach. Niekiedy miejscowa zmiana grubości izolacji jest wymuszona krzyżowaniem się przewodów lub występowaniem innych urządzeń zlokalizowanych w bezpośrednim sąsiedztwie rurociągu. Zawilgocenie warstwy izolacyjnej Uszkodzenie lub ubytki płaszcza ochronnego (np. brak segmentów) a także jego złe ułożenie bywa powodem lokalnego zawilgocenia warstwy izolacyjnej na skutek opadów deszczu co powoduje pogorszenie parametrów właściwej warstwy izolacyjnej. Przyczyną zawilgocenia może być również wykraplanie pary wodnej przez nieszczelności armatury lub urządzeń sąsiadujących. Kamery termowizyjne do wszystkich zastosowań FLIR C2 80 x 60 pikseli FLIR E4 80 x 60 pikseli FLIR E5 120 x 90 pikseli FLIR E6 160 x 120 pikseli FLIR E40 160 x 120 pikseli FLIR E50 240 x 180 pikseli FLIR E8 320 x 240 pikseli FLIR E60 320 x 240 pikseli FLIR T420 320 x 240 pikseli FLIR T440 320 x 240 pikseli FLIR T460 320 x 240 pikseli FLIR T600 480 x 360 pikseli FLIR T620 640 x 480 pikseli FLIR T640 640 x 480 pikseli FLIR T660 640 x 480 pikseli FLIR T1020 1024 x 768 pikseli Przedstawicielstwo Handlowe Paweł Rutkowski, ul. Rakowiecka 39A/3, 02-521 Warszawa tel.: +48(22) 849 71 90, fax. +48(22) 849 70 01, e-mail: [email protected] w w w. k a m e r y I R . c o m . p l 56 Efektywność energetyczna w przemyśle Wojciech Halkiewicz, ARIA-C Dobre praktyki w kontekście poprawy efektywności Wytwarzanie sprężonego powietrza Sprężone powietrze to bardzo drogie medium energetyczne ze względu na niską sprawność procesu sprężania. Przyjmuje się, że ta sprawność wynosi średnio około dziesięciu, maksymalnie kilkunastu procent. Energia elektryczna dostarczona do sprężarki w większości zamienia się na ciepło. Nawet gdyby proces miał sprawność aż 20% (co w pojedynczych wyjątkowych sytuacjach jest możliwe), oznacza to, że wyprodukowany strumień sprężonego powietrza jest 5 krotnie droższy od energii elektrycznej potrzebnej do jego wytworzenia. Taka jest przybliżona sprawność procesu produkcji powietrza. Jakie są dobre praktyki na tym etapie (obszar bilansowy „sprężarkownia”): Należy analizować pracę sprężarkowni online poprzez: • pomiar mocy i energii, • sterowanie nadrzędne sprężarkami z algorytmem oszczędzania energii, • pomiar przepływu, ciśnienia sprężonego powietrza na jednej osi czasu z mocą, pobieraną • czasy, ilość i sekwencje pracy pod obciążeniem i na biegu jałowym, • ilość rozruchów gwiazda – trójkąt każdej ze sprężarek, także śledzone on-line, • stratę ciśnienia na wkładach z filtrami wymiennymi i osuszaczach, • punkt rosy sprężonego powietrza, • ciśnienie w krytycznym punkcie instalacji, żeby kontrolować jej ogólną efektywność przesyłu powietrza. Jakie są oczekiwane parametry: • Jednostkowy pobór mocy ~0,111 kWh/m3, • Ciśnienie < ~7 bar, • Punkt rosy zwykle +3oC (4. Klasa czystości wg ISO8573.1), • Koszt jednostkowy ~0,03-0,05 zł/m3, • Możliwie niedużo rozruchów gwiazda – trójkąt, • Jeśli sprężarka ma pracować po rozruchu, to tylko w sposób efektywny, a więc pod obciążeniem („w dociążeniu”), sprężając – w odróżnieniu od pracy nieefektywnej (na biegu jałowym lub inaczej „w odciążeniu”), kiedy to sprężarka pobiera około 20% (nawet do 50%) mocy znamionowej pod obciążeniem, • Ilość rozruchów i cykli dociążeń bardzo wyrównane, • Koszt energii pobieranej na biegu jałowym <2-5%, • Strata na układzie uzdatniania (filtry i osuszacze łącznie < 0,3-0,4 bar), • Ciśnienie na stabilnym poziomie – bez dziur regulacyjnych i zawahań – regulowane w zakresie <0,5-0,7 bar. Nowoczesne technologie Ważnym elementem sprężarkowni jest zbiornik wyrównawczy. Zbiornik sprężonego powietrza spełnia funkcję nie tylko wspomagającą dla regulacji sprężarek, ale także stabilizacji ciśnienia w sieci i stabilizacji pracy wielu „powietrzożernych” odbiorników. Dobrze jest stosować zbiornik „mokry” dla sprężarek oraz zbiornik „suchy” za osuszaczami, aby magazynować w nim zapas osuszonego powietrza na potrzeby bardziej żarłocznych konsumentów. Zbiorniki ciśnieniowe powinny posiadać paszport oraz zawór bezpieczeństwa z paszportem potwierdzającym formalne sprawdzenie jego nastawy przez uprawnionego inspektora UDT. Należy je wyposażyć także w skuteczny i energooszczędny system automatycznego odwadniania oraz manometr i dostępne króćce z zaworami w celu dodatkowych alternatywnych pomiarów (ciśnienia, punktu rosy, temperatury). Zbiorniki i ich użytkownie podlegają przepisom UDT. Na wielkości zbiornika nie powinno się oszczędzać – im większy, tym lepiej dla odbiorników oraz dla sprężarek stałoobrotowych. Zbiornik łatwo dobrać korzystając z kalkulatora na stronie http://www.7bar.pl/pl/wiedza/ kalkulatory.html. Przesył sprężonego powietrza W sprężarkowni najczęściej kilka sprężarek zasila ich kolektor zbiorczy. Powinny one być włączane do niego pod kątem 45° do kierunku strumienia w kolektorze. 57 Wartość straty ciśnienia warto przeliczyć na traconą energię i jej koszt, korzystając z uproszczonej formuły – dla powietrza sprężonego do 7 bar, strata ciśnienia o 1 bar ma skutek strat energii niezbędnej do jego skompensowania w wysokości 7% energii pobieranej przez sprężarki. Pomaga to skorygować wartości prędkości, czy też straty ciśnienia w stosunku do rzeczywistego kosztu przesyłu. Instalacja powinna mieć pochylenia umożliwiające jej punktowe odwanianie. Natomiast rurociągi powinny być wyposażone w zawory umożliwiające odcinanie arterii w celu obsługi poszczególnych sekcji lub działów od głównych. Warto także na instalacji zainstalować przepływomierze, które po właściwej inwentaryzacji muszą znaleźć się w punktach odzwierciedlających pobór powietrza przez miejsca powstawania kosztów. Muszą być też zabudowywane na właściwych długościach odcinków pomiarowych. Opłaca się na taki system monitoringu wydać ok. 10% kosztów energii zużywanych na produkcję sprężonego powietrza. Ten wydatek powinien zwrócić się w okresie około 1 roku w uzyskanych oszczędnościach poprzez dyscyplinowanie konsumentów sprężonego powietrza. Wyjścia z rurociągów do przyłączanych maszyn czy linii powinny być wyprowadzane z boku lub z góry głównej arterii, żeby unikać porywania zbierających się w rurach skroplin. Średnice przyłączy powinny być możliwie duże, natomiast najlepiej gdy prędkości w gałęzi przyłącza wynoszą <15m/s. Instalacja powinna być odpowiednio bezpiecznie zamocowana i wykonana z materiałów dedykowanych do przesyłów sprężonego powietrza (obecnie najczęściej zalecane to aluminium lub stal nierdzewna), z certyfikatami materiałowymi oraz deklaracją zgodności dla każdej instalacji zgodnie z dyspozycją aktualnych zaleceń dyrektywy PED (prostych urządzeń ciśnieniowych) – polecamy w tej kwestii konsultację z UDT: http://www.udt.gov.pl/index.php?option= com_content&view=article&id=136&Itemid=714. Pobór sprężonego powietrza Fragment modułu kolektora przyłączeniowego sprężarek w sprężarkowni Takie podłączenie stosowane jest, by nie przeciążać sprężarki, która została wcześniej zainstalowana do kolektora (strumień wprowadzany nie zakłóca strumienia w kolektorze). To samo dotyczy przyłączy kilku osuszaczy połączonych równolegle, choć zwykle jest to tylko jeden osuszacz z baterią filtrów. Instalacja za sprężarkownią powinna być zamknięta w pierścień i mieć średnicę zapewniającą prędkość w rurociągach nie przekraczającą 10 m/s przy stracie przesyłu <2-5% ciśnienia początkowego. Doboru rurociągu można dokonać w oparciu o kalkulator: http://www.7bar.pl/pl/wiedza/kalkulatory.html. Od momentu wytworzenia sprężonego powietrza i uzdatnienia go (odwadniania, odolejania i osuszania) w sprężarkowni zaczyna się proces jego zużycia. Tu mamy do czynienia z kolejnymi stratami, bo okazuje się, że w obszarze poboru sprężonego powietrza (w działach produkcji zakładów przemysłowych), wycieki stanowią około 30% strumienia wyprodukowanego powietrza. ~10% stanowią straty na nieracjonalne pobory (czyszczenie, sprzątanie, chłodzenie wprost strumieniem powietrza, nadmuchy manipulacyjne bez sterowania), a także ~10% tracone jest na nadprodukcję ciśnienia, które ze sprężarkowni dostarczane jest często na poziomie znacznie wyższym niż zapotrzebowanie końcowych odbiorników (np. w sieci jest 7 bar, a zapotrzebowanie odbiorników zwykle, to 4,0-5,0 bar, z rzadka ok. 6-6,5 bar). 58 Efektywność energetyczna w przemyśle Straty ze strumienia wyprodukowanego powietrza wycieki 30% produkcja 50% sztuczne zapotrzebowanie 10% niewłaściwe zastosowanie 10% Przykłady nieszczelności znalezionych w zakładach produkcyjnych. W konsekwencji koszt sprężonego powietrza w tym obszarze wzrasta dwukrotnie, a więc do wartości 0,06-0,10 zł/m3! Co ważne, tenże obszar bilansowy to miejsce, w którym znacznie mniej dba się o oszczędzanie sprężonego powietrza, o efektywność przyłączy, o unikanie zużycia powietrza o straty wycieków. W tym obszarze potencjał oszczędności jest największy i zapewnia czasy zwrotu zaangażowanych środków do 4-6 miesięcy. Między innymi dlatego, sprężone powietrze oszczędzać powinien przede wszystkim ten, które je zużywa. Stąd także polecamy monitorowanie poboru powietrza u użytkowników oraz narzucanie im targetów oszczędzania oraz – dzięki temu – kontrolę wycieków. Tu właśnie oprócz bieżącego monitorowania zużycia powietrza i wartości ciśnienia, zaleca się regularne (nie rzadsze niż raz w roku) detekcje i naprawy wycieków. Sprężone powietrze stanowi średnio około 10% kosztów comiesięcznego rachunku za energię w zakładzie przemysłowym, w niektórych branżach stanowi to nawet 30-50%. Koszt wytworzenia sprężonego powietrza w czasie 5 letniej eksploatacji sprężarki stanowi zwykle nie mniej niż 60%. Warto zadbać o energię i inwestować w działania energooszczędne, bo w sprężonym powietrzu szybko się zwracają. TWÓJ PARTNER W OŚWIETLENIU OŚWIETLENIE TO DOPIERO POCZĄTEK NOWYCH MOŻLIWOŚCI Oświetlenie + Sterowanie Internet Monitoring Głośnik Stacja ładująca pojazdy elektryczne www.schreder.pl Nowoczesne technologie 61 Marcin Grzanka, Schreder Efektywność energetyczna w zakładach przemysłowych O ile oszczędność energii elektrycznej w przestrzeniach publicznych np. w oświetleniu ulicznym jest często powodowana przesłankami ekologicznymi takimi jak unijne dyrektywy wymuszające na krajach członkowskich ograniczenie emisji CO2, to w zakładach przemysłowych przekłada się ona w bezpośredni sposób na efektywność ekonomiczną. Zakład przemysłowy inwestujący w energooszczędne rozwiązania i dbający o efektywność energetyczną ogranicza tym samym koszty produkcji. Nie dziwi zatem fakt, że sektor ten chętnie sięga po zdobycze nowoczesnej technologii takie jak chociażby inteligentne systemy sterowania oświetleniem, a często jest również pionierem jeśli chodzi o ich wdrażanie. Sposób w jaki zakłady przemysłowe korzystają z energii elektrycznej znacznie odbiega od tego, co obserwujemy zarówno w sektorze publicznym jak i w prywatnym. Przede wszystkim, dokonałbym tutaj podziału na energię elektryczną wykorzystywaną bezpośrednio w procesie produkcji (np. do zasilania linii produkcyjnych, maszyn itd.) oraz tę wykorzystywaną do obsługi zakładu (głównie oświetlenie hal, biur i terenów zewnętrznych). Wprowadzenie efektywnych rozwiązań w grupie pierwszej wymaga szczegółowej analizy całego procesu produkcji – odrębnej dla każdego zakładu z uwagi na ich dużą różnorodność. Natomiast zwiększenie efektywności energetycznej w grupie drugiej jest stosunkowo proste 62 Efektywność energetyczna w przemyśle i wymaga jedynie umiejętnego i świadomego wykorzystania produktów ogólnie dostępnych na rynku. Co więcej, zakłady przemysłowe w kwestii oświetlenia obowiązują oddzielne normy, często też mogą sobie pozwolić na większą swobodę w doborze parametrów czy np. poziomów redukcji. Przez dziesiątki lat w technologii oświetlenia zewnętrznego i przemysłowego nie działo się wiele, a wszystkie zmiany dokonywały się na dobrze znanej w branży kanwie klasycznej elektrotechniki. Do oświetlania terenów zewnętrznych stosowano najczęściej oprawy sodowe z uwagi na ich wysoką skuteczność świetlną (niestety kosztem innych parametrów jak chociażby wskaźnik oddawania barw). We wnętrzach, do oświetlania hal najczęściej wykorzystywano źródła metalohalogenkowe (popularne oprawy typu high-bay) lub luminescencyjne. Wprowadzenie źródeł LED rozpoczęło poważną rewolucję. Nie chodzi tu jedynie o generowanie światła poprzez złącze półprzewodnikowe, a nie tak jak dotychczas w drodze wyładowania łuku elektrycznego, ale również o szereg innych zjawisk nie znanych dotąd w tym segmencie. Wraz z rozwojem technologii LED pojawiły się nowe możliwości dotyczące redukowania mocy czynnej opraw, sterowania ich pracą, doboru i integrowania z czujnikami czy nawet późniejszego zarządzania, monitorowania i konserwacji instalacji oświetleniowych. Wymaga to zmiany sposobu myślenia o projektowaniu i obsłudze oświetlenia – dostosowania się do nowych funkcjonalności i sposobu działania. W poniższym opracowaniu przedstawię na przykładzie zakładu produkcyjnego w Mikołowie, w jaki sposób wykorzystując nowoczesne produkty oświetleniowe takie jak oprawy LED i systemy sterowania można znacząco zwiększyć efektywność energetyczną. Omawiany zakład zajmuje się produkcją w obszarze hydrauliki siłowej. W 2013 roku przeprowadzono modernizację oświetlenia zewnętrznego oraz budowę oświetlenia wewnętrznego w dwóch nowych halach produkcyjno-magazynowych. Głównym celem przyświecającym inwestorowi było ograniczenie zużycia energii oraz możliwość monitorowania i zmiany parametrów oświetlenia w zależności od potrzeb. Rozważania na temat efektywności ekonomicznej należy rozpocząć od przeprowadzenia szczegółowych i dokładnych obliczeń fotometrycznych. Renomowani producenci – tacy jak Schreder – posiadają w swojej ofercie szeroki wybór opraw do zastosowań profesjonalnych, iluminacji, oświetlania przestrzeni zewnętrznych i przemysłowych. Profesjonalny i doświadczony zespół na podstawie obliczeń jest w stanie dobrać optymalny typ oprawy, jej moc oraz sposób dystrybucji strumienia świetlnego, czyli krzywą fotometryczną. Jest to niesłychanie istotne, gdyż – jak pokazuje doświadczenie – już odpowiedni dobór opraw (w szczególności rozsyłu strumienia świetlnego) może skutkować znaczącymi oszczędnościami energii elektrycznej. Warto również zaznaczyć, że nowoczesne oprawy oświetleniowe LED są wyposażone w zasilacze programowalne umożliwiające precyzyjne wysterowanie prądu zasilającego panel LED tak, aby uniknąć przewymiarowania instalacji oświetleniowej. Poza tym, zasilacze takie wyposażone są w szereg funkcjonalności umożliwiających oszczędzanie energii elektrycznej takich jak utrzymanie stałego strumienia świetlnego w czasie (niwelując spadek strumienia świetlnego wywołany starzeniem się źródła światła) czy wielostopniowa redukcja mocy. Niestety, jeśli w przyszłości zachodzi potrzeba dokonania zmian tych parametrów to konieczne jest podpięcie programatora do każdej z opraw osobno, co w przypadku funkcjonującej hali produkcyjnej, gdzie oprawy zamontowane są na wysokości 7,5-9 m jest problematyczne. Stąd też chociażby uzasadnionym jest zastosowanie systemu sterowania, który za pośrednictwem komputera umożliwia zmianę parametrów działania opraw w dowolnym momencie. Podział HALI 1 na strefy – (1) strefa QJ; (2) magazyn; (3) spawalnia; (4) dział elektryczny. HALA 2 SERWIS – planowane rozmieszczenie opraw z naniesionymi izoluksami. Nowoczesne technologie W wyniku przeprowadzonych obliczeń fotometrycznych projektant dobrał oprawy PERCEPTO LED 105W. Są to oprawy dedykowane do oświetlania przestrzeni przemysłowych z możliwością zarówno wbudowania jak i nabudowania na suficie. W tym miejscu należy wspomnieć dlaczego każdorazowe obliczenia fotometryczne są tak istotne. W praktyce spotykamy często inwestorów, którzy oczekują odpowiedzi na pytanie jaką oprawą LED można zastąpić np. 100W oprawę sodową. Nie da się jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie bez wykonania obliczeń uwzględniających konkretne, indywidualne parametry oświetlanej przestrzeni. Co więcej modernizując oświetlenie nie powinno się z góry zakładać wymiany opraw jeden do jednego. W omawianym przykładzie – mimo, że na wcześniejszych obiektach inwestor stosował oprawy o niższej mocy czynnej (70W MH) to obliczenia wykazały, że stosując oprawy LED 105W można uzyskać wyższe parametry fotometryczne przy jednoczesnym ograniczeniu ilości opraw o ponad połowę! Poza tym kompleksowa modernizacja oświetlenia, tak jak w tym przypadku powinna być przeprowadzana starannie i całościowo, gdyż nowoczesne oprawy LED jako odbiorniki energii elektrycznej mają zupełnie inną charakterystykę niż stosowane do tej pory lampy wyładowcze. Już podczas projektowania zasilania instalacji oświetleniowych należy zwrócić uwagę chociażby na odpowiednie zabezpieczenie przed przeciążeniami. Oprawy wiodących producentów posiadają indywidualne zabezpieczenie przeciwprzepięciowe gwarantujące, że niepożądany wzrost napięcia w sieci nie spowoduje uszkodzenia urządzeń elektronicznych znajdujących się wewnątrz oprawy – sterowników lokalnych, zasilaczy, czujników, paneli LED. W zależności od typu oprawy może to być zabezpieczenie wielokrotnego użytku (moduł przeciwprzepięciowy) lub jednorazowe – najczęściej warystor. Standardem w produktach wysokiej jakości jest stosowanie zabezpieczeń 10kV. 63 instalacji oświetleniowej w system inteligentnego bezprzewodowego sterowania Owlet. Jest on odpowiedzialny m.in. za ciągłą kontrolę i monitorowanie parametrów pracy systemu, zróżnicowane poziomy zarządzania, zapewnienie odpowiedniego oświetlenia w zależności od aktualnych potrzeb oraz uzyskiwanie oszczędności w czasie, gdy dana strefa nie jest wykorzystywana. Inwestor skłonił się ku temu rozwiązaniu również z uwagi na fakt, że jest ono bardzo proste w implementacji. Zamówione oprawy są już fabrycznie wyposażone w odpowiednie układy sterowania, a jedynym dodatkowym urządzeniem jakie trzeba zamontować jest sterownik centralny montowany w rozdzielnicy elektrycznej. W razie przebudowy można go jednak dowolnie przenosić, gdyż w żaden sposób nie jest zależny od topologii sieci zasilającej oprawy. Schemat architektury systemu sterowania OWLET na przykładzie oświetlenia ulicznego. Dzięki funkcjonalnościom systemu inwestor jest w stanie na bieżąco monitorować parametry pracy instalacji, generować raporty zużycia energii oraz dostosowywać scenariusze pracy opraw do aktualnego zapotrzebowania. Oprawy zostały podzielone na grupy, które załączają się zgodnie z harmonogramem pracy fabryki. W razie nadgodzin lub prac serwisowych prowadzonych o innych porach oświetlenie może zostać załączone ręcznie za pomocą przełącznika lub zdalnie za pomocą dowolnego urządzenia wyposażonego w przeglądarkę internetową i dostęp do sieci. Oprawa PERCEPTO z modułem czujnika ruchu. Z uwagi na konieczność dynamicznego reagowania na zmiany zachodzące w procesie produkcji i wykorzystaniu przestrzeni wewnątrz hali podjęto decyzję o wyposażeniu Wykres zużycia energii generowany przez system sterowania dla całej instalacji. 64 Efektywność energetyczna w przemyśle Odpowiednia analiza raportów zużycia energii pozwala na bieżące dostosowywanie poziomów oświetlenia, a tym samym redukcję zużycia energii elektrycznej. Jak widać na wykresach zużycia energii, w godzinach mniejszego wykorzystania (od godziny 16), aż do końca pracy możliwe jest zredukowanie zużycia energii nawet o 75% przy jednoczesnej gwarancji natychmiastowego powrotu do parametrów znamionowych w razie konieczności. Oświetlenie przemysłowe to jednak nie tylko hale i fabryki. To również oświetlenie terenów zewnętrznych przyległych do zakładu, które bezpośrednio przekłada się na komfort i bezpieczeństwo pracowników. W latach 2013-2015 w oparciu o produkty firmy Schreder przeprowadzono kompleksową przebudowę oświetlenia terenu Elektrociepłowni Żerań. Zarówno trudne warunki pracy jak i najwyższe wymogi bezpieczeństwa i niezawodności zaowocowały wyborem opraw z grupy Teceo oraz systemu sterowania OWLET. Podobnie jak w pierwszym z omawianych przykładów tak i tutaj modernizacja przyniosła znaczne oszczędności w zużyciu energii elektrycznej. Co więcej, zastosowanie systemu sterowania znacznie ułatwiło pracę służb odpowiedzialnych za oświetlenie oraz spowodowało, że obszary wyłączone z ruchu nie muszą już być oświetlane przez całą dobę, tak jak miało to miejsce dotychczas. W przypadku Elektrociepłowni Żerań inwestor wykorzystuje również funkcjonalność zegara astronomicznego, dzięki któremu oprawy załączają się i wyłączają odpowiednio przed zachodem i po wschodzie słońca. Nowa hala produkcyjno-magazynowa. Parametry opóźnień i poprawki mogą być oczywiście na bieżąco wprowadzane i korygowane poprzez stronę internetową stanowiącą interfejs użytkownika. Podobnie do tematu oszczędzania energii elektrycznej wydatkowanej na potrzeby oświetlenia terenu podeszły Filtry Warszawskie. Przeprowadzając w 2015 roku całościową modernizację oświetlenia inwestor postanowił wymienić wszystkie oprawy sodowe na nowoczesne oprawy LED. W celu generowania dalszych oszczędności postanowiono zastosować uproszczoną wersję systemu sterowania. W oprawach zamontowano specjalne sterowniki LuCo AD, których zadaniem jest sterowanie oprawą zgodnie z zaprogramowanym algorytmem – w tym przypadku wielostopniową redukcją mocy w zależności od pory nocy. W razie konieczności wprowadzenia poprawek całość instalacji może być w szybki sposób przeprogramowana bezprzewodowo. Podsumowując, choć zwiększenie efektywności elektrycznej zakładu przemysłowego może być procesem skomplikowanym i kosztownym to świadome wykorzystanie produktów obecnie dostępnych na rynku, szczególnie tych sprawdzonych oraz kooperacja z doświadczonymi partnerami może skutkować znacznym ograniczeniem zużycia energii na potrzeby nie związane bezpośrednio z działalnością zakładu – głównie oświetlenia, zarówno terenów zewnętrznych jak i hal, biur czy magazynów. www.kape.gov.pl www.green-foods.eu