Wytyczne do sporządzenia Studium Wykonalności Działanie 1.4

Wytyczne do sporządzenia Studium Wykonalności
Działanie 1.4 - Wsparcie przedsięwzięć powiązanych z Regionalną
Strategią Innowacji
Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny 2007-2013
Poznań, maj 2008r.
1
I.
WSTĘP
3
II . STRUKTURA STUDIUM WYKONALNOŚCI
5
1. Wnioski z przeprowadzonej analizy- podsumowanie.
5
2.Podstawowe informacje na temat projektu.
6
3. Analiza otoczenia społeczno – gospodarczego projektu wraz z uwzględnieniem kontekstu
dokumentów strategicznych
6
4. Zidentyfikowane problemy
7
5. Logika interwencji
8
6. Analiza instytucjonalno – prawna
11
7. Analiza odbiorców projektu/ analiza popytu
15
8. Analiza techniczna oraz technologiczna inwestycji
15
9. Analiza oddziaływania na środowisko
16
10. Analizy specyficzne dla danego rodzaju projektu/sektora.
16
11. Analiza finansowa
17
12. Analiza ekonomiczno – społeczna
36
13. Analiza wraŜliwości/ryzyka
42
14. Wpływ na polityki horyzontalne
48
15. Załączniki do studium wykonalności
49
16. Oświadczenie wnioskodawcy
49
2
I. Wstęp
Studium
wykonalności
jest
kompendium
wiedzy
na
temat
projektu
inwestycyjnego oraz jego otoczenia. Celem realizacji studium wykonalności jest
dostarczenie wszelkich danych istotnych do pojęcia decyzji inwestycyjnych, zarówno
samemu inwestorowi, jak i instytucji finansującej, która na jego podstawie
przeprowadza ocenę inwestycji. W związku z tym studium obejmuje wszelkie aspekty
handlowe,
techniczne,
finansowe,
ekonomiczne
związane
ze
środowiskiem
naturalnym , uwarunkowania projektu inwestycyjnego.
Dla kaŜdego projektu inwestycyjnego wnioskodawca ubiegający się o
dofinansowanie z funduszy
Unii Europejskiej w ramach Wielkopolskiego
Regionalnego Programu Operacyjnego, Priorytet I Konkurencyjność Przedsiębiorstw,
Działanie 1.4 Wsparcie przedsięwzięć powiązanych z Regionalną Strategią Innowacji
jest zobowiązany sporządzić studium wykonalności na podstawie niniejszych
wytycznych. Studium wykonalności stanowi załącznik do Wniosku o dofinansowanie.
Informacje zawarte w studium wykonalności muszą być toŜsame z Wnioskiem o
dofinansowanie.
Przygotowując Studium Wykonalności naleŜy mieć na uwadze następujące
zasady:
1. Dane przedstawione w Studium Wykonalności muszą być zgodne z danymi
zawartymi we wniosku o dofinansowanie.
2. Studium musi być aktualne na dzień składania wniosku.
3. Studium Wykonalności musi być zgodne z:
•
Regionalnym Programem Operacyjnym Województwa
Wielkopolskiego na lata 2007-2013,
•
Uszczegółowieniem RPO Województwa Wielkopolskiego
na lata 2007-2013;
•
Wytycznymi w sprawie kwalifikowalności wydatków w
Wielkopolskim
Regionalnym
Programie
Operacyjnym
Województwa Wielkopolskiego na lata 2007-2013, dla
Priorytetu I (z wyjątkiem działania 1.7)
3
•
Przewodnikiem – Analiza kosztów i korzyści projektów
inwestycyjnych (Fundusz Strukturalny - EFRR, Fundusz
Spójności i ISPA), Komisja Europejska,
•
Wytycznymi dotyczącymi metodologii przeprowadzania
analizy kosztów i korzyści. Nowy okres programowania
2007-2013. Dokument roboczy nr 4, Komisja Europejska,
Dyrekcja Generalna ds. Polityki Regionalnej, 08/2006,
•
Krajowymi wytycznymi w zakresie wybranych zagadnień
związanych z przygotowaniem projektów inwestycyjnych,
w tym projektów generujących dochód, opracowanymi
przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego.
4. Analizę naleŜy przeprowadzać w odniesieniu do istniejącego stanu, a nie
stanu
„0”,
czyli
metodą
przyrostu.
Przedstawić
naleŜy
wariant
bezinwestycyjny, wariant uwzględniający realizację wnioskowanego projektu w
połączeniu ze stanem obecnym oraz projekt jako ujęcie róŜnicowe
(wnioskowany projekt = wariant inwestycyjny – wariant bezinwestycyjny). W
przypadku gdy stan istniejący jest toŜsamy ze stanem zerowym lub istnieje
moŜliwość jednoznacznego oddzielenia przepływów finansowych z inwestycji
od ogólnych przepływów beneficjenta, analiza moŜe być prowadzona z punktu
widzenia projektu (szczegóły w dalszej części)
5. Dane (zarówno liczbowe jak i nieliczbowe) naleŜy wskazać łącznie ze źródłami
ich pozyskania, okresu którego dotyczą itd. Dane muszą być wiarygodne i
realne. Dane statystyczne powinny być nie starsze niŜ 2 lata, natomiast źródła
danych finansowych (np. kosztorysy) nie mogą być starsze niŜ 1 rok. Jeśli w
momencie składania Wniosku o dofinansowanie projekt jest w trakcie realizacji
(zakończony) – zostały zlecone działania zakładane do realizacji w ramach
projektu – do analizy muszą zostać przyjęte wartości rzeczywiste wynikające z
zaakceptowanych warunków/podpisanych umów.
6. Jeśli w momencie składania Wniosku o dofinansowanie projekt jest w trakcie
realizacji lub zakończony – zostały zlecone działania zakładane do realizacji w
ramach projektu – do analizy muszą zostać przyjęte wartości rzeczywiste
wynikające z zaakceptowanych warunków/podpisanych umów. Nie dotyczy to
projektów, które podlegają zasadom przyznawania pomocy publicznej. W
4
przypadku takich projektów rozpoczęcie realizacji projektu moŜe nastąpić
dopiero w momencie otrzymania przez Beneficjenta pisemnego potwierdzenia
przez Instytucję Zarządzającą, iŜ projekt zasadniczo kwalifikuje się do
udzielenia wsparcia.
II . Struktura Studium Wykonalności
1. Wnioski z przeprowadzonej analizy- podsumowanie.
Rozdział ten powinien zostać napisany w języku niespecjalistycznym i
powinien zawierać kompendium wiedzy na temat projektu. W punkcie tym naleŜy
zawrzeć streszczenie całego opracowania oraz wnioski z przeprowadzonych analiz.
Zalecane jest przedstawienie:
• głównych celów inwestycji, ich opis oraz uzyskane produkty i rezultaty
•
przewidywanych nakładów inwestycyjnych z wyszczególnieniem kosztów
kwalifikowanych i niekwalifikowanych oraz okresów ich ponoszenia
•
poziom wnioskowanego dofinansowania
• harmonogramu projektu oraz trwałości
• zagadnień
prawnych
i
administracyjnych
(prawo
do
dysponowania
nieruchomością w celu inwestycji, podmioty odpowiedzialne za projekt itp.)
• alternatywnych rozwiązań rozwaŜanych w analizie inwestycji
• wykonalności technicznej i instytucjonalnej projektu
• efektywności projektu (finansowej i ekonomicznej)
• pomocy publicznej w projekcie
• beneficjentów końcowych – odbiorców projektu
5
2.Podstawowe informacje na temat projektu.
• Pełne dane wnioskodawcy (lidera wiodącego) oraz pełne dane partnerów
projektu, dane osób do kontaktu, dane osoby (podmiotu) sporządzającego
wniosek.
• tytuł projektu, główny obszar priorytetowy, nr i nazwa działania
• zakres rzeczowy projektu i przedmiot projektu – z punktu tego musi
jednoznacznie wynikać jakie działania będą realizowane w ramach projektu
• lokalizacja projektu – naleŜy podać województwo, powiat i gminę i dokładny
adres nieruchomości, dokładna lokalizacją działek wraz z numerem
3. Analiza otoczenia społeczno – gospodarczego projektu wraz z
uwzględnieniem kontekstu dokumentów strategicznych
W tym miejscu naleŜy wskazać kluczowe cechy istotne z punktu widzenia
projektu sektora/terenu na tyle dokładnie, aby zrozumieć problemy, do których
rozwiązania ma się przyczynić realizacja projektu. Analiza powinna oprzeć się o
aktualne dane statystyczne, które potwierdzą stan faktyczny (analiza podaŜy), np. w
przypadku projektów związanych z tworzeniem infrastruktury otoczenia biznesu
istotne będą dane nt. ilości funkcjonujących na danym terenie placówek o podobnym
profilu działalności
Zagadnienia o charakterze ogólnym, takie jak liczba mieszkańców gminy,
ukształtowanie terenu etc., które nie mają bezpośredniego związku z tematyką
projektu naleŜy ograniczyć do niezbędnego minimum.
Kolejnym istotnym elementem, który powinien zostać zaprezentowany w tym
miejscu jest spójność ze Strategią Rozwoju Województwa Wielkopolskiego,
Regionalną Strategią Innowacji, lokalnymi i sektorowymi strategiami rozwoju, a takŜe
strategią rozwoju instytucji Beneficjenta, jeśli taka istnieje. Istotne jest wykazanie
spójności projektu ze strategicznymi załoŜeniami rozwoju danego obszaru/dziedziny
na poziomie zarówno lokalnym, regionalnym, jak i krajowym. Wykazanie daleko
idącej spójności z dokumentami strategicznymi na danym terenie/ w danym sektorze
6
stanowi dowód, iŜ Beneficjent działa planowo i posiada lub teŜ wpisuje się w spójną
politykę rozwoju danego terenu/sektora.
Zalecane jest przedstawienie:
Określenie i charakterystyka obszaru – określenie jaki obszar stanowi
bezpośrednie otoczenie projektu i podlega analizie (jest to z reguły obszar
miasta/gminy w odniesieniu do powiatu i województwa); naleŜy krótko
scharakteryzować ten obszar.
Otoczenie społeczne – naleŜy podać podstawowe dane demograficzne
dotyczące obszaru wraz z prognozami; zidentyfikować ewentualne problemy
lub przewagi w aspekcie społecznym obszaru na tle regionu.
Infrastruktura techniczna – naleŜy scharakteryzować poziom podstawowej
infrastruktury technicznej w obszarze realizacji projektu.
Otoczenie gospodarcze – wskazać charakter, strukturę i skalę działalności
gospodarczej
w
regionie/obszarze
(ze
szczególnym
uwzględnieniem
infrastruktury rozwoju gospodarczego); zidentyfikować ewentualne problemy
lub szanse rozwoju związane z projektem.
Potencjał obszaru – naleŜy wskazać cechy obszaru, świadczące o jego
potencjale, specyfice, unikalności, które mogą zostać wykorzystane lub
umocnione poprzez realizację inwestycji z zakresu infrastruktury rozwoju
gospodarczego; naleŜy podać inne znaczące informacje o obszarze
oddziaływania inwestycji.
Podsumowanie otoczenia społeczno – gospodarczego – analiza otoczenia
społeczno
–
gospodarczego
powinna
zostać
zakończona
syntezą
i
podsumowaniem najbardziej istotnych informacji wskazujących podstawowe
problemy i jego potencjał.
4. Zidentyfikowane problemy
W tym punkcie studium wykonalności naleŜy określić najpowaŜniejsze,
zidentyfikowane
w
toku
analizy
otoczenia
społeczno
gospodarczego
oraz
strategicznych załoŜeń rozwoju, problemy występujące na danym terenie/w danym
7
sektorze. Następnie naleŜy określić te problemy, które projekt ma rozwiązać lub
przyczynić się do ich rozwiązania, uzasadniając równocześnie swój wybór. NaleŜy
dokonać selekcji problemów, które zostaną rozwiązane przez projekt.
Informacje zawarte w tym punkcie powinny wynikać z analizy dokonanej w
punkcie 3 Analiza otoczenia społeczno-gospodarczego.
5. Logika interwencji
W tym punkcie naleŜy zobrazować logikę powiązania celów projektu, jego
produktów oraz działań podejmowanych w spójną całość. Odpowiedzią na
zidentyfikowane problemy występujące na danym terenie/w danym sektorze jest
realizowany przez Beneficjenta projekt. W punkcie tym naleŜy pokazać, w jaki
sposób działania zaplanowane w ramach projektu, realizujące postawione przez
Beneficjenta cele, przekładają się na likwidację lub ograniczenie zidentyfikowanych
problemów.
5.1 Cele ogólne projektu
Cele główne projektu to długofalowe konsekwencje zrealizowanego projektu,
wykraczające poza natychmiastowe efekty dla Beneficjentów (poza harmonogram
realizacji projektu) i będące opisem modelowej, docelowej sytuacji Beneficjenta i jego
otoczenia. W przypadku projektów realizowanych w ramach Wielkopolskiego
Regionalnego Programu Operacyjnego, cele określone przez Beneficjenta muszą
wykazywać spójność z celami programu oraz celami działania.
5.2 Cel główny/bezpośredni projektu
Konsekwencje
zrealizowanego
projektu
bezpośrednio
związane
z
Beneficjentem i/lub jego sytuacją, które będą uzyskane po zakończeniu jego
realizacji. Z reguły projekt realizuje załoŜone cele ogólne jedynie w części. A zatem
cel bezpośredni projektu to efekt załoŜony dla danego projektu. Z uwagi na
czytelność projektu cel bezpośredni projektu jest tylko jeden, nie wyklucza to jednak
moŜliwości zdefiniowania kilku celów głównych. Cel ten powinien zostać precyzyjnie
określony za pomocą wskaźników rezultatu projektu, które bezpośrednio przełoŜą się
8
na potrzeby odbiorców projektu. Cel główny musi wynikać ze zidentyfikowanego
problemu. Cel(cele) projektu muszą być zgodne z celami Działania zawartymi
Szczegółowym
Opisie
Priorytetów
Wielkopolskiego
Regionalnego
Programu
Operacyjnego.
5.3 Źródła identyfikacji zapotrzebowania na realizację projektu
W
punkcie
tym
naleŜy
wskazać
z
źródła
jakich
skorzystano
w
przeprowadzonej przez beneficjenta analizie rynku, identyfikującej zapotrzebowanie
przedsiębiorców na dany produkt, technologię usługę wynikającą z realizacji projektu.
Na podstawie przeprowadzonej analizy popytu i podaŜy naleŜy równieŜ określić
wielkość zapotrzebowania przedsiębiorców na dany produkt,
technologię, usługę
wynikającą z realizacji projektu.
5.4 Produkty projektu
Rozdział ten powinien zawierać tabelaryczną prezentację wskaźników
produktu oraz ich krótki opis.
Produkt
poszczególnych
projektu
działań
jest
w
to
bezpośredni,
ramach
materialny
przedsięwzięcia
efekt
mierzony
realizacji
konkretnymi
wielkościami. (np. oddana do uŜytku powierzchnia, liczba zakupionego sprzętu do
badań laboratoryjnych, itp.).
Beneficjent opisuje w tym punkcie inwestycje i inne dobra powstałe bądź
pozyskane w ramach projektu, które po zakończeniu implementacji projektu przełoŜą
się
na
rezultaty opisane
w następnym
punkcie.
Produkty muszą
zostać
skwantyfikowane. Informacje zawarte w tym punkcie powinny być spójne z
informacjami przedstawionymi w formularzu wniosku, choć w studium wykonalności
Beneficjent moŜe równieŜ przedstawić szerszy zakres wskaźników produktu dla
projektu.
9
5.5 Rezultaty projektu
Rozdział ten powinien zawierać tabelaryczną prezentację wskaźników
rezultatu oraz ich krótki opis.
Rezultaty projektu stanowią wskaźniki celu głównego; to bezpośrednie i
natychmiastowe korzyści, jakie wynikną dla Beneficjenta po zakończeniu projektu w
związku ze zrealizowanymi działaniami, tj. dostarczonymi mu usługami/dostawami
materialnymi/ inwestycyjnymi. Rezultat jest w sposób bezpośredni powiązany z
realizacją projektu. Rezultaty projektu powinny zostać precyzyjnie określone i
przedstawione w skwantyfikowanej formie. Informacje zawarte w tym punkcie
powinny być spójne z informacjami przedstawionymi w formularzu wniosku, choć w
studium wykonalności Beneficjent moŜe równieŜ przedstawić szerszy zakres
wskaźników rezultatu.
W szczególności w przypadku rezultatu w postaci
świadczenia usług na rzecz przedsiębiorców, naleŜy w ten sposób określony rezultat
projektu
podzielić na rodzaje usług (doradcze, finansowe, proinnowacyjne,
informacyjne, szkoleniowe, środowiskowe).
5.6. Komplementarność z innymi działaniami
Potencjalny projekt planowany do realizacji moŜe stanowić element szerszego
przedsięwzięcia, lub programu. W punkcie tym naleŜy przedstawić działania
komplementarne w stosunku do realizowanej inwestycji. Dotyczy to zarówno
powiązań z projektami realizowanymi ze środków unijnych, jak i krajowych, czy
innych zagranicznych, które wykazują spójność i są nakierowane na realizację
wspólnych celów strategicznych z proponowanym projektem lub mogą mieć
jakikolwiek wpływ na jego realizację. Komplementarność moŜe takŜe dotyczyć
projektów realizowanych przez inne podmioty. Analizę komplementarności naleŜy
rozpatrywać w kontekście projektów juŜ zrealizowanych lub teŜ będących w trakcie
realizacji na terenie beneficjenta oraz w bezpośrednim jego otoczeniu. W przypadku
działań planowanych naleŜy uwzględniać jedynie te, które są ujęte w dokumentach
programowych zapewniających wysokie prawdopodobieństwo realizacji.
10
6. Analiza instytucjonalno – prawna
6.1 Analiza instytucjonalna projektu
W tym punkcie naleŜy podać informacje nt.:
•
statusu prawnego Beneficjenta (formy prawnej), dokumentów regulujących
jego funkcjonowanie oraz inne istotne dane dotyczące uwarunkowań
prawnych funkcjonowania Beneficjenta
•
partnerów zaangaŜowanych w realizację projektu – status prawny partnera,
charakter jego zaangaŜowania, zakres odpowiedzialności oraz prawa w
odniesieniu do produktów projektu, a takŜe wszelkie inne istotne informacje w
zakresie partnerstwa.
•
podmiotu zarządzającego (o ile jest to inny podmiot niŜ Beneficjent)
produktami projektu, wskazując status prawny takiego podmiotu, powiązania z
Beneficjentem oraz w jaki sposób Beneficjent zagwarantuje zachowanie celów
projektu przez podmiot zarządzający.
Ponadto punkt ten powinien zawierać następujące informacje:
• naleŜy jednoznacznie określić kto będzie właścicielem majątku powstałego w
wyniku realizacji projektu i kto nim będzie zarządzał.
• naleŜy określić zakres działań konieczny do realizacji przez poszczególne
podmioty
oraz
zakres
odpowiedzialności
poszczególnych
podmiotów
zaangaŜowanych we wdraŜanie projektu.
• określenie liczby kontraktów w ilu będzie realizowany projekt oraz sposób
wyboru wykonawców robót i usług oraz dostawców;
• wskazanie ewentualnych innych działań, które powinny wypełnić inne
organizacje w celu wykonania produktów, otrzymania rezultatów oraz
osiągnięcia celów;
• wskazanie źródeł finansowania działań związanych z realizacją projektu;
• identyfikację zagroŜeń związanych z wykonalnością instytucjonalną projektu.
• naleŜy równieŜ podać dokładny opis wdraŜania projektu przedstawiając w nim
zaangaŜowane organizacje, ewentualnie osoby, ich rolę i przypisaną
odpowiedzialność, a takŜe opis towarzyszących procesowi wdraŜania
11
procedur, prac przygotowawczych, przetargów oraz realizacji projektu z
punktu widzenia przygotowania beneficjenta (podmiotu odpowiedzialnego za
realizację).
6.2 Trwałość i wykonalność organizacyjna projektu
W tym punkcie naleŜy odpowiedzieć na pytanie: czy wnioskodawca posiada
stosowne struktury organizacyjne i zespół ludzki o kwalifikacjach zapewniających
funkcjonowanie projektu w fazie zarówno realizacji jak i w fazie operacyjnej projektu.
W przypadku fazy realizacji projektu naleŜy wykazać czy Beneficjent planuje
skorzystać z usługi inwestora zastępczego lub inŜyniera kontraktu, czy teŜ planuje
realizację zadania inwestycyjnego za pomocą własnych kadr. W przypadku realizacji
zadania za pomocą własnych kadr naleŜy opisać kompetencje osób, które będą
czuwać nad prawidłową realizacją projektu. W zakresie fazy operacyjnej czyli fazy
eksploatacji projektu naleŜy wskazać jakie są kompetencje i doświadczenie w
prowadzeniu podobnych przedsięwzięć osób wchodzących w skład zespołu
zarządzającego eksploatacją projektu. W przypadku braku w/w struktur naleŜy
uwzględnić informację dotycząca planów Beneficjenta w zakresie stworzenia
odpowiedniego zespołu – skąd zostaną pozyskane osoby, jakie będą ich kwalifikacje
i doświadczenie zawodowe w w/w zakresie, zakres obowiązków oraz planowana
perspektywa czasowa utworzenia takiego zespołu. W przypadku planów przekazania
zarządu produktami projektu na rzecz innej jednostki, analogicznie jak w przypadku
Beneficjenta naleŜy wykazać, iŜ jednostka ta posiada doświadczenie oraz
odpowiedni zespół ludzki dla celów zarządzania projektem w fazie eksploatacji.
Rozdział ten powinien przede wszystkim odpowiedzieć na pytania Czy beneficjent
posiada zdolność organizacyjną i finansową do utrzymania projektu? Kto będzie
zarządzał projektem w ciągu co najmniej 5 lat od chwili zakończenia realizacji
projektu?
NaleŜy udowodnić, Ŝe przyjęte rozwiązania zapewnią trwałość projektu przez
okres co najmniej 5 lat.
12
6.3 Trwałość i wykonalność finansowa projektu
W
punkcie tym Beneficjent określa swoją zdolność do pokrycia kosztów
przyszłego funkcjonowania projektu. Trwałość finansowa jest uwarunkowana naturą
samego projektu (jego zdolnością do samofinansowania) i sytuacją finansową
jednostki
(zdolność
do
pokrywania
kosztów
funkcjonowania
projektu
nie
generującego przychodów lub którego przychody są niewystarczające dla pokrycia
kosztów jego funkcjonowania). Obydwa te elementy powinny zostać szczegółowo
opisane, a zapisy tu zawarte muszą wykazywać spójność z analizą finansową
projektu. Trwałość projektu obejmuje co najmniej 5 lat od jego zakończenia. Rozdział
ten powinien przede wszystkim odpowiedzieć na pytanie Kto będzie pokrywał koszty
utrzymania/funkcjonowania majątku powstałego w ramach realizacji projektu i czy
zostaną na ten cel zapewnione wystarczające środki ?
6.4 Analiza wykonalności prawnej projektu
W punkcie tym naleŜy opisać uwarunkowania prawne związane z realizacją
projektu. Jest to istotne z punktu widzenia kalkulacji ryzyk zewnętrznych w
odniesieniu do realizacji inwestycji. Punkt ten powinien zawierać zestawienie decyzji,
uzgodnień, dokumentacji i innych informacji wynikających z unormowań prawnych,
przykładowo:
- informacje na temat stanu własności gruntów/obiektów, gdzie projekt ma być
realizowany,
- informacje na temat zgodności projektu z zapisami miejscowego planu
zagospodarowania
przestrzennego
lub
studium
uwarunkowań
i
kierunków
zagospodarowania przestrzennego gminy (ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym),
- decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia
(Prawo ochrony środowiska),
- decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu (ustawa o planowaniu i
zagospodarowaniu przestrzennym),
13
- pozwolenie na budowę, decyzje o zatwierdzeniu projektu budowlanego, decyzje o
pozwoleniu na wznowienie robót budowlanych (Prawo budowlane)
- postępowanie w sprawie zamówienia publicznego
- i inne wynikające ze specyfiki danego projektu.
Rozdział ten powinien określić, czy projekt jest przygotowany do realizacji pod
względem prawnym lub jakie decyzje/pozwolenia/opinie pozostają konieczne do
uzyskania w celu zapewnienia realizacji inwestycji i eksploatacji powstałej
infrastruktury. Jeśli w momencie sporządzania Studium Wykonalności projekt nie jest
przygotowany do realizacji pod względem prawnym koniecznym, pozostaje
wskazanie zakładanego terminu uzyskania określonych decyzji i wykazanie realności
przyjętego harmonogramu w tym aspekcie.
6.5 Promocja projektu wraz z informacją nt. źródeł dofinansowania
projektu
W
punkcie tym naleŜy przedstawić
informacyjnej
realizowanego
projektu
załoŜenia kampanii promocyjno-
poprzez
opis
celu
podjętych
działań
promocyjnych, wybranych sposobów (środków) dotarcia do potencjalnych odbiorców
projektu oraz najbardziej adekwatnych kanałów dystrybucji dla danego typu projektu.
NaleŜy równieŜ przedstawić planowany budŜet tych działań i harmonogram ich
realizacji.
Ponadto naleŜy przedstawić krótki opis sposobów promocji udziału Unii
Europejskiej (oraz budŜetu państwa, jeśli występuje) w finansowaniu projektu, w
ujęciu obowiązujących wytycznych w tym zakresie. Do instrumentów promocji naleŜy
zaliczyć m.in. tablice pamiątkowe, plakaty i inne materiały informacyjne np.
ogłoszenia prasowe, ulotki, broszury itp.
6.6 Pomoc publiczna w projekcie
Na podstawie opublikowanych w tym zakresie aktów prawnych i wytycznych
naleŜy zidentyfikować, czy projekt podlega zasadom pomocy publicznej. W
przypadku wpisania się projektu w zakres objęty pomocą, dofinansowanie będzie
zgodne z odpowiednim programem pomocowym.
14
7. Analiza odbiorców projektu/ analiza popytu
W punkcie tym naleŜy przedstawić informacje nt. bezpośrednich odbiorców, czyli
korzystających z projektu – szerszego kręgu odbiorców produktów i rezultatów
projektu (np. społeczność lokalna, przedsiebiorcy itp.). NaleŜy wskazać, jakie
podmioty i grupy docelowe skorzystają na realizacji projektu oraz w jakim zakresie.
WaŜne jest takŜe wskazanie zapotrzebowania na oferowane w ramach projektu
dobra, usługi.
W tym rozdziale naleŜy określić takŜe rynek (obszar) na jakim realizowany będzie
projekt, określając jego potencjał i strukturę.
NaleŜy oszacować ilu odbiorców (osób/podmiotów) z danego rynku zgłasza
zapotrzebowanie na usługi/dobra oferowane w ramach zrealizowanego projektu.
Chodzi przede wszystkim o określenie, jaki jest w chwili obecnej popyt na dane
dobra/usługi, a jaki będzie po zakończeniu realizacji projektu. Na tym etapie naleŜy
zwrócić takŜe uwagę na zmiany jakościowe w zakresie oferowanych usług,
akceptowalnych cenach za te usługi po uwzględnieniu cenowej i dochodowej
elastyczności popytu – analizę ewentualnych zdolności odbiorców projektu do
ponoszenia określonych opłat za oferowane usługi. Krótko scharakteryzować
branŜę/obszar działania gospodarczego, który objęty zostanie projektem.
8. Analiza techniczna oraz technologiczna inwestycji
8.1 Opis i uzasadnienie przyjętych rozwiązań
Analiza technologiczna powinna w jasny i opisowy sposób przedstawiać przyjęte w
projekcie rozwiązania architektoniczne, techniczne i technologiczne. Z analizy
powinny wynikać następujące informacje:
• Czy przyjęte rozwiązania są zgodne z najlepszą praktyką w danej dziedzinie?
• Czy przyjęte rozwiązania są optymalne pod względem zaspokojenia popytu ze
strony uŜytkowników?
• Czy projekt przedstawia optymalny stosunek jakości do ceny?
•
Jaki jest stopień nowoczesności technologicznych/technicznych rozwiązań
zastosowanych w projekcie
15
8.2 Analiza wariantowa
W punkcie tym naleŜy wskazać czy istnieją alternatywne niŜ przyjęte w projekcie
warianty rozwiązania danej sytuacji problemowej. Jeśli istnieją alternatywne warianty
naleŜy dokonać ich analizy, z której wynikać powinno, który wariant jest
najodpowiedniejszy z punktu widzenia zarówno kosztów jak i potrzeb odbiorców.
Analiza ta powinna wykazywać spójność z analizą finansową oraz ekonomicznospołeczną projektu. W przypadku braku alternatywnych rozwiązań naleŜy dokonać
analizy skutków „wariantu 0” czyli pozostawienia sytuacji bez zmian.
9. Analiza oddziaływania na środowisko
Punkt ten jest obowiązkowy dla projektów inwestycyjnych. Powinien on zawierać
krótkie streszczenie np. Raportu z Oceny Wpływu na Środowisko (jeśli dokument ten
jest wymagany), lub przedstawienie krótkiej informacji na temat wpływu projektu na
środowisko.
Dla
projektów,
dla
których
wymagane
jest
wykonanie
oceny
oddziaływania na środowisko, naleŜy w tym rozdziale zawrzeć krótkie streszczenie
tego dokumentu. W przypadku projektów, dla których nie jest wymagane
sporządzenie w/w dokumentów, naleŜy opisać, czy załoŜenia projektu oraz przyjęte
rozwiązania techniczne i technologiczne są przyjazne środowisku m. in. poprzez
krótką charakterystykę środowiska, na które projekt moŜe oddziaływać na etapie
realizacji, opis uciąŜliwości realizowanego projektu dla środowiska oraz sposobów
minimalizacji negatywnych oddziaływań, takŜe w przypadku ewentualnej awarii lub
likwidacji projektu. NaleŜy równieŜ dokonać oceny wpływu przedsięwzięcia na
obszary objete programem NATURA 2000.
10. Analizy specyficzne dla danego rodzaju projektu/sektora.
Beneficjent w tym punkcie moŜe zamieścić analizy oraz informacje istotne z
punktu widzenia danej branŜy lub sektora, w które wpisuje się projekt.
16
11. Analiza finansowa
Analiza finansowa powinna wykazać: rentowność projektu z punktu widzenia
inwestora, wymagania w zakresie finansowania zewnętrznego oraz przepływy
finansowe związane z projektem. Jej celem jest wykazanie, Ŝe zapewnione środki
finansowe będą wystarczające do sfinansowania projektu w okresie jego realizacji, a
następnie eksploatacji – przedstawiać weryfikację trwałości finansowej projektu.
Istotne jest zwłaszcza wykazanie, Ŝe Beneficjent posiada środki na sfinansowanie
wkładu własnego w realizację projektu. Analiza finansowa, przeprowadzona dla
projektów aplikujących o środki UE, stanowi takŜe podstawę do wyliczenia luki w
finansowaniu, umoŜliwiającej oszacowanie wysokości dofinansowania dla projektów
generujących dochód netto1.
Poprawnie przeprowadzona analiza finansowa winna zawierać informacje na temat:
- planu nakładów inwestycyjnych i odtworzeniowych
- przychodów i kosztów operacyjnych,
- zapotrzebowania na kapitał obrotowy
- źródeł finansowania, w tym określenie poziomu dofinansowania projektu,
- wskaźników efektywności finansowej,
- trwałości finansowej projektu.
11.1 ZałoŜenia do analizy finansowej
I.
Analiza finansowa winna być przeprowadzona w oparciu o metodologię
zdyskontowanego przepływu środków pienięŜnych.
Metodologia zdyskontowanego przepływu środków pienięŜnych oparta jest na
następujących załoŜeniach:
1 Zgodnie z zapisami art. 55 Rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11.07.2006r., ustanawiającego
przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu
społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1260/1999, naleŜy dokonać, w
oparciu o metodę luki w finansowaniu, obliczenia wielkości dofinansowania dla projektów generujących dochód
netto, jeŜeli:
- wsparcie nie stanowi pomocy publicznej w rozumieniu art. 87 TWE , i
- wartość bieŜąca (zdyskontowana) dochodów netto generowanych w ramach projektu jest dodatnia,
17
- wszelkie wielkości finansowe przyjęte w ramach analizy finansowej (nakłady
inwestycyjne, przychody operacyjne, koszty operacyjne itd.) dotyczące
projektu (określające przepływy pienięŜne projektu), ujmowane są z punktu
widzenia Beneficjenta/Beneficjentów.
Szczególny
przypadek
dotyczy
sytuacji,
gdy
w
realizację
projektu
zaangaŜowanych jest więcej niŜ jeden podmiot (np. projekt realizowany przez
centrum transferu technologii miasto i szkołę wyŜszą itp.). W tym przypadku
naleŜy przeprowadzić analizę finansową jedynie dla projektu.
• uwzględnia wyłącznie przepływ środków pienięŜnych, tj. rzeczywistą kwotę
pienięŜną wypłacaną lub otrzymywaną w ramach danego projektu. W
rezultacie, nie mogą być przedmiotem analizy DCF niepienięŜne pozycje
rachunkowe takie jak: amortyzacja, rezerwa na pokrycie nieprzewidzianych
wydatków,
•
uwzględnia przepływy pienięŜne w tym roku, w którym miała miejsce
rzeczywista zmiana stanu środków pienięŜnych;
•
uwzględnia wartość rezydualną (końcową) projektu;
•
uwzględnia zmianę wartości pieniądza w czasie, co oznacza, Ŝe przepływy
środków pienięŜnych, obliczone dla kolejnych lat projekcji, podlegają
dyskontowaniu przy zastosowaniu stopy dyskontowej. Stopę dyskontową
naleŜy przyjąć na poziomie 5% (jednakową dla całego okresu referencyjnego).
II.
Informacje
na
temat
przyjętych
danych
i
załoŜeń
(w
tym
załoŜeń
makroekonomicznych) wraz z podaniem źródła ich pozyskania, naleŜy przedstawić w
następujący sposób:
• Punktem wyjścia prognoz finansowych powinny być dane finansowo–
księgowe
podmiotów
eksploatujących
przedsięwzięcie
w
danej
gminie/przedsiębiorstwie za rok poprzedni jeŜeli będą dostępne, jeŜeli nie,
projekcja winna opierać się na danych finansowo-księgowych obejmujących
ostatni dostępny okres np. kwartał, półrocze).
• W analizie naleŜy wykorzystać informacje zawarte w koncepcji technicznej jak
równieŜ wykorzystana moŜe być wiedza ekspercka w przypadkach, kiedy
dane historyczne nie będą dostępne.
18
• ZałoŜenia makroekonomiczne przyjęte na potrzeby analizy winny opierać się
na moŜliwie najbardziej aktualnych prognozach.
III. Za rok obrotowy przyjąć naleŜy rok kalendarzowy.
IV. Prognoza przepływów pienięŜnych sporządzona winna być w jednostce
pienięŜnej - w PLN (zaokrąglamy do pełnych zł).
V. Poszczególne elementy przepływów pienięŜnych naleŜy kalkulować w cenach
stałych (tzn. nie uwzględniających wpływu inflacji).
VI. Podawane ceny towarów i usług powinny być cenami netto, tj. bez podatku VAT
w przypadku, gdy Beneficjent moŜe odzyskać VAT, w przeciwnym zaś razie, gdy
podatek VAT nie podlega zwrotowi, powinien zostać uwzględniony w cenach.
Niemniej jednak w przypadku wątpliwości, naleŜy odnieść się do zasad
kwalifikowalności,
klasyfikujących
VAT
jako
koszt
kwalifikowany
bądź
niekwalifikowany.
VII. Projekcja skumulowanych przepływów pienięŜnych:
1. faza realizacji winna być sporządzona w ujęciu rocznym
2. faza eksploatacyjna (operacyjna) winna być sporządzona w ujęciu rocznym.
VIII. Okres odniesienia (horyzont czasowy, okres referencyjny), za który naleŜy
sporządzić prognozę przepływów pienięŜnych generowanych przez projekt winien
stanowić sumę okresów: ponoszenia nakładów inwestycyjnych i fazy realizacji oraz
okresu fazy operacyjnej (eksploatacyjnej) wskazanego poniŜej (w zaleŜności od
sektora).
Długość okresu eksploatacji powinna wynosić maksymalnie 15 lat.
okres odniesienia = faza realizacji + określona wytycznymi faza eksploatacji
IX. Przepływy pienięŜne dyskontowane są od pierwszego roku przyjętego okresu
referencyjnego, t=1.
11.2 Projekcja przepływów pienięŜnych projektu
Podstawą wyznaczenia wskaźników rentowności projektu jest oszacowanie wielkości
przepływów pienięŜnych projektu w całym okresie obliczeniowym. Realizacja tego
zagadnienia
wymaga
określenia
i
przygotowania
projekcji
finansowych
następujących wielkości:
19
• całkowitych
nakładów
inwestycyjnych
obejmujących:
nakłady
fazy
inwestycyjnej w podziale na koszty kwalifikowane i niekwalifikowane oraz
nakłady odtworzeniowe (wykazywane w fazie operacyjnej projektu),
• przychodów operacyjnych,
• kosztów eksploatacji,
• zapotrzebowanie na kapitał obrotowy.
Zastosowane podejście do ustalenia przepływów pienięŜnych projektu zaleŜy od
moŜliwości oddzielenia strumienia wpływów i wydatków tylko projektu od ogólnego
strumienia wpływów i wydatków Beneficjenta. Z tego powodu wyróŜnia się dwie
kategorie inwestycji:
Kategoria 1 dotyczy inwestycji, dla których moŜliwe jest oddzielenie przepływów
pienięŜnych projektu od ogólnych przepływów Beneficjenta. W tej sytuacji stosuje się
metodę standardową. Analiza w oparciu o tę metodę wymaga określenia przez
Beneficjenta wydatków oraz wpływów dla analizowanej inwestycji.
Kategoria 2 dotyczy inwestycji, dla których niemoŜliwe jest rozdzielenie przepływów
pienięŜnych, zarówno osobno dla kategorii wpływów oraz wydatków, jak i dla obydwu
kategorii równocześnie. W tym przypadku analiza finansowa opiera się na
róŜnicowym modelu finansowym.
W ramach kategorii 2 dopuszczalne jest stosowanie dwóch podejść:
1. Strumienie finansowe szacowane są jako róŜnica pomiędzy strumieniami
finansowymi dla scenariusza „podmiot z projektem” (operator z inwestycją)
oraz strumieniami finansowymi dla scenariusza „podmiot bez projektu”
(operator
bez
przygotowania
poszczególnych
inwestycji)
dla
całego
wielkości
(zastosowanie
tego
podejścia
wymaga
horyzontu
czasowego
dwóch
prognoz
finansowych
Beneficjenta
Metoda
ta
ma
zastosowanie w poniŜszych przypadkach:
a) w branŜach regulowanych i/lub branŜach sieciowych,
b) zalecana jest dla całego sektora regulowanego
2. Strumienie finansowe szacowane są jako róŜnica pomiędzy strumieniami
finansowymi dla scenariusza „działalność gospodarcza z projektem” oraz
strumieniami finansowymi dla scenariusza „działalność gospodarcza bez
projektu”.
Pojęcie
działalności
gospodarczej
nie
jest
jednoznacznie
zdefiniowane, moŜna je rozumieć jako:
20
a)
usługa
(działalność)
/
pakiet
usług
oferowanych
w
obrębie
zdefiniowanego obszaru;
b)
usługa (działalność) / pakiet usług oferowanych w ramach kilku
regionów;
c)
nowy produkt wytwarzany w juŜ istniejącym podmiocie ;
d)
inne.
Zastosowany sposób określenia przepływów pienięŜnych uzaleŜniony jest od
odpowiedzi na następujące pytania:
1. Czy istnieje moŜliwość wyodrębnienia strumienia wpływów z projektu od ogólnego
strumienia wpływów Beneficjenta?
2. Czy istnieje moŜliwość wyodrębnienia strumienia wydatków projektu od ogólnego
strumienia wydatków Beneficjenta?
JeŜeli odpowiedź, na jedno z powyŜszych pytań jest negatywna naleŜy zastosować w
kalkulacji przepływów projektu podejście przyrostowe.
W przypadku, gdy projekt został określony jako kategoria 1, czyli inwestycja, dla
której moŜliwe jest oddzielenie przepływów pienięŜnych projektu od ogólnych
przepływów Beneficjenta powyŜsze plany naleŜy opracować jedynie dla samego
projektu.
W sytuacji, gdy projekt został zaliczony do kategorii 2, czyli określony jako
inwestycja, dla której niemoŜliwe jest rozdzielenie przepływów pienięŜnych, zarówno
osobno dla kategorii wpływów oraz wydatków, jak i dla obydwu kategorii
równocześnie projekcje naleŜy przedstawić dla: „scenariusza bez projektu” i
„scenariusza z projektem”, a następnie wyliczyć róŜnicę dla poszczególnych
wielkości.
11.2.1 Całkowite nakłady inwestycyjne
W punkcie tym naleŜy przedstawić szczegółowy harmonogram rzeczowo-finansowy
nakładów inwestycyjnych wraz z określeniem źródła szacunków (np. kosztorys
inwestorski, przetarg, doświadczenie inwestora, oferty potencjalnych wykonawców).
Harmonogram ten powinien być przygotowany dla okresów kwartalnych (winien być
spójny z analizą wykonalności technicznej przedstawioną w studium). Dodatkowo
naleŜy przedstawione nakłady inwestycyjne dotyczące realizacji projektu podzielić na
21
wydatki kwalifikowane i niekwalifikowane do dofinansowania z funduszy UE oraz
określić wartość podatku VAT.
Aby uwzględnić wszystkie wydatki w okresie eksploatacji naleŜy przedstawić równieŜ
plan nakładów odtworzeniowych, ponoszonych w okresie eksploatacji projektu (po
zakończeniu jego realizacji), w celu odtworzenia zuŜytych składników majątku
trwałego.
NaleŜy pamiętać, Ŝe pozycja ta powoduje wzrost wartości księgowej środków
trwałych (podlegają amortyzacji) i nie naleŜy jej mylić z kosztami bieŜących napraw,
remontów i konserwacji zaliczanych do kosztów operacyjnych.
Planując nakłady inwestycyjne naleŜy określić poziom rezerw na nieprzewidziane
wydatki (wzrost wydatków) inwestycyjne. NaleŜy jednak pamiętać, ze ta wielkość
finansowa:
• nie jest brana pod uwagę przy zestawianiu przepływów pienięŜnych projektu,
• nie jest uwzględniana w kosztach projektu przy obliczaniu luki w finansowaniu.
11.2.2 Prognoza przychodów operacyjnych
W rozdziale tym naleŜy przedstawić zmianę przychodów ze sprzedaŜy związaną
z projektem lub eksploatacją jego produktów w rocznych przedziałach czasowych w
okresie analizy – jako róŜnicę pomiędzy stanem obecnym i projektowanym.
Opracowanie prognozy przychodów obejmuje:
1. opis załoŜeń dotyczących popytu i określenie prognozy sprzedaŜy,
2. opis załoŜeń przyjętych do sporządzenia projekcji przychodów (ceny, taryfy itp.),
3. sporządzenie projekcji przychodów.
a) Program sprzedaŜy
W tej części analizy finansowej naleŜy przedstawić plan sprzedaŜy ilościowej
wyrobu/usługi/towarów w oparciu o analizę popytu/frekwencji itp. będącą częścią
studium wykonalności. Projekcję ilościową naleŜy przedstawić w rozbiciu na
poszczególne
wyroby/usługi/towary.
W
przypadku
wyrobów/usług/towarów
podobnych moŜna je grupować ze względu na charakterystyczne cechy i jednakowe
jednostki miary.
W szczególności istotne jest:
•
oszacowanie istniejącego popytu,
22
• prezentacja danych historycznych oraz załoŜonych trendów dotyczących
prognoz popytu na wyroby/usługi/towary,
• oszacowanie przyszłego popytu oraz przedstawienie załoŜeń dla jego
wyliczenia.
b) Prognozowane opłaty (ceny, taryfy) za produkty/usługi/towary
Planowana wysokość opłat (cen, taryf), niezbędna do określenia poziomu
przychodów
winna
uwzględniać
specyfikę
wyrobów/usług/towarów,
a
w
szczególności:
• _ wysokość opłat (cen, taryf) za wyroby/usługi/towary musi być ustalana z
zachowaniem przepisów prawa,
• _ wysokość projektowanych opłat (cen, taryf) powinna uwzględniać poziom
akceptowalności społecznej cen usług i produktów dla gospodarstw
domowych i innych odbiorców – patrz. Wytyczne Ministerstwa Rozwoju
Regionalnego
w
zakresie
wybranych
zagadnień
związanych
z
przygotowaniem projektów inwestycyjnych, w tym projektów generujących
dochód określające metodologię obliczania dochodu rozporządzalnego.
c) Prognoza przychodów operacyjnych
Projekcję przychodów generowanych przez projekt z podstawowej działalności w
okresie eksploatacji naleŜy przedstawić (w zaleŜności od charakteru projektu) w
podziale na:
• rodzaj produktów/usług/towarów
• grupy odbiorców
Obliczony poziom przychodów ze sprzedaŜy musi wynikać wprost z planowanej ilości
sprzedaŜy oraz przyjętych opłat (cen) za produkty/usługi/towary.
11.2.3 Prognoza kosztów operacyjnych
Koszty operacyjne – całość kosztów poniesionych w związku z eksploatacją i
utrzymaniem inwestycji.
Przygotowanie prognoz kosztów operacyjnych obejmuje:
1. opis załoŜeń przyjętych do sporządzenia projekcji kosztów operacyjnych,
2. sporządzenie projekcji kosztów operacyjnych według układu rodzajowego
kosztów.
23
Dokonując zestawienia kosztów operacyjnych, naleŜy wziąć pod uwagę konieczność
korekty przepływów pienięŜnych w ramach dalszej ich analizy. W związku z
powyŜszym naleŜy:
• zidentyfikować w kosztach operacyjnych te pozycje kosztów, które zostaną
wyeliminowane z przepływów pienięŜnych analizy finansowej w ramach ich
korekty o efekty fiskalne (np. podatek VAT, składki ZUS płacone przez
pracodawcę, podatek od nieruchomości itd.),
• wyeliminować z przepływów pienięŜnych analizy finansowej te pozycje
kosztowe, które nie stanowią rzeczywistego wydatku (tzw. koszty niepienięŜne
– amortyzacja).
JeŜeli efektem projektu będą tzw. oszczędności kosztowe (obniŜenie kosztów
operacyjnych wynikające ze zrealizowania projektu) to, w przypadku stosowania
modelu róŜnicowego, powinny być prezentowane w kategorii kosztów operacyjnych,
jako wpływy a nie koszty (czyli ze znakiem minus).
Koszty naleŜy przedstawić wg klasyfikacji kosztów rodzajowych wraz z określeniem
przyjętych załoŜeń.
Koszty eksploatacji projektu powinny być prognozowane w podziale zgodnym z
układem kosztów rodzajowych, uwzględniając w zaleŜności od charakteru projektu,
co najmniej poniŜsze grupy:
• zuŜycie materiałów i energii,
•
amortyzacja,
•
usługi obce,
•
wynagrodzenia,
•
ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia (narzuty na wynagrodzenia),
•
podatki i opłaty,
•
pozostałe koszty rodzajowe.
Dodatkowo naleŜy równieŜ przedstawić plan remontów bieŜących inwestycji za cały
okres eksploatacji projektu. Remonty bieŜące powinny zostać uwzględnione w
rachunku zysków i strat w kosztach materiałów i surowców oraz usług obcych.
Korekta fiskalna jest elementem analizy ekonomicznej opracowanej na podstawie
Metody CBA.
Punktem wyjścia w projekcji kosztów eksploatacyjnych projektu powinny być
informacje zawarte w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury oraz dane o poziomie
24
kosztów, które zostały poniesione przez podmiot w ciągu ostatnich trzech latach. W
przypadku, gdy informacje te będą niedostępne naleŜy wziąć pod uwagę koszty z
ostatniego dostępnego okresu bądź określone na podstawie najlepszej wiedzy
konsultantów i dostępnych danych rynkowych. Poziom kosztów operacyjnych
inwestycji naleŜy określić w odniesieniu do danych zawartych w koncepcji
technicznej przedsięwzięcia i cen rynkowych.
ZuŜycie materiałów i energii
W pozycji tej ujmowane są koszty zuŜytych materiałów podstawowych (a zatem
koszty materiałów bezpośrednich), koszty materiałów o charakterze pomocniczym,
koszt zuŜytej energii elektrycznej, opałowej, wody, gazu, paliwa samochodowego
oraz wartość środków obrotowych zaliczanych bezpośrednio w koszty (np. materiały
biurowe, opakowania itp.).
Amortyzacja
Amortyzacja majątku trwałego powinna być szacowana w podziale na dwie grupy:
•
amortyzacja powstałych w wyniku realizacji inwestycji środków trwałych i
wartości niematerialnych i prawnych - oszacowana na podstawie
poniesionych nakładów inwestycyjnych oraz ekonomicznego okresu Ŝycia
tego składnika,
•
amortyzacja od nakładów odtworzeniowych.
Wysokość amortyzacji naleŜy obliczyć oddzielnie dla kaŜdej z grup majątku trwałego
na koniec kaŜdego z okresów prognozy.
Okres amortyzacji dla kaŜdej grupy aktywów trwałych powinien odzwierciedlać jego
minimalny okres amortyzacji wynikający z przepisów podatkowych: Ustawy o
rachunkowości2,
Ustawy
o
podatku
dochodowym
od
osób
prawnych3,
Rozporządzeniu Ministra Finansów w sprawie amortyzacji środków trwałych i
wartości niematerialnych i prawnych4. Wysokość amortyzacji naleŜy określić dla
poszczególnych grup środków trwałych i wartości niematerialnych (dotyczy to
równieŜ nakładów odtworzeniowych).
Wartość netto aktywów trwałych projektu (z uwzględnieniem wartości netto nakładów
2
Ustawa z dnia 9 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. z 2002 r., nr 76, poz. 694 ze zm.).
z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych
4 Rozporządzenie Ministra Finansów z 17 stycznia 1997 r. w sprawie amortyzacji środków trwałych oraz wartości
niematerialnych i prawnych (Dz.U. Nr 6, poz. 35 ze zm.).
3Ustawa
25
odtworzeniowych)
wyliczona
na
koniec
horyzontu
czasowego
winna
być
uwzględniona jako wartość rezydualna inwestycji.
Czyli Beneficjent powinien obliczyć wartość równą wartości netto aktywów (tj.
wartość (brutto) poniesionych nakładów inwestycyjnych i odtworzeniowych na zakup
bądź wytworzenie aktywów trwałych, pomniejszona o amortyzację majątku trwałego
z całego okresu jego uŜytkowania) finansowanych w ramach środków UE.
Usługi obce
Przez pojęcie kosztów usług obcych naleŜy rozumieć koszty nabycia usług,
świadczonych na rzecz jednostki wskutek realizacji projektu przez inne podmioty. Do
kosztów tych zaliczają się wydatki związane np. z: najmem obiektów, leasingiem
operacyjnym, remontami, serwisem i konserwacjami środków trwałych, łącznością
(usługi pocztowe, telekomunikacyjne), transportem towarów i osób, dozorem mienia
przez obce jednostki, doradztwem, sprzątaniem obiektów, innymi świadczeniami
zaliczonymi do usług (np. usługi informatyczne, wydawnicze, szkoleniowe, pralnicze,
komunalne itp.). Ich poziom naleŜy określić w oparciu o planowane zapotrzebowanie
na danego rodzaju usługi.
Wynagrodzenia
Koszty wynagrodzeń naleŜy prognozować na podstawie planowanego zatrudnienia
oraz
przewidywanego
przeciętnego
wynagrodzenia
brutto
wynikającego
z
wewnętrznych uwarunkowań jednostki. Plan i harmonogram zatrudnienia osób
powinien być przyjęty w oparciu o analizę wykonalności technicznej projektu.
Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia
Koszty wynagrodzeń naleŜy obciąŜyć narzutami na płace (składki ZUS, składka na
ubezpieczenie emerytalne, rentowe, wypadkowe, FP, FGŚP i inne) w wysokości,
która wynika z obowiązujących przepisów prawa i danych finansowo-księgowych
podmiotu.
Podstawę wymiaru składek ubezpieczenia odprowadzanych do ZUS stanowi
wynagrodzenie brutto.
26
Podatki i opłaty
Do podatków i opłat o charakterze kosztowym zalicza się przede wszystkim: podatek
od nieruchomości, podatek od środków transportu, opłata za wieczyste uŜytkowanie
gruntów, opłaty skarbowe i notarialne, opłaty środowiskowe.
Koszty zaliczane do tej grupy powinny być ustalane zgodnie z obowiązującymi
przepisami prawnymi (rozporządzeniami przedmiotowymi, uchwałami).
Pozostałe koszty rodzajowe
W tej grupie kosztów naleŜy zaplanować koszty, które nie zostały uwzględnione
powyŜej. NaleŜą do nich m.in.: składki ubezpieczeń majątkowych i osobowych,
koszty podróŜy słuŜbowych, koszty reprezentacji i reklamy itp.
11.2.4 Zapotrzebowanie na kapitał obrotowy netto
Punkt ten naleŜy opracować dla tych projektów, w których występuje istotne
zapotrzebowanie na środki obrotowe.
W przypadku inwestycji, w których poziom kapitału obrotowego jest niewielki bądź
nie występuje, ten element analizy finansowej moŜna pominąć.
Projektując kapitał obrotowy netto, naleŜy wykorzystać logiczne związki i zaleŜności
między strumieniami reprezentującymi przychody i koszty, a odpowiednio –
naleŜnościami krótkoterminowymi, zapasami i zobowiązaniami bieŜącymi.
Projekcja zapotrzebowania na kapitał obrotowy netto wynika z załoŜonego cyklu
rotacji naleŜności, zapasów i zobowiązań (bieŜących) wyliczonego w następujący
sposób:
Nazwa wskaźnika
Stosunek obliczeniowy
NaleŜności krótkoterminowe x 365 dni
Wskaźnik rotacji naleŜności
Przychody ze sprzedaŜy
27
Zapasy x 365 dni
Wskaźnik rotacji zapasów
Koszty operacyjne – amortyzacja - wynagrodzenia z narzutami
Wskaźnik rotacji zobowiązań
Zobowiązania krótkoterminowe x 365 dni
Koszty operacyjne – amortyzacja
Podstawą wyznaczenia wskaźników cyklu rotacji powinny być dane finansowoksięgowe podmiotu oraz projektowane trendy w tych obszarach. W przypadku braku
powyŜszych naleŜy oprzeć się na danych branŜowych.
11.3 Ustalenie poziomu dofinansowania projektu z funduszy UE
Beneficjent na potrzeby ustalenia właściwego poziomu dofinansowania winien
odpowiedzieć na następujące pytania, w kolejności jak poniŜej:
Czy projekt podlega zasadom pomocy publicznej?
TAK
NIE
Ustalenie poziomu dofinansowania
w oparciu o zasady i limity wskazane
we właściwym programie pomocy
publicznej. Obliczamy według wzoru:
Przejście do kolejnego pytania
Dotacja UE = Kkw x MaxWf
Kkw
–
wysokość
kosztów
kwalifikowanych
projektu
na
podstawie stosownych wytycznych
(uwaga na nieco inne zasady
projektu
dla
kwalifikowalności
projektów
objętych
pomocą
publiczną)
28
MaxWf
–
maksymalna
stopa
współfinansowania określona w
odpowiednim programie pomocy
publicznej
Czy projekt generuje przychody?
TAK
NIE
Przejście do kolejnego pytania
Ustalenie dofinansowania w oparciu o
wyznaczony w uszczegółowieniu WRPO
poziom. Obliczamy wg wzoru
Dotacja UE = Kkw x MaxWf
Kkw
–
wysokość
kosztów
kwalifikowanych
projektu
na
podstawie stosownych wytycznych
MaxWf
–
maksymalna
stopa
w
współfinansowania
określona
Uszczegółowieniu WRPO
Czy projekt generuje dochód netto (dochód rozumiany jest tu jako
nadwyŜka przychodów operacyjnych z projektu nad jego kosztami
operacyjnymi)?
TAK
NIE
Ustalamy poziom w oparciu o
metodę luki w finansowaniu (4
etapy)
Ustalenie dofinansowania w oparciu
o wyznaczony w uszczegółowieniu
WRPO poziom. Obliczamy jak
wyŜej:
Etap 1 – wskaźnik luki finansowej
(Lf)
Lf = Nk / NIzd x 100%
Dotacja UE = Kkw x MaxWf
Kkw
–
wysokość
kosztów
kwalifikowanych projektu na podstawie
29
stosownych wytycznych
Lf – wskaźnik luki finansowej
Nk = NIzd – DNzd
NIzd – suma zdyskontowanych nakładów
inwestycyjnych projektu (bez rezerwy na
nieprzewidziane wydatki) wraz z
uwzględnieniem zmiany zapotrzebowania
na kapitał obrotowy netto
MaxWf
–
maksymalna
stopa
współfinansowania
określona
w
Uszczegółowieniu WRPO
DNzd = Suma zdyskontowanych
dochodów netto
Etap 2 – określenie kwoty decyzji
(KD)
KD = Kkw x Lf
KD – kwota decyzji – koszty
kwalifikowane przemnoŜone przez
wskaźnik luki finansowej
Kkw – wysokość kosztów
kwalifikowanych projektu ustalonych na
podstawie stosownych wytycznych
Etap 3 – określenie maks. dotacji
UE
Dotacja UE = KD x MaxWf
Dotacja UE – maks. poziom
dofinansowania projektu ze środków UE
MaxWf – maksymalna stopa
współfinansowania określona w
uszczegółowieniu WRPO
Etap 4 – określenie wskaźnika
30
rzeczywistego poziomu
dofinansowania (Wrzf)
Wrzf = Lf x MaxWf
11.4 Obliczenie wskaźników efektywności inwestycji
Podstawą obliczenia wskaźników rentowności są przepływy pienięŜne projektu
ustalone jako róŜnica pomiędzy wpływami i wydatkami projektu w kolejnych latach
projekcji
finansowej. Do ustalenia efektywności inwestycji słuŜą następujące
wskaźniki:
Wskaźnik
Komentarz
Finansowa Zaktualizowana Wartość
Netto
Wskaźnik informuje nas, o ile dzisiejsza wartość korzyści
finansowych netto przekracza zdyskontowaną wartość nakładów i
późniejszych kosztów utrzymania projektu. JeŜeli jest to wartość
ujemna oznacza, Ŝe nakłady przekraczają korzyści finansowe, a
tym samym projekt nie powinien być realizowany (z punktu
widzenia inwestora) poniewaŜ jest finansowo nieefektywny (nawet
gdyby był to jedyny projekt).
NCFt – finansowe przepływy pienięŜne
netto projektu w roku t (róŜnica
pomiędzy wpływami i wydatkami
projektu w roku t)
n-liczba lat okresu referencyjnego
t=1,…n–kolejny
referencyjnego
rok
okresu
r-finansowa stopa dyskontowa
Finansowa wewnętrzna stopa zwrotu Jest to stopa dyskontowa, przy której zrównuje się wartość teraźniejsza
prognozowanych korzyści i wydatków projektu, inaczej mówiąc, przy
której finansowa zaktualizowana wartość korzyści netto (FNPV) jest
równa zero
31
Wskaźnik Korzyści/Koszty
Wskaźnik jest równieŜ miarą zwrotu z projektu. Jest miarą relatywnego
zwrotu nakładów projektu, pozwala określić, jaki zysk (stratę)
wygeneruje projekt z jednostki dodatkowego nakładu. W celu jego
obliczenia dzielimy zdyskontowane za cały horyzont czasowy korzyści przez
zdyskontowane koszty projektu
Bt-korzyści finansowe generowane
przez projekt w kolejnych latach
okresu referencyjnego
Ct-koszty generowane przez projekt w
kolejnych latach okresu
referencyjnego.
WyróŜniamy dwie grupy wskaźników finansowych w zaleŜności od tego czy
odnosimy się do efektywności finansowej inwestycji, czy teŜ do efektywności
kapitału własnego (krajowego).
Wskaźniki
Wskaźniki efektywności finansowej
inwestycji
•
•
•
finansowa bieŜąca wartość netto
(FNPV/C),
finansowa stopa zwrotu (FRR/C),
wskaźnik Korzyści/Koszty z inwestycji
(B/C-C),
Wskaźniki
Wskaźniki efektywności finansowej z kapitału
własnego (krajowego)
•
•
•
.
Wskaźniki efektywności finansowej inwestycji
są obliczane z perspektywy całości inwestycji,
bez względu na to, jak jest ona finansowana
oraz z perspektywy podmiotu odpowiedzialnego
za jego realizację. Określają one efektywność
finansową
projektu
z
uwzględnieniem
całkowitych nakładów inwestycyjnych. Powinny
być obliczane na podstawie prognozy
przepływów
pienięŜnych
odpowiadającej
przyjętemu horyzontowi czasowemu projektu
finansowa bieŜąca wartość netto kapitału
własnego (FNPV/K),
finansowaj stopa zwrotu kapitału własnego
(FRR/K),
wskaźnik Korzyści/Koszty kapitału własnego
(B/C-K).
PowyŜsze wskaźniki oblicza się na podstawie tej samej
prognozy przepływów pienięŜnych z pewnymi
modyfikacjami:
•
•
nakłady pokazuje się bez części sfinansowanej
dotacją,
nakłady sfinansowane kredytami, poŜyczką bądź
innymi zobowiązaniami finansowymi uwzględnia
się dopiero w momencie spłaty zaciągniętych
zobowiązań. Wkład kapitałowy powinien być więc
uwzględniany na dzień, w którym został
32
obejmującej:
•
•
•
•
nakłady inwestycyjne i odtworzeniowe,
koszty działalności operacyjnej,
przychody generowane przez projekt
wartość rezydualną aktywów na koniec
okresu referencyjnego.
rzeczywiście wpłacony na rzecz projektu lub
zwrócony (w przypadku poŜyczek, kredytów).
Do wyliczenia wskaźników efektywności finansowej z
kapitału stosuje się następujące
kategorie strumieni pienięŜnych:
•
•
^L
wpływy - przychody operacyjne, wartość
rezydualna;
wydatki - koszty operacyjne (bez amortyzacji),
koszty finansowe, spłata kredytów i poŜyczek,
kapitał własny prywatny (wolne środki
Beneficjenta), krajowy wkład publiczny (na
poziomie lokalnym, regionalnym i centralnym)
inne wydatki. Nie bierze się w tym przypadku
nakładów w części refinansowanej dotacją z
UE.
Wskaźniki efektywności finansowej z kapitału
własnego (krajowego) obliczamy tylko do projektów
duŜych.
11.5 Źródła finansowania projektu
W rozdziale tym naleŜy przygotować analizę dostępnych źródeł finansowania
analizowanego projektu. Przedstawić naleŜy moŜliwą do osiągnięcia i optymalną, z
punktu widzenia moŜliwości Beneficjenta, strukturę finansowania inwestycji (montaŜ
finansowy).
Szczegółowo naleŜy omówić poszczególne źródła finansowania.
W przypadku, gdy Beneficjent będzie korzystał z kredytów naleŜy podać warunki
kredytowe, a w szczególności:
•
oprocentowanie kredytu (naleŜy równieŜ określić czy będzie stałe, czy
zmienne),
•
okres kredytowania (wyraŜony w miesiącach),
•
prowizja za udzielenie kredytu,
•
rodzaj spłat (miesięczne, kwartalne, roczne),
•
okres karencji w spłacie(o ile się przewiduje).
Analiza źródeł finansowania obejmować powinna równieŜ zagadnienie finansowania
33
pomostowego niezbędnego do sfinansowania inwestycji w czasie oczekiwania na
przekazanie transzy dotacji.
W tym miejscu naleŜy przedstawić wiarygodne źródła finansowania pomostowego
wraz z kosztem ich pozyskania. Oznacza to, Ŝe Beneficjent powinien wskazać kroki,
które zostały juŜ podjęte w celu pozyskania wskazanych środków (Beneficjent
posiada promesę kredytową, otwartą linię kredytową itp.).
Ponadto, w rozdziale tym omówić naleŜy sytuację Beneficjenta/operatora, ich
zdolność kredytową oraz moŜliwości pozyskania przez nich wymienionych źródeł
finansowania projektu.
NaleŜy takŜe przedstawić ocenę moŜliwości finansowych i analizę zdolności do
zaciągania zobowiązań finansowych przez Beneficjenta/operatora.
W przypadku projektów realizowanych w ramach partnerstwa naleŜy analizę
przeprowadzić dla podmiotu zaciągającego zobowiązania finansowe w ramach
projektu.
11.6 Weryfikacja finansowej trwałości projektu
Weryfikacja
trwałości
niezdyskontowanych
finansowej
(nominalnych)
projektu
polega
skumulowanych
na
zbadaniu
przepływów
salda
pienięŜnych
generowanych przez projekt. Projekt uznaje się za trwały finansowo, jeŜeli saldo to
jest większe bądź równe zeru we wszystkich latach objętych analizą.
WaŜne jest zapewnienie, Ŝe Beneficjent będzie dysponował środkami pienięŜnymi
wystarczającymi
do
wdroŜenia
projektu
oraz
do
zarządzania
aktywami
i
wykorzystania ich zgodnie z normami technicznymi i środowiskowymi. Jest to
szczególnie waŜne, poniewaŜ metoda luki finansowej opiera się na przepływach
pienięŜnych netto generowanych w ciągu okresu referencyjnego, zaś weryfikacja
trwałości finansowej zapewnia, Ŝe podmiot odpowiedzialny/Beneficjent pozostaje
finansowo stabilny w kaŜdym roku analizy.
Beneficjent powinien zastosować model dla scenariusza z projektem przyjmując te
same dane, co w obliczeniach wymaganych w przypadku analizy luki finansowej, z
jednym wyjątkiem: taryfy/ceny za usługi nie są ograniczone przez zdolność do
płacenia za usługi.
NaleŜy zauwaŜyć, Ŝe w tym przypadku trzeba sprawdzić trwałość podmiotu
odpowiedzialnego za inwestycję, a nie jedynie samej inwestycji. Jeśli operator
zbankrutuje, trwałość samej inwestycji jest bez znaczenia. Analiza przepływów
34
pienięŜnych
wskazuje,
czy
Beneficjent/operator ma
dodatnie
roczne
saldo
skumulowanych przepływów pienięŜnych na koniec kaŜdego roku wdraŜania
inwestycji i jej eksploatacji.
Analiza
trwałości
finansowej
powinna
zatem
obejmować
analizę
zasobów
finansowych. W tym miejscu naleŜy wykazać, Ŝe załoŜone źródła finansowania
projektu (wskazane w pkt. 11.5.) wystarczą na pokrycie wszystkich wydatków
zarówno w okresie jego realizacji, jak i eksploatacji.
W tym celu naleŜy określić przepływy pienięŜne (niezdyskontowane) w ujęciu
rocznym według następującego schematu:
Przychody operacyjne
+
Źródła finansowania
-
Całkowite nakłady inwestycyjne
-
Koszty operacyjne (bez amortyzacji)
-
Inne wydatki
Podstawą weryfikacji trwałości finansowej jest skumulowane saldo obliczonych
według powyŜszego schematu przepływów pienięŜnych netto, które powinno być
dodatnie bądź równe zero.
11.7 Pro forma sprawozdania finansowe
Prognoza
finansowa
dla
wszystkich
podmiotów
(niezaleŜnie
formy
organizacyjnej podmiotu eksploatującego projekt: zakład budŜetowy, spółka prawa
handlowego, itd), musi być przygotowana w ujednoliconej formie, zgodnej z
obowiązującym prawem. Oznacza to, Ŝe dla wszystkich podmiotów sporządzić
naleŜy sprawozdania finansowe zgodne z wymogami Ustawy o rachunkowości.
Dla wszystkich projektów naleŜy przygotować pro forma sprawozdania finansowe:
bilans, rachunek zysków i strat, sprawozdanie z przepływów pienięŜnych.
Sprawozdania te opracować naleŜy dla: scenariusza bez projektu, scenariusza z
35
projektem i dla projektu UE - a więc ująć zmianę poszczególnych wielkości
finansowych wywołanych inwestycją (metoda róŜnicowa).
W przypadku sporządzania sprawozdań finansowych naleŜy pamiętać o poprawnym
ujęciu dotacji UE. Zgodnie z zasadami rachunkowości powinna ona być rozliczana
zgodnie z okresem amortyzacji
pozyskanych
dzięki niej
środków
trwałych:
jako rozliczenia międzyokresowe bierne, a w rachunku zysków i strat jako pozostałe
przychody operacyjne.
12. Analiza ekonomiczno – społeczna
Analiza ekonomiczna jest kolejnym etapem analizy projektu. Konieczność jej
stosowania jest uzasadniona moŜliwością oszacowania kosztów i korzyści projektu z
punktu widzenia całej społeczności. Analiza finansowa wykonywana jest bowiem
jedynie z punktu widzenia Beneficjenta.
Opracowanie analizy ekonomicznej jest wymogiem stawianym dla projektów
infrastrukturalnych dofinansowywanych z funduszy UE. Wymóg ten jest zawarty w
rozporządzeniach ustanawiających te fundusze. Analiza ekonomiczna stanowi
integralną część studium wykonalności.
Przygotowanie analizy ekonomicznej ma na celu ocenę oczekiwanego wpływu
projektu na obszar społeczno-gospodarczy, na który będzie oddziaływać w okresie
realizacji oraz po jej zakończeniu. Za pomocą analizy ekonomicznej naleŜy
sprawdzić, czy inwestycja jest uzasadniona z ogólnospołecznego punktu widzenia,
jeŜeli nawet z finansowego punktu widzenia (wyniki analizy finansowej) pociąga za
sobą koszt netto.
Ocena ekonomiczna projektów realizowanych w ramach WRPO powinna nastąpić w
oparciu o:
1) Dla projektów, których nakłady inwestycyjne nie przekraczają łącznie 20 mln PLN
naleŜy dokonać społeczno-ekonomicznego wpływu inwestycji przy wykorzystaniu
metody wielokryterialnej.
2) W przypadku projektów o kosztach inwestycji powyŜej 20 mln. PLN naleŜy
przygotować pełną analizę ekonomiczną, tzn. w oparciu o analizę kosztów i korzyści
36
12.1 Metoda wielokryterialna – dla projektów o wartości poniŜej 20
mln zł
W przypadku projektów, których nakłady inwestycyjne nie przekraczają 20 mln. PLN
naleŜy przygotować analizę ekonomiczną w oparciu o metodę wielokryterialną. Ma
ona na celu jakościową i ilościową ocenę ekonomicznych i społecznych korzyści,
jakie generuje projekt dla otoczenia, a które nie zostały uwzględnione w ramach
analizy finansowej. Metoda ta polega na szczegółowym opisie efektów zewnętrznych
projektu, z kwantyfikacją tych wielkości, dla których jest to moŜliwe. W tym przypadku
nie ma konieczności przeliczania wskazanych korzyści na wartości pienięŜne.
Beneficjent
powinien
wymienić
i
opisać
wszystkie
istotne
środowiskowe,
ekonomiczne i społeczne skutki projektu i – jeśli to moŜliwe – ująć je ilościowo (np.
wielkość rocznego zmniejszenia emisji zanieczyszczeń w tonach, liczba nowych
zatrudnionych, skrócenie czasu dojazdu do pracy, zmniejszona liczba wypadków
śmiertelnych itd.).
Prawidłowe zastosowanie metody wielokryterialnej w ramach analizy ekonomicznej
wymaga:
•
prezentacji korzyści i kosztów społecznych (rezultaty i oddziaływania),
•
przypisanie im (w miarę moŜliwości) określonych wartości, niekoniecznie
wyraŜonych w pieniądzu. MoŜe zostać zastosowana dowolna jednostka
wartościująca zjawisko. Podstawowym kryterium wyboru powinna być
wiarygodność wyraŜanego efektu społecznego,
•
uzasadnienie przedstawionych korzyści i metodologii szacunków. Wykazanie
związków przyczynowo-skutkowych osiągnięcia poszczególnych rezultatów i
oddziaływań.
12.2 Analiza kosztów i korzyści - dla projektów o wartości powyŜej
20 mln zł
37
W przypadku projektów o budŜecie powyŜej 20 mln. PLN naleŜy przeprowadzić pełną
analizę ekonomiczną, tzn. przy wykorzystaniu analizy kosztów i korzyści.
12.2.1 ZałoŜenia do Analizy kosztów i korzyści
1. Punktem wyjścia analizy kosztów i korzyści są przepływy pienięŜne określone w
analizie finansowej projektu. Oznacza to, Ŝe uwzględniamy jedynie pozycje, które
powodują wpływy i wydatki u inwestora spowodowane projektem (w sytuacji gdy w
ramach analizy finansowej stosowano metodę róŜnicową do określenia wielkości
przepływów, dla potrzeb ekonomicznej analizy kosztów i korzyści stosujemy
wielkości róŜnicowe).
2. Do oszacowania kosztów i korzyści ekonomicznych stosowana jest podobnie jak w
analizie finansowej metodologia zdyskontowanych przepływów pienięŜnych.
3. W analizie ekonomicznej w wycenie kosztów i korzyści społecznych naleŜy
zastosować ceny stałe (tzn. bez uwzględnienia wpływu inflacji).
4. Rachunek korzyści i kosztów społecznych winien być przygotowany w jednostce
pienięŜnej - w PLN.
5. Okres referencyjny powinien być taki sam jak przyjęty w analizie finansowej.
6. Wartość ekonomicznej stopy dyskontowej, która zostanie zastosowana do
wyliczenia wskaźników ekonomicznej efektywności, powinna wynosić 5%.
7. Wycena kosztów i korzyści społecznych odbywa się w cenach netto (tzn. bez
uwzględniania podatku VAT).
8. W celu dokonania oceny ekonomicznej projektu naleŜy posłuŜyć się następującymi
ekonomicznymi wskaźnikami efektywności:
• ekonomiczną wartością bieŜącą netto (ENPV);
• ekonomiczną stopą zwrotu (ERR);
• relacją korzyści do kosztów (B/C).
9. Zaleca się, aby te czynniki społeczno-gospodarcze, których nie da się wyrazić w
wartościach pienięŜnych, zostały opisane ilościowo i jakościowo z uwzględnieniem
wszystkich istotnych społecznych, ekonomicznych i środowiskowych skutków
realizacji projektu.
12.2.2 Etapy przygotowania Analizy kosztów i korzyści
I. Korekta o efekty fiskalne przepływów pienięŜnych obliczonych w ramach analizy
38
finansowej.
II. Sporządzenie rachunku kosztów i korzyści społecznych.
III.
Przekształcenie
cen
rynkowych
w
ceny
kalkulacyjne
(wyeliminowanie
zniekształceń rynkowych).
IV. Obliczenie wskaźników efektywności ekonomicznej projektu.
Ad.I. Korekta o efekty fiskalne
Korekty o efekty fiskalne przeprowadza się w celu wyeliminowania płatności
transferowych z przepływów pienięŜnych wyliczonych w trakcie analizy finansowej.
Płatności transferowe to przepływy pienięŜne, które nie stanowią kosztów ani
korzyści ekonomicznych, poniewaŜ wiąŜą się jedynie z przekazaniem kontroli nad
pewnymi zasobami pomiędzy grupami społecznymi. Z uwagi, iŜ ceny rynkowe, które
słuŜą do wyceny zasobów na etapie analizy finansowej zawierają płatności
transferowe,
w
ramach
analizy
ekonomicznej
naleŜy
przepływy
pienięŜne
skorygować o te wielkości.
Ten etap analizy polega na skorygowaniu przepływów pienięŜnych sporządzonych w
analizie finansowej o następujące pozycje:
a) odliczeniu podatków pośrednich od cen nakładów, produktów, usług itp. (np.
podatku VAT, który w analizie finansowej jest uwzględniany w cenach, pod
warunkiem, Ŝe nie podlega zwrotowi);
b) korekta o cła importowe na np. na wyposaŜenie, surowce itp., w przypadku, gdy
dostawcą jest podmiot spoza UE;
c) płatności na ubezpieczenia społeczne będące kosztem dla pracodawcy,
d) uwzględnieniu w cenie tych konkretnych podatków pośrednich/subwencji/dotacji,
które mają za zadanie zmienić efekty zewnętrzne (np. podatki od cen energii, które
zostały
wprowadzone
w
celu
zniechęcenia
Beneficjenta
do
wytwarzania
negatywnych efektów zewnętrznych dla środowiska). JednakŜe naleŜy pamiętać, aby
w trakcie analizy nie liczyć ich podwójnie (przykładowo jako podatek włączony do
danej ceny na etapie analizy finansowej oraz jako szacunkowy zewnętrzny koszt
środowiskowy w ramach rachunku kosztów i korzyści społecznych).
Ad. II. Rachunek kosztów i korzyści społecznych
W rachunku kosztów i korzyści ekonomicznych naleŜy zidentyfikować i wycenić
efekty społeczno-ekonomiczne powstałe w wyniku realizacji projektu.
39
Korekta ta ma na celu ustalenie wartości negatywnych i pozytywnych skutków
projektu (odpowiednio kosztów i korzyści zewnętrznych).
Kwantyfikacja efektów zewnętrznych powinna zostać przeprowadzona według
poniŜszego schematu:
1. Oddziaływanie zewnętrzne, zarówno pozytywne jak i negatywne naleŜy
zidentyfikować i opisać.
2. Przedstawione powyŜej pozytywne i negatywne zjawiska naleŜy określić ilościowo.
3. Przyjąć jednostkowe wartości dla potrzeb wyceny wskazanych efektów, które
pozwolą wyrazić je w pieniądzu.
4. Wartościowe przedstawienie kosztów i korzyści społecznych na podstawie
określonej ilości i przyjętej jednostki wyceny. Istnieje szereg metod szacowania
kosztów i korzyści społecznych dla celów CBA. Ogólna zasada ich określania
wskazuje, iŜ nakłady na projekt powinny być określane poprzez ich koszt
alternatywny natomiast korzyści (efekty) przedsięwzięcia powinno się mierzyć za
pomocą gotowości społeczeństwa do zapłaty. PoniewaŜ badania „gotowości do
zapłaty” są drogie (i czasochłonne), często ich przeprowadzenie dla pojedynczego
projektu jest niemoŜliwe, najczęściej stosuje się technikę transferu korzyści, która
polega na ekstrapolacji wyników przeprowadzonych juŜ, podobnych badań do
analizowanego projektu.
Inne podejścia do szacowania korzyści wynikających z realizacji inwestycji polegają
na ustaleniu pozytywnych efektów. Takie podejście wymaga jednak dokładnego
zbadania zaleŜności pomiędzy rezultatem projektu a oddziaływaniem Relacje tego
typu określa się jako funkcje dawka-skutek. Wprawdzie badania w tym zakresie
prowadzone są w krajach UE dla róŜnych rezultatów to ich zastosowanie dla róŜnych
przedsięwzięć charakteryzuje się licznymi ograniczeniami. Na podstawie dostępnych
badań i danych moŜna dokonać opisu korzyści ekonomicznych wynikających z
realizacji przedsięwzięcia. Niestety dość trudno jest je wycenić w kategoriach
pienięŜnych.
Z uwagi, iŜ brak jest jednej uniwersalnej metodologii dla wyceny wszystkich efektów
jak równieŜ standardowych wartości jednostkowych, naleŜy uzasadnić i podać
przyjęcie danego wskaźnika wyceny.
Ad. III. Wyeliminowanie zniekształceń rynkowych
40
Przekształcenie z cen rynkowych w ceny kalkulacyjne ma na celu uwzględnienie
czynników mogących oderwać ceny od równowagi konkurencyjnej (tj. skutecznego
rynku). W przypadku rynku konkurencyjnego, cena równowagi odzwierciedla koszt
alternatywny dla społeczeństwa. W takiej sytuacji cena kalkulacyjna jest taka sama
jak cena rynkowa.
Rynek pracy jest regulowany poprzez minimalne wynagrodzenie. MoŜe to
zniekształcić rynek w odniesieniu do niewykwalifikowanych pracowników. W praktyce
oznacza to, Ŝe przedsiębiorstwo uŜyteczności publicznej mogłoby zatrudnić
niewykwalifikowanych pracowników po niŜszych kosztach (poniŜej płacy minimalnej),
gdyby stosowne regulacje w tym zakresie nie istniały. Dlatego teŜ zalecane jest, dla
celów analizy, obniŜenie kosztu nowych niewykwalifikowanych pracowników w
regionach o duŜym bezrobociu (tzn. powyŜej średniej krajowej).
W
praktyce,
w
większości
projektów,
jedynie
rozrachunkowe
koszty
niewykwalifikowanej siły roboczej mogą róŜnić się znacząco od cen rynkowych.
JeŜeli ceny rynkowe poszczególnych zasobów nie odbiegają istotnie od cen
kalkulacyjnych, moŜliwe jest zastosowanie jednego standardowego współczynnika
przeliczeniowego, eliminującego zniekształcenia rynkowe.
Standardowy wskaźnik korekty dla Polski dla ostatnich lat wynosi 0,96, co oznacza,
Ŝe ceny kalkulacyjne są bliskie cenom rynkowym. Z tego powodu, moŜna pominąć
korektę wynikającą ze zniekształceń rynkowych.
Ad. IV. Wskaźniki ekonomicznej efektywności projektu
Przeprowadzone korekty przepływów pienięŜnych z analizy finansowej: o efekty
fiskalne, rachunek kosztów i korzyści zewnętrznych, zniekształceń rynkowych
prowadzą do ustalenia nowych ekonomicznych przepływów pienięŜnych, które są
podstawą obliczenia wskaźników ekonomicznej efektywności projektu. NaleŜą do
nich:
•
Ekonomiczna Zaktualizowana Wartość Netto – ENPV,
•
Ekonomiczna Wewnętrzna Stopa Zwrotu – ERR,
•
Ekonomiczny Wskaźnik Korzyści/Koszty – B/C.
Ekonomiczna Zaktualizowana Wartość Netto (ENPV) – obliczana jest poprzez
zdyskontowanie wszystkich przepływów ekonomicznych netto związanych z
projektem i zsumowanie tych strumieni. ENPV jest odpowiednikiem metody FNPV
41
słuŜącej określaniu finansowej efektywności inwestycji, róŜnica pomiędzy nimi
sprowadza się do strumieni, które są dyskontowane. W FNPV uwzględniane są
jedynie przepływy pienięŜne dla inwestora (oceniana jest tym samym efektywność
finansowa projektu z jego punktu widzenia), podczas gdy w ENPV uwzględniane są
wycenione w pieniądzu korzyści ekonomiczne dla szerokiej grupy Beneficjentów
(społeczności objętej projektem).
Wartość ENPV informuje, o ile wartość spodziewanych korzyści społecznych netto
projektu (wyraŜona w jednostkach pienięŜnych) przekracza wartość nakładów i
przyszłych kosztów operacyjnych projektu.
Ekonomiczna Wewnętrzna Stopa Zwrotu (ERR) jest to stopa dyskontowa, przy
której zrównuje się wartość teraźniejsza prognozowanych korzyści i wydatków
projektu, inaczej mówiąc, przy której ekonomiczna zdyskontowana wartość korzyści
netto (ENPV) jest równa zero. Projekt naleŜy uznać za efektywny, gdy wartość ERR
jest wyŜsza od przyjętej do obliczeń ENPV stopy dyskontowej tj. powyŜej 5%.
Ekonomiczny Wskaźnik Korzyści/Koszty [B/C].
Swoją konstrukcją jest on podobny do Zaktualizowanej Wartości Netto (NPV). Przy
jego obliczaniu dzielimy zdyskontowane za cały horyzont czasowy korzyści przez
zdyskontowane koszty projektu. Wskaźnik B/C jest miarą relatywnego zwrotu
nakładów projektu, pozwala określić, jaki zysk (stratę) wygeneruje projekt z jednostki
dodatkowego nakładu. Projekt naleŜy uznać za rentowny z ekonomicznego punktu
widzenia, jeŜeli wskaźnik Korzyści/Koszty przyjmie wartość większą od jedności, co
oznacza, Ŝe zdyskontowane korzyści projektu są większe od zdyskontowanych
wydatków.
12.2.3 Koszty i korzyści projektu o charakterze niefinansowym
W przypadku, gdy wyraŜenie ich za pomocą wartości pienięŜnych jest niemoŜliwe,
naleŜy skwantyfikować je w kategoriach materialnych w celu dokonania oceny
jakościowej. NaleŜy wówczas wyraźnie zaznaczyć, Ŝe nie zostały one ujęte przy
obliczaniu wskaźników analizy ekonomicznej.
13. Analiza wraŜliwości/ryzyka
42
Analiza wraŜliwości i ryzyka ma na celu identyfikację kluczowych czynników,
jakościowych i ilościowych, mogących mieć wpływ na zakres, harmonogram,
efektywność finansowo-ekonomiczną przedsięwzięcia oraz trwałość finansową.
Powinna ona zatem wykazać, czy określone czynniki ryzyka nie spowodują utraty
płynności finansowej.
Analiza wraŜliwości powinna zostać opracowana dla wszystkich projektów.
Analiza ryzyka jest natomiast obligatoryjna tylko dla tzw. „duŜych projektów” - na
podstawie art. 40 lit. e Rozporządzenia 1083/2006. Analiza ryzyka w pełnym zakresie
powinna jednak zostać przeprowadzona pod warunkiem, Ŝe istnieje moŜliwość
sformułowania prawidłowych wniosków co do rozkładu prawdopodobieństwa
krytycznych zmiennych. W przypadku, gdy nie jest to moŜliwe, wnioskodawca
powinien sporządzić jakościową ocenę ryzyka.
1) Analiza wraŜliwości
Procedura przeprowadzania analizy wraŜliwości:
a) identyfikacja zmiennych mających wpływ na wyniki projektu –
stworzenie szerokiej listy, naleŜy uwzględnić co najmniej
wzrost kosztów inwestycji (w tym wzrost cen jednostkowych
materiałów, energii oraz robocizny; opóźnienia/przestoje w
realizacji inwestycji wynikające m.in. z trudności w wyłonieniu
wykonawcy,
trudności
w
niewywiązywania
się
pozyskaniu/fluktuacji
wykonawcy
z
wykwalifikowanej
umowy,
kadry
bezpośrednio zaangaŜowanej w realizację projektu (dotyczy
m.in. zespołu projektowego, w tym menadŜera projektu,
inŜyniera projektu, księgowego projektu), niesprzyjającej aury,
zdarzeń losowych, w tym wypadków przy pracy, odkryć
archeologicznych, godzinnej stawki roboczogodziny, );
koszty
operacyjne
–
wielkość
zatrudnienia,
stawka
wynagrodzenia, narzuty na wynagrodzenia, wielkość zuŜycia
mediów, okres amortyzacji, koszty usług obcych itd
stopę dyskontową;
43
utratę płynności finansowej projektu;
w odniesieniu do utrzymania obiektu – ryzyko wystąpienia
szkód, niezaleŜnie o przyczyny;
tempo spadku popytu na oferowane usługi/produkty;
tempo wzrostu (z punktu widzenia odbiorcy)/spadku (z punktu
widzenia projektodawcy) cen za oferowane w wyniku realizacji
projektu usługi/produkty (w tym takŜe ceny biletów – gdy
dotyczy);
tempo
wzrostu
wynagrodzeń
personelu
instytucji
–
beneficjenta projektu (gdy dotyczy).
b) wyeliminowanie zmiennych zaleŜnych, które są pochodną innych
zmiennych wykorzystywanych w analizie,
c) dokonanie
ilościowej
analizy
oddziaływania
poszczególnych
czynników, (do dalszej analizy naleŜy wybrać te wielkości, których
zmiana o 1% spowoduje co najmniej zmianę wskaźnika IRR o 1% i
zmianę wskaźnika NPV o 5%),
d) do ostatecznej analizy wraŜliwości naleŜy przyjąć maksymalne pięć do
siedmiu zmiennych. Jako kryterium dodatkowe naleŜy przyjąć
załoŜenie, Ŝe w pierwszej kolejności uwzględnione zostaną
czynniki
wpływające
na
zmianę
w
poziomie
nakładów
inwestycyjnych i w dalszej kolejności kosztów operacyjnych
projektu.
e) Przeprowadzenie analizy wraŜliwości zgodnie z przedstawionymi
zasadami
pozwoli
wskazać
zmienne krytyczne, tzn. te, których negatywna zmiana moŜe w istotny
sposób
realizacji
zagrozić
projektu
i
jego
trwałości.
Zmienne
krytyczne
naleŜy
uszeregować w formie rankingu.
W sytuacji, gdy dla projektu trudna będzie do przeprowadzenia identyfikacja
zmiennych w ujęciu poszczególnych kategorii (naleŜy to uzasadnić), wówczas
naleŜy analizę wraŜliwości i ryzyka przeprowadzić dla następujących zmiennych:
44
■
nakładów inwestycyjnych,
■
kosztów mediów,
■
kosztów materiałów i surowców,
■
kosztów zatrudnienia,
■
przychodów operacyjnych,
■
innych istotnych w zaleŜności od typu projektu i sektora, w którym
będzie realizowany.
NaleŜy pamiętać, Ŝe zmianie w całym horyzoncie czasowym poddawana być powinna
tylko jedna ze zmiennych, przy załoŜeniu niezmienności pozostałych załoŜeń i
parametrów,
Prezentację wyników analizy wraŜliwości naleŜy wykonać w formie tabelarycznej,
opisowej lub wykresu. Powinna się ona odnosić do efektywności projektu oraz
analizy trwałości finansowej
Analiza trwałości finansowej
Efektywność projektu
Ocena powinna wykazać, Ŝe określone czynniki
ryzyka nie spowodują utraty płynności finansowej
systemu. Analizę naleŜy przeprowadzić dla
scenariusza pesymistycznego i porównać go do
wariantu
wyjściowego
(scenariusza
podstawowego) (patrz przykładowa tabela
poniŜej). Wybór parametrów i poziom zmian
zaleŜy od typu i charakteru projektu, ze specyfiki
sektora i lokalnych lub regionalnych warunków
rynkowych.). Wypełniając tabelę naleŜy podać dla
wskazanej zmiany parametrów krytycznych
wartość skumulowanych przepływów pienięŜnych
(dla obu scenariuszy) dla kolejnych lat realizacji i
5-ciu lat eksploatacji projektu).
NaleŜy wykazać, jak wyliczone wartości
wskaźników finansowych i ekonomicznych (IRR i
NPV) zmieniają się wraz ze zmianą parametrów
słuŜących do ustalenia kosztów i korzyści
projektu (patrz tabela pt Trwałość finansowa). W
tabelach…naleŜy
przedstawić
wartości
wskaźników efektywności projektu policzone przy
załoŜonych zmianach poszczególnych wielkości
krytycznych. Uzupełnieniem tej części analizy
moŜe być przedstawienie wyników w formie
graficznej.
45
PoniŜej przedstawiono tabele dotyczące analizy wraŜliwości.
Trwałość finansowa
Scenariusze
Zmienne krytyczne
wyjściowy
pesymistyczny
Zwiększenie nakładów o 10 %
(w kolejnych latach realizacji)
Zmiana (wydłuŜenie) czasu
realizacji projektu o 20%
(w kolejnych latach realizacji)
Wzrost najbardziej istotnego
(najwyŜszego) kosztu
eksploatacyjnego o 15%
(w pierwszych 5 latach
eksploatacji )
itd…
Efektywność projektu (dla projektów z pełną analizą finansową)
Zmiana zmiennej
krytycznej w %
Zmiana
FNPV/C
Zmiana
Zmiana
Zmiana
Zmiana
Zmiana
FNPV/K
IRR/C
IRR/K
ENPV
EIRR
46
Zmiana nakładów
inwestycyjnych
Zmiana wielkości
popytu
Itd.
W przypadku projektów stosujących analizę wielokryterialną powyŜszą tabelę naleŜy
wypełnić w zakresie wpływu zmiennych krytycznych na wskaźniki efektywności
finansowej
2) Analiza ryzyka
Analiza ryzyka powinna mieć charakter jakościowy, gdzie ocenia się
prawdopodobieństwo faktycznego wystąpienia danego ryzyka (niskie, średnie,
wysokie) w odniesieniu do analizy trwałości finansowej projektu. NaleŜy w tym
miejscu równieŜ omówić okoliczności, które sprawią wystąpienie
określonej
sytuacji, dla zmiennych ustalonych na etapie analizy wraŜliwości. Zagadnienie,
jest szczególnie istotne dla projektów, dla których Beneficjent wnioskować będzie o
kwalifikowalność rezerwy na nieprzewidziane wydatki. Wyniki analizy jakościowej
naleŜy przedstawić w formie tabeli. Przykładowa tabela poniŜej.
Prawdopodobieństwo:
Ryzyko
Komentarze
niskie, średnie, wysokie
Zwiększenie nakładów o 10 %
47
Zmiana (wydłuŜenie) czasu
realizacji projektu o 20%
Wzrost najbardziej istotnego
(najwyŜszego) kosztu
eksploatacyjnego o 15%
itd…
14. Wpływ na polityki horyzontalne
Rozporządzenie WE Nr 1083/2006 ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące
EFRR, EFS oraz FS i uchylającego rozporządzenie nr 1260/1999 nakłada na
państwa członkowskie wdraŜające fundusze strukturalne, obowiązek stosowania
zasady równości kobiet i męŜczyzn oraz niedyskryminacji, a takŜe zasady
zrównowaŜonego rozwoju i propagowania ochrony i poprawy jakości środowiska
naturalnego.
Beneficjent winien więc dowieść iŜ realizowana przez niego inwestycja, będzie
zgodna z powyŜszymi zasadami. Oznacza to, iŜ wnioskodawca winien wykazać, co
najmniej neutralny wpływ projektu w zakresie:
• równości szans kobiet i męŜczyzn, równości osób pełnosprawnych i
niepełnosprawnych, równości obszarów miejskich i wiejskich
• zrównowaŜonego rozwoju.
Neutralny wpływ oznacza, Ŝe projekt spełnia wyznaczone w danym zakresie
minimum (np. limity zanieczyszczeń) lub teŜ Ŝe brak jest bezpośredniego, logicznego
powiązania między realizowanym projektem a daną polityką.
Wszelkie zaś działania podejmowane przez Beneficjenta wykraczające poza
niezbędne minimum, będą traktowane jako pozytywny wpływ (np. stosowanie
technologii szczególnie przyjaznych środowisku).
48
Zapisy dotyczące zasady zrównowaŜonego rozwoju i propagowania ochrony i
poprawy jakości środowiska naturalnego, winny wykazywać spójność z zapisami
rozdziału 8 Analiza techniczna oraz technologiczna inwestycji oraz rozdziału 9
Analiza oddziaływania na środowisko. W celu zapobieŜenia dublowaniu istniejących
juŜ zapisów, dopuszcza się wskazanie w punkcie tym odniesienia do zapisów
odpowiednich stron rozdziałów 8 i 9 studium.
15. Załączniki do studium wykonalności
W tym miejscu naleŜy podać dokładny spis załączników do przygotowanego studium
wykonalności oraz dołączyć wymagane dokumenty zarówno w formie papierowej jak
i elektronicznej.
16. Oświadczenie wnioskodawcy
Oświadczenie Wnioskodawcy:
Oświadczam(y), Ŝe wszelkie informacje przedstawione w niniejszym dokumencie są prawdziwe,
przedstawione w sposób rzetelny oraz przygotowane w oparciu o najpełniejszą wiedzę dotyczącą
projektu oraz perspektyw i moŜliwości jego rozwoju.
Podpis osoby (osób) uprawnionej do występowania w imieniu Wnioskodawcy:
Imię i Nazwisko
Stanowisko
Data
Podpis
Imię i Nazwisko
Stanowisko
49
Data
Podpis
Imię i Nazwisko
Stanowisko
Data
Podpis
50