(andrena fabr.) z grupy minutula

PSZCZELNICZE
ZESZYTY
NAUKOWE
Rok XLIV
2000
ROŚLINY POKARMOWE I ZNACZENIE GOSPODARCZE
PSZCZOLINEK
(ANDRENA FABR.) Z GRUPY MINUTULA
(PODRODZAJ MICRANDRENA
ASHM. PARTIM,
ANDRENIDAE,
HYMENOPTERA)
Andrzej
Mieczysław
Ruszkowski,
Janina
Bili6ski,
Krystyna
Gosek,
Kaczmarska
Instytut Sadownictwa i KWiaciarstwa, Oddział Pszczelnictwa, ul. Kazimierska 2,24-100 Puławy
Data nadesłania - 10 lcwiecień 2000
Streszczenie
Na podstawie okazów zebranych w latach 1959-1993 oraz literatury zestawiono listę
roślin pokarmowych dla 13 gatunków pszczolinek (Andrena Fabr.) z grupy minutula
podrodzaju Micrandrena Ashm.
Większość z badanych gatunków pszczolinek można uznać za potencjalnych zapylaczy
roślin uprawnych: rzepaku Andrena aljkeneJJa Perk., A. minutu/a (Kirby), A. minutuloides
Per., A. strohmella E. Stóck., marchwi i kolendry (A. alfkenella, A. minutula, A.
minutuloidesi, poziomek (A. alfkenella, A. minutula, A. subopaca Ny!., A. semilaevis Per.,
A. saxonica E. Stóck.), rzodkwi i gorczycy czarnej (A. pusilla Per.), fenkułu (A.
minutuloidesy oraz jabłoni, gruszy, węgierki i malin (A. minutula).
Słowa kluczowe: pszczoły samotnice, Andrena, zapylanie, rośliny pokarmowe, rzepak,
marchew.
WPROWADZENIE
I METODYKA
Kontynuując
badanie
listy
roślin
pokarmowych
i znaczenia
gospodarczego
pszczolinek (Andrena Fabr.), zajęliśmy się w obecnej
publikacji 13 gatunkami z grupy minutula (D y l e w s k a 1987) podrodzaju
Micrandrena Ashm. Gatunki z grupy ens/inella (O y l e w s k a 1987)
omówiliśmy w poprzedniej pracy (R u s z k o w s k i i in. 2000). Z grupy
minutula są uwzgędnione pszczolinki:
rzepakowo-marchwiana - Andrena alfkenella Perk.,
karliczka - minutula (Kirby),
rzepakowo-fenkułowa - A. mimaulotdes Per.,
mniszkowo-poziomkowa - A. subopaca Nyl.,
wąskodołowa - A. simontornyella Nosk.,
mniszkowe-przetacznikowa
- A. semilaevis Per.,
wałecznica - A. falsifica Perk.,
55
krymska - A. rugu/osa E. Stockh.,
białopaskowana - A. niveata Friese,
listewkowa - A. strohmella E. Stockh.,
blondyneczka - A. pusilla Per.,
siwobrzucha - A. pauxilla E. Stockh, oraz
płaskonadustkowa - A. saxonica E. Stockh.
Badania oparte zostały na okazach zebranych w Oddziale Pszczelnictwa
w latach 1959-1993 (oznaczonych częściowo przez M. Dylewską, ale w
większości wspólnie przez A. Ruszkowskiego i J. Gosek) oraz na danych z
literatury. Metodykę stosowano analogiczną jak we wcześniejszych pracach
tego cyklu (np. R u s z k o w s ki, G o s e k 1999,2000).
Nazwy polskie pszczolinek zaczerpnięto ze "Słownika polskich nazw
owadów" (R u s z k o w s k i i R u s z k o w s k i 1998), cytowanego w tekście
jako "Słownik".
Ponieważ jednak słownik ten został wydany przed
opracowaniem listy roślin pokarmowych pszczolinek, niektóre z tych nazw
okazały się nieuzasadnione
i zostały w obecnej pracy zmienione na
poprawniejsze (dotyczy to A. minutula, A. simontornyella, A. rugu/osa i A.
niveata). Polskie nazwy roślin zaczerpnięto głównie z opracowania M i rek i
in. 1995.
WYNIKI
Pszczolinka rzepakowo-marchwiana - Andrena aljkenella Perko łowiona
była na 36 gatunkach roślin z 14 rodzin (tab. l), głównie z Umbelliferae (36%
całego oblotu), Cruciferae (24%), Compositae (17%), Rosaceae (5%) i
Scrophu/ariaceae (3%). Najwierniej i najliczniej oblatywała ona marchew
(Daucus carota); wiernie i czasem licznie - kolendrę (Coriandrum), rzepak
(Brassica napus), żmijowiec (Echium vu/gare) i jastrzębce (Hieracium);
wiernie, ale raczej mniej licznie - pięciornik (potentilla nemannianai,
pyleniec (Berteroa), tasznik (Capsella), poziomki (Fragaria), dzięgiel
(Angelica sy/vestris), stokrotki (Bellis), mniszki (Taraxacum) i przetacznik
(Veronica chamaedrys); czasem licznie - trybule (Anthriscus) i sierpnicę
(Falcaria). Pszczolinka ta może więc być uznana za potencjalnego zapylacza
marchwi, rzepaku, rzepiku, kolendry i poziomek.
Pszczolinka karliczka - A. minutu/a (Kirby) odwiedzała 108 gatunków
roślin z 27 rodzin (tab. l), głównie z Compositae (24%), Rosaceae i
Umbelliferae (po 18%), Cruciferae (12%), Salicaceae (8%), Scrophu/ariaceae
(5%) oraz Caryophyllaceae i Liliaceae (po 3%). Najwierniej i naj liczniej
oblatywała mniszki (Taraxacum), bardzo też wiernie i czasem licznie pięciorniki (zwłaszcza Potentilla verna i P. erecta), wierzby (Salix) i podbiał
(Tussilago); wiernie i czasem licznie także - poziomki (Fragaria), jabłoń
(Ma/us domestica), gruszę (Pyrus), maliny i jeżyny (Rubus), rzepak (Brassica
napus),
marchew
(Daucus),
kolendrę
(Coriandrum),
podagrycznik
(Aegopodium), przetaczniki (zwłaszcza Veronica chamaedrys), pyleniec
56
(Berteroa ), wiosnówkę (Erophi/a verna), krwawnik (Achillea millefo/ium),
stokrotki (Bellis), ostrożenie (Cirsium), jastrzębce (Hieracium) i brodawniki
(Leontodon); wiernie, ale raczej nielicznie - głogi (Crataegusi), tawuły
(Spirea), złocie (Gagea), trybulę (Anthriscus sy/vestris), pszonkę (Ficaria
verna), tasznik (Capsel/a), rozchodniki (Sedum), pępawy (Crepis) oraz
gwiazdnice (Stel/aria holostea i S. media); a czasem licznie, choć mniej
wiernie - węgierkę (Prunus domestica), wiśnie (Cerasus), kminek (Carum),
dzięgle (Ange/ica) , gorysze (Peucedanum), pieprzycznik (Cardaria), tobołki
(Th/aspi) i lipę (Tilia tomentosa). Jest to, jak widać, pszczolinka bardzo
polifagiczna, będąca potencjalnym zapylaczem wielu roślin sadowniczych
(jak jabłoń, grusza, śliwa, maliny, poziomki) i rolniczych (jak rzepak,
marchew, kolendra, kminek). Nazwa "głogowianka"
proponowana
w
"Słowniku" okazała się mylącą gdyż jest to pszczoła bardzo wielożywna, a
gospodarczo raczej sadowo-baldaszkowa (tab. 1).
Pszczolinka rzepakowo-fenkułowa - A. minutu/oides Perko stwierdzona
została na 46 gatunkach roślin z 11 rodzin (tab. 1) - głównie z Umbel/iferae
(47%), Compositae (17%), Cruciferae (11 %), Rosaceae (8%) oraz Labiatae i
Scrophu/ariaceae (po 6%). Najliczniej i najwierniej oblatywała ona kolendrę
(Coriandrum), a wiernie i czasem licznie - marchew (Daucus), fenkuł
(Foenicu/um) i rzepak (Brassica napus); wiernie, ale raczej mniej licznie jabłoń
(Ma/us
domectica),
pięciorniki
(Potentilla),
podagrycznik
(A egopodium), barszcz (Heracleum sphondy/ium),
poziomkę (Fragaria
vesca), sierpnicę (Fa/caria), przetacznik (Veronica chamaedrys), mniszki
(Taraxacum) i stokrotki (Bel/is); a czasem licznie - kminek (Carum) oraz
złocienie (Chrysanthemum). Jest ona potencjalnym zapylaczem - kolendry,
marchwi, fenkułu, rzepaku, a prawdopodobnie też kminku, poziomek i jabłoni.
Pszczolinka mniszkowo-poziomkowa
- A. subopaca Nyl. obserwowana
była (tab. 1) na 36 gatunkach roślin z 14 rodzin - głównie z Rosaceae (31%),
Compositae (27%), Scrophulariaceae(22%), Sa/icaceae (5%) Cruciferae (4%)
oraz Umbel/iferae, Ranunculaceae i Caryophyl/aceae (po 3%). Najliczniej i
najwierniej
oblatywała ona pięciorniki (zwłaszcza Potentilla
erecta),
przetacznik (Veronica chamaedrys) i mniszki (Taraxacum); wiernie i czasem
licznie - poziomki (Fragaria), stokrotki (Bellis) i jastrzębce (Hieracium);
wiernie, ale raczej mniej licznie - wierzby (Sa/ix), jaskry (Ranunculus ), złoć
(Gagea lutea), brodawniki (Leontodon) i gwiazdnice (Stel/aria); a czasem
licznie - szczawik (Oxa/is acetosel/a). Pszczolinkę tę można uznać za
potencjalnego zapylacza poziomek (tab. 1).
Pszczolinka wąskodołowa - A. simontornyella Nosk (w "Słowniku"
błędnie wydrukowano "wąskodołkowa") stwierdzona została na 6 gatunkach
roślin z 6 rodzin, przy czym czasem licznie tylko na wilczomleczu
(Euphorbia). Znaczenia gospodarczego z pewnością nie posiada, tym bardziej,
iżjest to gatunek południowy, w Polsce dotąd nie odnaleziony.
57
~
Tabela
Rośliny pokarmowe pszczolinki rzepakowo-marchwianej, głogowianki, rzepakowo-fenkułowej, mniszkowo-poziomkowej
wąskodołkowej. - Food plants of Andrena alfkenella, A. minutula. A. minutuloides, A. subopaca and A. simontornyella,
RODZINA I gatunek rołllny
PlANT FAMILY and plant species
ROSACEAE
eeresU$VUll1'rlsMili.
C. ,l'ium(L.) Moench
Crlt •• gus 1•• 'łIl1'ta (Peir.) OC.
Frel1'rl' ""se, L.
MaIU$domestle. Borb.
PadU$a'łlum Mili.
Pot.ntlll.
P. ,,,,,,rl, Borkh
P. au", L.
P. ,,,eta (L.) Hampe
P. hept'phyll, L.
P. "pt,,. L.
P. ster/lis Garcke
P. ne178nnl,,,, Rchb
PrunU$dOfTllst/e, L.
P. sp/nosa L.
PyruseOl/mmls L.
RosI eanlna L.
RubU$/dI.U$ L.
R. frutleosus L. nom. ambig
Sp/re"
Ga1ur1dpszczoHflIII • Specin ol And"",
allkenefta
Al
61a,F.sp.3Om.29
-
63
30
17
-
53.60.61 a
-
mlnutula
Ma
minutuloid,s
Ms
subopeca
Su
slmontomyełla
19.25a;C.sp.53
61a
52.53.55.56
51m.60m.33.53.61a,63;F.sp.29.30
19m.53.61 a;M.sp.25a,63
55
47.63
35
32
6Om.53.55.56
S3
61.
19.53
61a,63;F.IJ>.29
19,20.S3.61a
&Om.30.37.53.61a.63;F.sp.29
19.53
-
34
32m.47.59.63
60a
-
61a
56
&Om.27.33.40.53.58.61a
19m
55;P.sp.25a
19m.48.55;P.sp.25a
6Om.56;R.sp.17.53.59
6Om.61a
55m
-
-
-
47.61 a
61.
P.sp.63
-
30;R.sp.J7
61.
-
-
-
32m.61m.30
3Om.32m.61m
&Om.53
&Om.37.53.61a
-
61a
61.61a
-
SI
-
---
i
Gatunki pszczolinek - Species ot Andrena
RODZINA i gatunek rośliny
PLANT FAMILY and plant specles
LNBEWFERAE
Aegopodium podagraria L.
Anethum gra lIfo/ens L.
Ange/ica sy/vestris L.
Anthriscus Sy/llfstriS (L.) Hoffm.
Carum carvi L.
Coriandrum sativum L.
lJaucus carota L.
Eryngium p/anum L.
Fa/carla vu/garis Bernh.
Foenicu/um capillaceum Gilib.
Heracleum sphondy/ium L.
Pastinaca sativa L.
Petrose/inum sativum Hoffm.
Peuclldanum cervaria (L.) Lap.
P. oreose/inum (L.) Moench
Pi"fJinella maior (L.) Huds.
P. saxifra(ll L.
Tori/is japonica (Houtt.) OC.
Ol
CO
CRlC/FERAE
Arabis
8erteroa incana (L.) OC.
Brassica napus L.
B. rapa L
Capsella bursa-pastoris (L.) Med.
Cardarrine pratensis L.
Cardarrinopsis arenasa (L.) Hayek
Cardarla draba (L.) Desy.
lJascurainia sophia (L.) Webb.
Erophila IIfrna (L.) Chewall.
LBpidium sativum L.
Ubanotis montana Cr.
Raphanus
Sinapis aMnsis L.
Sisymbrium officina/e (L.) Scop.
Thlaspi arvense L.
alfkenella
Al
minutula
Ma
minutuloides
Ms
subopaca
Su
simontomyella
Si
53m,6Dam-
39,40,53,58
6Om,53,55,56,63
55
A.sp.60m,53
55,56,61a;A.sp.33
lm,55
lm,12,23
4m,60m,8, 11,15,52,53,55,56
53m,6Om,6Dam,11,59
53,60,61 a,63
l
47
53,63
&Da
6Om,53,61a
61a;A.sp.53m
23
22-23m, 1,2,24
4m,53m,60m,5, 14,17,52,53,61a
-
F.sp.53m
2,23
-
61a;P.sp.53
-
53,63
-
F.sp.53
lm,2,12,22
56
P.sp.53
38
55m
P.sp.57m
4,55
55
56
-
63
&Da
11m,35,53,56
18m,53m,25,42,56
27
3,40,53,6Oa
55
35
53m,51
35
60m,37,55,56
55
35
40
13,53
17;S.sp.53
61a;Th.sp.53
21
Th.sp.53m
7,17,53
18m,42m,53,61 a;B.sp.59,63
53,60,61a
53,60,63
53,60,61a
53,61a
-
-
61a
1m
lm,12m,23m,4
4m,60m,5,8,53,61a,63
7
61a;F.sp.53,63
lm,4m,12,22
53,60,61a;H.sp.63
63
38
4
52
-
-
-
-
-
--
-
-
-
-
11
18m,42m,33,61a
B.sp.59,63
&Da
C.sp.29,63
17
18,42
-
61a
618
61a
-
--
-
C.sp.29,52
-
-
-
s
RODZINA i galunek rośliny
PLANT FAMILY and plant species
CrMPOSITAE
Achil/II nillefolium l.
Anthenis arwnsis l.
Aster l.
8,lIIs p'rsnnis l.
ChryslntłHJroomleucantheroom l.
C/rsium,rwnse (l.) Stop.
Crepis b/ennis L.
C. v1rensvm.
łł.rac/um
H. pll0S8l1aL.
uontodon autulmiI/e l.
L h/sp/dum L.
Solidago Clnadensis L.
T,na"tum vulgare L.
T,raXlcum
Tussll'go f,"ara L.
SAUCACEAE
Sali)(
S ,mypdal/na l.
S lur/ta L.
S CIpre, L
S fragi/ls L.
S purpure, L.
S v1ninal/s L.
UUACEAE
AlI/um odorum L.
G.gea ,rwnsis Dum.
G. lut" (L.) Ker.-Gaw.
G. prat'ns/s (Pers.) Dum.
G. pusilla Schutt.
G. spat111e" (Hayne) Sallsb.
Gatunki pszCZOlinek- Specles ol Andrena
f----
allkenella
AJ
53.63
11
53.60.63
60111.53.63
9
17.29.30
29
29
-
31
-
mlnulula
Ma
6Om.51-53
55
60m.37.53.55.56.63
6Om.53;C.sp.608.63
55.56
56
49m.6Om.31.32.53.63
56
6Om.52.53.56.63
minutuloides
Ms
49m.60m.6Oam.29-31.33.37 .40.47 .48.55.56.
59.62.63
56
32
17.29.61a
31
56
53.56
4
35
56;G.sp.37.53.63
35
48
56
I
29
17
63
53.60.63
Ch.sp.6Oam
-
I
simontomyella
Si
63
-
-
6Om.30.53
53
-
-
61a
30.32
-
52;L.sp.31
601
40.44
29m.31 m.55m.6Om.3.17 .25.27 .28.33.37.
47.49.52.53.56.58.59.608.61 a
55m.60m.6Oam.16.17.lO.37 .47.49.53.56.63
-subopaca
Su
32m.lO.31
52
52
52;L.sp.32
-
-
-
17.61a
29m.32m.61m.17.lO.36.41.
52.53.63
16.17.30.32.47.53
29
29.32.53.59.63
BOa
3.17.29.47.52.53.63
-
61a
32
-
-
4
-31.53.63
-
--
17.31
-
I
-
--
RODZINA i gatunek rOŚliny
PlANT FAMILY and plant species
lABlATAE
Bal/ota nigra L
GlBcholTll hed,racBa L
umium purpuffum L
uVlndula officinalis Chaix.
MBntha
Ori{Janumvulgare L
Thyrrus
SCROPHlJ.ARIACEAE
Euphrasia
V,rlIascum thapsus L
Veronic, NccabulI(Ja L
V. Ch'ITIIBdtyS L
V. hetHrifolla L
~~--_._-----
alfkenella
Al
PAPIUfNoCEAE
Lotus cornlculatus L.
INdicJl/lO lupulina L.
M. ,""dia Pers.
Trifollum dubium Sibth.
CARYOPHYUACEAE
C'flstium aMnse L.
St,l/aria holostea L.
S. medi, VIII.
O)
~
Gatunki pszczolinek Species ol Andrena
o
..
minutula
Ma
minutuloides
Ms
I
I
subopaca
Su
I
!
.
--
simontornyella
Si
53
53
11
o
o
o
Lsp.53,63
25
29,63
o
o
61a
I
I
I
o
o
I
o
o
V.sp.60a
31,53,60,61 a
55
55,56
6Om,7,11,26a,27,33,52,53,
56,61a,63
55,56
30
o
o
o
o
17,31,53,60,61 a,63
V.sp.6Oam,59
30 32m,51 m,60m,7, 10,17,37,
53,61a,63,26a,V.sp.6Oa
V.sp.6Dam
0
34
17
56
48,55,56,61a
52
33
o
o
o
6
M.sp.54
1
o
o
o
29,63
o
o
RAlUlCIAACEAE
Adonis Vfrtlllls L
AMmone nemorOSl L
Flc,ria Vfrn.t Huds.
Ranunculus acris L.
R ffpensL.
~
o
o
56
33,56
53,55,56,61a,63
55,56,58
o
o
o
o
o
o
o
o
o
30,52
R.sp.32,53
6
10
20
o
C.sp.53
53,61a
53;S.sp.63
T.sp.6Oa
O)
N
GatunId pszaollnek
RODZINA i gatunek rośliny
PLANT FAMILY and plant species
PAPAVER4CEAf
Clrelldon/um rra/us L
COryrl,lIs sol/da Smith
"'psytr nucl/eaul, L.
ERICACEAf
Clllu", vulgari$ (L.) SalIsb.
Vaee/n/um myrtillus L.
al1kenella
Al
o
o
o
EIPHORBIACEAf
Euphorbla eyparisS/as L.
E. polychroma Kern.
SAXIFRAGACEAf
ChrysO$plenium altBmlfol/um L.
Ribts vulgare Lam.
BORAGlNACEAf
Ech/um vulgare L.
56
43
56
Specłes ol Andrt",
minutuloidas
Ms
subopaca
Su
o
o
o
o
55
56
o
56
30
o
55m.17
61a
o
o
o
E.sp.6Oam
63
o
o
o
o
6Om.53.63
56
55
simontomyeł!a
SI
o
56
E.sp.6Oa
GERAN/ACEAE
GBrenlum mol/B L.
G. pYfł"'ieum L.
CRASSULACEAE
Sl!dum ae" L.
S. ref/lXumL.
minutula
Ma
o
o
o
o
o
o
o
G.sp.53
o
o
o
o
Gatunki pszczolinek· Specles ol Andrena
RODZINA I gatunek rośliny
PlANT FAMILY and plant specles
INNE· OTHER FAMILlES
Ac" CII1flłSlre L.
C6"",nu/a
Cypri~dium ca/cłolus L.
HeIi.ntMfTI1m
ł/yf»rlcum ~rforatum L.
/"",t/MS glandul/feraRoyle
Ma/va silvastrls L.
OmithOQl/umu~lI,tum L.
Oxalls.c.tosell, L.
PłlBII,ndr. ,quat.
Po/ygonum
Rluda ,/bI L.
Teesdal" nudicau/is(L.) R.Br.
nil' tomentOSlMoench
VloI. canina Rchb.
bez rośliny· wlthout any plant
en
UJ
alftolOella
Al
mlnutula
Ma
minutuloides
Ms
·
53.61a
61a
29
·
.
55
subopaca
Su
simontomyella
SI
31
·
53.63
17
17
55
·
·
·
2
26
56
21
4
56
2m
47;V.sp.47
·
·
·
·
·
16
61a
26m
.
Objaśnienia do tab. 1 i 2 - Explanations to the tables l and 2:
a) Symbole gatunków pszczolinek - Symbols ofthe Andrena species
Al - Aalfkenella Perko - rzepakowo-marchwiana,
Fa - A. falsifica Perko - wałecznica,
Ma- A. minutula (Kirby) - głogowianka,
Ms - A. minutulotdes (Perk.) - rzepakowo-fenkułowa,
Ni - A. niveata Friese - gorczycowo-przelotowa,
Pa - A. pauxilla E. Stockh. - siwobrzucha,
Pu - A. pusilla Per. - blondyneczka,
Ru - A. rugu/osa E. Stockh. - tasznikowo-smagliczkowa,
Sa - A. saxonica E. Stockh. - płaskonadustkowa,
Se - A. semilaevis Per. - rnniszkowo-przetacznikowa
(błyszcząco tergitowa),
Si - A. simontornyella Nosk. - wąskodołowa,
St - A. strohmella E. Stockh. - listewkowa,
Su - A. subopaca Nył. - mniszkowo-poziomkowa.
b) Liczby w tabeli oznaczają teren badań, lata i autorów:
The numbers in the table indicate the regions, years and authors ofthe investigations:
POLSKA - POLAND
Woj. lubelskie:
I. Puławy-Kępa 1959-1961 leg. A. Ruszkowski i M. Zadura;
2. Puławy-park 1960-1964 leg. A. Ruszkowski i M. Zadura;
3. Puławy-Górna Niwa 1967-1975 leg. A. Ruszkowski, K. Kaczmarska i K. Kunowa;
4. Puławy-Górna Niwa 1990-1993 leg. J. Gosek, A. Ruszkowski i J. Woj daszka;
5. Puławy-Włostowice
1975 leg. K. Kunowa;
6. Żyrzyn pow. Puławy 1974 leg. l. Gosek;
7. Gołąb pow. Puławy 1988-1989 leg. J. Gosek;
8. Zbędowice pow. Puławy 1986 leg. M. Biliński;
9. Woj szyn pow. Puławy 1986 leg. J. Wojdaszka;
10. Bronowice pow. Puławy 1988 leg. J.Gosek, A. Ruszkowski i K. Kaczmarska;
11. Lęka pow. Puławy 1987-1989 leg. J. Gosek, A. Ruszkowski, K. Kaczmarska i J.
Korczyńska;
12. Szczekarków pow. Opole Lub. 1960 leg. T. Stachyra;
13. Truszków pow. Opole Lub. 1975 leg. M. Biliński;
14. Teratyn pow. Hrubieszów 1972 leg. K. Kaczmarska;
15. Chełm pow. Chełm 1991 leg. J. Gosek;
16. ex-woj. zamojskie 1987 leg. T. Pawlikowski;
17. ex-woj. zamojskie (Kosior, Fijał 1992);
18. (Miczulski 1967);
19. (Anasiewicz, Warakomska 1971);
20. (Anasiewicz 1972, 1973).
Woj. podkarpackie:
21. Czelatyce koło Rokitnicy 1986 leg. J. Wojdaszka.
Woj. wielkopolskie:
22. Strykowo pow. Poznań 1960 leg. T. Stachyra;
23. Klęka pow. Jarocin 1959-1960 leg. T. Stachyra;
24. Dęby Szlacheckie pow. Koło 1961 leg. T. Stachyra;
25. Poznań (Banaszak 1973, 1976);
25a. Poznań (Wójtowski, Feliszek 1977);
26. Wągrowiec (Banaszak 1977);
26a. Rogaczewo (Cierzniak, Ratyńska 1997).
64
Woj. warmińsko-mazurskie:
27. (Altken 1910, 1913).
Woj. małopolskie:
28. (Łoziński 1920);
29. Pieniny - Mountains (Dylewska, Noskiewicz
30. Babia Góra - Mountains (Dylewska 1966);
31. Ojców pow. Olkusz (Dylewska 1988);
32. Tatry - Mountains (Dylewska 1991).
1963);
Woj. pomorskie:
33. (Altken 1909,1912);
34. (Banaszak 1975, 1980).
Woj. kujawsko-pomorskie:
35. (Torka 1912);
36. (Pawlikowski 1978).
Woj. zachodniopomorskie:
37. (Bluthgen 1919).
Woj. mazowieckie:
38. Puszcza Kampinoska (Banaszak, Plewka 1981).
Śląsk - Silesia:
39. (Ducke 1898);
40. (Dittrich 1903);
41. (Torka 1927);
42. (Gałuszkowa 1965);
43. Kamienica pow. Nysa 1972 leg. K. Kaczmarska;
44. Cieplice pow. Jelenia Góra 1972 leg K. Kaczmarska.
Różne rejony: Polski - Different regions ofPoland
45. (Sowa 1973);
46. (Banaszak 1979).
LITWA - LITHUANIA:
47. (Adolph 1934, 1937).
UKRAINA:
48. (Bramson 1879);
49. (Noskiewicz 1922);
50. (Kinel, Noskiewicz 1924).
SŁOWACJA - SLOV AKIA:
51. (Belakovś, Dom 1968);
52. (Belakovś 1970,1971,1977).
CZECHY - CZECH:
53. (Kocourek 1966).
WĘGRY - HUNGARY:
54. (Benedek 1967, 1969).
65
NIEMCY - GERMANY + AUSTRIA:
55. (MUller 1873);
56. (Altken 1914);
57. (Hedicke 1922);
58. (Friese 1926);
59. (Hedicke 1930);
60. (Stoeckhert 1933);
60a. (Wamcke 1981);
61. (Dylewska 1993);
61a. (Westrich 1989).
RÓŻNE - VARIOUS:
62. (popov 1948);
63. (Dylewska 1987).
m - liczny oblot danej rośliny - a frequent visiting of this plant species
Pszczolinka mniszkówo-przetacznikowa
- A. semi/aevis Per. (tab. 2)
łowiona była na 30 gatunkach roślin z 12 rodzin - głównie z Umbelliferae
(23%), Compositae (20%), Rosaceae (20%), Scrophu/ariaceae (13%) oraz
Salicaceae, Papilionaceae i Cruciferae (po 5%). Wiernie i czasem licznie
odwiedzała ona: mniszki (Taraxacum), stokrotki (Bellis), podagrycznik
(Aegopodium), trybule (Anthriscus), pięciorniki (głównie Potentilla erecta i P.
verna), przetacznik (Veronica chamaedrys) i poziomki (Fragaria); wiernie ale
raczej nie licznie wierzby (Sa/ix); a czasem licznie - gorczycę (Sinapis
arvensis), kminek (Carom), marchew (Daucus) i lipę (Tilia tomentosa).
Pszczolinka
ta jest
więc potencjalnym
zapylaczem
poziomek,
a
prawdopodobnie też marchwi i kminku.
Pszczolinka wałecznica - A. fa/sifica Perko oblatywała 22 rośliny z 12
rodzin
(tab. 2) głównie
z Rosaceae
(30%),
Compositae
(26%),
Scrophu/ariaceae (18%), Cruciferae (10%) i Salicaceae (8%). Najliczniej i
najwierniej odwiedzała pięciorniki (Potentilla) i przetacznik (Veronica
chamaedrys); wiernie i czasem licznie - mniszki (Taraxacum) i jastrzębce
(Hieracium); a wiernie, ale raczej mniej licznie - wierzby (Sa/ix)i stokrotki
(Bellis). Czasem spotykana była na poziomkach (Fragaria), rzepaku (Brassica
napus), lucernie (Medicago media) i brusznicy (Vaccinium vitts-idaeai, być
może więc odgrywa jakąś rolę w zapylaniu tych roślin.
Pszczolinka krymska - A. rugu/osa E. Stockh, obserwowana była (tab. 2)
tylko na 8 gatunkach roślin z 3 rodzin. Wiernie oblatywała tylko pieprzycznik
(Cardaria draba). Można z tych obserwacji wyciągnąć tylko wniosek, że jest
silnie związana z Cruciferae (82% oblotu). Dlatego użyta w "Słowniku"
nazwa "tasznikowo-smagliczkowa"
nie wydaje się uzasadnioną.
66
Tabela
Rośliny pokarmowe innych pszczolinek z grupy minulu/a - Food plants of other species from the group minulu/a
RODZINA I galunek rośWny
PLANT FAMIL Y and plant species
CRUC/FERAE
Alliarla offieinalis Andrc
A. pstiolata (Bieb.) Cav. et Grade
Alyssum des,"orum Stapl.
Barbarsa vu/gar/s R. Br.
B,,,,,oa /neana (L.) OC.
Brass/ca napusl.
B. nigra (l.) Koch
B. rapa l.
B. s/rup/strum
CI,,"lIa bursa-pastoris (lo) Med.
Clrdamne pratensis L.
ClrrJarla draba (lo) Desv.
Cochlearia angliea l.
Dfscura/n/a SQPhi.(lo) Webb.
E/}'Sirrom
lsatis tinetoria l.
Nlsll. pan/eulatl (lo)
Raphllnus raphan/strum l.
R. sat/vus l.
S/nap/s arvensis l.
S/symbrium orientale L.
S. offic/nal, (l.) Scop.
rhlaspi arvens8l.
m
-."j
- Species ol Andrsna
Gatunki pszczolinek
Sa
63
-
Fa
46,53,63
Ni
SI
60m,61am,53
-
-
18m,42,53,61
B.sp.59
53
53
40,53
53
53,61a
-
-
-
63
sOm
40
61a,R.sp.53
31m
Th.sp.53
Ru
53,63
a
-
-
53
B.sp.53
53,61a,63
61a;S.sp.39,40
61a
61a
-
53,60
6Om,53
53,60.63
53
Sa
63
-
53
42
Pu
53,60
63
-
Pa
53m,6Om,63m
53.63
-
53,63
-
Th.sp.53,63
-
53,63
-
61a
B.sp.60
53,63
61a
53,61a.63
53
-
53
l.sp.60
53,60
60m
37
50
S.sp.53
-
2
~
RODZINA i gatunek rośliny
PlANT FAMILY and plant species
FaiACEAE
F"IJIr/, wse, l.
Pot.n/III,
P. 'fI1łn/8I l.
P. ,ure, l.
P.• mct, (l.) Hampe
P. hlpt,phy//, L.
P. ster/lis Garckl
P. ",lIIInn/,,,, Rchb.
PrumISsp!nOSll.
CalPOS1TAE
BIlli, pemnnis l.
CtJnt,ur"
CIIryun/hllII/m /.ue,nthllll/m L
C"pls tłCtOlllllJ L.
H."c/um
Mltr/Clr/, chlmotrill, l.
PltlSltlS '/bus (L.) GaIrtn.
Sell8c/o l'lmalls W.K.
T,,,,,,cum
TussI/,go
f,rf,,, L.
lNBEWFERAE
Algopod/umpOdIg"r/, L.
Anthr/seU$
A. sy/l'Istr/s (l.) Hoffm.
CtJrumc,tvllo
Cor/andrumSlt/wm L
Dlueus carot, l.
Tor/lisj,pon/CI (Houtt.) DC.
Gatunki pszczolinek· Species ol Andmna
Se
Fa
6Om.53.63
63
46.63
34m.6Oam.46.47.57.63
32
32m.60m.30.53.61
32m
61m.32
17
53
6Om.53.61a
·
·
6Om.53
NI
30.61
·
30
59
6Om,17,37.53.61a.63
6Om.53,59
61a
1m
1.12
6Om.53
37
Sa
53m.63
·
·
·
S.sp.53
53
53.60
.
·
32m.47.61
·
53
32m. 17.46.47.53.
61.63
17,53
53.60.63
·
·
53
·
·
53.63
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
35
·
·
·
·
·
·
37
35,37
53.60.63
·
63
·
·
·
·
53
·
·
·
·
I
63
I
63
·
·
·
·
·
·
53,6Oa.63
53m
·
I
·
·
·
.
6Om.53
·
-
·
·
53.60.63
46.53.63
Ru
·
·
·
6Om.30.31.37.
52.53.61.61 a.63
31,61
Pu
·
·
·
·
·
·
Pa
53.60.63
40
33
·
6Om.30.53
SI
·
·
·
·
RODZINA i gatunek rośliny
PLANT FAMll Y and piani species
PAP/U(N.CEAE
Anfhyfl/s vu/neraria L.
Lotus corn/eu/atus L.
,.d/ClQO ""dia Pers.
Trifol/um dubium Sibth.
T.prl te l1S8L.
T. flpenslo
37.53
43
11
SAUCACEAE
Sal/x
S. auritll.
S. cap", L.
S. 'flg//is L
32
16
32m
INHE - OTHER FAMllIES
Ac" pseudop/atanus L.
AsPlf1lQuslo
CI/Bp/na i",Qu/aris (Asso) Thell.
CI~nu/alo
Euphorb/a e}'PIrissJasL.
GIgi' lut" (lo) Ker.-Gaw.
Om/thoga/um L.
PultrIOIIIrl, oIJscUfl Dum.
RJnuncu/us L.
Sadumacfl L.
Stli/arf, ""d/. VIII.
nti, to""ntoSl Moench
VICe/n/um vll/s-/d•• , L.
V.ron/Cllo
V. cIY"",drys l.
Bez rośliny - wtthout any pianI
en
(D
Sa
=I~~~
Galunld pszczoHnek - SpecieS ol Andrefla
_._----Fa
61
1--
I-
2D~45----
.
53.60
53
20
46.47.53.60a.63
-
-
30
E.sp.l0
G.sp.1
-
-
53
-
53.60
32
-
17
-
i
-
Ru
!
l
I
-37
-
,I
-
-
-
-
3
-
63
53m.63m
-
-
33
61a
E.sp.53.63
53.60.63
53
57
32m.52m.60m.
17.31.53.61a
Sa
-
53
59
31m.6Om.l0.ll.
30.37.53.611,63
Pu
-
3
1m
-
l
Pa
6Om.53.59.63
17
32
-
SI
53.60.63
-
53
-
-
-
37.53.63
-
GOm
53111.63
-
__
Pszczolinka białopaskowana - A. niveata Friese (w "Słowniku" nazwana
"gorczycowo-przelotowa",
ale w świetle listy roślin pokarmowych okazało się
to nieuzasadnione, a pszczoła ta wyróżnia się śnieżnobiałymi przepaskami)
obserwowana była na 26 gatunkach roślin z 8 rodzin, głównie z Cruciferae
(50% oblotu), ale także Compositae
(17%), Papilionaceae
(13%) i
Umbelliferae (10%). Wiernie i czasem licznie oblatywała ona rzepak
(Brassica napus); wiernie, ale raczej mniej licznie - mniszki (Taraxacum) i
koniczyny (Trifolium); a czasem licznie pszonaki (Erysimum ). Z roślin
uprawnych spotykana też była na rzodkwi (Raphanus), marchwi (Daucus),
przelocie (Anthy/lis) , lucernie (Medicago media) i szparagach (Asparagus).
Jest więc to potencjalny zapylacz rzepaku, a może odgrywać pewną rolę także
w zapylaniu koniczyn i niektórych innych roślin uprawnych.
Pszczolinka listewkowa - A. strohmella E. Stockh, (tab. 2) stwierdzona
została na kwiatach 10 roślin z 7 rodzin - głównie Cruciferae, Salicaceae i
Rosaceae (po 21%) oraz Compositae, Ranunculaceae i Scrophulariaceae (po
10%). Wiernie i czasem licznie odwiedzała wierzby (Salix), a wiernie, lecz nie
wiadomo jak licznie - rzepik (Brassica rapa), poziomkę (Fragaria vesca),
czosnaczek
(A/liaria),
pięciornik
(Potentilla
nemanniana),
mniszki
(Taraxacum), jaskry (Ranunculus) i przetacznik (Veronica chamaedrys). Jest
to więc potencjalny zapylacz rzepaku, a być może także rzepiku i poziomek.
Pszczolinka blondyneczka - A. pusilla Per. (tab. 2) łowiona była na 19
gatunkach roślin z 7 rodzin - głównie z Cruciferae (58%), Compositae (18%) i
Scrophulariaceae
(9%). Wiemy oblot podano tylko z przetacznika (V.
chamaedrys), a licznie obserwowana była czasem na rzepiku (Brassica rapa) i
rzodkwi (Raphanus sativus), można więc zaliczyć ją do potencjalnych
zapylaczy rzepiku i rzodkwi. Spotykana też była na gorczycy czarnej
(Brassica nigra) i taminie (Prunus spinosa).
Pszczolinkę siwobrzuchą - A. pauxilla E. Stóckh, (tab. 2) łowiono na 5
gatunkach roślin z 2 rodzin - Cruciferae (79%) i Umbelliferae (21%). Z roślin
uprawnych
odwiedzała
kapustne
(Brassica)
i marchew
(Daucus).
Prawdopodobnie więc odgrywa pewną rolę w ich zapylaniu.
Pszczolinkę płaskonadustkową - A. saxonica E. Stockh. zbierano z 4
gatunków rodzin (tab. 2) - głównie z Scrophulariaceae (39%), Liliaceae
(33%) i Rosaceae (22%). Wiernie i czasem licznie oblatywała przetacznik (V.
chamaedrys), a czasem licznie poziomkę (Fragaria vesca) i śniedek
(Ornithogalum). Może więc odgrywać jakąś rolę w zapylaniu poziomek.
WNIOSKI
Większość z tych gatunków Andrena można uznać za potencjalnych
zapylaczy roślin uprawnych, jak Brassica napus iAndrena aljkenella, A.
minutula, A. minutuloides, A. strohmella), B. nigra i Raphanus sativus (A.
70
pusiJ/a), Daucus caro ta i Coriandrum sativum (A. alfkenella ,A. minutula, A.
minutuloides), Foeniculum vulgare (A. minutuloides), Fragaria vesca (A.
alfkenella, A. minutula, A. subopaca, A. semilaevis, A. saxonica) oraz Malus
domestica, Pyrus communis, Prunus domestica iRubus idaeus (A. minutula).
Główną bazę pokarmową dla poszczególnych gatunków stanowią: prawie
wyłącznie Cruciferae (50-82%) - dla A. rugulosa, A. pauxilla, A. pusiJ/a , A.
niveata (a z grupy enslinella - dla A. enslinella i A. jloricola); głównie
Umbelliferae (31-78%) - dla A. alfkenella, A. minutuloides (a z grupy
enslinella - dla A. nanula i A. nana); głównie Rosaceae (30-31 %), Compositae
(26-27%) i Scrophulariaceae (18-22%) - dla A. subopaca i A. falsifica;
głównie Compositae (24%), Rosaceae, Umbelliferae i Cruciferae (po 12-18%)
- dla A. minutula; lub głównie Scrophulariaceae - dla A. saxonica.
Widać wyraźnie, jak bardzo różnią się poszczególne gatunki pszczolinek
pod względem bazy pokarmowej i znaczenia gospodarczego.
LITERATURA
A d o l p h W. (1 93 4) - Materiały do majomości fauny pszczół Wileńszczyzny .
Prace Tow. Przyj. Nauk w Wilnie, Wydz. Nauk Mat.-Przyr., 8,27:1-38.
A d o l P h W. (1 93 7 ) - Zespoły wiosenne pszczół w Ponarach pod Wilnem. Prace
Tow. Przyj. Nauk w Wilnie, Nauk Mat. i Przyr., 11.
A l fk e n J. D. (1 9 O 9 ) - Beitrag zur Kenntnis der Apidenfauna von Westpreussen.
Ber. Westpr. Bot.-zool. Ver., 31:101-123.
A l fk e n J. D. (l 9 l O) - Beitrag zur Kenntnis der Apidenfauna von Ostpreussen.
Schr. Physiol.sokon.
Gesell. Konigsberg, 50:320-345.
A l fk e n J. D. (l 9 l 2) - Die Bienenfauna von Westpreussen. Ber. Westpr.
Bot.-Zool. Ver., 34:1-96.
A l fk e n J. D. (l 9 l 3 ) - Die Bienenfauna von Ostpreussen. Schr. Physiol. -okon.
Gesell. Konigsberg, 53:114-182.
A l fk e n J. D. (19 l 4) - Die Bienenfauna von Bremen. Abh. Naturwiss. Ver.
Bremen. 22:1-220.
A n a s i e w i c z A. (l 9 7 2 ) - Oblot niektórych drzew owocowych i porzeczki
czarnej przez błonkówki pszczołowate (Hymenoptera, Apoidea). Pol. Pismo
Ent., 42(2):491-506.
A n a s i e w i c z A. (1 9 7 3 ) - Błonkówki pszczołowate (Apoidea, Hymenoptera)
występujące na plantacjach lucerny mieszańcowej (Medicago media Pers.) i
skład florystyczny zebranego przez nie pyłku. Rozpr. Nauk. AR Lublin, 5:1-39.
A n a s i e w i c z A., War a k o m s k a Z. (1 9 7 l ) - Analysis of pollen collected by
wild Apoidea from fruit trees and bushes. Ekol. Pol. 19(34):509-523.
B a n a s z ak J. (1 973 a) - Pszczołowate (Apoidea) okolic Poznania. Bad. Fizjogr.
Pol. Zach., B, 26:33-78.
71
Banaszak:
1. (1973b)Pszczołowate
(Apoidea)
Narodowego. Bad. Fizjogr. Pol. Zach., B, 26:79-88.
Wolińskiego
Parku
B a n a s z ak J. (l 9 7 S ) - Materiały do znajomości fauny pszczół iApoidea.
Hymenoptera) siedlisk: kserotermicznych nad dolną Wisłą. Bad. Fizjogr. Pol.
Zach., C, 28:109-122.
B a n a s z a k J. (1 976) - Materiały do znajomości pszczół (Hymenoptera, Apoidea)
fauny Polski, I. Pol. Pismo Entomol, 46:251-255.
Banaszak
J. (1977)Pszczoły (Hymenoptera: Apoidea) rezerwatu Dębina pod
Wągrowcem. Bad. Fizjogr. Pol. Zach., C - Zoologia, 30:155-158.
B a n a s z a k J. (1 979) - Materiały do znajomości pszczół (Hymenoptera, Apoidea)
fauny Polski. II. Bad. Fizjogr. Pol. Zach., C, 32:59-68.
B a n a s z a k J. (1 98 O ) Pszczoły
(Apoidea,
Hymenoptera)
kserotermicznych rejonu dolnej Wisły. Fragm. Faun., 25:335-360.
B a n a s z a k J., P 1e w k a T. (1 98 1 ) - Apoidea (Hymenoptera)
Parku Narodowego. Fragm. Faun., 25:435-452.
siedlisk
Kampinoskiego
B e 1a k o v a A. (l 9 7 O ) - Prispevok k poznaniu niektórych druhov samotśrskych
vćiel rodov Andrena (Fabricius) a Halictus (Latreille) a ich żivnych rastlin na
Slovensku, Entomol. Probl., 8:154-169.
B e l a k o v a A. (1 97 l ) - Vćely (Apoidea)
Slovenska. Entomol. Probl., 10:141-191.
z niektórych
vyznamnych
Be l a k o v a A. (1977)Vćely (Apoidea) okolia Zemplinskej
Rer. Nat. Univ. Comen. Zool., 22:109-123.
oblasti
śiravy. Acta Fac.
B e 1a k o v a A., D o r n M. (1 96 8 ) - Prispevok k poznaniu opelovaćov rodu
Andrena (Fabricius) v prlrodnej rezervacii Jursky Śur a Chotin. Ochrana
Fauny, 2(3):7-13.
B e n e d e k P. (l 9 6 7 ) - Uj ismeretek a lucemat magporzó vadmehekról.
Budapest.
B e n e d e k P. (1 9 6 9 a) - Flower visiting habits of lucerne pollinating wild bees
and the increasing of wild bee population by providing unbroken feeding
possibilities. Zeitschr.f. Angew. Entomol., 63(2):186-199.
B e n e d e k P. (1 969 b ) - Examinations on lucerne pollinating wild bees (Hym.,
Apoidea) in the Hungarian Great Plain. Folia Entomol. Hung. (SN)
22(6): 101-115.
B I li t h g e n P. (1 9 l 9) 80:65-131.
Die
Bienenfauna
Pommerns.
B r a m s o n K. Z. (1 879) - Die Hymenoptera
Mellifera
Jetaterinoslaw. Buli. Soc. Nat. Mosc., 54 (2):253-306.
Stettiner
der
Ent.
Ztg.,
Umgegend
von
C i e r z n i a k T., R a t y ń s k aK.
(1 9 9 7 ) Wstępne
wyniki
badań
nad
znaczeniem przytorzy dla fauny pszczół (Apoidea) Zesz. Nauk .. WSP, Stud.
Przyr. 13:63-88.
D i t t r i c hR.
(1 9 O3 ) - Verzeichnis
der bisher
Hymenopteren. I. Apidae. Z. Entom., 28:21-54.
72
in
Schlesien
aufgefundenen
D u c k e A. (1 898) - Die
Berlin, 24:129-146.
Bienenfauna
Osterreich.-Schlesiens.
Entom.
Nachr.
D y I e w s k a M. (1 9 6 6 ) - The Apoidea of the Babia Góra Mountain. Acta Zool.
Cracov., 11(5):111-175.
D y le w s k a M. (1987) - Die Gattung Andrena Fabricius (Andrenidae,
in Nord- und Mitteleuropa. Acta Zool. Cracov., 30 (12):359-708.
Apoidea)
D y Ie w s k a M. (1 9 8 8 ) - Apoidea of the Ojców National Park. Part l. Colletidae,
Halictidae, Andrenidae, Melittidae, Megachilidae, Anthophoridae. Acta Bio/.
Cracov., Zool. 30: 19-72.
D Y I e w s k a M. (1 99 l ) - Apoidea of Tatra Mountains and the adjacent area. Part
l. Colletidae,
Andrenidae,
Halictidae,
Melittidae,
Megachilidae
and
Anthophoridae. Acta Zool. Cracov., 34 (1):189-265.
D y Ie w s k a M. (1 993 ) - Apoidea (except Apidae) on the northem slopes of the
Hohe Tauem Mts. Acta ZO%~~
Cracov., 35(3):509-564.
Dy Iew ska M., N o sk i ewicz
J. (1963)Apoidea of the Pieniny National
Park. Part 2. Colletidae, Andrenidae, Halictidae, Melittidae, Apidae (Nomada
Scop.). Acta ZO%~~
Cracov., 8:477-532.
F ri e s e H. (1 926) - Die Bienen, Wespen, Grab- und Goldwespen.
Mitteleuropas, insbesondere Deutschlands. Stuttgart.
Die Insekten
G a ł u s z k o wal.
(1 9 6 5 ) - Pszczołowate (Apidae) zebrane na rzepaku ozimym na
Niżu i Wyżu Dolnego Śląska. Pol. Pismo Entomol., 14(3-4):146-155.
H e d i c k e H. (1 922) - Die Hymenopterenfauna des Gr.- Machnower
bei Mitterwalde (Mark.). Deut. Entomol. Z. Berlin, 3.
H e d i c k e H. (1 9 3 O) - Hautflugler,
(2):1-246.
Kinel
J., N oskiewicz
Kosmos, t. 49.
J. (1924)-
Hymenoptera.
Die Tierwelt Mitteleuropas,
Zapiski entomologiczne
5
z Kasowej Góry.
K o c o u rek M. (I 966 ) - Prodromus Insectorum Bohemoslovakiae.
Andrena. Ac. Faun. Entomol. Mus. Nat., Pragae, 12 suppl.:I-122.
K o s i o r A. i F i j a ł J. (I 992 ) - Analiza
pszczołowatych
Apoidea województwa
Fizjogr., 20:13-53.
Weinbergs
IX. Apoidea,
faunistyczno-ekologiczna
owadów
zamojskiego. Stud. Ośr. Dokum.
L o z i ń s k i P. (1 9 2 O ) - Błonkówki pszczołowate
Fizjogr., 53:125-137.
okolic Krakowa. Spraw. Kom.
M i c z u I s k i B. (1 967) - Błonkówki (Hymenoptera) w biocenozie upraw rzepaku.
Cz. IV. Żądłówki (Aculeata). Pol. Pismo Entomol., 37:487-506.
Mirek
Z., Piękoś-Mirkowa
H., Zając
A., Zając
Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Kraków.
M Uli e r H. (1 8 7 3 ) - Die Befruchtung der Blumen
gegenseitigen Anpassungen beider. Leipzig.
durch
M. (1995)Insecten
und
die
N o S k i e w i c z J. (1 922) - Pszczołowate okolic Lwowa. Spraw. Kom. Fizj.
55-56:157-179.
73
P a w l i k o w s k i T. (1 97 8 ) -
Związki
pokarmowe
pszczołowatych
występujących na uprawach rzepaku ozimego Brassica napus L. z innymi roślinami zielnymi w okolicy Torunia. Pol. Pismo
Entomol., 48: 267-277.
p o P o v V. V. (1 948) - Apidae - pćelinyje (w Opredelitel nasekomych
ewropejskoj ćasti SSSR. Moskwa-Leningrad.
R u s z k o w s k i A., G o s e k J. (1 999) - Rośliny pokarmowe i znaczenie
gospodarcze pszczolinek (Andrena Fabricius) z podrodzajów Poecilandrena
Hedicke, Margandrena Wamcke i Carandrena Hedicke. Pszczeln. Zesz. Nauk.,
43(1):351-360.
R u s z k o w s k i A., G o s e k J. (2 O O O ) - Rośliny pokarmowe i znaczenie
gospodarcze pszczolinek z grupy enslinella (podrodzaj Micrandrena Ashm.
partim, Hymenoptera, Andrenidaes. Pszczeln. Zesz. Nauk., 44:
R u s z k o w s k i A., R u s z k o w s kiJ.
(1 99 8 ) - Słownik polskich
nazw
owadów. Część I. Puławy.
S o waS.
(1 9 7 3 ) - Z badań nad owadami zapylającymi lucernę w Polsce. Zesz.
Probl. Nauk Roln., 131:145-152.
S t o e c k h e r t F. K. (1 9 3 3 ) - Die Bienen Frankens (Hym., Apid.). Deut. Entomol.
Z., 1932.
T o r k a V. (1 9 l 2 ) - Die Bienen der Provinz Posen. Z. Naturwiss. Abt. Posen,
20:97-181.
tHymenoptera,
Apoidea)
T o r k a V. (1 92 7) - Zur Bienenfauna Oberschlesiens. Inter. Entom. Zeit. 16:
125-130.
War n c k e K. (1 9 8 l ) -Die Biennen des Klagefurter Beckens (Hymenoptera,
Apidae) Carinthia II, 171(91):275-348.
We s t r i c h P. (1 989) - Die Wildbienen Baden-Wtlrttenbergs. Spezieller Teil.
Stuttgart.
W ój towski F., F e l is z e k H. (1977)Apidofauna zapylająca drzewa
krzewy owocowe w pracowiczych ogródkach działkowych Poznania. Roczn.
Ak. Roi. Pozn. 94:235-241.
74
FOOD PLANT S AND AN ECONOMIC IMPORTANCE OF
ANDRENA SPECIES OF THE GROUP MINUTULA
(SUBGENUS MICRANDRENA ASHM. PARTIM,
ANDRENIDAE,HYMENOPTERA)
A.
Ruszkowski,
K.
J. Gosek,
Kaczmarska
M.
Biliński,
Summary
The lists of food plants for Andrena species of the group minutula were
compiled on the basis of own bee specimens collected during the years
1959-1993 and ofthe literature. The list for A. minutu/a (Kirby) inc1uded 108
plant species, for A. minutu/oides Perko - 46, for A. aljkenella Perko - 36, for
A. subopaca Nyl. - 36, for A. semilaevis Perez - 30, for A. niveata Friese - 26,
for A . fa/sifica Perko - 22, for A. pusil/a Perez - 19, for A. strohmella E.
Stóckh. - 10, for A. rugu/osa E. Stóckh. - 8, for A. Pauxil/a E. Stóckh, - 5, and
for A. saxonica E. Stóckh. - 4 plant species.
A greater part of these Andrena spieces should be accepted as the
potential pollinators of the following cultivated plants: of Brassica napus (A.
aljkenella, A. minutu/a, A. minutu/oides, A. strohmella); of Brassica nigra and
Raphanus sativus (A. pusil/a); of Daucus carota and Coriandrum sativum (A.
aljkenella, A. minutu/a, A. minutu/oides); of Foenicu/um vu/gare (A.
minutuloides); of Fragaria vesca (A. aljkenella, A. minutu/a, A. subopaca, A.
semi/aevis, A. saxonica); and of Ma/us domestica, Pyrus communis and Rubus
idaeus (A. minutu/a).
A fundamental food basis for A. rugu/osa, A. pusil/a and A. niveata are
Cruciferae (50 - 82% of visiting); for A. aljkenella and A. minutu/oides Umbelliferae (31 - 78% of visiting); for A. su bopaca and A. fa/sifica Rosacace, Compositae, Scrophu/ariaceae,
Umbelliferae and Cruciferae; and
for A. saxonica - Scrophu/ariaceae.
Keywords: solitary bees, Andrena. pollination, food plants.
75