Lisiewicz

Rachunkowość zarządcza
Decyzje zarządcze
1/58
Decyzje zarządcze
Spis treści
•
Rodzaje decyzji zarządczych
•
Decyzje „podjąć / odrzucić działanie”
•
•
•
•
Ogólny opis
Koszty relewantne – opis i przykłady
Przykłady decyzji „podjąć / odrzucić działanie”
Decyzje „wybrać jeden z kilku wariantów”
•
•
Ogólny opis
Przykłady
2/58
Decyzje zarządcze
Spis treści
•
Rodzaje decyzji zarządczych
•
Decyzje „podjąć / odrzucić działanie”
•
•
•
•
Ogólny opis
Koszty relewantne – opis i przykłady
Przykłady decyzji „podjąć / odrzucić działanie”
Decyzje „wybrać jeden z kilku wariantów”
•
•
Ogólny opis
Przykłady
3/58
Decyzje zarządcze
Dwie kategorie decyzji
1. Decyzje typu
„podjąć czy odrzucić określone działanie”
2. Decyzje typu
„wybrać jedno działanie z dwóch lub więcej
moŜliwych wariantów”
4/58
Decyzje zarządcze
Dwie kategorie decyzji
1. Decyzje typu
„podjąć czy odrzucić określone działanie”
•
Podejmowane na podstawie analizy kosztów i przychodów
relewantnych
2. Decyzje typu
„wybrać jedno działanie z dwóch lub więcej
moŜliwych wariantów”
•
Podejmowane w warunkach ograniczonych zasobów;
decyzje optymalizacyjne
5/58
Decyzje zarządcze
Spis treści
•
Rodzaje decyzji zarządczych
•
Decyzje „podjąć / odrzucić działanie”
•
•
•
•
Ogólny opis
Koszty relewantne – opis i przykłady
Przykłady decyzji „podjąć / odrzucić działanie”
Decyzje „wybrać jeden z kilku wariantów”
•
•
Ogólny opis
Przykłady
6/58
Decyzje typu
„podjąć czy odrzucić określone działanie”
Ogólny opis
•
Decyzje podejmowane na podstawie analizy kosztów i
przychodów relewantnych tj. istotnie wpływających na
podejmowane decyzje
•
Podejmowanie decyzji na podstawie kosztów relewantnych
moŜe dotyczyć np.: takich przypadków jak:
- Produkować samemu czy kupować ?
- Sprzedawać czy przetwarzać dalej ?
- Produkować czy wstrzymać produkcję nierentownej
linii technologicznej ?
7/58
Decyzje zarządcze
Spis treści
•
Rodzaje decyzji zarządczych
•
Decyzje „podjąć / odrzucić działanie”
•
•
•
•
Ogólny opis
Koszty relewantne – opis i przykłady
Przykłady decyzji „podjąć / odrzucić działanie”
Decyzje „wybrać jeden z kilku wariantów”
•
•
Ogólny opis
Przykłady
8/58
Podejmowanie decyzji – koszty istotne i nieistotne
1.
Koszty relewantne (ang. relevant = istotny),
koszty istotne
–
–
2.
RóŜnią się między sobą między wariantami decyzji
Rozstrzygają o podjętej decyzji
Koszty nierelewantne,
koszty nieistotne
–
–
–
Nie róŜnią się między wariantami decyzji
Nie rozstrzygają sytuacji
Nie wpływają na decyzję
9/58
Przykład – ilość przejazdów autobusem
1. Przykład – przejazdy MPK:
Wariant 1
(5dni/tydzień)
Wariant 2
(6dni/tydzień)
karta
bilety
10/58
Przykład – ilość przejazdów autobusem
1. Przykład – przejazdy MPK:
Wariant 1
(5dni/tydzień)
Wariant 2
(6dni/tydzień)
karta
50 zł
50 zł
bilety
cena_biletu*5
cena_biletu*6
11/58
Przykład – ilość przejazdów autobusem
1. Przykład – przejazdy MPK:
Wariant 1
(5dni/tydzień)
Wariant 2
(6dni/tydzień)
karta
50 zł
50 zł
nieistotne
bilety
cena_biletu*5
cena_biletu*6
istotne
12/58
Przykład – ilość przejazdów autobusem
1. Przykład – przejazdy MPK:
–
koszt biletu miesięcznego jest nieistotny ze względu
na liczbę przejazdów autobusem
(ponoszę koszt niezaleŜnie od tego
który wariant wybiorę)
–
koszt biletów jednorazowych jest istotny ze względu
na liczbę przejazdów autobusem
(koszt zaleŜy od wybranego wariantu)
13/58
Ok, ale teraz... zmieńmy warianty!
14/58
Przykład – pracujemy czy bierzemy urlop
2. Przykład – przejazdy MPK:
Wariant 1
(pracujemy)
Wariant 2
(urlop)
karta
bilety
15/58
Przykład – pracujemy czy bierzemy urlop
2. Przykład – przejazdy MPK:
Wariant 1
(pracujemy)
Wariant 2
(urlop)
karta
50 zł
0 zł
bilety
cena_biletu*
liczba_przejazdow
cena_biletu*0
No i który koszt jest istotny a który nie?
16/58
Przykład – pracujemy czy bierzemy urlop
2. Przykład – przejazdy MPK:
Wariant 1
(pracujemy)
Wariant 2
(urlop)
karta
50 zł
0 zł
istotne
bilety
cena_biletu*
liczba_przejazdow
cena_biletu*0
istotne
Oba są istotne (relewantne) ze względu na tą decyzję
17/58
Przykład – pracujemy czy bierzemy urlop
2. Przykład – przejazdy MPK:
–
koszt biletu miesięcznego jest istotny ze względu
na to czy wezmę urlop czy będę pracował
(koszt zaleŜy od wybranego wariantu)
–
koszt biletów jednorazowych jest istotny ze względu
na to czy wezmę urlop czy będę pracował
(koszt zaleŜy od wybranego wariantu)
18/58
Zmieńmy przykład na „ekonomiczny”
19/58
Przykład – wybór maszyny
3. Przykład – wybór maszyny:
Wariant 1
(maszyna X)
Wariant 2
(maszyna Y)
koszt zakupu
1000 zł
1000 zł
pobór mocy
500 W
500 W
wymagana
liczba osób
w obsłudze
1 pracownik
1 pracownik
niskie
niskie
wymagane
kwalifikacje
obsługującego
20/58
Przykład – wybór maszyny
3. Przykład – wybór maszyny:
Wariant 1
(maszyna X)
Wariant 2
(maszyna Y)
koszt zakupu
1000 zł
1000 zł
pobór mocy
500 W
500 W
wymagana
liczba osób
w obsłudze
1 pracownik
1 pracownik
niskie
niskie
wymagane
kwalifikacje
obsługującego
1.
2.
Które koszty są jakie (ist/n)?
Który wariant wybrać?
21/58
Przykład – wybór maszyny
3. Przykład – wybór maszyny:
Wariant 1
(maszyna X)
Wariant 2
(maszyna Y)
koszt zakupu
1000 zł
1000 zł
nieistotne
pobór mocy
500 W
500 W
nieistotne
wymagana
liczba osób
w obsłudze
1 pracownik
1 pracownik
niskie
niskie
wymagane
kwalifikacje
obsługującego
1.
2.
nieistotne
nieistotne
Wszystkie koszty są nieistotne
Wybór jest dowolny
22/58
Pamiętajmy!
•
Koszty nie są istotne absolutnie!
ZaleŜą od rozpatrywanych wariantów decyzji
Zawsze mówimy:
Koszty istotny (bądź nie) ze względu na co
np.
ilość przejazdów
na to, czy pracujemy, czy mamy urlop
liczbę pracowników
koszt zakupu
itd.
23/58
Decyzje zarządcze
Spis treści
•
Rodzaje decyzji zarządczych
•
Decyzje „podjąć / odrzucić działanie”
•
•
•
•
Ogólny opis
Koszty relewantne – opis i przykłady
Przykłady decyzji „podjąć / odrzucić działanie”
Decyzje „wybrać jeden z kilku wariantów”
•
•
Ogólny opis
Przykłady
24/58
Decyzje typu „podjąć czy odrzucić określone działanie”
- przykłady
Produkować samemu czy kupować ?
•
U podstaw tego typu decyzji leŜy porównanie oferowanej
ceny zakupu produktu z wydatkami pienięŜnymi
poniesionymi na jego wytworzenie
25/58
Decyzje typu „podjąć czy odrzucić określone działanie”
- przykłady
Produkować samemu czy kupować ?
Przykład
Przedsiębiorstwo wytwarza podzespoły A wchodzące w skład wyrobu X ponosząc koszty jednostkowe:
- płace
420
- materiały
250
- koszty wydziałowe:
- stałe
90
- zmienne
30
- koszty zarządu
110
Razem:
900
ZałoŜono wykorzystanie zdolności produkcyjnej 100%, tymczasem
rzeczywiste wykorzystanie jej to 80%. Oznacza to, Ŝe podzespoły moŜemy
wytwarzać bez problemu. Na rynku podzespół moŜna kupić za 750zł.
Jaka powinna być decyzja?
26/58
Decyzje typu „podjąć czy odrzucić określone działanie”
- przykłady
Produkować samemu czy kupować ?
•
Z pobieŜnej analizy tego przykładu wynika, Ŝe bardziej
opłaca się zakup podzespołu poniewaŜ cena zakupu jest
niŜsza od kosztu wytworzenia o 150 zł. Koszty stałe
(wydziałowe 90zł/jedn. oraz zarządu 110 zł/jedn.) nie są
relewantne, bo i tak zostaną poniesione bez względu na
formę pozyskania podzespołu A.
•
Koszty relewantne są natomiast następujące:
27/58
Decyzje typu „podjąć czy odrzucić określone działanie”
- przykłady
Produkować samemu czy kupować ?
Treść
(1)
Przepływy pienięŜne jednostkowe
Produkujemy
Nie produkujemy
(2)
(3)
Koszty relewantne
(4=2-3)
Koszty
- płace
- materiały
- koszty wydziałowe:
- stałe
- zmienne
- koszty zarządu
-420
-250
-90
-30
-110
0
0
-90
0
-110
-420
-250
0
-30
0
Razem
-900
-200
-700
Faktyczne wydatki na wytworzenie podzespołu A wyniosą 700zł/jedn co jest mniejsze
od 900zł/jedn kosztów jedn.produkcji oraz mniejsze od 750zł tj. ceny kupna
podzespołu.
Wniosek: podzespoły naleŜałoby produkować.
28/58
Decyzje typu „podjąć czy odrzucić określone działanie”
- przykłady
Sprzedawać czy przetwarzać dalej?
•
Podstawowa reguła podejmowania tego typu decyzji:
Dopóki dodatkowe przychody są wyŜsze od dodatkowych
kosztów związanych z dalszym procesem produkcyjnym, to
przetwarzanie jest opłacalne. W innym przypadku półprodukt
powinien być sprzedawany
29/58
Decyzje typu „podjąć czy odrzucić określone działanie”
- przykłady
Sprzedawać czy przetwarzać dalej?
•
Tabela - rachunek kosztów relewantnych:
Wyszczególnienie
Przetwarzamy
Sprzedajemy A
Koszty i
przychody
Relewantne
(1)
(2)
(3)
(4=2-3)
Przychody
Koszty zmienne
Koszty stałe wspólne
Koszty stałe dodatkowe
133000
-60000
-20000
-27000
100000
-60000
-20000
0
33000
0
0
-27000
Zysk operacyjny
26000
20000
6000
30/58
Decyzje typu „podjąć czy odrzucić określone działanie”
- przykłady
Sprzedawać czy przetwarzać dalej?
•
W przypadku podjęcia decyzji o przetwarzaniu półproduktu A
uzyskamy wyŜszy zysk operacyjny (26000,00). Koszty stałe i
zmienne wytworzenia produktu poniesione są nieistotne dla
naszej decyzji. PoniewaŜ na przetwarzaniu półproduktu
uzyskujemy dodatkowy zysk 6000 niŜ gdybyśmy półprodukt
sprzedawali dlatego podejmujemy decyzję o dalszym
przetwarzaniu.
31/58
Decyzje typu „podjąć czy odrzucić określone działanie”
- przykłady
Produkować czy wstrzymać produkcję?
Przykład
Przedsiębiorstwo ma trzy linie produkcyjne A, B, C, D.
W tabeli przedstawione są podstawowe informacje dotyczące
produktów…
32/58
Decyzje typu „podjąć czy odrzucić określone działanie”
- przykłady
Produkować czy wstrzymać produkcję?
Lp
Treść
Linia A
Linia B
Linia C
Linia D
Razem
1.
2.
3.
SprzedaŜ (szt.)
Cena
Koszty zmienne
jednostkowe
5000
7
5
3000
12
10
4000
21
12
8000
20
13
-
4.
Przychody ze
sprzedaŜy
35000
36000
84000
160000
315000
5.
Koszty zmienne
25000
30000
48000
104000
207000
6.
MarŜa brutto
10000
6000
36000
56000
108000
7.
Koszty stałe
15000
24000
22000
26000
87000
8.
Zysk/strata brutto
-5000
-18000
14000
30000
21000
33/58
Decyzje typu „podjąć czy odrzucić określone działanie”
- przykłady
Produkować czy wstrzymać produkcję?
•
Analiza przedstawionych danych moŜe doprowadzić do
wniosku, Ŝe przedsiębiorstwo miałoby wyŜszą rentowność
gdyby zaprzestało produkować na Linii A i Linii poniewaŜ są
one nierentowne.
•
Szczegółowa analiza kosztów stałych ujawnia 3 grupy
kosztów stałych co przedstawia tablica poniŜej:
34/58
Decyzje typu „podjąć czy odrzucić określone działanie”
- przykłady
Produkować czy wstrzymać produkcję?
Lp
Treść
Linia A
Linia B
Linia C
Linia D
Razem
1.
2.
3.
SprzedaŜ (szt.)
Cena
Koszty zmienne
jednostkowe
5000
7
5
3000
12
10
4000
21
12
8000
20
13
-
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
Przychody ze sprzedaŜy
Koszty zmienne
MarŜa brutto I
Koszty stałe indywid.
MarŜa brutto II
Koszty stałe produkc.
MarŜa brutto III
Koszty stałe wspólnie
alokowane
35000
25000
10000
2500
7500
5000
2500
7500
36000
30000
6000
3000
3000
4000
-1000
17000
84000
48000
36000
1000
35000
8000
27000
13000
160000
104000
56000
2400
53600
7000
46600
16600
315000
207000
108000
8900
99100
24000
75100
54100
12.
Zysk/strata brutto
-5000
-18000
14000
30000
21000
35/58
Decyzje typu „podjąć czy odrzucić określone działanie”
- przykłady
Produkować czy wstrzymać produkcję?
Uzyskaliśmy w ten sposób rachunek wyników w formie
wielostopniowej z uwzględnieniem 3 rodzajów marŜy brutto. Jest ona
ujemna dla Linii B (marŜa brutto III ).
Ostateczną stratę mamy na Linii A i Linii B.
JeŜeli przeprowadzimy kalkulację w oparciu o analizę kosztów
utraconych korzyści (k.u.k.) tj.
– obecny zysk brutto
21000
- k.u.k z tytułu:
- zaniechania produkcji A ( marŜa II )
3000
- zaniechania produkcji B ( marŜą II )
7500
- nowy zysk brutto ( marŜa II )
10500
36/58
Decyzje typu „podjąć czy odrzucić określone działanie”
- przykłady
Produkować czy wstrzymać produkcję?
Z drugiej strony przeprowadzamy analizę zaoszczędzonych kosztów z
tytułu wstrzymania produkcji A i B tj.
Zaoszczędzone koszty produkcji:
- koszty zmienne
- indywidualne koszty stałe
Razem:
Zmniejszone przychody
Zysk brutto
A
25000
2500
27500
35000
B
30000
3000
33000
36000
Razem
55000
5500
60500
71000
10500 (71000-60500)
Otrzymamy tę samą wielkość zysku,ale uwaga zaniechanie sprzedaŜy A i B moŜe
wpłynąć na zmniejszenie sprzedaŜy C i D. Najwłaściwszym miernikiem słuŜącym do
oceny rentowności produktów A, B, C, D i podjęciu decyzji o wstrzymaniu lub
kontynuowaniu ich produkcji są koszty relewantne związane z ich wytworzeniem co
widać w tabeli:
37/58
Decyzje typu „podjąć czy odrzucić określone działanie”
- przykłady
Produkować czy wstrzymać produkcję?
Lp
Linia A
Linia B
Linia C
Linia D
Razem
SprzedaŜ (szt.)
Cena
Koszty zmienne
Jednostkowe
5000
7
5
3000
12
10
4000
21
12
8000
20
13
-
Przychody ze
sprzedaŜy
5. Koszty zmienne
6. MarŜa brutto I
7. Koszty stałe indywid.
8. MarŜa brutto II
9. Koszty stałe produkt.
10. MarŜa brutto III
11. Koszty stałe wspólne
12. Zysk/strata brutto
35000
36000
84000
160000
315000
25000
10000
2500
7500
-
30000
6000
3000
3000
-
48000
36000
1000
35000
-
104000
56000
2400
53600
-
207000
108000
8900
99100
24000
75100
54100
21000
1.
2.
3.
4.
Treść
38/58
Decyzje typu „podjąć czy odrzucić określone działanie”
- przykłady
Produkować czy wstrzymać produkcję?
•
Koszty stałe są kosztami nierelewantnymi.
Kosztami relewantnymi są jedynie koszty zmienne związane
z wytworzeniem i sprzedaŜą produktów A, B, C, D.
•
Według tej miary wszystkie produkty są rentowne
– co widać w tabeli pokazanej na poprzednim slajdzie.
39/58
Decyzje zarządcze
Spis treści
•
Rodzaje decyzji zarządczych
•
Decyzje „podjąć / odrzucić działanie”
•
•
•
•
Ogólny opis
Koszty relewantne – opis i przykłady
Przykłady decyzji „podjąć / odrzucić działanie”
Decyzje „wybrać jeden z kilku wariantów”
•
•
Ogólny opis
Przykłady
40/58
Decyzje optymalizacyjne
(typu „wybrać jedno działanie z dwóch lub więcej moŜliwych wariantów”)
- przykłady
Ogólny opis
•
Procedura kosztów relewantnych wykorzystywana jest teŜ do
wyboru optymalnej struktury produkcji i sprzedaŜy w
warunkach istnienia tzw. „wąskich gardeł” tj. występowaniu
czynników ograniczających produkcję.
•
Celem procesu decyzyjnego jest tu optymalne wykorzystanie
ograniczonych zasobów produkcyjnych.
41/58
Decyzje zarządcze
Spis treści
•
Rodzaje decyzji zarządczych
•
Decyzje „podjąć / odrzucić działanie”
•
•
•
•
Ogólny opis
Koszty relewantne – opis i przykłady
Przykłady decyzji „podjąć / odrzucić działanie”
Decyzje „wybrać jeden z kilku wariantów”
•
•
Ogólny opis
Przykłady
42/58
Decyzje optymalizacyjne
(typu „wybrać jedno działanie z dwóch lub więcej moŜliwych wariantów”)
- przykłady
Ograniczenie jednego czynnika produkcji
Procedura ustalenia optymalnej struktury przy ograniczeniu
1 czynnika produkcji obejmuje:
1) wliczenie marŜy brutto dla produktów produkowanych
2) wyliczenie marŜy na jednostkę ograniczonego czynnika produkcji
3) ustalenie kolejności produktów wg marŜy przypadającej na
ograniczony czynnik produkcji
4) ustalenie struktury produkcji wg efektywności produktów
43/58
Decyzje optymalizacyjne
(typu „wybrać jedno działanie z dwóch lub więcej moŜliwych wariantów”)
- przykłady
Ograniczenie dwóch czynników produkcji
Posługujemy się programowaniem liniowym.
RozwaŜmy przykład wytwarzania dwóch produktów A i B:
Przedsiębiorstwo wytwarza dwa wyroby A i B, które są sprzedawane z marŜą jednostkową brutto 2,5 i
2,0. W planowanym okresie przedsiębiorstwo będzie miało do dyspozycji:
- 30000 roboczogodzin,
- 24000 m bieŜących materiału X,
- 22000 m bieŜących materiału Y.
Na wytworzenie wyrobu A potrzeba 7,5 godziny pracy, 4 m materiału X i 5 m materiału Y,
Na wytworzenie wyrobu B potrzeba 4 godziny pracy, 8 m materiału X i 6 m materiału Y.
Nie ma ograniczeń w zbycie na te wyroby. Produkcja w toku nie występuje.
NaleŜy przygotować plan produkcji maksymalizując marŜę całkowitą.
44/58
Decyzje optymalizacyjne
(typu „wybrać jedno działanie z dwóch lub więcej moŜliwych wariantów”)
- przykłady
Ograniczenie dwóch czynników produkcji
Postępujemy zatem w następujący sposób:
1)Budujemy funkcję celu np. dąŜymy do maksymalizacji zysku ze
sprzedaŜy produktów A, B
2,5 x1 + 2x2 = max
gdzie x1 – wielkość produkcji wyrobu A
x2 – wielkość produkcji
wyrobu B
Cyfry przy zmiennych (2,5 oraz 2) odpowiadają marŜy brutto
z którą sprzedawane są wyroby A i B
45/58
Decyzje optymalizacyjne
(typu „wybrać jedno działanie z dwóch lub więcej moŜliwych wariantów”)
- przykłady
Ograniczenie dwóch czynników produkcji
2) Zysk trzeba osiągnąć przy ograniczonych czynnikach produkcji.
Ustalamy więc nierówności dla poszczególnych czynników
produkcji np. tak:
- dla czasu pracy:
- dla materiału X:
- dla materiału Y:
7,5x1 + 4x2 <= 30000
4x1 + 8x2 <= 24000
5x1 + 6x2 <= 22000
46/58
Decyzje optymalizacyjne
(typu „wybrać jedno działanie z dwóch lub więcej moŜliwych wariantów”)
- przykłady
Ograniczenie dwóch czynników produkcji
3) Liczba wyprodukowanych wyrobów jest nieujemna tj. x1,x2 >=0
PowyŜsze załoŜenia przekształcamy w układ równań. PoniewaŜ
przykład dotyczy dwóch wyrobów moŜemy szukać rozwiązania
graficznie.
47/58
Decyzje optymalizacyjne
(typu „wybrać jedno działanie z dwóch lub więcej moŜliwych wariantów”)
- przykłady
Ograniczenie dwóch czynników produkcji
cd. 3) Liczba wyprodukowanych wyrobów jest nieujemna tj. x1,x2 >=0
Aby rozwiązać nierówność przyjmujemy załoŜenie, Ŝe najlepiej
będzie gdyby poszczególne czynniki produkcji zostały kolejno
wykorzystane w sposób maksymalny:
Czas pracy
7,5x1 + 4x2 = 30000
JeŜeli x1 = 0 to x2 = 7500
JeŜeli x2 = 0 to x1 = 4000
Materiał X
4x1 + 8x2 + 24000
JeŜeli x1 = 0 to x2 = 3000
JeŜeli x2 = 0 to x1 = 600
Materiał Y
5x1 + 6x2 = 22000
JeŜeli x1 = 0 to x2 = 3667
JeŜeli x2 = 0 to x1 = 4400
Konstruujemy teraz obszar dopuszczalnych rozwiązań…
48/58
Na schemat nanosimy linie proste
równoległe reprezentujące funkcję celu
tj. wypracowany zysk np. raz
wynoszący 7500 zł drugi raz 15000 zł.
Na schemat nanosimy linie proste
równoległe reprezentujące funkcję celu
tj. wypracowany zysk np. raz
wynoszący 7500 zł drugi raz 15000 zł.
Pomiędzy prostymi wyznaczamy
kolejną, równoległą do ustalonych
funkcji celu prostą, będącą styczną do
dopuszczalnego obszaru rozwiązań.
Funkcja spełniająca ten warunek to:
2,5x1 + 2x2 = 10400
Funkcja spełniająca ten warunek to:
2,5x1 + 2x2 = 10400
Rozwiązanie optymalne znajdujemy z
odczytania wartości x1 oraz x2, jako
współrzędnych punktu styczności.
Tutaj: x1 = 3680
x2 = 600
Decyzje optymalizacyjne
(typu „wybrać jedno działanie z dwóch lub więcej moŜliwych wariantów”)
- przykłady
Ograniczenie dwóch czynników produkcji
4) Wniosek
Maksymalizujemy zysk przy produkcji:
• 3680 sztuk produktu A
• 600 sztuk produktu B
Jest to rozwiązanie optymalne, przy podanych wcześniej
ograniczeniach czynników produkcji (czas, materiał X, materiał Y).
57/58
Serdecznie…
… dziękuję za uwagę ☺
58/58