Program Rozwoju Lokalnego Gminy Bukowsko

Transkrypt

PROGRAM ROZWOJU
LOKALNEGO GMINY
BUKOWSKO
KWIECIEŃ 2005
BUKOWSKO
Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Bukowsko
SPIS TREŚCI
WPROWADZENIE................................................................................................................................................ 3
I.AKTUALNA SYTUACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA GMINY BUKOWSKO................................ 4
1.OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY......................................................................................................................... 4
2.SYTUACJA DEMOGRAFICZNA W GMINIE..................................................................................................................... 11
3.ZAGOSPODAROWANIE PRZESTRZENNE....................................................................................................................... 15
3.1. Infrastruktura komunikacyjna................................................................................................................ 15
3.2. Gospodarka wodno – ściekowa.............................................................................................................. 19
3.3. Infrastruktura energetyczna................................................................................................................... 21
3.4. Gazownictwo.......................................................................................................................................... 21
3.5. Telefonizacja ......................................................................................................................................... 22
4.CHARAKTERYSTYKA GOSPODARKI NA TERENIE GMINY.................................................................................................22
5.EDUKACJA W GMINIE............................................................................................................................................ 28
6.TURYSTYKA I KULTURA W GMINIE........................................................................................................................... 31
II.PLANOWANE DZIAŁANIA SŁUŻĄCYCH POPRAWIE SYTUACJI SPOŁECZNOGOSPODARCZEJ W GMINIE.......................................................................................................................... 40
1.DZIAŁANIA PRZEWIDZIANE DO REALIZACJI W GMINIE.................................................................................................. 40
1.1. Wpływające na poprawę warunków i jakości życia mieszkańców......................................................... 40
1.2. Wpływające na rozwój infrastruktury technicznej................................................................................. 42
1.3. Wpływające na poprawę otoczenia kulturowego, turystycznego, sportowego...................................... 45
1.4. Inne działania......................................................................................................................................... 50
2.OBSZARY WYMAGAJĄCE WSPARCIA......................................................................................................................... 53
2.1. Główne problemy ochrony walorów przyrody i krajobrazu.................................................................. 53
2.2. Środowisko abiotyczne, gleby i główne problemy ich ochrony.............................................................. 54
2.3. Gospodarka wodno – ściekowa i sposoby eliminacji zanieczyszczeń wód............................................ 56
2.4. Komunikacyjne zagrożenia środowiska................................................................................................. 58
3.LISTA ZADAŃ DO REALIZACJI W GMINIE.................................................................................................................... 63
III.POWIĄZANIE PLANOWANYCH PROJEKTÓW Z DZIAŁANIAMI REALIZOWANYMI
OBECNIE NA OBSZARZE GMINY................................................................................................................. 66
IV.OCZEKIWANE WSKAŹNIKI OSIĄGNIĘĆ PLANU ROZWOJU LOKALNEGO W GMINIE......... 67
V.PLAN FINANSOWY GMINY NA LATA 2005-2006 ORAZ PROGNOZA NA KOLEJNE LATA........ 70
1.STRUKTURA BUDŻETÓW GMINY ZA LATA UBIEGŁE (2002-2004)................................................................................. 70
2.PLAN FINANSOWY GMINY NA LATA 2005-2006....................................................................................................... 72
3. WSTĘPNA PROGNOZA FINANSOWA NA LATA 2007-2013........................................................................................... 73
4.SYSTEM WDRAŻANIA I MONITOROWANIA PLANU ROZWOJU LOKALNEGO NA OBSZARZE
GMINY.................................................................................................................................................................. 76
1.METODOLOGIA WDRAŻANIA PLANU ROZWOJU LOKALNEGO.......................................................................................... 76
2.SPOSOBY MONITOROWANIA, OCENY I KOMUNIKACJI SPOŁECZNEJ................................................................................... 78
2
WPROWADZENIE
Plan Rozwoju Lokalnego (PRL) jest kompleksowym dokumentem określającym
strategię społeczno-gospodarczą Gminy Bukowsko na lata 2005 – 2006, a także wskazuje
planowane działania w latach 2007 – 2013.
Plan Rozwoju Lokalnego to dokument, który łączy w sobie elementy Strategii
Rozwoju Gminy Bukowsko, Wieloletniego Planu Inwestycyjnego oraz Planu Finansowego na
najbliższe lata. Głównym jego zadaniem jest zaprogramowanie działań samorządu w dłuższej
perspektywie czasowej.
PRL przedstawia sytuację społeczno-ekonomiczną gminy, formułuje cele i zawiera
opis strategii zmierzającej do osiągnięcia rozwoju społeczno-gospodarczego. Ponadto szacuje
spodziewane efekty planowanych działań i wpływ na przebieg procesów rozwojowych,
wskazuje kierunki zaangażowania środków funduszy strukturalnych i środków własnych
gminy.
Niniejszy Plan Rozwoju przyczynić ma się do realizacji strategicznych inwestycji w
gminie poprzez koncentracje i optymalizacje wykorzystania środków własnych gminy oraz
maksymalne wykorzystanie dostępnych środków z Funduszy Strukturalnych Funduszy
Europejskich.
Ponieważ Plan Rozwoju Lokalnego jest dokumentem o charakterze strategicznym,
jego realizacja będzie poddawana systematycznej kontroli i ocenie.
3
I.
AKTUALNA SYTUACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA
GMINY BUKOWSKO
1. Ogólna charakterystyka gminy
Gmina Bukowsko położona jest na terenie Karpat Zachodnich, w obrębie Dołów
Jasielsko – Sanockich i Beskidu Niskiego, na południowy zachód od Sanoka, na terenie
powiatu sanockiego w województwie podkarpackim.
Rysunek 1. Mapa powiatu sanockiego
Obszar gminy wynosi 13 679 ha. Granice gminy obejmują 17 miejscowości, w
których zamieszkuje łącznie 5 331 mieszkańców, na 1 km2 przypada 39 osób. Od południa
sąsiaduje z gminą Komańcza, od zachodu z gminą Zagórz, od północy z gminą Zarszyn.
Doły Jasielsko – Sanockie obejmujące północną część gminy to region, który powstał
w obrębie mało odpornych warstw krośnieńskich – jest to zachodnia część obniżenia
tektonicznego, tzw. centralna depresja karpacka. Obniżenie tektoniczne stanowi ciąg
większych i mniejszych kotlin, rozdzielonych przez niskie pogórza, drenowane jest przez
rzeki płynące z Beskidu Niskiego. Wysokości bezwzględne wahają się tutaj w granicach od
230 – 300 m n.p.m. (dna dolin) do 300 – 380 m n.p.m. w obrębie pogórzy. Kotlinki są płaskie,
4
często o geometrycznym kształcie, wypełniają je osady rzeczne, niekiedy jeziorne i
organiczne. W rzeźbie przeważają niskie pogórza o stokach rzadko przekraczających 100.
U progu Beskidu Niskiego liczne są płaty starych, plejstoceńskich stożków napływowych.
Rysunek 2. Mapa gminy Bukowsko
Granica obszaru chronionego krajobrazu Beskidu Niskiego na terenie gminy
Bukowsko ma następujący przebieg: drogą Pielnia – Bukowsko w kierunku południowym do
miejscowości Bukowsko, dalej w kierunku północno – wschodnim wzdłuż drogi Bukowsko –
Sanoczek do miejscowości Sanoczek.
Na terenie gminy Bukowsko znajdują się następujące pomniki przyrody:
•
Sosna wejmutka – rosnąca w miejscowości Nowotaniec, na działce stanowiącej
własność Skarbu Państwa, wymiary drzewa: obwód pnia – 280cm, wysokość 26m,
wiek około 250 lat,
5
•
Lipa rosnący w miejscowości Bukowsko, na działce stanowiącej własność w. Hnata,
wymiary drzewa: obwód pnia 535cm, wysokość 25m, wiek około 500 lat
•
2 buki rosnące w miejscowości Iwonicz Nowotaniec, na działce stanowiącej własność
skarbu państwa, wymiary drzew: obwody pni 420 i 200cm, wysokość: 26 i 24m, wiek
około 350 lat (buk o obwodzie pnia 200cm to odmiana czerwonolistna),
•
Dąb szypułkowy – rosnący w miejscowości Bukowsko, na działce stanowiącej
własność Skarbu Państwa, wymiary drzewa: obwód pnia – 350cm, wysokość – 25m,
wiek około 300 lat,
•
2 lipy (drobnolistna i szerokolistna) – rosnące w miejscowości Nowotaniec, na działce
stanowiącej własność skarbu państwa, wymiary drzew: obwody: 515 i 370cm,
wysokość 21 i 25m, wiek około 400 i 300 lat,
•
3 sztuki klonów (2 klony zwyczajne i 1 klon jawor) – rosnące w miejscowości
Nowotaniec, na działce stanowiącej własność Skarbu państwa, wymiary drzew:
obwody pni: 280cm, 280cm, 310cm, wysokość 121m, 22m, 19m, wiek około 200 –
250 lat,
•
5 sztuk topól czarnych – rosnących w miejscowości Nowotaniec, na działce
stanowiącej własność Skarbu Państwa, wymiary drzew: obwody pni: 500cm, 375cm,
365cm, 360cm, 310cm, wysokości drzew 19 – 21m, wiek około 300 – 350 lat.
Okres wegetacyjny w gminie trwa przeciętnie 200 dni w roku, okres zalegania
pokrywy śnieżnej waha się w granicach 60 – 80 dni, liczba dni z przymrozkami waha się od
110 – 120 w roku, a dni mroźnych jest około 30. Średnia roczna suma opadów waha się w
granicach 700 – 900 mm. Ilość opadów uzależniona jest od wyniesienia nad poziom morza.
Zależność ta przedstawiona została w tabeli nr 1.
Tabela nr 1. Zależność pomiędzy wysokością n.p.m.
a ilością opadów
Wysokość n.p.m.
Opad w mm
250
300
350
400
500
700
750
800
850
900
6
Większa część opadów przypada na wiosnę i początek lata. Najpogodniejszymi
okresami w roku są koniec lata i jesień. Zima jest okresem o największym zachmurzeniu.
Średnia roczna temperatura wynosi 80, średnia stycznia – 3 0, średnia lipca 180.
Najkorzystniejsze warunki klimatu lokalnego posiadają stoki o nachyleniach powyżej
5% i o ekspozycji dosłonecznej – południowej, południowo – wschodniej i południowo –
zachodniej. Są to tereny, które otrzymują największą ilość energii słonecznej i pozostają
najdłużej pod wpływem działania promieni słonecznych. Jako tereny dobrze usłonecznione
posiadają bardzo korzystne warunki termiczno – wilgotnościowe odpowiednie dla
osadnictwa, rolnictwa.
Zbocza o ekspozycji północnej i nachyleniach powyżej 5% są terenami zacienionymi,
zimnymi, posiadają złe warunki termiczno wilgotnościowe niekorzystne dla rozwoju
rolnictwa i osadnictwa.
Wyjątkowo niekorzystne warunki klimatu lokalnego panują w wąskich, głęboko
wciętych dolinach. Są to tereny spływu i stagnacji zimnych i wilgotnych mas powietrza. W
ich obrębie zaznacza się wyraźna inwersja temperatury, dochodzi ona do 30 różnicy między
dnami dolin i sąsiadujących z nimi stoków. W obrębie dolin występują zastoiska mgieł oraz
zimnych mas powietrza (częste przymrozki).
Gmina Bukowsko jest gminą rolniczą, o czym świadczy między innymi struktura
użytkowania gruntów na jej obszarze zaprezentowana w Tabeli nr 3 oraz na Wykresie nr 1.
Użytki rolne stanowią ponad 55% całego obszaru gminy, podczas gdy na obszarze powiatu
sanockiego proporcje układają się w nieco odmienny sposób. Lasy i grunty leśne stanowią
blisko 41,3 % powierzchni całej gminy, najbardziej zalesione są następujące miejscowości:
•
Przybyszów (73% powierzchni wsi),
•
Ratnawica (72 % powierzchni wsi),
•
Wola Sękowa (72 % powierzchni wsi),
•
Bełchówka (70% powierzchni wsi),
•
Tokarnia (63 % powierzchni wsi),
•
Płonna (53 % powierzchni wsi),
•
Karlików (48 % powierzchni wsi),
•
Wola Piotrowa ( 47 % powierzchni wsi).
7
Kompleksy leśne na terenie gminy Bukowsko mają charakter mieszany, dominują
zespoły bukowe z domieszką jodły pospolitej. Do gatunków drzew stosunkowo często
spotykanych w okolicznych lasach należą również: jawor, osika, lipa drobnolistna i dąb.
W rękach osób fizycznych znajduje się 18 % lasów, gruntów zadrzewionych i
zakrzaczonych, co stanowi 1 014 ha, natomiast w zarządzie Państwowych Gospodarstw
Leśnych – Nadleśnictwa Lesko i Rymanów pozostaje 4113 ha.
Tabela 2. Struktura własnościowa lasów i gruntów leśnych
Sektor prywatny
Sektor państwowy
/Nadleśnictwa /
Zasób mienia gminy
1 014 ha
4 113 ha
517 ha
Źródło: Dane z ewidencji gruntów
Tabela 3. Struktura gruntów w poszczególnych miejscowościach gminy Bukowsko
Miejscowość
Bełchówka
Bukowsko
Dudyńce
Kamienne
Karlików
Nadlany
Nagórzany
Nowotaniec
Płonna
Pobiedno
Przybyszów
Ratnawica
Tokarnia
Wola
Piotrowa
Wola
Sękowa
Wolica
Zboiska
Razem
Pow.
ogólna
Użytki rolne
Razem
Grunty
orne
Sady
Łąki
Pastwiska
Lasy
i grunty
Pozostałe
leśne
358,2
14,3
268,4
123,3
94,7
12,1
120,8
11,7
390,4
17,1
20,6
25,3
4,2
16,1
22,0
20,4
1049,0
55,1
59,5
25,5
530,8
10,6
350,8
11,3
542,6
4,1
508,5
1959,1
420,9
355,3
821,1
686,0
317,6
433,7
1970,4
589,4
728,0
485,0
862,7
136,0
1567,4
314,1
222,8
413,6
640,1
297,3
391,3
866,3
504,4
186,6
122,9
316,0
76,0
1173,6
259,9
164,4
85,8
552,7
228,7
339,8
412,0
402,7
32,8
105,6
172,3
0,0
3,4
0,0
0,0
0,0
6,4
0,0
5,9
0,0
11,3
0,0
0,0
0,0
0,7
87,7
8,9
4,5
27,0
46,9
14,5
13,5
47,7
20,6
4,8
4,0
12,2
59,3
302,7
45,3
53,9
300,8
34,1
54,1
32,1
406,6
69,8
149,0
13,3
131,5
843,8
421,4
158,3
0,0
14,6
248,5
397,7
24,7
1706,9
439,0
240,9
1,1
34,0
163,0
1230,3
37,6
578,0
412,3
400,4
335,2
277,3
213,4
0,0
2,6
8,3
15,0
114,8
104,2
151,6
52,1
26,0
25,0
13 678,7
7 574,8
4896,2
30,7
364,9
2283,0
5 643,7
460,2
8
Wykres 1. Struktura gruntów w gminie Bukowsko
3,4%
35,7%
41,3%
0,2%
2,7%
16,7%
Grunty orne
Sady
Łąki
Pastwiska
Lasy i grunty leśne
Pozostałe
Tabela 4. Użytkowanie gruntów w gminie i powiecie
Jednostka
/gmina,
powiat/
Bukowsko
Sanocki
Pow.
ogólna
Lasy i grunty
leśne
Użytki rolne
Razem
Grunty
orne
13 679
7 575
4 896
122 512
36 915
20 901
Sady
31
Łąki
Pozostałe
Pastwis
ka
365
2 283
5 644
460
213 9 568
6 233
61 321
24 276
Ponad 50% powierzchni powiatu sanockiego zajmują lasy oraz grunty leśne, a użytki
rolne stanowią 1/3 całkowitej powierzchni. Struktura gruntów powiatu sanockiego została
przedstawiona na Wykresie nr 2.
9
Wykres 2. Struktura gruntów w powiecie sanockim
19,8%
30,1%
50,1%
Użytki rolne
Lasy i grunty leśne
Pozostałe
Tabela nr 4 przedstawia powierzchnie gruntów w poszczególnych miejscowościach gminy
Bukowsko, a także gminy Zarszyn i Sanok, będące własnością gminy Bukowsko.
Tabela 4. Grunty będące własnością gminy Bukowsko
Lp.
Stan na koniec 2004
(w ha)
Miejscowość
1.
Bełchówka
13,05
2.
4.
Bukowsko
Dudyńce
Karlików
91,75
47,24
28,63
5.
Nadolany
20,14
6.
Nagórzany
Nowotaniec
Pielnia w gminie Zarszyn
Płonna
Pobiedno
Prusiek w gminie Sanok
Przybyszów
Ratnawica
Tokarnia
Wola Piotrowa
Wola Sękowa
Wolica
Zboiska
11,83
21,13
0,55
21,07
61,62
3.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
10
3,63
162,28
10,38
16,03
20,85
439,21
90,85
57,64
Razem
1.117,88
Gmina Bukowsko jest właścicielem ponad 1 117 ha gruntów zlokalizowanych na
terenie gminy oraz gmin sąsiednich. Najwięcej gruntów będących własnością gminy
Bukowsko zlokalizowanych jest w miejscowościach Wola Sękowa, Przybyszów, Bukowsko
oraz Wolica.
2. Sytuacja demograficzna w gminie
Gmina Bukowsko zamieszkiwana jest przez 5 331 mieszkańców, analiza struktury
wiekowej wykazuje, iż 57 % mieszkańców to osoby w wieku 19 – 65 lat, osoby powyżej 65
roku życia stanowią 14% ogółu. Gmina zamieszkiwana jest przez 2663 kobiety i 2671
mężczyzn.
Tabela 5. Statystyka mieszkańców według wieku i płci na dzień 1 stycznia 2005 r.
Wiek
Mężczyźni
Kobiety
Ogółem
0-2
99
87
186
3
25
35
60
4–5
78
63
141
6
30
24
54
7
35
30
65
8 - 12
207
221
428
13 - 15
139
150
289
16 - 17
99
99
198
18
63
50
113
19 - 65
1639
-
1639
19 - 60
-
1418
1418
>65
257
-
257
>60
-
483
483
Ogółem
2671
2663
5331
11
Wykres 3. Struktura wiekowa mieszkańców gminy Bukowsko
740
pow yżej 65
3057
19-65
16-18
311
13-15
289
493
7-12
255
3-6
186
0-2
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
Gmina Bukowsko
Tabela 6. Struktura wieku ludności w gminie Bukowsko
Osoby
wg płci
Wiek
przedprodukcyjny
%
Wiek
Produkcyjny
%
Wiek
poprodukcyjny
%
Gmina
Mężczyźni
775
14,6
1639
30,7
257
4,8
2671
Kobiety
759
14,3
1418
26,6
483
9,1
2660
Razem
1534
28,8
3057
57,3
740
13,9
5331
Przeważająca większość mieszkańców gminy Bukowsko to osoby w wieku
produkcyjnym (57,34 %), osoby w wieku przedprodukcyjnym stanowią 28,78 %, a w wieku
poprodukcyjnym 13,88 % ogółu mieszkańców.
12
Bezrobocie
Według danych Powiatowego Urzędu Pracy w Sanoku, stopa bezrobocia w powiecie
sanockim osiągnęła pod koniec grudnia 2004 r. wartość 22,3%. Wynik ten kształtuje się na
sporo wyższym poziomie niż stopa bezrobocia w województwie podkarpackim (19,1%). Dla
porównania stopa bezrobocia w powiecie krośnieńsko- przemyskim wyniosła na koniec
grudnia 2004 r. - 21,4%.
Należy dodać, że statystyka rynku pracy obrazowana przez wskaźnik stopy bezrobocia
nie uwzględnia tzw. „bezrobocia ukrytego”, które na obszarach wiejskich rozwinięte jest w
największym stopniu, fałszując niejako prawdziwą sytuację na lokalnym rynku pracy.
Bezrobocie ukryte skumulowane jest w gospodarstwach rolnych, którego członkowie (de
facto nieposiadający żadnej pracy) nie rejestrują się z różnych powodów w urzędach pracy.
Zasiłek dla bezrobotnych im nie przysługuje, ubezpieczenie zdrowotne i emerytalne
zapewniają im składki płacone do Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS), a
praca wykonana „na czarno” (nierzadko za granicą) pozwala na utrzymanie rodziny. Po
uwzględnieniu w rejestrach Urzędu Pracy bezrobocia ukrytego stopa bezrobocia w powiecie
byłaby znacznie wyższa.
Tabela nr 7 przestawia poziom bezrobocia w powiecie sanockim w latach 2000-2004.
Tabela 7. Stopa bezrobocia w powiecie sanockim
Stopa bezrobocia [%]
Rok
Powiat sanocki
Województwo
podkarpackie
Polska
2000
17,7
16,1
15,0
2001
19,7
17,3
17,4
2002
19,4
16,9
18,1
2003
19,6
16,7
18,0
2004
22,3
19,1
19,1
Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Sanoku
Według najnowszych danych, z 31 marca 2005 r. w Powiatowym Urzędzie Pracy w
Sanoku zarejestrowanych było 425 osób z terenu gminy Bukowsko. Poniższa tabela
przedstawia strukturę bezrobotnych w poszczególnych gminach powiatu sanockiego.
Tabela 8. Liczba zarejestrowanych bezrobotnych
13
w Powiatowym Urzędzie Pracy w Sanoku (31.03.2005 r.)
Wyszczególnienie
Liczba
mieszkańców
Bezrobotni
ogółem
Bezrobotne
kobiety
Miasto Sanok
41350
2927
1606
Miasto Zagórz
5071
411
235
Gmina Sanok
Gmina Zagórz
16988
1417
763
7879
712
397
Gmina Besko
4342
408
221
Gmina Bukowsko
5331
425
237
Gmina Komańcza
5380
468
258
Gmina Tyrawa Wołoska
2046
201
113
Gmina Zarszyn
9258
758
424
Razem
97 645
7 727
4 254
(bez miasta Zagórz)
Wykres 4. Liczba bezrobotnych na terenie powiatu sanockiego (31.03.2005 r.)
201
Gmina Tyraw a Wołoska
Gmina Besko
408
Miasto Zagórz
411
Gmina Bukow sko
425
Gmina Komańcza
468
Gmina Zagórz
712
Gmina Zarszyn
758
1417
Gmina Sanok
2927
Miasto Sanok
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
Z ogólnej liczby bezrobotnych gminy Bukowsko, 55,7 % stanowią kobiety, co jest
wskaźnikiem wyższym w porównaniu ze średnią powiatu sanockiego, która wynosi 55 %
ogółu bezrobotnych. Z gmin powiatu sanockiego najwyższy wskaźnik bezrobotnych kobiet
notuje gmina Zarszyn (56 % ogółu bezrobotnych). W strukturze wieku osób bezrobotnych w
gminie Bukowsko największą grupę stanowią mieszkańcy w przedziale wieku 25 - 34 lat.
14
Spośród bezrobotnych mieszkańców gminy Bukowsko największe problemy ze
znalezieniem pracy posiadają osoby o wykształceniu zasadniczym zawodowym, osoby
legitymujące się wykształceniem policealnym lub średnim zawodowym. Co czwarta osoba
bez pracy zarejestrowana w sanockim PUP posiada jedynie wykształcenie podstawowe i jest
praktycznie bez szans na jakąkolwiek pracę.
3. Zagospodarowanie przestrzenne
3.1. Infrastruktura komunikacyjna
Łączna długość dróg wojewódzkich na terenie gminy Bukowsko wynosi 18,85 km,
powiatowych 20,10 km. Stan drogi wojewódzkiej jest zadawalający, natomiast drogi
powiatowe są w dużym stopniu ulepszone, jednak ich wartość techniczną i eksploatacyjną
należy uznać za niespełniającą aktualnych wymogów transportu i komunikacji; wymagają
modernizacji np.: odnowy nawierzchni, odwodnienia, remontów przepustów, mostów itp.
Tabela 9. Wykaz dróg wojewódzkich, powiatowych i gminnych na terenie gminy Bukowsko*
L.p.
1.
2.
3.
Wyszczególnienie
Drogi wojewódzkie
Drogi powiatowe
Drogi gminne
Razem:
Długość dróg w km
18,85
20,10
81,00
119,95 km
15
Numer
i
nazwa drogi
Tabela 10. Wykaz dróg powiatowych na terenie gminy Bukowsko
Drogi zamiejskie
Pikietaż
Długość - km
w tym dróg o nawierzchni
gruntowej
od
do
Ogółem
Ogółem
twardej
ulepszonej nieulepszonej
Powierzchnia – tys. m2
w tym dróg o nawierzchni
gruntowej
twardej
ulepszonej nieulepszonej
19510 Pisarowce - Nowotaniec
6,34
7,38
1,0
1,0
-
-
5,0
5,0
-
-
19512 Pobiedno-Dudynce
19513 Sanok-Bukowsko
19517 Pobiedno-Zboiska
0,00
2,67
2,7
2,7
-
-
13,5
13,5
-
-
6,00
13,10
7,1
7,1
-
-
35,5
35,5
-
-
0,00
2,00
2,0
1,6
-
0,4
9,6
8,0
-
1,6
19518 droga przez wieś Wola Sękowa
0,00
1,52
1,6
1,6
-
-
8,8
8,8
-
-
19519 Bukowsko-Tokarnia
19520 droga przez wieś Wola
Piotrowa
0,00
4,20
4,20
4,20
-
-
21,0
21,0
-
-
0,00
1,53
1,5
1,5
-
-
7,5
17,5
-
-
20,1
19,7
0,0
0,4
100,9
99,3
0,0
1,6
Razem:
Tabela 11. Wykaz dróg gminnych na terenie gminy Bukowsko*
Lp.
Nr drogi
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
Nazwa drogi/ klasa / L,D /
Bukowsko – ‘’Nędze Łazy ‘’
Bukowsko – ‘’Górny Koniec’’
Bukowsko – Sanoczki
Bukowsko - Kalwaryjska
Bukowsko - Kamienne
Bukowsko - Tokarnia
Bukowsko koło Raka
Wola Piotrowa - Bełchówka
Wola Piotrowa - Bukowsko
Wolica - Bełchówka
Wolica - Wólka
Tokarnia - Tołstwa
Pobiedno - Zaolzie
Pobiedno nad Sanoczkiem
Pobiedno przez wieś
Dudyńce – Pielnia
Zboiska – Modrza
Zboiska – Bełchówka
Nowotaniec – Wola Sękowa
Nowotaniec – Nagórzany – Wola Jaworowa
Wola Sękowa – Wola Jaworowa - Nagórzany
Nadolany – Równie
Nadolany – Wodnica
Nadolany – Brzeg
Razem:
* dane Urzędu Gminy Bukowsko
Długość drogi w km
5,0
2,0
4,0
3,0
6,0
5,0
2,0
3,0
5,0
3,0
3,0
3,0
1,0
2,0
1,0
3,0
3,0
6,0
4,0
4,0
7,0
3,0
2,0
1,0
81,0
Rodzaj nawierzchni
ulepszone ( twarde)
5
2
4
3
4
5
2
3
5
1
3
1
1
0, 125
1
0
3
0,3
4
4
7
3
0,7
1
71
nieulepszone
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
3
0
5,0
0
0
0
0
1,0
0
6
Wykres 5. Struktura nawierzchni dróg na terenie gminy Bukowsko
80
71
60
40
10
20
0
0
Ulepszona
Nieulepszona
Gruntowa
W kompetencji Samorządu Gminy Bukowsko znajduje się 81 km dróg gminnych.
Przedstawione dane pokazują, że gmina posiada znaczną ilość dróg gminnych. W tym
o nawierzchni twardej ulepszonej 71 km – 87,65% ogółu, gruntowej 6 km - 12,35% ogółu.
Gmina nie dysponuje wystarczającymi funduszami na drogi oraz nie ma sprzętu niezbędnego
do prowadzenia robót drogowych.
W odniesieniu do dróg powiatowych należy stwierdzić, że są w wysokim stopniu
zdegradowane. Występują jeszcze odcinki dróg powiatowych o nawierzchni nieutwardzonej.
Ścieżki rowerowe
Na terenie gminy Bukowsko istnieją trasy rowerowe po drogach gruntowych:
- od Zboisk przez Bełchówkę, Kamienne do Karlikowa i Przybyszowa,
- od Bukowska przez Wolę Jaworową, Wolę Sękową do Nowotańca.
Zaleca się realizację nowoprojektowanych ścieżek rowerowych w istniejących pasach
drogowych z uwzględnieniem bezpieczeństwa ruchu.
Komunikacja zbiorowa
Teren gminy obsługuje PT. KONTRA, wzdłuż drogi wojewódzkiej i dróg
powiatowych. Przystanki PKS są w większości nieurządzone.
Stacje benzynowe
Na terenie gminy Bukowsko znajdują się trzy stacje paliw w miejscowości Bukowsko,
Nadolany oraz Karlików. Jest to ilość wystarczająca do obsługi terenu gminy, jak i ruchu
zewnętrznego.
Średnio dobowy ruch drogowy na drogach wojewódzkich
Główną trasą komunikacyjną przechodzącą przez gminę Bukowsko jest droga
wojewódzka nr 889 relacji: Sieniawa – Bukowsko - Szczawne. Pomiary ruchu na drodze
wojewódzkiej w latach 1985, 1995 oraz 2000 przedstawia Tabela nr 12.
Tabela nr 12. Średnio dobowy ruch pojazdów samochodowych na drodze wojewódzkiej
Lata
Nazwa drogi – Odcinek
Ruch istniejący
Droga wojewódzka nr 889
Odcinek Sieniawa - Szczawne
1985
1995
2000
700p/d
950p/d
1030 p/d
Analizując przedstawione dane dotyczące średniodobowego ruchu na drodze
wojewódzkiej nr 889 można stwierdzić, że współczynnik wzrostu ruchu wykazuje
umiarkowaną dynamikę.
Parkingi
Na terenie gminy w obecnej chwili jest niewiele miejsc parkingowych. Znajdują się
one przeważnie przy drogach oraz obiektach użyteczności publicznej.
3.2. Gospodarka wodno – ściekowa
Sposoby zaopatrzenia w wodę i unieszkodliwiania ścieków są bardzo zróżnicowane.
W miejscowościach o skoncentrowanej zabudowie zaopatrzenie w wodę oparte jest głównie
na wodociągach wiejskich i lokalnych. Na pozostałych terenach dominuje indywidualne
zaopatrzenie w wodę z własnych studni. Ścieki z terenów gospodarstw i posesji
indywidualnych
odprowadzane
są
głównie
19
do
zbiorników
bezodpływowych
lub
przepływowych włączanych często do cieków powierzchniowych. Większe obiekty posiadają
z reguły urządzenia do podczyszczania ścieków lub własne oczyszczalnie.
Na terenie gminy działają wodociągi we wsiach Nagórzany, Nowotaniec, Nadolany,
Wola Piotrowa, Wola Sękowa, Tokarnia, Bukowsko. Wsie Wola Sękowa, Nowotaniec,
Nadolany, Nagórzany opierają zaopatrzenie w wodę na ujęciu powierzchniowym na potoku
Sanoczek. Wieś Wola Piotrowa, Tokarnia posiadają własne wodociągi oparte na źródłach
naturalnych. Bukowsko zaopatrywane jest w wodę dwoma wodociągami grawitacyjnymi z
ujęciami wód źródlanych w rejonie Bukowicy i przysiółka Brogówka.
Zarówno ujęcia wód, jak i też same wodociągi budowane były systemem
gospodarczym. Szacuje się, że ze zbiorowego zaopatrzenia w wodę korzysta ok. 74%
mieszkańców gminy.
Największym
źródłem
zagrożenia
i
przyczyną
zanieczyszczenia
wód
powierzchniowych są ścieki z miejscowości położonych nad samymi ciekami, jak i w ich
dolinach oraz zanieczyszczenia przestrzenne z terenów rolniczych. Ścieki z gospodarstw
domowych gromadzone są głównie w osadnikach bezodpływowych lub odprowadzane do
pobliskich cieków.
Podstawowym kryterium porządkowania gospodarki wodno – ściekowej na obszarach
już zainwestowanych powinno być zapewnienie ciągłości dostaw odpowiedniej jakości wody
oraz spełnienie obowiązujących wymogów w zakresie oczyszczania i odprowadzania ścieków
– niezależnie od przyjętego systemu ich unieszkodliwiania. Dotyczy to również terenów
projektowanych do zainwestowania.
Wszystkie ścieki z terenu gminy powinny być poddawane procesowi oczyszczania.
Na terenie gminy ścieki z terenów budownictwa mieszkaniowego odprowadzane są do
szamb bezodpływowych. Gmina nie posiada centralnego systemu kanalizacji. We wsiach
Bukowsko, Nowotaniec i Wola Piotrowa funkcjonują małe oczyszczalnie ścieków dla potrzeb
obiektów użyteczności publicznej. Gmina podjęła już prace związane z realizacją programu
kanalizacji.
Gospodarka odpadami komunalnymi na terenie gminy jest zadawalająca –
prowadzona jest zorganizowana zbiórka śmieci do kontenerów. Mimo tej zorganizowanej
20
gospodarki odpadami na terenie gminy występują dzikie wysypiska śmieci. Śmietniska
zlokalizowane są przy drogach, w dolinach potoków i na obrzeżach terenów leśnych oraz
zainwestowanych. Prowadzi to do obniżenia walorów krajobrazowych i przyrodniczych
gminy, zagrożenia sanitarnego wód oraz pożarowego lasów, a także prowokuje do dalszego
gromadzenia odpadów. Gromadzone na dzikich wysypiskach odpady to głównie śmieci
typowe dla gospodarstw domowych, terenów zurbanizowanych.
„Dzikie” wysypiska powinny być fizycznie zlikwidowane ze względu na to, że
stanowić mogą potencjalne miejsce dalszego składowania odpadów oraz w sposób bardzo
istotny obniżają walory krajobrazowe i turystyczne gminy oraz stwarzają zagrożenie dla
środowiska.
3.3. Infrastruktura energetyczna
Gminę w zakresie dostaw energii elektrycznej obsługuje Rejon Energetyczny Sanok
Rzeszowskiego Zakładu Energetycznego S.A. Zasilanie gminy odbywa się liniami
elektroenergetycznymi średniego napięcia 15 kv i 30 kv. Tereny gminy Bukowsko zaliczone
zostały do obszarów o przeciętnym standardzie sieci średnich i niskich napięć. Nie
odpowiadają one w pełni wymogom koniecznym do pewnego i niezawodnego jakościowo
zasilania zakładów usługowych i produkcyjnych oraz wyposażenia gospodarstw domowych.
Przez teren gminy przebiega obecnie linia elektroenergetyczna wysokiego napięcia
110 kv relacji GPZ Besko GPZ Rzepedź.
Dla istniejących na terenie gminy linii elektroenergetycznych średniego napięcia
dopuszczalne zbliżenie obiektów jest uzależnione od ich rodzaju i przeznaczenia.
3.4. Gazownictwo
Gmina jest zgazyfikowana. Dostawy gazu odbywają się gazociągami średnioprężnymi
z Sanoka i Zarszyna. Warunki zaopatrzenia w gaz ocenia się jako dobre. Z gazu sieciowego
korzystają następujące miejscowości: Nadolany, Nowotaniec, Nagórzany, Wola Sękowa,
Dudyńce, Pobiedno, Zboiska, Wolica, Bukowsko, Wola Piotrowa. Nie przewiduje się w
zakresie gazownictwa nowych inwestycji.
21
3.5. Telefonizacja
Całość gminy jest stelefonizowana, istnieje także dobra łączność bezprzewodowa,
sąsiedztwo masztu antenowego trzech operatorów ERA GSM, PLUS GSM, CENTERTEL.
4. Charakterystyka gospodarki na terenie gminy
Na terenie gminy Bukowsko jest zarejestrowanych 193 podmiotów gospodarczych, w
tym prowadzących działalność usługową – 173, działalność produkcyjną – 20 podmiotów.
W 140 zakładach poziom zatrudnienia wynosi ponad 5 osób, w 10 zakładach
prowadzących działalność na terenie gminy ponad 25 osób.
Tabela 13. Podmioty gospodarcze prowadzące działalność
na terenie gminy Bukowsko
Rodzaj prowadzonej działalności
Ilość podmiotów
Tartaki
9
Stolarnie
7
Gastronomia
4
Usługi mechaniki pojazdowej
5
Budowlane
29
Transportowe
23
Handel – sklepy
13
Usługi w zakresie ochrony zdrowia
5
Inne
98
193
Ogółem
Zakłady usługowe prowadzą działalność w szczególności w zakresie:
•
Usług transportowych (transport towarowy i osobowy, przewozy osób wycieczkikrajowe i zagraniczne)
•
Usług weterynaryjnych
•
Instalatorstwa elektrycznego, gazowego, sanitarno- grzewczego
•
Murarstwa, tapicerstwa, kowalstwa, stolarstwa, ślusarstwa, posadzkarstwa
22
•
Budowy dróg i mostów
•
Kuśnierstwa
•
Fryzjerstwa
•
Usług handlowych - wielobranżowych hurt- detal
•
Kursów korepetycyjnych, tłumaczeń na język angielski i niemiecki.
Struktura zakładów produkcyjnych:
•
Zakłady tartaczne
•
Przeróbka drewna
•
Zakład produkcyjny - „palet”
•
Zakład produkcyjny - parkietu, mozaiki
•
Przetwórstwo mięsa.
Z prowadzonego rejestru działalności gospodarczej Wójta Gminy Bukowsko wynika, iż
5 % mieszkańców w wieku powyżej 18 roku życia prowadzi działalność gospodarczą.
Gmina Bukowsko posiada rolniczy charakter. Głównymi kierunkami produkcji rolnej
są: uprawy zbóż, chów bydła rzeźnego i mlecznego oraz hodowla trzody chlewnej. Większość
gospodarstw posiada charakter wielokierunkowy, obecnie rolnicy posiadający gospodarstwa o
większych areałach przechodzą w gospodarstwa specjalizujące się w produkcji towarowej.
Tabela 14. Struktura zasiewów w hektarach w poszczególnych miejscowościach
Miejscowość
Powierzchnia
Zboża
Ziemniaki
Przemysłowe Pastewne Pozostałe
Bełchówka
-
-
-
-
-
-
Bukowsko
633,4
483,1
92,7
-
45,9
11,7
67,4
58,5
7,1
-
0,9
0,9
-
-
-
-
-
-
Karlików
20,0
14,2
4,0
-
-
1,8
Nadolany
258,7
216,2
37,2
-
2,9
2,4
Nagórzany
164,9
143,7
14,8
-
0,8
5,6
Nowotaniec
160,5
118,2
28,1
-
3,8
10,4
4,7
4,5
0,2
-
-
-
Dudyńce
Kamienne
Płonna
23
Pobiedno
194,1
153,4
35,4
-
1,7
3,6
-
-
-
-
-
-
1,0
0,5
0,3
-
-
0,2
48,9
36,1
12,0
-
0,3
0,5
Przybyszów
Ratnawica
Tokarnia
Wola
Piotrowa
Wola Sękowa
79,7
32,0
5,2
-
37,9
4,6
101,5
80,6
19,3
-
0,3
1,3
Wolica
119,5
96,4
19,5
-
2,2
1,4
Zboiska
117,2
98,3
15,3
-
1,6
2,0
1 971,5
1 535,7
291,1
-
98,3
46,4
Razem
Źródło: Spis Rolny, Maj 2002 rok
Tabela 15. Struktura zasiewów w gminie, powiecie i województwie w hektarach
Obręb
Gmina
Bukowsko
Powiat Sanocki
Województwo
podkarpackie
Powierzchnia
zasiewów
Zboża
Ziemniaki
Przemysłowe Pastewne Pozostałe
1.971,5
1.535,7
291.1
-
98,3
46,4
11,347,0
7.838.0
2.245,0
264,0
696,0
301,0
367.583,0
257,384,0
64.271,0
13.991,0
19.612,0
11.274,0
Źródło: Spis Rolny, Maj 2002 rok
Wykres 6. Procentowa struktura zasiewów w gminie Bukowsko
24
Zboiska
Wolica
Wola Sękow a
Wola Piotrow a
Tokarnia
Ratnaw ica
Pobiedno
Płonna
Now otaniec
Nagórzany
Nadolany
Karlików
Dudyńce
Bukow sko
0,0%
10,0%
Zboża
20,0%
30,0%
40,0%
Ziemniaki
50,0%
60,0%
Pastewne
70,0%
80,0%
90,0%
100,0%
Pozostałe
Na terenie gminy największą powierzchnię zajmuje uprawa pszenicy, następnie owsa
jako rośliny fitosanitarnej i odpowiedniej do uprawy w zmianowaniu roślin.
W porównaniu do lat poprzednich z uwagi na brak środków finansowych
i niskie ceny płodów rolnych obniżony został wskaźnik zużycia nawozów mineralnych.
Obecnie kształtuje się na poziomie 70-90 NPK na 1 ha. Uzupełnieniem nawożenia w
gospodarstwach wysokotowarowych jest stosowanie gnojowicy i gnojówki. Mając na uwadze
przystosowywanie gospodarstw rolnych głównie nastawionych na hodowlę krów, rolnicy
dostosowują swoje gospodarstwa do wymogów unijnych w tym zakresie. Analizy gleby
przeprowadzane przez Stację Chemiczno - Rolniczą w Rzeszowie rok rocznie wykazywały
duże zakwaszenie gleb i niską zawartość fosforu w glebie. Wysoki jest natomiast poziom
magnezu, co świadczy nie o wysokim nawożeniu magnezem, lecz jest to podyktowane
podłożem geologicznym w tym rejonie.
25
Tabela 16. Struktura hodowli zwierząt gospodarskich w gminie Bukowsko, powiecie sanockim
oraz województwie podkarpackim (w szt.)
Obręb
Bydło
w tym
Ogółem
krowy
Gmina
Bukowsko
Trzoda chlewna
w tym
Ogółem
lochy
Owce
2 426
1 520
1 345
212
697
Powiat Sanocki
11 030
7 592
7 000
942
2 991
Województwo
podkarpackie
199 665
145 549
388 409
39 289
15 057
Źródło: Spis rolny,2002 r.
Tabela 17. Struktura hodowli zwierząt gospodarskich w poszczególnych miejscowościach
gminy Bukowsko (w szt.)
Bydło
Miejscowość
Bełchówka
Bukowsko
Dudyńce
Kamienne
Karlików
Nadolany
Nagórzany
Nowotaniec
Płonna
Pobiedno
Przybyszów
Ratnawica
Tokarnia
Wola Piotrowa
Wola Sękowa
Wolica
Zboiska
Razem
Ogółem
w tym
krowy
642
75
49
367
188
177
31
179
1
169
197
156
79
116
393
47
27
244
118
117
20
123
1
105
114
113
56
42
2 426
1 520
Trzoda chlewna
w tym
Ogółem
lochy
477
48
6
4
6
190
37
302
33
93
26
43
6
46
9
12
2
47
16
93
25
30
6
1 345
212
Owce
29
366
14
38
8
48
61
133
697
Źródło: Spis powszechny,2002 r.
Wykres 7. Struktura hodowli zwierząt gospodarskich w poszczególnych miejscowościach
gminy Bukowsko (w ujęciu procentowym)
26
3,3%
6,4%
4,8%
26,5%
8,1%
3,1%
7,0%
2,0%
7,4%
1,3%
15,1%
7,3%
7,7%
Bukowsko
Dudyńce
Karlików
Nadolany
Nagórzany
Nowotaniec
Płonna
Pobiedno
Tokarnia
Wola Piotrowa
Wola Sękowa
Wolica
Zboiska
Największa ilość zwierząt gospodarskich jest hodowana w miejscowościach:
•
Bukowsko (26,5 % ogółu zwierząt gospodarskich w gminie),
•
Nadolany (15,1 % ogółu zwierząt gospodarskich w gminie),
•
Wola Piotrowa (8,1 % ogółu zwierząt gospodarskich w gminie).
W jedenastu miejscowościach w gminie Bukowsko działalność rolniczą na mniejszą
lub większą skalę prowadzi 782 rolników nie wliczając tych, którzy posiadają zakupiony
grunt w gminie Bukowsko. Średnia powierzchnia gospodarstwa rolnego wynosi 7 ha. Obsada
pogłowia
zwierząt
gospodarskich
na
100
ha
użytków
rolnych
w poszczególnych miejscowościach gminy jest zróżnicowana. Ogółem w gminie obsada
bydła na 100 ha użytków rolnych wynosi 45,3 sztuk, w tym 30 sztuk krów.
Obsada pogłowia trzody chlewnej ogółem w gminie wynosi 25 sztuk, w tym macior 4 sztuki.
Największa obsada trzody chlewnej występuje w miejscowości Nagórzany - 144
sztuki na 100 ha użytków rolnych, najmniejsza w miejscowości Zboiska, Pobiedno.
Około 60 % gospodarstw rolnych prowadzi produkcję rolną jedynie na
samowyżywienie rodziny. Wysokie ceny środków produkcji rolnej jak: paliwo, nawozy,
27
materiał siewny, środki ochrony roślin są główną przyczyną do ograniczania produkcji rolnej,
co jednocześnie prowadzi do zubożenia ludności wiejskiej.
Z uwagi na ciężkie do uprawy i o słabej kulturze gleby w gminie Bukowsko,
niejednokrotnie zmuszają rolników do zmiany kierunku działalności rolniczej. Około 180
rolników po wejściu w życie ustawy o przeznaczeniu gruntów pod zalesienie, złożyło wnioski
do starostwa z przeznaczeniem części swoich pól do zalesienia, szczególnie gruntów, które
położone w pobliżu lasów ulegają samoistnemu zalesianiu.
Na terenie gminy Bukowsko działają dwie Gminne Spółdzielnie “Samopomoc
Chłopska” prowadząc działalność handlowo-usługową. GS “SCH” Bukowsko posiada własną
piekarnią, hotel z restauracją “Zajazd pod Bukowicą”.
W chwili obecnie w gminie funkcjonuje kilkanaście gospodarstw agroturystycznych
oferujących wysoki standard usług turystycznych, wypoczynek na wsi w gospodarstwach
rolnych w bezpośrednim kontakcie z przyrodą, czystym powietrzem i czystą wodą.
Gospodarstwo umożliwia zaopatrzenie w zdrową, świeżą żywność, pozwala na bezpośredni
kontakt ze zwierzętami gospodarskimi, uczy ich obrządku i wykorzystania w pracy.
5. Edukacja w gminie
Na szczeblu edukacji podstawowej w gminie Bukowsko znajduje się trzy szkoły
podstawowe, w których naukę w roku szkolnym 2004/05 pobiera łącznie 545 uczniów,
średnio w szkole 181 osób. W 3 gimnazjach działających w gminie w roku szkolnym
2004/2005 kształci się 314 młodych ludzi, średnio na jedną szkołę przypada 105 uczniów.
Szkoły podstawowe i gimnazja tworzą Zespoły Szkół. Na terenie gminy Bukowsko jest ich
trzy: w miejscowości Bukowsko, Nowotaniec i Pobiedno. Łącznie w Zespołach Szkół
zatrudnionych jest 85 nauczycieli, w tym 75 osób z wyższym wykształceniem, 6 z
wykształceniem wyższym zawodowym, 3 osoby po S.N. i 1 osoba z wykształceniem średnim.
W gminie Bukowsko funkcjonują 2 przedszkola: w miejscowości Bukowsko i
Nowotaniec, a liczba pełnych etatów nauczycieli wynosi 6. W roku szkolnym 2004/2005 do
wszystkich przedszkoli uczęszcza łącznie 68 dzieci. Średnio do jednego przedszkola
uczęszcza 34 dzieci.
28
Obwody Szkolne
Bukowsko – Zespół Szkół w Bukowsku (Bukowsko, Płonna, Karlików, Wola Piotrowa,
Tokarnia)
Nauka odbywa się w trzech budynkach. Budynek A - główny budynek szkolny wybudowany
został w latach 50-tych (9 klaso-pracowni). Budynek B - adoptowany obiekt po Sadzie
Grodzkim (2 klaso-pracownie i świetlica z dożywianiem. Budynek Katechetówka - 2 sale
nauczania początkowego. W trakcie realizacji jest obiekt Sali gimnastycznej 18 x 36 m przy
budynku głównym A, zabezpieczający pomieszczenie świetlicy wraz z zapleczem
kuchennym. W celu zakończenia całości inwestycji zaplanowanej należy wykonać
termomodernizację całego obiektu – docieplenie wraz z elewacją, modernizację kotłowni i
zagospodarowanie terenu wokół szkoły z budową boisk sportowych.
Nowotaniec – Zespół Szkół w Nowotańcu (Nowotaniec, Nagórzany, Nadolany, Wola
Sękowa).
Nauka odbywa się w jednym budynku posiadającym 13 sal lekcyjnych w pełni
zabezpieczającym potrzeby szkoły. W ramach kontynuowania rozbudowy szkoły rozpoczętej
w 1998 planowana jest budowa Sali gimnastycznej 12 x 24 m w uzupełnieniu realizowanej
Sali 18 x 36 m (pełnowymiarowej) w Bukowsku. W chwili obecnej szkoła nie posiada
żadnego pomieszczenia do lekcji wychowania fizycznego. Modernizacja obiektu zakończona
zostanie po wykonaniu termomodernizacji budynku szkoły z wykonaniem elewacji i
zagospodarowania terenu wokół szkoły z urządzeniem boisk sportowych.
Pobiedno – Zespół Szkół w Pobiednie (Pobiedno, Dudyńce, Zboiska, Wolica, Markowce).
Nauka odbywa się w trzech budynkach. Budynek A - główny budynek szkolny wybudowany
w latach 50-tych. Zabezpieczający 8 klaso-pracowni. Budynek B adoptowany obiekt w Domu
Młodego Rolnika w Pobiednie zabezpieczający 3 klaso-pracownie i świetlicę z dożywianiem.
Budynek garażowy zaadaptowany na pracownię komputerowa internetową. W chwili obecnej
szkoła nie posiada żadnego pomieszczenia do lekcji wychowania fizycznego. Modernizacja
obiektu zakończona zostanie po wykonaniu termomodernizacji budynku szkoły z
wykonaniem elewacji i zagospodarowania terenu wokół szkoły z urządzeniem boisk
sportowych.
Tabela 18. Przedszkola w gminie Bukowsko w roku 2004/05
29
Miejscowość
Liczba przedszkoli
Liczba dzieci
Liczba nauczycieli*
Bukowsko
1
50
3
Nowotaniec
1
18
3
Razem
2
68
6
*w przeliczeniu na pełne etaty
Źródło: Dokumenty znajdujące się w Zespole Ekonomiczno- Administracyjnym Szkół w Bukowsku
Tabela 19. Szkoły podstawowe w gminie Bukowsko w roku szkolnym 2004/05
Miejscowość
Bukowsko
Pobiedno
Nowotaniec
Liczba szkół
1
1
1
Liczba uczniów
231
153
161
Liczba nauczycieli*
18,73
15,94
13,79
3
545
48,46
Razem
Źródło: Dokumenty znajdujące się w Zespole Ekonomiczno- Administracyjnym Szkół w Bukowsku
Tabela 20.Gimnazja w gminie Bukowsko w roku szkolnym 2004/05
Miejscowość
Liczba szkół
Liczba uczniów
Liczba nauczycieli*
Bukowsko
1
161
18,06
Pobiedno
Nowotaniec
1
1
76
77
8,95
7,61
Razem
3
314
34,62
Źródło: Dokumentacja znajdująca się w Zespole Ekonomiczno- Administracyjnym Szkół w Bukowsku
Przy wszystkich Zespołach Szkół znajdują się stołówki szkolne, w których prowadzi
się z dożywianie dzieci i młodzieży. Z dożywiania w chwili obecnej korzysta:
•
Bukowsko - 152 dzieci
•
Pobiedno - 110 dzieci
•
Nowotaniec - 35 dzieci.
Tabela 21. Baza oświatowa gminy Bukowsko w roku szkolnym 2004/2005
Lp.
Nazwa Szkoły
Ilość sal
lekcyjnych
Ilość
oddziałów
Liczba
oddziałów/ sale
lekcyjne
Liczba
uczniów/sale
lekcyjne
1.
Zespół Szkół w Bukowsku
14
18
1,3
28
30
2.
Zespół Szkół w Pobiednie
12
11
1,0
18
3.
Zespół Szkół w Nowotańcu
14
10
1,0
11
ZS Bukowsko
ZS Nowotaniec
ZS Pobiedno
PS Bukowsko
PS Nowotaniec
Razem
8
1
5
1
1
16
%
21,05
4,76
19,23
33,33
50,00
19
14
19
2
0
50,00
66,66
73,07
66,66
33,33
54
Kontraktowi
%
7
5
2
1
15
%
18,42
23,8
7,69
33.33
Stażyści
1.
2.
3.
4.
5.
Nazwa
placówki
Mianowani
Lp.
Dyplomowani
Tabela 22. Nauczyciele w gminie Bukowsko wg stopni awansu zawodowego
%
Razem
4
1
-
11
4,8
-
38
21
26
3
2
5
90
6. Turystyka i kultura w gminie
Obszar gminy Bukowsko zaliczany jest do jednych z atrakcyjniejszych krajobrazowo
regionów województwa. Unikalne zabytki kultury materialnej decydują o dużych walorach
historycznych i krajobrazowych. Teren gminy posiada warunki do rozwoju różnorodnych
form turystyki ekologicznej, kulturowej, agroturystyki.
Bardzo istotnym elementem krajobrazotwórczym gminy są lasy. Mozaika lasów oraz
drobnoprzestrzennych użytków rolnych (głównie pastwisk i łąk, lasów i zagajników
śródpolnych) podnosi atrakcyjność turystyczno – widokową oraz sprzyja zachowaniu
bioróżnorodności. W krajobraz wpisały się przede wszystkim kościoły, cmentarze oraz parki.
Degradująco na krajobraz wpływają niszczejące, niezagospodarowane obiekty. Tereny
porolne w szybkim tempie objęte są sukcesją naturalną. Zabudowa mieszkaniowa z okresu
normatywów urbanistycznych i powstająca zabudowa zwłaszcza na terenach eksponowanych
widokowo burzą harmonię widoku. Starych, drewnianych budynków zostało już niewiele i
znikają jeden po drugim. Właściwie jedyną szansą na ich zachowanie wydaje się
wykorzystanie ich do celów rekreacyjnych przy dopuszczonej modernizacji
i unowocześnieniu wnętrz.
31
Prawie w każdej miejscowości znajduje się dom ludowy służący mieszkańcom wsi i
Gminy do organizacji imprez środowiskowych. Domu ludowe są w różnym stanie
technicznym i budowane w różnych okresach, stąd ich stan techniczny jest zróżnicowany i
niektóre domy wymagają remontu. Nadzór i opiekę fachową w dziedzinie kultury sprawuje
nowo powołane Biuro Promocji i Integracji Europejskiej Gminy Bukowsko, które przejęło
zadania Gminnego Ośrodka Kultury poszerzone o zagadnienia dotyczące współpracy
zagranicznej.
W oparciu o istniejącą bazę kulturalną realizowane są przez gminę Bukowsko
następujące zadania:
I. Organizacja zadań kulturalnych o zasięgu lokalnym, regionalnym i ogólnopolskim:
•
„Świąteczne kolędowanie” – obrzędy Bożego Narodzenia
•
Konkurs poezji „Poeci i pisarze dzieciom” – pory roku„Wielkanocne pisanki” –
obrzędy świąt Wielkanocnych
•
„Bukowski Turniej Żołnierzy Rezerwy” – dla rezerwistów„Regionalny Turniej
Sprawności Obronnej” – dla młodzieży
•
„Muzykanty - folklor bez granic” – spotkania kapel ludowych
•
„Młodzież – wychowanie dla integracji europejskiej”
•
„Bukowskie Prezentacje Folkloru Młodych”– ogólnopolski
•
Festiwal piosenki i muzyki ludowej dla dzieci
•
Festyn rodzinny z okazji „Dnia Wojska Polskiego”
•
„Ziemia Ojców Naszych” – dla młodzieży szkolnej
•
„Zimowa Spartakiada Młodzieży” – sport i rekreacja
II. Działania promujące gminę w zakresie podniesienia ogólnych
walorów w tym turystycznych itp.
1. Przygotowanie i edycja gminnej gazety informacyjnej:
•
Utworzenie zespołu redakcyjnego
•
Zebranie i opracowanie materiałów
•
Redagowanie, korekta i skład pierwszego egzemplarza
•
Utrzymywanie gazety jako gminnego kwartalnika.
2. Przygotowanie różnych tras i szlaków turystycznych:
32
•
Wyznaczenie i oznakowanie szlaków turystyki pieszej
•
Wyznaczenie, opisanie i oznakowanie krajobrazowych ścieżek edukacyjnych dla
dzieci i młodzieży (ekosystemy leśne i górskie)
•
Wyznaczenie i oznakowanie tras do górskiej turystyki rowerowej
•
Wyznaczenie i oznakowanie tras do jazdy konnej
•
Poprawa estetyki gminy przez urządzanie pól biwakowych oraz tarasów widokowych
wyposażonych w podstawową infrastrukturę.
3. Otwarcie gminnego biura informacji turystycznej, połączonego ze stałą galerią wyrobów
rękodzieła artystycznego, wytwarzanych przez miejscowych twórców ludowych:
•
Wyszukanie i adaptacja lokalu w centrum Bukowska
•
Wyposażenie lokalu w niezbędne sprzęt audiowizualny
•
Zakup akcesoriów do przygotowania galerii wystawienniczej
•
Zatrudnienie pracownika do obsługi biura.
4. Utworzenie „Izby pamięci” ze zbiorami zabytkowych, regionalnych eksponatów:
•
Adaptacja lokalu obok biblioteki w Bukowsku (Dom Ludowy)
•
Nieodpłatne zebranie eksponatów od mieszkańców gminy (naprawa i konserwacja
eksponatów)
•
Otwarcie „Izby” nadzorowanej w godzinach pracy przez pracownika Gminnej
Biblioteki Publicznej w Bukowsku.
5. Kultywowanie żywego przekazu tradycji ludowej przez muzykę, śpiew i widowiska
obrzędowe:
•
Wymiana strojów ludowych dla kapel gminy Bukowsko
•
Zakup nowych instrumentów muzycznych dla tych zespołów
•
Zabezpieczenie transportu i niezależnego lokalu na próby
•
Zapewnienie kadry instruktorskiej do kontynuacji pracy.
III. Działania promujące gminę za granicą, realizowane
na podstawie międzynarodowych umów o współpracy.
1. Kontynuacja 5 letniej współpracy ze Słowacką gminą Topolovka, leżącą w regionie
przygranicznym:
33
•
Wymiana drużyn sportowych, reprezentujących tenis stołowy oraz piłkę nożną. Mecze
i turnieje rozgrywane są na podstawie wspólnych ustaleń, od miesiącach kwietnia do
października
•
Wymiana oraz wspólne koncerty zespołów ludowych i chórów w terminach i
miejscach uzgodnionych przez odpowiedzialnych za realizację tych projektów.
2. Kontynuacja 10 letniej współpracy z Francuskim miastem Maizieres-les-Metz, położonym
w regionie Lotaryngii:
•
Wymiana drużyn tenisa stołowego i udział w turniejach organizowanych przez kraje
partnerskie
•
Wymiana zespołów artystycznych, realizacja programów edukacyjnych i inne
inicjatywy rekomendowane przez Komisję Europejską w Brukseli.
Współpraca ta z uwagi na duże odległości (ok.1500 km) jest możliwa pod warunkiem
wsparcia przez fundusze Komisji Europejskiej. Projekty otrzymują dofinansowanie Komisji i
są realizowane średnio jeden raz w roku (wyjazd i przyjęcie).
Pod patronem biura promocji działają aktualnie dwie kapele ludowe: "Mali
Bukowianie" i "Bukowianie" z Bukowska. "Mali Bukowianie" to kapela dziecięca,
kultywująca tradycje muzyki ludowej, bazująca na uczniach Państwowej Szkoły Muzycznej
w Sanoku. Kapela została zawiązana w 2001 r. i pomimo krótkiego okresu działalności na
swoim koncie odnotowała już znaczne sukcesy, np. II miejsce w 2001r. i I miejsce w 2002 r.
na Festiwalu "Bukowskie Prezentacje Folkloru Młodych", III miejsce na" Jasielskich
Okółkach" w Jaśle.
Kapela "Bukowianie" swoją bogatą działalność zapoczątkowała jeszcze w 1969 roku
wchodząc w skład Zespołu Pieśni i Tańca "Bukowianie". Od 1986 roku kapela działa już
samodzielnie, koncertując na terenie kraju i za granicą (Słowacja, Francja). W swoim dorobku
posiada kilka studyjnych nagrań radiowych i plenerowych nagrań telewizyjnych. W 1996
roku kapela nagrała własną kasetę i płytę CD. Do najwyżej cenionych osiągnięć kapeli należy
zaliczyć dwukrotne zdobycie III nagrody na Ogólnopolskim Festiwalu Kapel i śpiewaków
Ludowych w Kazimierzu Dolnym (1995 i 2000 r.) Ostatnio "Bukowianie”, co roku wpisują
34
się na listę laureatów w organizowanych przeglądach kapel w Iwoniczu Zdroju, Jaśle,
Polanicy Zdroju, prezentując wysoki poziom artystyczny.
Na terenie gminy istnieją pełnowymiarowe, boiska sportowe do piłki nożnej wraz z
zapleczem socjalnym, korty tenisowe, boiska do gry w siatkówkę, wyciąg narciarski, ścieżki
spacerowe i szlaki turystyczne.
W gminie Bukowsko działają takie kluby sportowe jak: LKS Bukowianka Bukowsko, LKS Cosmos - Nowotaniec, LKS Sokół - Pobiedno, dzieci i młodzież zrzeszone
są w uczniowskich klubach sportowych, w których odnoszą swoje pierwsze sukcesy na arenie
krajowej i międzynarodowej.
Popularnym sportem uprawianym na terenie gminy jest tenis stołowy. Na terenie
gminy odbywają się cykliczne imprezy sportowe jak zawody sprawnościowe strażaków,
zawody piłki nożnej.
Prawdziwą zimową wizytówką Bukowska jest jeden z najdłuższych w Bieszczadach
wyciąg narciarski w Karlikowie, do którego ściągają amatorzy sportów zimowych nie tylko
z naszego regionu, ale i całej Polski. Wyciąg wyposażony jest w oświetlenie oraz dośnieżanie
sztuczne stoku, posiada wypożyczalnię sprzętu oraz szkółkę jazdy.
Oprócz wyciągu atrakcją sportowo-rekreacyjną gminy są stadniny koni w Woli
Sękowej i Boiskach, które oferują: naukę jazdy konnej, przejażdżki, kilkudniowe rajdy konne,
kuligi.
Dopełnieniem lokalnej bazy rekreacyjnej jest zalew w Sieniawie z wypożyczalnią
sprzętu pływającego, a w Sanoku zespół basenów kąpielowych i lodowiska.
Gmina Bukowsko nie ma opracowanego Studium wartości kulturowych. Niniejsze
opracowanie oparte jest głównie na materiałach udostępnionych przez Wojewódzki Oddział
Służby Ochrony Zabytków Województwa Podkarpackiego, Delegaturę w Krośnie. Materiały
te to: aktualny wykaz stanowisk archeologicznych z wytycznymi i zaleceniami
konserwatorskimi, od wielu lat nie weryfikowany wykaz zabytków architektury bez
wytycznych i zaleceń konserwatorskich. Poza tym otrzymano wykazy parków zabytkowych
oraz cmentarzy także bez wytycznych i zaleceń konserwatorskich.
Ważniejsze zasoby kultury materialnej
35
Na terenie gminy Bukowsko znajduje się 13 obiektów wpisanych do rejestru
zabytków, są to: 4 kościoły, 4 dzwonnice, 2 cerkwie, 1 ogrodzenie kościelne, 1 mur
kościelny, 1 cmentarz, 1 park (z obiektami). Trzy z obiektów wpisanych do rejestru zabytków
już nie istnieją – kościół i dzwonnica w Dudyńcach oraz ogrodzenie kościelne w Bukowsku.
•
Bukowsko – kościół parafialny, dzwonnica kościelna oraz ogrodzenie kościelne: A –
367/96 (do rejestru zabytków jest wpisane także ogrodzenie kościelne – obecnie
ogrodzenie jest rozebrane, a na jego miejscu powstaje nowe),
•
Dudyńce – kościół i dzwonnica kościelna: A – 189/90 – obiekty te już nie istnieją,
•
Nagórzany – cerkiew: A – 56/85,
•
Nowotaniec – kościół, dzwonnica oraz mur kościelny: A – 94/35,
•
Wolica – cerkiew oraz dzwonnica cerkiewna: A – 183/89,
•
Wolica – cmentarz greko – katolicki wokół cerkwi: A – 183,
•
Wola sękowa – park zabytkowy z początku xixw.: A – 155/89.
Kapliczki i krzyże przydrożne
Kapliczki i krzyże przydrożne znajdują się w każdej zamieszkałej miejscowości.
Świadczy to o bogatej historii, przeszłości i kulturze mieszkających tu ludzi.
36
Zabytkowe założenia zieleni, parki zabytkowe
Na terenie gminy Bukowsko znajdują się parki zabytkowe bądź pozostałości po
założeniach parkowych w następujących miejscowościach:
•
Bukowsko – przy dawnej drodze węgierskiej zachowany jest starodrzew lipowo –
dębowy. Jest to pozostałość po osiemnastowiecznym założeniu ogrodowym. Ocalały
częściowo granice założenia. Układ przestrzenny kompozycji roślinnych został
zniszczony bądź jest mało czytelny. W części należącej do lecznicy zwierząt
występuje wiele młodych drzew. Najcenniejsze stare drzewostany to rzędowe
skupienie dębu szypułkowego i lipy drobnolistnej w otoczeniu dawnego folwarku.
Najokazalsze drzewa lipowe rosną na kopcu ziemnym przy kaplicy Jana Nepomucena.
Na skraju dawnego założenia parkowego, przy drodze, rosną dęby szypułkowe, lipy
drobno i szerokolistne. Po 1945 roku układ przestrzenny parku został zniszczony
poprzez lokalizowanie nowej zabudowy. Są to budynki gospodarcze i mieszkalne,
hale produkcyjne, place składowe oraz obiekty lecznicy dla zwierząt. Dawne
historyczne ogrody podzielona na kilka odrębnych działek. Dwór został spalony w
1947 roku.
•
Nadolany – niewielkie ogrody rozplanowano w zakolach potoku lub na osi potoku.
Pozostałości ziemnych fortyfikacji obronnych, jak również sieć dróg wewnętrznych i
dojazdowych wraz z podjazdem uległy całkowitemu zniszczeniu. Na ich miejscu
wzniesiono budynek straży pożarnej oraz budynki mieszkalne. Centralna część ogrodu
37
zamieniona została na pola uprawne. Z dawniejszego układu kompozycji roślinnych
zachowany jest naturalny starodrzew dębowy oraz kilka dębów szypułkowych,
jesionów wyniosłych oraz modrzewi europejskich. Niektóre z tych drzew mają
rozmiary drzew pomnikowych.
•
Płonna - w górskim krajobrazie leśno – rolniczym. W górnej partii wzniesienia, przy
źródłach, zachowane są elementy założeń ziemnych o charakterze obronnym,
pozostałości dworu obronnego – zamku (piwnice i fragmenty parteru). Z układu
historycznego założenia ogrodowego pozostały pojedyncze skupienia drzew takich
jak: lipa szerokolistna, klon jawor, lipa drobnolistna, sosna pospolita, grab pospolity,
klon polny, jesion wyniosły, stare wysokopienne jabłonie, orzech włoski.
W krajobrazie obwiedzionym na horyzoncie naturalnymi zwartymi liniami lasu,
otwarte są znaczne przestrzenie łąk i pastwisk.
•
Pobiedno – park założony na przełomie XVII i XVIII wieku został gruntownie
przebudowany w drugiej połowie XIX wieku. Zachował się czytelny układ
kompozycji roślinnych z XIX wieku oraz fragmenty znacznie starszego starodrzewu
lipowo – dębowego zapewne z XVIII wieku. Wzdłuż osi głównej parku pozostały
fragmenty dawniejszych układów ziemnych z rzędowymi nasadzeniami lipy, grabu
pospolitego, kasztanowca zwyczajnego i jesionu wyniosłego. Zachowane są również
fragmenty dawniejszych łąk kwietnych, warzywniki,, sad owocowy ze starymi
odmianami jabłoni. Dominującym gatunkiem jest tu dąb szypułkowy oraz lipa
drobnolistna i szerokolistna. Rośnie tu także sosna wejmutka, brzoza brodawkowata,
topola osika, topola czarna i balsamiczna, świerk pospolity, sosna pospolita, czereśnia
ptasia, jabłoń domowa, grusza domowa, modrzew europejski, olcha czarna, dąb
czerwony, robinia akacjowa, kasztanowiec biały, klon zwyczajny, klon jawor. Na
przełomie XVIII/XIX wieku była to własność Bilińskich, od 1930 roku, tj. od
parcelacji został własnością Tomkiewiczów, Po 1980 roku ogród został podzielony na
trzy parcele budowlane. Tereny te są już częściowo zabudowane.
•
Wola Sękowa – na naturalnym tarasie w otoczeniu głębokiego jaru – potoku oraz na
niewielkim wzniesieniu zachowane są ogrody krajobrazowe pochodzące zapewne z
końca XVIII wieku. Gruntownie przebudowano je w drugiej połowie XIX wieku.
Pozostała jedna droga dojazdowa prowadząca przez mostek do podjazdu pod dwór.
Pałac nie przetrwał do naszych czasów. Istnieje oficyna i stajnia. Są to obiekty po
38
kapitalnym remoncie wykonanym w latach osiemdziesiątych XX wieku. Główna
droga dojazdowa odtworzona jest częściowo na dawnym podjeździe do folwarku.
Oficyna pełni rolę dworu i jest współcześnie adaptowana. Współcześnie adaptowane
są także park i stajnia. Stawy i groble zostały odnowione. Park utrzymany jest
wyjątkowo dobrze i zagospodarowywany od nowa. W zbiorowiskach roślinnych
występują przede wszystkim krajowe drzewa liściaste m.in. grab pospolity, klon
polny, klon zwyczajny, jesion wyniosły, buk pospolity, lipa szerokolistna, lipa
drobnolistna. Rośnie tu kilka starych modrzewi, robinia akacjowa, brzoza
brodawkowata, kasztanowiec biały, buk pospolity odmiana purpurowa, jesion
wyniosły odmiana zwisła, sosna czarna, sosna wejmutka, platan klonolistny, dereń
jadalny, modrzew europejski, a w kwaterach ogrodów użytkowych zachowały się
jeszcze wysokopienne stare odmiany jabłoni. W części zewnętrznej ogrodów – pod
skarpą w licznych jarach wąwozu, na górnej granicy, przy bramie głównej oraz na
przedbramiu, występują półnaturalne zbiorowiska grądowe z klonem polnym, klonem
zwyczajnym, jesionem wyniosłym, a przede wszystkim dębem szypułkowym i lipą
drobnolistną. Z drzew rosnących pojedynczo lub w mniejszych grupach, zwłaszcza na
głównej polanie na uwagę zasługuje stara lipa rosnąca przy drodze oraz czarne sosny
rosnące przed oficyną.
•
Zboiska – ogrody na Zamczysku obecnie należą do Sióstr Służebniczek NPM.
Niewielkie ogrody położone na wzgórzu zamkowym, w obrębie ocalałych fortyfikacji
ziemnych, rozplanowane są na planie nieregularnego koła z niewielkim kopcem.
Nadto pozostałości zamczyska – wysokie wały ziemne, głębokie fosy, bastiony
ziemne i pozostałości murów piwnic w przyziemiu. Dominującym elementem układu
przestrzennego są przede wszystkim: głęboka fosa, wały i bastiony ziemne. Dwór
usytuowany jest w centralnej części zamczyska na miejscu dawnych częściowo
zniwelowanych fortyfikacji ziemnych. Pierwsza wzmianka o zamku datowana jest na
1412 rok. W koronie wałów i fosy rośnie kilka starych dębów szypułkowych. W
składzie florystycznym
przeważają gatunki krajowe liściaste, głównie dąb
szypułkowy, lipa drobnolistna, lipa szerokolistna, buk zwyczajny, grab pospolity,
brzoza brodawkowata, świerk pospolity. Układ ogrodów użytkowych (warzywnik
i sad) jest zachowany. Na ich obrzeżu rosną: wiąz, jesion wyniosły, klon, czereśnia
ptasia, czeremcha pospolita.
39
Cmentarze
Na terenie gminy Bukowsko znajduje się 21 cmentarzy: 1 choleryczny, 1 żydowski,
1 ewangelicki, 11 greko – katolickich, 2 greko i rzymsko – katolicki, 5 rzymsko – katolickich.
Jeden z cmentarzy został wpisany do rejestru zabytków (Wolica – cmentarz wokół cerkwi
A – 183). Czynnych jest 11. Ich stan zachowania jest dobry. Cmentarze nieczynne to przede
wszystkim pozostałości o różnym stanie zachowania.
II.
PLANOWANE DZIAŁANIA SŁUŻĄCYCH POPRAWIE
SYTUACJI SPOŁECZNO-GOSPODARCZEJ W GMINIE
1. Działania przewidziane do realizacji w gminie
Dla poprawnego rozwoju gminy koniecznym jest realizowanie inwestycji, które będą
służyły poprawie sytuacji społeczno-gospodarczej na danym obszarze. Dlatego każda gmina,
w tym także gmina Bukowsko analizuje sytuację panującą na jej obszarze, aby na tej
podstawie określić zadania, jakie należy wykonać w przyszłości i które przyczynią się do
rozwoju gminy. Gmina Bukowsko opracowując Plan Inwestycyjny starała się ująć w nim
takie działania, które przyniosłyby wymierne efekty, nie tylko tuż po zakończeniu realizacji
zadania, ale także w dłuższym okresie czasu. Działania gminy można podzielić na kilka
rodzajów według ich wpływu na poszczególne dziedziny życia społeczno-gospodarczego:
1.1. Wpływające na poprawę warunków i jakości życia mieszkańców
Jest to szeroki wachlarz działań, które mogą być realizowane przez gminę, bardzo często
zadania te wiążą się bezpośrednio z działaniami wpływającymi na rozwój infrastruktury
technicznej. Gmina Bukowsko projektując zadania na przyszłość, stara się przede wszystkim
brać pod uwagę dobro społeczności zamieszkującej ten obszar. Dlatego sukcesywnie dąży do
pełnego wyposażenia gminy w infrastrukturę techniczną, która poprawiłaby warunki i jakość
życia mieszkańców gminy, a z drugiej strony przyczyniłaby się do poprawy atrakcyjności
tego terenu zarówno pod względem inwestycyjnym (przyciąganie nowych przedsiębiorstw,
40
które dałyby mieszkańcom gminy nowe miejsca pracy), jak i turystycznym (możliwość
rozwijania m.in. agroturystyki na obszarze gminy Bukowsko).
Kierunki rozwoju działalności gospodarczej i produkcyjnej
Na obszarze gminy istnieją tereny, na których istnieje możliwość prowadzenia
działalności przemysłowej, gospodarczej, przetwórstwa rolnego. Polityka prowadzona na tych
terenach powinna zmierzać do:
 przeprowadzenia
restrukturyzacji
własnościowej,
wielkościowej
i
branżowej
zakładów;
 wprowadzenia nowych technologii o niższej energochłonności, oszczędzających wodę
i o niskim oddziaływaniu na środowisko;
 wykorzystania w maksymalnym stopniu istniejących zasobów kubaturowych,
materialnych oraz surowcowych dla nowych funkcji i branż;
 promocji terenów pod lokalizację dla małych zakładów wytwórczych i przetwórczych,
głównie rolnictwa łatwiej dostosowujących się do koniunktury rynkowej;
 zorganizowania sprawnej obsługi transportowej zaplecza technicznego i obsługi
prawno – finansowej.
Aby kontynuować podjęte zamierzenia i dążyć do dalszego rozwoju gospodarczego
gminy należy podejmować następujące działania:
 pomoc w podnoszeniu kwalifikacji zawodowych dla osób prowadzących lub chcących
podejmować działalność w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej,
 preferowanie nowych podmiotów gospodarczych oraz istniejących wydatnie
zwiększających zatrudnienie,
 mobilizowanie środowisk lokalnych do podejmowania inicjatyw gospodarczych,
 współpraca z istniejącymi ośrodkami wspierania przedsiębiorczości, wspieranie
inicjatyw służących rozwojowi małej i średniej przedsiębiorczości.
Kierunki rozwoju działalności usługowej
41
Określenie potrzeb dla działalności usługowej nastąpiło w oparciu o wymienione założenia:
 analizę potrzeb przeprowadzono w odniesieniu do całej gminy,
 przyjęto założenie adaptacji istniejących placówek usługowych z ich dotychczasowymi
funkcjami i z możliwością modernizacji, rozbudowy i zmniejszenia ilości użytkowników
do poziomu zakładanych standardów,
 przewidziano rezerwy terenowe dla nowych obiektów usługowych różnego typu,
 w obszarach tych dominować będą inwestycje o charakterze usług handlu, gastronomii,
oświaty, administracji, zdrowia itp.
1.2. Wpływające na rozwój infrastruktury technicznej
Wszelkie działania związane z infrastrukturą techniczną są na ogół podstawowym
rodzajem działań realizowanych przez gminę. Do tego typu działań należą przede wszystkim:
uzbrajanie
terenów
gminy,
budowa
sieci
kanalizacyjnej
oraz
wodociągowej,
budowa/modernizacja oczyszczalni ścieków, budowa/remonty dróg itp. Gmina Bukowsko
jak wspomniano wcześniej zmierza do stworzenia pełnej infrastruktury technicznej na swoim
obszarze. Gmina stara się stale podnosić jakość dróg na swoim terenie, dlatego wśród
planowanych działań znalazły się także projekty przebudowy kilku odcinków dróg, które
mają istotne znaczenie dla systemu komunikacji na terenie gminy.
Cele rozwoju w sferze komunikacyjnej
•
Przebudowa i restrukturyzacja najważniejszych ciągów komunikacyjnych gminy
celem
zaspokojenia
potrzeb
przewozowych
mieszkańców
i
zapewnienia
odpowiedniego poziomu usług transportowych;
•
Poprawa standardów podróży w relacjach pomiędzy poszczególnymi obszarami
gminy;
•
Optymalizacja kosztów inwestycyjnych i eksploatacyjnych;
•
Utrwalenie funkcjonalno-przestrzennych związków w obszarze województwa i
powiatu oraz gminy;
•
Wyrównanie nierównomierności obsługi transportowej poszczególnych obszarów
gminy;
•
Dostęp do systemu transportowego dla osób niepełnosprawnych,
42
•
Aktywne współdziałanie Zarządu Gminy z administracją wojewódzką na rzecz
przebudowy drogi wojewódzkiej;
•
Aktywne współdziałanie Zarządu Gminy z administracją powiatową na rzecz
przebudowy sieci dróg powiatowych;
•
Eliminacja
skutków
zaniedbań
i
opóźnień
realizacyjnych
w
inwestycjach
komunikacyjnych;
•
Zabezpieczenie
realizacji
niezbędnych
przedsięwzięć
komunikacyjnych
oraz
zwiększenie na ten cel środków finansowych z budżetu gminy.
Zasady polityki parkingowej
Obecna ilość miejsc parkingowych w gminie jest niewystarczająca w stosunku do
zaobserwowanych potrzeb. Odnosi się to w szczególności do istniejących usług, które
posiadają niewystarczająca ilość miejsc parkingowych. Problem ten nasila się w okresie
letnim, przy zwiększonym napływie turystów. Na terenie całej gminy w odniesieniu do
zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej zakłada się parkowanie w garażach i na terenie
posesji.
Natomiast na obszarze gminy w terenach wyznaczonych pod różnego rodzaju funkcje,
przy zagospodarowywaniu działki należy zapewnić, stosownie do jej przeznaczenia i sposobu
zabudowy odpowiednią ilość miejsc postojowych wraz z drogami dojazdowymi w
nawiązaniu do sieci dróg publicznych.
Zasady ograniczania przed hałasem i skażeniami drogowymi
W
trakcie
eksploatacji
układu
komunikacyjnego
możliwe
jest
stosowanie
różnorodnych przedsięwzięć, mogących ograniczyć wpływ hałasu jak i zanieczyszczeń
drogowych na otoczenie drogi.
Należą do nich:
•
przebudowa dróg
- korekta drogi w planie i profilu,
- poprawa stanu nawierzchni,
- zwiększenie przepustowości,
•
usprawnienia organizacyjne w ruchu
- wprowadzenie pierwszeństwa ruchu na kierunkach najbardziej obciążonych ruchem,
- eliminowanie pojazdów ciężkich,
43
- ograniczenie prędkości,
•
zastosowanie ekranowania przed hałasem
- ekrany akustyczne,
- zieleń izolacyjna,
- lokalizacja obiektów mało wrażliwych na hałas,
•
lokalizowanie obiektów wrażliwych na zanieczyszczenia powietrza poza pasem
uciążliwości drogi
- szkoły, szpitale, budynki mieszkalne,
•
stosowanie w obiektach budowlanych znajdujących się w pasie uciążliwości drogi
specjalnych izolacji redukujących hałas.
- przegrody tłumiące hałas,
- okna o podwyższonej izolacji akustycznej,
•
w
pasie
uciążliwości
drogi
stosowanie
upraw
roślin
mało
wrażliwych
na
zanieczyszczenia, o ile inny sposób zagospodarowania tej strefy jest nie możliwy.
Kierunki rozwoju systemów zbiorowego zaopatrzenia w wodę
•
Gmina Bukowsko powinna posiadać zaopatrzenie w wodę o kontrolowanej, dobrej
jakości, którą uzyska się poprzez poddanie jej procesom technologicznym uzdatniania
w stacji uzdatniania;
•
Obiekty turystyczne powinny posiadać zaopatrzenie w wodę z kontrolowanych źródeł;
•
Na terenie gminy konieczna jest rozbudowa urządzeń związanych z zaopatrzeniem w
wodę;
•
Woda z indywidualnych studni przydomowych przeznaczona do picia powinna być
objęta kontrolnymi badaniami jej jakości;
•
Utworzenie stref ochronnych dla ujęć wody;
•
Rozbudowę i budowę ujęć wody służących do zbiorowego zaopatrzenia w wodę
należy poprzedzić budową kanalizacji, bowiem zwiększone zużycie wody bez odbioru
i oczyszczania ścieków spowoduje degradację środowiska;
•
Wyposażenie obszarów intensywniej zabudowanych w ogólnodostępną sieć
wodociągową zasilaną z ujęć zbiorowych;
44
•
Przeprowadzenie prac zmierzających do poprawy niezawodności funkcjonowania
istniejących wodociągów łącznie z ograniczeniem strat wody w sieci;
•
Podjęcie działań zmierzających do uporządkowania stanu formalno-prawnego
istniejących urządzeń a więc uzyskanie lub aktualizacja pozwoleń wodnoprawnych na
pobór wody oraz eksploatację ujęć;
•
Tworzenie polityki finansowej pozwalającej na samofinansowanie wodociągów oraz
uzyskanie środków na utrzymanie na odpowiednim poziomie ujęć i sieci
wodociągowych.
Kierunki rozwoju systemów kanalizacyjnych
Na terenie miejscowości, które posiadają sieci wodociągowe projektuje się kanalizację
zbiorczą z trzema niezależnymi oczyszczalniami ścieków. W miejscowości Bukowsko
planuje się budowę oczyszczalni ścieków dla wsi Bukowsko i Wola Piotrowa. W Nowotańcu
powstanie oczyszczalnia ścieków obsługująca wieś Nagórzany, Nowotaniec i część Nadolan.
Pozostała część Nadolan i Wola Sękowa obsługiwana będzie przez oczyszczalnię ścieków w
Nadolanach. Oczyszczalnie projektowane są na odbiór ścieków w ilości:oczyszczalnia
Bukowsko-300m3/d, oczyszczalnia Nowotaniec-130 m3/d i oczyszczalnia Nadolany –70m3/d.
Odbiornikiem ścieków projektowana jest rzeka Sanoczek.
1.3. Wpływające na poprawę otoczenia kulturowego, turystycznego, sportowego
To wszelkiego rodzaju działania, które pozwolą rozwinąć gminę pod względem
kulturowym (m.in. poprzez organizację imprez o charakterze kulturowym), ale także
przyczynić się rozwoju turystyki na tym obszarze oraz aktywnych form wypoczynku, czy też
rozwoju aktywności sportowej w gminie. Gmina Bukowsko stara się rozwijać działalność
kulturową i sportową na swoim terenie. Samorząd gminny zdaje sobie sprawę jak istotnym
sektorem w gospodarce jest coraz dynamiczniej rozwijająca się turystyka. W związku z tym
stara się podejmować działania mające na celu poprawianie atrakcyjności turystycznej gminy
Bukowsko, m.in. poprzez budowę tras rowerowych łączących kilka atrakcyjnych turystycznie
miejscowości.
45
Kultura
Instytucje kultury funkcjonując dotąd w oparciu o dochody z budżetu państwa lub
prowadząc w większości darmową /lub za symboliczną opłatę / działalność o charakterze
prezentacyjnym, zostały zmuszone do podjęcia prób znalezienia nowych sposobów i form
zaistnienia na rynku kultury. Kultura stała się towarem, a powstający rynek powoduje
faktyczną konkurencję wraz z wszelkimi jej formami; upadkiem jednych i powstawaniem
nowych instytucji oraz sposobów oddziaływania kulturalnego.
Na terenie gminy możliwość korzystania z ofert kulturowych jest ograniczona. Jedną
z najpowszechniejszych i podstawowych form uczestnictwa w kulturze jest czytelnictwo, a
wśród dzieci i młodzieży zetkniecie z kulturą następuje w szkole. Skromność środków
finansowych, jakimi dysponuje samorząd ogranicza działalność kulturalną na terenie gminy.
Należy
mimo
napotykanych
wielu
trudności
szczególnie
ekonomicznych
upowszechniać na terenie gminy działalność kulturalną poprzez:
•
organizowanie zespołów artystycznych przy szkołach,
•
promowanie i wspieranie działalności artystycznej i ludowej – galerie,
•
wspieranie inicjatyw zmierzających do podtrzymania kultury ludowej a przede
wszystkim angażować osoby wykwalifikowane do prowadzenia działalności
kulturalnej i sportowej w szkołach , w ośrodku , które by sprostały potrzebom ludzi.
Ochrona dziedzictwa kulturowego i kształtowanie krajobrazu
Celem ochrony dziedzictwa kulturowego i kształtowania krajobrazu miejscowości
wchodzących w skład gminy Bukowsko jest:
•
Zachowanie
wartościowych
zasobów
dziedzictwa kulturowego i krajobrazu
decydujących o tożsamości kulturowej poszczególnych miejscowości,
•
Kształtowanie atrakcyjnego oblicza poszczególnych miejscowości, harmonijnego
krajobrazu
obszarów
potencjalnego
rozwoju
zabudowy
z
równoczesnym
uwzględnieniem potrzeby poprawy jakości życia mieszkańców oraz tworzenia
warunków do aktywizacji gminy,
•
Ochrona i kształtowanie krajobrazu otwartego, przy równoczesnym uwzględnieniu
potrzeby rozwoju turystyki, rekreacji, sportu – zwłaszcza sportów zimowych.
46
Realizacja celów ochrony dziedzictwa kulturowego powinna polegać na:
•
Utrzymaniu historycznej struktury przestrzennej miejscowości gminy Bukowsko
zwłaszcza: Bukowska, Woli Sękowej, Zboisk, oraz zwiększeniu stopnia jej
czytelności poprzez:
•
Zachowanie układu urbanistycznego – założenia parkowe w Woli Sękowej,
Zboiskach,
•
Porządkowanie zabudowy i sposobu zagospodarowania terenów w najbliższym
sąsiedztwie zespołów zabytkowych oraz obiektów zabytkowych wpisanych do rejestru
zabytków,
•
Zachowanie
dyspozycji
przestrzennej
terenów
objętych
strefami
ochrony
konserwatorskiej w Woli Sękowej (zgodnie z opracowaniem Ewidencja parku
zabytkowego w Woli Sękowej opracowanej przez mgr inż. Janusza Guzika w 1992
roku),
•
Zachowanie zasadniczych cech rozplanowania zabudowy w parkach zabytkowych
oraz w ich najbliższym sąsiedztwie,
- podnoszeniu atrakcyjności przestrzeni publicznych poprzez porządkowanie i modernizację
ważnych reprezentacyjnych przestrzeni publicznych oraz tworzącej je zabudowy,
- stworzeniu preferencji finansowych i organizacyjnych dla rewaloryzacji szczególnie
cennych obiektów położonych w obrębie przestrzeni publicznych,
- koordynacji działań poszczególnych inwestorów w oparciu o plan miejscowy
uwzględniający elementy programu modernizacji reprezentacyjnych przestrzeni publicznych,
- współdziałaniu w podejmowaniu działań ochronnych dotyczących obiektów i zespołów
zabytkowych prawnie chronionych i będących w zainteresowaniu konserwatorskim, a w
szczególności pozyskiwaniu i stwarzaniu zachęt dla zainteresowanych zagospodarowaniem i
odnową obiektów zabytkowych,
- promowaniu walorów zasobów dziedzictwa kulturowego poprzez różne formy działalności
informacyjnej (głównie miejscowości, w których znajdują się obiekty wpisane do rejestru
zabytków),
- przeciwdziałaniu dewastacji krajobrazu elementami nowo projektowanej infrastruktury
technicznej poprzez zmianę szczególnie wyeksponowanych krajobrazowo lokalizacji lub
maskowanie zielenią,
- przeciwdziałaniu tendencjom do rozpraszania zabudowy,
47
- promowaniu wykorzystania i przystosowania obiektów o wartościach kulturowych na cele
usługowe lub gospodarstwa agroturystyczne,
- prowadzeniu gospodarki przestrzennej ze szczególnym uwzględnieniem ochrony
wartościowych zasobów dziedzictwa kulturowego i krajobrazu przed utratą oraz
niepożądanymi przekształceniami.
•
Strefa ochrony dziedzictwa kulturowego – obejmująca centralny plac miejscowości
Bukowsko i jego najbliższe otoczenie, założeni parkowe w Woli Sękowej, Zboiskach,
Nadolanach, Pobiednie, Płonnej oraz obiekty wpisane do rejestru zabytków i ich
najbliższe otoczenie, a także tereny cmentarzy,
•
Strefa ochrony krajobrazu – obejmująca najbliższe otoczenie założeń parkowych
oraz istniejące układy urbanistyczne zwłaszcza w centralnych częściach miejscowości,
•
Strefa ochrony krajobrazu otwartego – obejmująca tereny leśne oraz tereny wolne
od zabudowy,
•
Strefa ochrony archeologicznej – obejmująca stanowiska archeologiczne.
Strefa ochrony dziedzictwa kulturowego
Proponuje się przyjęcie następujących kierunków działań:
•
Ochronę istniejących historycznych układów przestrzennych przed przekształceniami,
•
Ochronę obiektów i zespołów zabytkowych prawnie chronionych jak i nie objętych
ochroną prawną, a także ich otoczenia przed zmianami mogącymi spowodować
degradację ich wartości historycznych, architektonicznych czy estetycznych,
•
Dopuszczenie do modernizacji pod względem użytkowym i technicznym istniejącej
zabudowy pod warunkiem uwzględnienia zasadniczych cech formy architektonicznej
zabudowy historycznej,
•
Atrakcyjne urządzanie przestrzeni publicznych w drodze ich porządkowania i odnowy
sposobu zagospodarowania,
•
Wykluczenie rozwoju działalności gospodarczej wymagających przekształceń
istniejącego układu przestrzennego,
•
Porządkowanie istniejącej zieleni, zwłaszcza porastającej tereny parków zabytkowych
czy nieczynnych cmentarzy,
48
•
Uwzględnianie przy ustalaniu przeznaczenia i zasad zagospodarowania terenów w
toku planów miejscowych zagospodarowania przestrzennego bądź podejmowania
decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu w przypadku braku planu,
szczegółowych wskazań konserwatorskich obejmujących:
- ochronę kształtu działek,
- ochronę przed przekształceniem przebiegu terenów zieleni – wskazana jest pielęgnacja oraz
eliminacja egzemplarzy chorych oraz mało wartościowych,
-
zachowanie
obiektów
i
zespołów
zabytkowych
będących
w
zainteresowaniu
konserwatorskim oraz ich formy architektonicznej przed przekształceniami prowadzącymi do
obniżenia wartości historycznych, architektonicznych, estetycznych,
- uwzględnianie w kształtowaniu nowej zabudowy w otoczeniu zabytkowych zespołów czy
obiektów cech i form architektonicznych charakterystycznych dla zabudowy historycznej,
- zachowanie istniejących zespołów zieleni towarzyszącej parkom, drogom, zabudowie.
Strefa ochrony krajobrazu
•
Zachowanie i ochrona przed niekontrolowanym przekształceniem zasadniczej
dyspozycji przestrzennej zespołów parkowych oraz nieczynnych cmentarzy,
•
Zachowanie obiektów ujętych w wykazie zabytków (pozostających w zainteresowaniu
konserwatora),
•
Dopuszczenie do modernizacji obiektów zabytkowych pod warunkiem, że nie
spowoduje się obniżenia wartości historycznych, architektonicznych, estetycznych
obiektów i ich otoczenia,
•
Dopuszczenie do lokalizowania nowej zabudowy w bezpośrednim sąsiedztwie
zabytkowej zabudowy pod warunkiem, że kształtowanie formy architektonicznej
nastąpi w nawiązaniu do historycznej zabudowy i że nie spowoduje to obniżenia
wartości kulturowych obiektów zabytkowych wpisanych do rejestru zabytków bądź
pozostających w zainteresowaniu konserwatora (ujętych w wykazie zabytków),
•
Niedopuszczenie do powstawania elementów przesłaniających i konkurujących z
dominantami historycznymi,
49
•
Ograniczanie
gabarytu
pionowego
nowej
i
przebudowywanej
zabudowy
nieodbiegającej od przeważającego gabarytu pionowego istniejącej zabudowy
znajdującej się w sąsiedztwie nowo budowanego lub przebudowywanego obiektu,
•
Ochrona przed degradacją terenów: parków, cmentarzy, zieleni porastającej skarpy,
•
Utrzymanie punktów widokowych,
•
Utrzymanie w odpowiednim stanie użytkowym i technicznym małej architektury.
Strefa ochrony i kształtowania krajobrazu otwartego
•
Zachowanie terenów otwartych o wysokich walorach krajobrazowych poprzez
przeciwdziałanie rozproszeniu zabudowy,
•
Zachowanie istniejących zadrzewień i terenów leśnych, przebiegu koryt cieków,
kształtowanie nowej zabudowy w nawiązaniu do lokalnej tradycji, szczególnie w
zakresie gabarytów pionowych, kształtu dachów, kolorów, strukturze materiałów
neutralnych itp.
Strefa ochrony archeologicznej
•
Wykluczenie przekształcania bądź takiego użytkowania stanowisk archeologicznych
wpisanych do rejestru zabytków oraz uznanych za cenne, które mogłyby spowodować
degradację ich wartości naukowej i kulturowej,
•
Podejmowanie działań zmierzających do zmiany dotychczasowego zagospodarowania
w obszarze stanowisk archeologicznych wymaga uzgodnienia z właściwym organem
ds. ochrony zabytków archeologicznych.
1.4. Inne działania
Oświata i wychowanie
Dzieci i młodzież gminy Bukowsko na terenie swojej gminy korzysta z nauczania w
szkołach podstawowych i w gimnazjach. Podstawowe działania w tej dziedzinie to poprawa
warunków nauczania i kompleksowe zorganizowanie dowozu dzieci do szkół.
50
Celem polepszenia stanu technicznego i wyposażenia budynków szkolnych należy je
remontować i modernizować. Natomiast w celu podniesienia poziomu i zakresu kształcenia
należy podejmować następujące działania:
•
wymiana sprzętu szkolnego i doposażanie szkół w pomoce dydaktyczne,
•
pomoc rodzinom biednym w zakupie podręczników i innych pomocy szkolnych,
•
pozyskiwanie środków na rozwój i organizację zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych
dla dzieci,
•
promowanie i wspomaganie młodzieży uzdolnionej ,
•
stwarzanie dobrych warunków do podnoszenia kwalifikacji nauczycieli.
Ochrona zdrowia
Podstawową opiekę medyczną na terenie gminy świadczy Gminny Ośrodek Zdrowia
w Bukowsku, a opiekę specjalistyczną Przychodnia Rejonowo – Specjalistyczna w Sanoku .
Opiekę szpitalną mieszkańcom gminy zapewnia Szpital w Sanoku oraz inne ośrodki
lecznictwa zamkniętego, z którymi Podkarpacka Kasa Chorych zawarła kontrakty. Pomoc
doraźną w zakresie wyjazdów do zachorowań, wypadów i usług ambulatoryjnych udziela
Pogotowie Ratunkowe w Sanoku.
Zasadniczym zadaniem w ochronie zdrowia pozostaje profilaktyka i poprawa opieki
zdrowotnej ludności. Działalność profilaktyczna jest najbardziej racjonalną czynnością i w
sposób niezaprzeczalny niesie więcej korzyści dla podnoszenia potencjału zdrowotnego
populacji aniżeli ratowanie ujemnych, negatywnych dla zdrowia stanów już dokonanych.
Elementy zapobiegawcze w działalności służby zdrowia mają duże znaczenie, bowiem
skutki schorzeń w wieku rozwojowym poza wpływem na wiek dojrzały odbiją się ujemnie na
potomstwie w okresie rozrodu. Należy zaznaczyć, że ogólnemu kierunkowi poprawy zdrowia
towarzyszy zjawisko zwiększenia się populacji jednostek o słabszym potencjale zdrowotnym.
Niezwykle ważnym zadaniem będzie zapewnienie adekwatnej do potrzeb opieki
lekarskiej dzieci i młodzieży w wieku szkolnym. W tym celu jednostki służby zdrowia
kierując się wynikami bilansów zdrowia dzieci i młodzieży przywiązywać powinny większą
uwagę do niepokojących wzrostowych tendencji i zaburzeń w osobowości i zjawisk
nerwicowych u młodzieży, a także potrzeb stomatologicznych.
Niepokojącym
jest
narastanie
inwalidztwa.
Spodziewana
wyższa
dynamika
inwalidztwa i niepełnosprawności może stanowić poważny problem społeczny i
ekonomiczny. Obok zapewnienia tej grupie odpowiedniej opieki lekarskiej ważnym obszarem
51
działania powinno stać się wychowanie i szerzenie kultury i oświaty zdrowotnej w celu
zrozumienia przez społeczeństwa realnych zagrożeń jego stanu zdrowia i życia.
Zamierzony cel można uzyskać poprzez:
•
propagowanie zdrowego, beznałogowego stylu życia,
•
prowadzenie gimnastyki korekcyjnej w szkołach,
•
rozwijanie sieci ścieżek rowerowych i ścieżek zdrowia,
•
wspieranie przedsięwzięć związanych z aktywnością ruchową,
•
zwiększenie wydajności systemu opieki zdrowotnej i poprawę jakości usług poprzez
doposażanie w sprzęt i aparaturę medyczną,
•
realizację priorytetowych programów zdrowotnych w zakresie zwalczania chorób
krążenia i nowotworów,
•
działania zmierzające do dostosowania organizacji pracy służb medycznych do
potrzeb społeczeństwa, a nie norm i wskaźników,
•
zapewnienie całodobowej opieki lekarskiej w sezonach w zmożonego ruchu
turystycznego.
Pomoc społeczna
Liczba osób korzystających z pomocy społecznej ciągle wzrasta. Pomimo dużej skali
udzielanych świadczeń pomocy społecznej zwłaszcza w zakresie zasiłków czy też pomocy w
formie usług, poziom zaspokojenia potrzeb w tym zakresie znacznie odbiega od oczekiwań.
Ubogi w gminie i w powiecie rynek pracy, duże bezrobocie, niskie dochody mieszkańców
powodują, że na terenie gminy z pomocy społecznej korzystają rodziny, które mają dzieci w
szkołach średnich i opłacają internaty oraz dojazdy do szkół, renciści i emeryci, osoby
samotne, których zasoby pieniężne nie wystarczają nawet na zaspokojenie podstawowych
potrzeb.
Przy ograniczonych możliwościach finansowych budżetu, a wobec ciągłego wzrostu
potrzeb w tym zakresie zadania pomocy społecznej będą się koncentrować na usprawnieniu
systemu kierowania, a mianowicie:
•
usprawnienia metod docierania i kwalifikowania do objęcia pomocą społeczną osób i
rodzin znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji materialnej,
•
dopracowanie modelu terenowego ośrodka pomocy społecznej , w którym praca
socjalna i współpraca z instytucjami i organizacjami byłaby funkcją pierwszoplanową.
52
Zasadnicze cele powyższych działalności to:
•
zwiększenie poczucia bezpieczeństwa socjalnego i zapobiegania patologii wśród
najuboższej części społeczeństwa gminy,
•
zwiększenie efektywności inwestowania w pomoc społeczną środków budżetowych.
2. Obszary wymagające wsparcia
2.1. Główne problemy ochrony walorów przyrody i krajobrazu
Osadnictwo, działalność rolnicza prowadzą do zaśmiecenia środowiska i do
zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych ściekami, rozkładającymi się
śmieciami, nieumiejętnie stosowanymi bądź przechowywanymi środkami ochrony roślin oraz
nawozami.
Proces zwiększania zrzutów zanieczyszczeń zbiega się w czasie z procesem
zmniejszania przepływów prowadząc do znacznego pogorszenia jakości wód.
Dzikie wysypiska śmieci zlokalizowane są najczęściej w korytach rzek, potoków lub
w lasach i stanowią element znacznie obniżający wartości estetyczne krajobrazu, a wody
podziemne i powierzchniowe są zanieczyszczane odciekami pochodzącymi z rozkładających
się śmieci.
W dolinach poważnym zagrożeniem czystości wód są ścieki komunalne, nieumiejętnie
stosowane nawozy sztuczne.
Oprócz skażeń powietrza, wód i gleb do zagrożeń należy zaliczyć działalność
rekreacyjną. Nie należy jej przypisywać pierwszego miejsca wśród czynników zagrażających
obszarom chronionym na podstawie przepisów o ochronie przyrody, niemniej jednak pewne
formy rekreacji są dość uciążliwe, a obiekty związane z zagospodarowaniem rekreacyjnym
przyczyniają się do zanieczyszczenia i zatrucia środowiska.
Do podstawowych zagrożeń wywoływanych użytkowaniem rekreacyjnym gminy
należy zaliczyć:
•
Skażenie powietrza, wód i gleby – zagrożenia te wiążą się na ogół z osadnictwem
zlokalizowanym w granicach terenów cennych przyrodniczo, krajobrazowo albo w ich
53
sąsiedztwie. Większość takich obiektów, pozbawiona jest sprawnych urządzeń do
oczyszczania spalin i jest źródłem lokalnych zanieczyszczeń,
•
Komunikacja samochodowa – zły stan techniczny dróg, zabudowa mieszkaniowa
zlokalizowana jest bardzo blisko dróg.
Poważne zagrożenie stwarza komunikacja, m.in. związana z rekreacją. Transport kołowy na
drogach przechodzących przez gminę Bukowsko może być źródłem poważnych skażeń
zwłaszcza metalami ciężkimi w strefach przyległych do dróg. Zagrożenia wywołane
nadmiernym ruchem samochodowym związanym z wypoczynkiem (zagrożenie flory i fauny
oraz tzw. erozję turystyczną, a także zaśmiecenie terenów leśnych). Źródłem tego typu
zagrożeń jest duży ruch turystyczny (np. wyjazdy weekendowe czy rekreacyjne).
2.2. Środowisko abiotyczne, gleby i główne problemy ich ochrony
Środowisko abiotyczne i gleby
Na terenie gminy występują w formie pojedynczych obiektów lub niewielkich
zgrupowań osobliwości środowiska abiotycznego, które przedstawiają wartości estetyczno –
krajobrazowe, jak też naukowo – dydaktyczne. Decydują także o regionalnym zróżnicowaniu
fizjograficznym terenu.
Ochrona gleb gminy Bukowsko wynika w znacznym stopniu z antropogenicznych
przemian środowiska glebowego w przeszłości jak i z obecnych jego zagrożeń. Zmiana
stosunków wodnych, obniżenie lustra wody gruntowej i zwiększenie odpływu wód wpływają
na stosunki powietrzno – wodne występujących tu gleb. Obecnie duże obszary wymagają
opieki ze względu na zaburzony naturalny kierunek rozwoju krajobrazu.
Ogólna strategia ochrony
Szczególnie wartościowe formy rzeźby wymagają przede wszystkim zabezpieczenia
przed bezpośrednim niszczeniem w wyniku pozyskiwania, budowy dróg, szlaków i obiektów
kubaturowych oraz szkodliwego oddziaływania nadmiernego ruchu turystycznego (sobotnio –
niedzielnego).
Ochrona pokrywy glebowej wymaga bardziej różnorodnych zabiegów.
54
Do najważniejszych można zaliczyć następujące działania:
1. Mając na uwadze fakt, iż gleby semihydrogeniczne i hydrogeniczne w warunkach górskich
stanowią naturalny zbiornik retencyjny wód gruntowych obszary występowania tych gleb
proponuje się otoczyć szczególną ochroną (najbliższe otoczenie źródlisk).
2. Proponuje się ograniczyć niszczenie pokrywy glebowej przez procesy erozyjne
spowodowane np. nadmiernym ruchem turystycznym bądź niewłaściwie prowadzoną
gospodarką rolną.
Powierzchnie cenne hydrologicznie w strefach źródliskowych
Powierzchnie cenne hydrologicznie występują w postaci młak i niewielkich zatorfień
w rejonach źródliskowych rzek i potoków. Występują również na większych powierzchniach
tworząc podmokłe utwory glebowe (semihydrogeniczne i hydrogeniczne). Obszary te winny
być otoczone szczególną opieką ze względu na zabezpieczenie zasobów wodnych. Proponuje
się wyeliminować wszystkie działania mogące zaburzyć stosunki wodne.
Zanieczyszczenie gleby
Wymiernymi i obiektywnymi wskaźnikami stanu środowiska są m.in. chemiczne
deformacje gleb, dlatego też przedmiotem analiz były pierwiastki o największym znaczeniu
ze względu na udział w skażeniu gleb lub ważne funkcje metaboliczne.
Do pierwiastków najczęściej badanych ze względu na wielkość skażeń należą metale
ciężkie oraz związki siarki (substancje te wymienione są na liście trucizn, którą opracowała
komisja toksykologii środowiska pan, a na czele tej listy znajduje się dwutlenek siarki, z kolei
6 i 7 miejsce zajmuje ołów i kadm).
W ocenie stopnia zanieczyszczenia gleb przez metale ciężkie punktami odniesienia są
liczby graniczne, ustalone w oparciu o stopień szkodliwości poszczególnych pierwiastków
oraz właściwości gleb. W zakresie liczb granicznych brak jest dotychczas jednolitych
kryteriów ocen. Różni autorzy proponują różne zakresy wartości dla stężeń metali ciężkich w
glebach, które nie są całkowicie ze sobą zgodne.
55
Zawartości metali ciężkich w glebach na terenie gminy Bukowsko mieściły się w zakresach
określonych jako normalne, naturalne, charakterystyczne dla fliszu karpackiego ciężkich, z
którego powstały.
2.3. Gospodarka wodno – ściekowa i sposoby eliminacji zanieczyszczeń wód
Wody powierzchniowe
Na stan czystości wód ma duży, a nawet decydujący wpływ nieuporządkowana
gospodarka ściekowa w miejscowościach, przez które przepływają cieki, nieumiejętne
stosowanie środków ochrony roślin i nawozów sztucznych, migracja zanieczyszczeń
Z rozkładających się śmieci składowanych na dzikich wysypiskach śmieci,
znajdujących się zwłaszcza w dolinach rzek i potoków, na obrzeżach zabudowań oraz na
skraju lasów. Cieki przepływające przez teren gminy Bukowsko nie są objęte badaniami
czystości wód.
Wody podziemne
Wody podziemne z powodu ich gospodarczego znaczenia oraz powszechnego
zagrożenia jakości zostały objęte programem państwowego monitoringu środowiska.
Zadaniem państwowego monitoringu środowiska jest coroczna kontrola jakości wód
podziemnych we wszystkich poziomach użytkowych, jednak poza obszarem oddziaływania
lokalnych ognisk zanieczyszczeń. Celem badań jest śledzenie zmian chemizmu i wybranych
cech fizycznych wód podziemnych oraz sygnalizacja zagrożeń.
Na terenie gminy nie ma punktów badawczych państwowego monitoringu środowiska,
a najbliższy znajduje się w Sanoku Olchowcach. Zlokalizowany jest w obszarze GZWP nr
430 w obszarze lasów. Badane były wody źródlane. Jakość tych wód w latach 1997 – 1999
odpowiadała Ib klasie czystości tzn., że były to wody wysokiej jakości, nieznacznie
zanieczyszczone, o naturalnym chemizmie, odpowiadające jakościowo wodom do celów
pitnych i gospodarczych – możliwe jest ich okresowe uzdatnianie. W 2000 roku jakość wód
podziemnych odpowiadała klasie Ia, co oznacza, że były to wody najwyższej jakości, o
naturalnym chemizmie, w pełni odpowiadające wymogom sanitarnym – nadają się do picia
bez uzdatniania.
56
Zagrożenie zwykłych wód podziemnych zanieczyszczeniami antropogenicznymi jest
duże. Wody w utworach czwartorzędowych występujące w dolinach rzecznych są najbardziej
narażone na degradację jakości. Płytkie występowanie poziomu wodonośnego oraz dobra
przepuszczalność aluwiów powodują lokale skażenia bakteriologiczne i chemiczne.
Głównymi ogniskami zanieczyszczeń są: gospodarka komunalna, przemysł (naftowy),
rolnictwo (nieumiejętne stosowanie nawozów sztucznych, środków ochrony roślin – bywa że
przeterminowanych),
dzikie
wysypiska
śmieci
(szczególnie
groźne
są
odcieki
z
rozkładających się różnego rodzaju odpadów – także przeterminowanych leków i innych
chemikaliów) jednak największe zanieczyszczenia występują w obszarach zabudowanych.
Wody w utworach trzeciorzędowych są mniej narażone na zanieczyszczenia,
ponieważ występują stosunkowo głęboko jednak mogą pozostawać w związku hydraulicznym
z wodami czwartorzędowymi, w związku z tym może nastąpić także ich zanieczyszczanie.
Gospodarka wodno – ściekowa
Sposoby zaopatrzenia w wodę i unieszkodliwiania ścieków są bardzo zróżnicowane.
W miejscowościach o skoncentrowanej zabudowie zaopatrzenie w wodę oparte jest głównie
na wodociągach wiejskich i lokalnych. Na pozostałych terenach dominuje indywidualne
zaopatrzenie w wodę z własnych studni. Ścieki z terenów gospodarstw i posesji
indywidualnych
odprowadzane
są
głównie
do
zbiorników
bezodpływowych
lub
przepływowych włączanych często do cieków powierzchniowych. Większe obiekty posiadają
z reguły urządzenia do podczyszczania ścieków lub własne oczyszczalnie.
Największym
źródłem
zagrożenia
i
przyczyną
zanieczyszczenia
wód
powierzchniowych są ścieki z miejscowości położonych nad samymi ciekami, jak i w ich
dolinach oraz zanieczyszczenia przestrzenne z terenów rolniczych. Ścieki z gospodarstw
domowych gromadzone są głównie w osadnikach bezodpływowych lub odprowadzane do
pobliskich cieków.
Podstawowym kryterium porządkowania gospodarki wodno – ściekowej na obszarach już
zainwestowanych powinno być zapewnienie ciągłości dostaw odpowiedniej jakości wody
oraz spełnienie obowiązujących wymogów w zakresie oczyszczania i odprowadzania ścieków
– niezależnie od przyjętego systemu ich unieszkodliwiania. Dotyczy to również terenów
projektowanych do zainwestowania.
Wszystkie ścieki z terenu gminy powinny być poddawane procesowi oczyszczania
57
2.4. Komunikacyjne zagrożenia środowiska
Istotnymi problemami w zakresie drogownictwa gminy są:
• wysoki stopień degradacji technicznej infrastruktury komunikacyjnej,
• ograniczenia środków finansowych niezbędnych do realizacji inwestycji
komunikacyjnych,
•
istniejący ruch samochodowy,
• ruch pieszy wzdłuż dróg,
• budowa chodników,
• budowa oświetlenia wzdłuż dróg i na skrzyżowaniach,
• utrzymanie dróg w okresie zimowym.
Ochrona przed hałasem oraz zanieczyszczeniami powietrza powodowanymi przez ruch drogowy
Ochrona przed hałasem jest obecnie ważnym problemem w eksploatacji dróg. Skala
oddziaływania hałasu na otoczenie jest ciągle dyskutowana, jednakże jego niewątpliwa
uciążliwość powoduje ciągłe poszukiwania nowych zabezpieczeń przeciwhałasowych.
Istnieje wiele metod redukowania hałasu drogowego. Możliwość ich stosowania zależy od
charakteru trasy, liczby i rozmieszczenia obiektów narażonych na działanie hałasu,
dopuszczalnych poziomów hałasu i wymogów odnośnie jego zmniejszenia, bezpieczeństwa
ruchu oraz możliwościami ekonomicznymi.
Podstawowymi metodami redukowania hałasu drogowego są:
•
Oddalenie obiektu chronionego (wg obowiązujących przepisów) od źródła skażeń,
•
Zieleń izolacyjna,
•
Zagłębienie drogi,
•
Nasypy szeroko-stopowe,
•
Wały ziemne o stromych zboczach,
•
Ściany osłonowe (ekrany izolacyjne),
•
Ekrany dźwiękochłonne,
•
Nasypy i wały nadbudowane ekranami,
58
•
Rozwiązania specjalne (tunele, wykopy z ekranami itp.),
•
Ekranowanie obiektami niechronionymi,
•
Przegrody zewnętrzne w budynkach o podwyższonej izolacyjności.
Skuteczność w/w wymienionych metod jest zróżnicowana, ponadto istnieje możliwość
łączenia ich ze sobą dla uzyskania optymalnych rezultatów. Podstawą do określenia sposobu
ochrony przed hałasem na istniejących drogach jest bezpośredni pomiar. Ekrany z zieleni
bardziej niż inne harmonizują z krajobrazem otwartym. W związku z czym powinno się
stosować przede wszystkim w krajobrazie wybitnie malowniczym, zwłaszcza przy drogach o
znaczeniu turystycznym oraz na terenach o niskiej jakości gleb.
Ekran z zieleni działa w sposób zbliżony do ekranu izolacyjno – dźwiękochłonnego
odbija ~ 10% hałasu, ~ 55% absorbuje, a ~ 35% pozwala na przeniknięcie. Ekran z zieleni
(wg badań politechniki krakowskiej) redukuje poziom hałasu w okresie letnim o około 5db
przy szerokości 30 m i około 10 db przy szerokości 50 m.
Przeciwhałasowe elementy ekranujące z zieleni należy umieszczać w takiej odległości
od drogi, aby ich skuteczność była jak największa przy jak najmniejszej zajętości terenu (na
podstawie badań).
Brak jest badań jednoznacznie określających warunki rozprzestrzeniania się
i akumulacji zanieczyszczeń powietrza powstających w trakcie eksploatacji drogi. Na
postawie literatury można stwierdzić, że izolacja na przykład w postaci zieleni, znacznie
poprawia warunki w otoczeniu trasy komunikacyjnej. Bardzo istotny wpływ na poziom
zagrożeń otoczenia drogi przez spaliny ma sposób użytkowania terenów w jej sąsiedztwie.
Dlatego też ważne jest, aby:
•
w pasie uciążliwości drogi nie lokalizować obiektów wrażliwych na zanieczyszczenia
powietrza,
•
uprawy w sąsiedztwie pasa drogowego prowadzić z uwzględnieniem zasad ich
doboru.
Oprócz stosowania osłon z zieleni stosuje się odsunięcie upraw rolnych od dróg na
odpowiednią odległość. Przy czym podane niżej odległości mają charakter ramowy i odnoszą
się do dróg o dużym natężeniu ruchu. Natomiast dla dróg lokalnych o małym ruchu
zagrożenie jakości upraw polowych skażeniami powietrza jest minimalne:
59
•
bezpośrednio przy granicy pasa drogowego można uprawiać rośliny, których części
jadalne zabezpieczone są przed skażeniami powietrza np. zboża, kukurydza,
strączkowe itp.,
•
w odległości co najmniej 50 m od drogi można uprawiać rośliny, których części
jadalne znajdują się w ziemi (np. warzywa korzeniowe oraz owoce, które obiera się
najczęściej ze skórki jak jabłka i gruszki),
•
w odległości co najmniej 150 m od drogi można uprawiać rośliny o jadalnych
częściach nadziemnych (najbardziej zagrożone) np. sałata lub stanowiące paszę dla
zwierząt.
Zagrożenia w trakcie eksploatacji tras komunikacyjnych
Komunikacja stanowi - obok przemysłu i energetyki - jedno z głównych zagrożeń dla
środowiska, przy czym szkodliwe zmiany warunków naturalnych i zaburzenia równowagi
ekologicznej powodowane są zarówno przez poruszające się pojazdy jak i obiekty im
towarzyszące na szlakach (stacje benzynowe, parkingi itp.).
W trakcie eksploatacji ze strony komunikacji kołowej głównymi uciążliwościami są
hałas, wibracje i emisja szkodliwych substancji do atmosfery i gleby.
Skażenie powietrza
Komunikacyjne skażenia powietrza powodowane są głównie przez emisję substancji
chemicznych z silników spalinowych oraz poprzez ulatnianie się paliwa, smarów, wycieki,
ścieranie nawierzchni drogi, opon, okładzin ciernych. Występuje przy tym szeroka
różnorodność substancji emitowanych do atmosfery. Niektóre z nich są trujące, inne
niepożądane ze względu na nieprzyjemny zapach lub właściwości drażniące.
Największe znaczenie ze względu na wielkość emisji i stopień wywołujących
zagrożeń mają substancje powstające wskutek ruchu pojazdów, są to:
∗
tlenek węgla (CO),
∗
tlenki azotu (NOx ),
∗
związki ołowiu (Pb) i kadmu (Cd),
∗
węglowodory (WWA i HC),
∗
tlenki siarki (Sox),
60
∗
aldehydy,
∗
cząstki smoły i sadzy,
∗
inne pyły i kurz.
Wymienione substancje mają szkodliwy wpływ na zdrowie ludzi, zwierząt, roślin,
klimat, a także na glebę, florę, faunę, budowle.
Szkodliwość poszczególnych składników paliw
•
Tlenek węgla (CO) jest gazem bezbarwnym i bezwonnym. Jego toksyczne działanie
związane jest ze zdolnością do reagowania z hemoglobiną, z którą tworzy związek
zwany karboksyhemoglobiną. Powoduje on obniżenie zdolności przenoszenia
odpowiedniej ilości tlenu do płuc i innych części organizmu w zależności od stężenia
CO.
•
Tlenki azotu (NOx) mają silne właściwości utleniające i należą do gazów drażniących
(szczególnie na błony śluzowe dróg oddechowych i płuc). Dwutlenek azotu działa
korodująco na elementy elektroniczne i uszkadza roślinność.
•
Związki ołowiu - ołów jest silnie trujący w warunkach przedłużającej się nadmiernie
ekspozycji. Ważnym elementem jest, że ulega on akumulacji w organizmie i jest w
minimalnych stopniu wydalany. Do organizmu ołów dostaje się wraz z pokarmem
(80%) oraz przez drogi oddechowe (20%). Jego nadmiar w organizmie może
powodować u ludzi i zwierząt zapalenie dziąseł, jelit i nerek, ogólne osłabienie, stany
zapalne stawów i zmiany w mózgu. Możliwe są wtórne skażenia ołowiem poprzez
spożywanie mięsa i mleka zwierząt wypasanych w rejonie skażeń komunikacyjnych.
•
Węglowodory występują w spalinach samochodowych w postaci węglowodorów
nienasyconych (HC), a także wielopierścieniowych, aromatycznych (WWA).
Głównym źródłem węglowodorów przedostających się do atmosfery są pojazdy z
silnikami benzynowymi. Niektóre z węglowodorów aromatycznych znajdujących się
w spalinach są uważane za rakotwórcze.
•
Tlenki siarki (SOx) znajdują się w spalinach samochodowych w niewielkich ilościach
ich działanie jest bardzo szkodliwe. Wywierają one ujemny wpływ na rośliny,
powodując oparzenie liści jak i korozję stali i innych materiałów budowlanych.
61
•
Aldehydy znajdujące się w spalinach pochodzą z niespalonych węglowodorów.
Niektóre z nich wywołują podrażnienia błon śluzowych, brak łaknienia, bezsenność,
bóle głowy, objawy nerwicowe, duszność, kaszel, zapalenia i obrzęki płuc.
•
Cząstki smoły i sadzy - znajdują się w gazach spalinowych. Zawierają one substancje
uważane za rakotwórcze.
•
Inne pyły i kurz - powstawanie pyłu i kurzu związane jest z fizycznym zużyciem
pojazdów i elementów drogi. Przez ich wzajemne oddziaływanie na siebie powstają
substancje:
- cząstki azbestu,
- cząstki gumy,
- cząstki smoły i asfaltu,
- rdza z korodujących pojazdów.
Hałas
Hałas pociąga za sobą – przy większych natężeniach – poważne niebezpieczeństwa
biologiczne, wpływające na zdrowie i wydajność pracy człowieka. Wpływa on na wzrost
chorób nerwicowych, oddziałuje ujemnie na organy słuchu, układ krążenia i przemianę
materii.
W związku z powyższym tereny zabudowy mieszkaniowej należy lokalizować
z dala od istniejących i projektowanych tras komunikacyjnych o znacznym natężeniu ruchu.
Inne zagrożenia w trakcie eksploatacji
Do czynników stanowiących źródło zakłóceń spokoju ludzi zwłaszcza na obszarach
zabudowanych należą obok hałasu – wibracje wywołane ruchem drogowym. Wibracje
odbierane są jako zjawiska przykre, a ponadto niepokoją one ludzi w związku z tym, że
powodują niszczenie budynków.
Zanieczyszczenia wód polegają głównie na spłukiwaniu z dróg różnorodnych
substancji. Poprzez system odwodnienia substancje te stosunkowo szybko mogą
przedostawać się do zbiorników wód otwartych oraz wód podziemnych. Różnorodność
substancji zanieczyszczających wody i pochodzących z dróg jest znaczna, a najważniejszymi
są chlorki, ołów i węglowodory. Należy jednak zaznaczyć, że drogi nie mogą być uważane za
62
najpoważniejsze źródło zanieczyszczeń wody. Niemniej jednak zawsze należy brać pod
uwagę, że szkodliwe substancje przedostające się z różnych źródeł, rozpatrywane łącznie,
mogą spowodować niedopuszczalną wielkość zanieczyszczeń.
Skażenia roślin i gleb w pobliżu dróg są ściśle ze sobą powiązane, a także uzależnione
od zanieczyszczeń powietrza. Substancje emitowane w trakcie ruchu pojazdów oraz środki
służące do utrzymania dróg akumulują się w glebie i roślinach. Powoduje to bądź
przyśpieszone niszczenie roślinności w bezpośrednim sąsiedztwie trasy bądź zatruwanie
roślin i gleby, co ma niekorzystny wpływ na możliwości ich rolniczego wykorzystania.
3. Lista zadań do realizacji w gminie
Poniższa tabela w szczegółowy sposób prezentuje poszczególne działania, które będą
realizowane przez gminę Bukowsko w najbliższych latach. Przedsięwzięcia podzielono na 2
etapy obejmujące lata:
 I etap: 2005 – 2006
 II etap: 2007 – 2013.
Dla poszczególnych działań określono również szacunkową wartość inwestycji, co
stanowić będzie postawę do projektowania budżetów gminy Bukowsko na kolejne lata oraz
przygotowania się do aplikowania o fundusze unijne na planowane do realizacji inwestycje.
Tabela 23. Planowany haromonogram działań inwestycyjnych w gminie Bukowsko
Lp.
Nazwa inwestycji
Okres
realizacji
Szacunkowa
wartość
2005-2006
870 000
2005 - 2006
1.
2.
3.
4.
Budowa systemu kanalizacji sanitarnej i oczyszczalni
ścieków w miejscowości Wola Piotrowa i obiektów
użyteczności publicznej
Przebudowa drogi Karlików Przybyszów
Przebudowa drogi powiatowej Bukowsko – Tokarnia
Modernizacja i rozbudowa budynków
Zespołu Szkół w Bukowsku
63
2006
2005
2005-2006
200 000
1 310 000
840 000
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
Modernizacja i rozbudowa budynków Zespołu Szkół w
Nowotańcu
Pobiednie
Modernizacja budynku Domu Ludowego w Pobiednie
Modernizacja budynku Domu Ludowego w Nowotańcu
Modernizacja budynku Domu Ludowego w Bukowsku
Budowa i remont chodników w miejscowości Bukowsko
Budowa i remont chodnika w miejscowości Pobiedno
Budowa chodnika w Nowotańcu i Nagórzanach
Budowa kładki dla dzieci Zespołu Szkół w Bukowsku
2005-2006
1 100 000
2005-2006
1 500 000
2005-2006
2005-2006
106 079
102 921
172 057
332 719
21 025
100 000
2006
60 000
2005-2006
2005-2006
2005-2006
2005-2006
Razem 2005-2006
6 714 801
2007 - 2013
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
Budowa chodników w miejscowości Bukowsko
Przebudowa drogi gminnej Sanoczki – budowa mostu
Budowa basenu przy Zespole Szkół w Bukowsku
Modernizacja Domów Ludowych w Dudyńcach i
Nagórzanach
Budowa oczyszczalni ścieków w Nadolanach wraz z
kanalizacją wsi Nadolany, Wola Sękowa, Nagórzany,
Nowotaniec
Modernizacja składowiska odpadów oraz zakup systemu
zbiórki i ewidencji odpadów
Budowa hali segregacji odpadów
Budowa zagrodowych oczyszczalni ścieków
miejscowościach całej Gminy
Zakup prasy do surowców wtórnych
Budowa wodociągu w miejscowości Dudyńce, Pobiedno
Wolica
Oczyszczalnia ścieków w Pobiednie dla wsi Wolica,
Bukowsko, Zboiska i Dudyńce
Budowa Gminnego Centrum Sportu i Rekreacji w
Bukowsku, amfiteatr, zadaszenie widowni, remont płyty
boiska
Budowa oczyszczalni ścieków na gminnym składowisku
odpadów
Budowa drogi Dudyńce - Pielnia
Modernizacja budynku Gminnego Przedszkola w Bukowsku
64
2007-2010
500 000
2007-2010
2007-2008
300 000
120 000
2007-2008
20 000
2013
2 500 000
2008-2012
120 000
2007-2013
3 500 000
2007
200 000
2007
50 000
2007-2013
290 000
2008
35 000
2007-2010
300 000
2008-2009
90 000
2007
90 000
2007-2013
6 000 000
2000-2010
1 700 000
2008-2010
100 000
2007-2008
600 000
76 000
2008
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
Modernizacja dróg gminnych w Pobiednie
Modernizacja dróg gminnych w Bukowsku
Modernizacja dróg gminnych w Woli Piotrowej
Modernizacja dróg i gminnych w Woli Sękowej
Modernizacja dróg gminnych w Nadolanach
Modernizacja dróg gminnych w Wolicy
Modernizacja dróg gminnych w Nowotańcu
Modernizacja dróg gminnych w Nagórzanach
Modernizacja dróg gminnych we wsi Tokarnia
Modernizacja dróg gminnych w Zboiskach i Ratnawicy
Modernizacja ujęcia wody w Nagórzanach
Budowa placu zabaw i rekreacji w Nagórzanach przy Domu
Ludowym
Modernizacja ujęcia wody w Bukowsku
Modernizacja ujęcia wody w miejscowości Nadolany
Budowa otwartej pływalni przyszkolnej w Bukowsku
Adaptacja części budynku wiejskiego Ośrodka Zdrowia w
Nowotańcu na mieszkania socjalne
Budowa szatni dla sportowców w Pobiednie
Przebudowa skrzyżowania dróg Sanok – Bukowsko i
Sieniawa – Bukowsko – Szczawne, w miejscowości
Bukowsko (rondo)
Współfinansowanie zadań z zakresu remontu dróg
powiatowych Sanok –Bukowsko, Pisarowce-Nowotaniec,
Bukowsko- Tokarnia, Pobiedno- Dudyńce, PobiednoZboiska, wola Sękowa-przez wieś, Pola Piotrowa- przez wieś
Remont strażnic OSP w Pobiednie, Woli Sękowej
Budowa gimnazjum w Bukowsku
Dokończenie budowy Domów Strażaka i Domów Ludowych
w Bukowsku, Tokarni i Karlikowie
Przystosowanie dostępności obiektów dla osób
niepełnosprawnych
Zakup komputerów i systemów komputerowych
2007-2013
2007-2013
2008-2010
240 000
490 000
200 000
150 000
250 000
200 000
200 000
200 000
150 000
200 000
250 000
2007
230 000
2008
2009
2010-2013
200 000
300 000
800 000
2012
140 000
2006-2010
300 000
2008
500 000
2007-2013
2007-2013
2007-2013
2007-2013
2007-2013
2007-2013
2007-2013
2007-2013
2005-2013
1 400 000
2007
2010-2013
100 000
1 800 000
2005-2013
50 000
2007-2013
60 000
2007-2013
200 000
25 201 000
RAZEM etap II 2007 - 2013
RAZEM
31 915 801
65
III.
POWIĄZANIE PLANOWANYCH PROJEKTÓW Z DZIAŁANIAMI REALIZOWANYMI OBECNIE NA
OBSZARZE GMINY
Narodowy Plan Rozwoju
Strategia Województwa
Strategia Powiatu
Podstawy Wsparcia Wspólnoty
Strategia Rozwoju Gminy
Bukowsko
Plan Rozwoju Lokalnego
Sektorowe Programy
Operacyjne
Zintegrowany Program
Operacyjny Rozwoju
Regionalnego
Program Ochrony
Środowiska
IV.
OCZEKIWANE WSKAŹNIKI OSIĄGNIĘĆ PLANU ROZWOJU
LOKALNEGO W GMINIE
Zakłada się, że metodą na zbudowanie dobrego Planu Rozwoju Lokalnego jest
szczegółowe rozpisanie wcześniej uzgodnionych celów na małe działania rozłożone w czasie
i konsekwentnie realizowane z jasno sprecyzowanymi celami, działaniami i rezultatami oraz
realnym budżetem.
Realizacja planu winna także przynieść określone wskaźniki osiągnięć i efektów tj.:
 poprawę jakości dróg poprzez ich budowę i modernizację
 poprawę jakości środowiska naturalnego ze względu na zmniejszenie zrzutu ścieków
nie oczyszczonych , zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do atmosfery,
 rozszerzenie oferty w zakresie kultury, sportu i realizacji ze względu na
modernizację i remont obiektów kultury,
 poprawę bazy edukacyjnej dla młodzieży w związku z remontem i modernizacją
obiektów szkolnych,
 zwiększenie dostępności do bazy turystyczno-rekreacyjnej,
 poprawę zdrowia mieszkańców w związku z budową ujęć wody i sieci
wodociągowej,
 tworzenie infrastruktury technicznej sprzyjającej rozwojowi małej i średniej
przedsiębiorczości,
 rozwój infrastruktury niezbędnej dla rozwoju nowoczesnego rolnictwa poprzez
budowę dróg, wodociągów i kanalizacji.
Dlatego dla poszczególnych zadań określonych w niniejszym Planie Rozwoju Lokalnego
dla Gminy Bukowsko można określić oczekiwane wskaźniki, które dzielimy na:
 wskaźniki produktu, które określają, jaki będzie bezpośredni wynik podejmowanych
działań,
 wskaźniki rezultatu, przedstawiające bezpośrednie i natychmiastowe efekty
wdrożenia działania,
 wskaźniki oddziaływania, które prezentują konsekwencje realizacji przedsięwzięcia
w przyszłości. Wskaźniki te mogą mieć charakter zarówno bezpośredni (bezpośrednie
oddziaływanie przedsięwzięcia na sfery życia społeczno-gospodarczego w dłuższym
okresie czasu) jak i pośredni (długofalowy wpływ przedsięwzięcia na dziedziny życia
społeczno-gospodarczego niezwiązane bezpośrednio z realizowanym działaniem).
Tabela 24. Wskaźniki osiągnięć Planu Rozwoju Lokalnego gminy Bukowsko
Przedsięwzięci
Wskaźniki
Wskaźniki produktu
Wskaźniki rezultatu
e
oddziaływania
Działania o charakterze infrastrukturalnym

Budowa
oczyszczalni
ścieków
Wybudowanie oczyszczalni
ścieków w miejscowości
Wola Piotrowa, Pobiedno
oraz Nadolany.
Budowa zagrodowych
oczyszczalni ścieków w
Nadolanach, Wygnance,
Woli Sękowej, Bukowsku i
Zboiskach.
Budowa oczyszczalni
ścieków na gminnym
składowisku odpadów.






Budowa sieci
kanalizacyjnej
Budowa i
remonty dróg,
chodników
Budowa systemu kanalizacji
sanitarnej w miejscowości
Wola Piotrowa.
Kanalizacja wsi Nadolany,
Wola Sękowa, Nagórzany,
Nowotaniec.
Przebudowa drogi Karlików
Przybyszów. Przebudowa
drogi powiatowej Bukowsko
– Tokarnia.
Budowa drogi Dudyńce –
Pielnia.
Modernizacja dróg
gminnych w Bukowsku,
Pobiednie, Woli Piętrowej,
Woli Sękowej, Nadolanach,
w Wolicy, Nowotańcu, w
Tokarni, Zgoiskach,
Ratnawicy.
Budowa i remont chodników
w miejscowości Bukowsko,
Pobiedno, Nowotaniec i
Nagórzany.
Przebudowa drogi gminnej







Liczba gospodarstw
domowych/budynków
obsługiwanych przez
oczyszczalnię ścieków
Powierzchnia terenów
inwestycyjnych objęta
działaniem oczyszczalni
ścieków
Ilość oczyszczonych
ścieków
Poziom wskaźników
fizykochemicznych
oczyszczonych ścieków
inwestycyjnych, które stały
się dostępne w wyniku
realizacji projektów.
Liczba gospodarstw
domowych/budynków
podłączonych do sieci kanalizacji
sanitarnej
Liczba osób korzystających z
sieci kanalizacji sanitarnej
Długość sieci kanalizacji
sanitarnej na terenie gminy
inwestycyjnych z dostępem do
sieci kanalizacji sanitarnej
inwestycyjnych, które stały się
dostępne w wyniku realizacji
projektów.
Nośność wybudowanego obiektu
(drogi/mostu)
Natężenie ruchu na drodze
obiektów infrastruktury drogowej
Liczba turystów krajowych i
zagranicznych.
68






Redukcja ilości
szkodliwych
pierwiastków w
środowisku (m.in.
azotu czy fosforu),
Nowe podmioty
gospodarcze na
terenie gminy.
Poniesienie standardu
życia mieszkańców
gminy,
Nowe podmioty
gospodarcze w gminie.
Rozwój firm
transportowych na
terenie gminy,
Zmniejszenie liczby
wypadków dzięki
polepszeniu parametrów
dróg.
Sanoczki – budowa mostu.
Przebudowa skrzyżowania
dróg Sanok – Bukowsko i
Sieniawa – Bukowsko –
Szczawne, w miejscowości
Bukowsko (rondo).
Budowa kładki dla dzieci
Zespołu Szkół w Bukowsku.
Działania o charakterze sportowo – turystyczno - kulturalnym
Przedsięwzięci
e
Wskaźniki produktu
Modernizacja
Domów
Ludowych,
budowa
centrum
sportu i
rekreacji
Modernizacja budynku
Domu Ludowego w
Pobiednie, Nowotańcu,
Bukowsku, Dudyńcach i
Nagórzanach.
Dokończenie budowy
Domów Strażaka i Domów
Ludowych w Bukowsku,
Tokarni i Karlikowie.
Budowa Gminnego Centrum
Sportu i Rekreacji w
Bukowsku, amfiteatr,
zadaszenie widowni, remont
płyty boiska.
Budowa placu zabaw i
rekreacji w Nagórzanach
przy Domu Ludowym.
Wskaźniki
oddziaływania







Liczba nowych ofert
programowych w zakresie kultury
i turystyki
nowej lokalnej bazy kulturalnej i
turystycznej
Liczba turystów krajowych i
zagranicznych
Liczba nowych miejsc pracy
powstała w wyniku realizacji
projektów turystycznych i
kulturalnych.
Liczba wybudowanych obiektów
sportowych
obiektów sportowych.




Aktywizacja sportowa
mieszkańców gminy,
Poprawa stanu zdrowia
wśród młodzieży
(zajęcia sportowe),
Podniesienie
atrakcyjności
kulturalnej gminy.
Zagospodarowanie
czasu wolnego
młodzieży szkolnej oraz
innych mieszkańców
gminy.
Stworzenie nowych
miejsc do uprawiania
sportów oraz
organizowania imprez o
charakterze
kulturalnym.
Inne działania realizowane przez Gminę Bukowsko
Przedsięwzięci
e
Wskaźniki produktu
Wskaźniki oddziaływania


Modernizacja
i rozbudowa
szkół,
przedszkoli
Modernizacja i rozbudowa
budynków
Zespołu Szkół w Bukowsku,
Nowotańcu i Pobiednie.
Modernizacja budynku
Gminnego Przedszkola w
Bukowsku.
Budowa gimnazjum w
Bukowsku.





Liczba wybudowanych
obiektów infrastruktury
społeczno-edukacyjnej
Liczba zmodernizowanych
przedszkoli
Powierzchnia
zmodernizowanych
przedszkoli
Liczba zmodernizowanych
szkół
Powierzchnia
zmodernizowanych szkół
Liczba wychowanków
placówek oświatowych
korzystających z
infrastruktury edukacyjnej.
69




Wzrost poziomu
nauczania w gminie,
Zwiększenie liczby
mieszkańców gminy z
wykształceniem średnim
oraz wyższym, dzięki
lepszemu systemowi
nauczania na poziomie
podstawowym i
gimnazjalnym,
Stworzenie lepszych
warunków do nauczania
w szkole,
Możliwość przyjęcia
większej liczby uczniów
oraz stworzenia nowych
miejsc pracy dla
nauczycieli,
Możliwość wprowadzenia
nowych przedmiotów do
nauczania (np. języki
obce, informatyka).
V.
PLAN FINANSOWY GMINY NA LATA 2005-2006 ORAZ
PROGNOZA NA KOLEJNE LATA
1. Struktura budżetów gminy za lata ubiegłe (2002-2004)
Gmina Bukowsko w 2004 r. dysponowała budżetem po stronie dochodów w wysokości
9 679 570 zł. Był to piąty budżet pod względem wielkości ze wszystkich porównywanych
gmin powiatu sanockiego. Struktura dochodów gminy Bukowsko przedstawia się
następująco:
 Dochody własne stanowią 19,2 % dochodów całego budżetu
 Dotacje i subwencje stanowią 80% dochodów gminy.
Analiza struktury dochodów Gminy Bukowsko wskazuje na duży udział „Opłat i
podatków lokalnych” oraz „Różnych rozliczeń” w całości dochodów. W okresie trzech
ostatnich lat (2002 -2004) łączna wartość dochodów Gminy wyniosła 25 106 057 zł,
wydatków – 25 981 983 zł.
Z uwagi na fakt, iż planowane w najbliższych latach inwestycje przyczynią się do
zwiększenia ilość podmiotów gospodarczych na terenie gminy Bukowsko, zwiększonego
zainteresowania atrakcyjnością turystyczną tej części regionu, zarówno dochody Gminy, jak i
wydatki na inwestycje pozostaną na obserwowanym w ostatnich latach poziomie, będą
wykazywać tendencje rosnącą.
Tabele nr 25 oraz 26 obrazują strukturę dochodów, wydatków oraz zobowiązań
Gminy Bukowsko w latach 2002 -2004.
70
DOCHODY GMINY BUKOWSKO W PODZIALE NA POSZCZEGÓLNE GRUPY W LATACH 2002 - 2004
Grupa
Gospodark
a
komunalna
2002
64 592
184 162
132 565
61 562
0
484 907
235 277
1 185 680
112 594
-
5 054 494
7 515 833
2003
60 727
127 720
136 016
154 182
0
404 812
375 910
1 200 050
58 500
-
5 392 737
7 910 654
2004
56 298
262 400
233 496
574 652
7 000
642 002
308 478
1 426 558
69 169
-
6 099 517
9 679 570
-
16 546 748
Rok
RAZEM
181 617
574 282
Gospodarka
mieszkaniow
a
502 077
Oświata i
wychowani
e
790 396
Kultur
ai
sztuka
7 000
Opieka
społeczna
1 531 721
Pozostała
działalnoś
ć
Dochody z
podatków i
opłat
lokalnych
Rolnictw
oi
leśnictwo
919 665
3 812 288
Administracja
państwowa i
samorządowa
240 263
BUDŻET WYKONAWCZY GMINY BUKOWSKO W LATACH 2002 - 2004
Rok
Dochody
Wydatki
Zobowiązania
2002
7 515 833
7 819 644
70 440
2003
7 910 654
8 344 751
136 606
2004
9 679 570
9 817 588
8 046
Finans
e
Różne
rozliczenia
RAZEM
25 106 057
2. Plan finansowy gminy na lata 2005-2006
PLAN FINANSOWY GMINY BUKOWSKO NA LATA 2005 - 2006
Nazwa inwestycji
Okres
realizacji
Budowa systemu kanalizacji sanitarnej i oczyszczalni ścieków w
miejscowości Wola Piotrowa i obiektów użyteczności
publicznej
Przebudowa drogi Karlików Przybyszów
Przebudowa drogi powiatowej Bukowsko – Tokarnia
Nowotańcu
Pobiednie
Modernizacja budynku Domu Ludowego w Pobiednie
Modernizacja budynku Domu Ludowego w Nowotańcu
Budowa i remont chodników w miejscowości Bukowsko
Budowa i remont chodnika w miejscowości Pobiedno
RAZEM
2005
–
2006
Środki
własne
gminy
Środki
UE
870 000
40%
50%
10%
-
200 000
40%
50%
10%
-
Gmina, EFRR,
Budżet Państwa
1 310 000
40%
50%
10%
-
40%
40%
40%
20%
20%
20%
20%
20%
40%
50%
50%
50%
80%
80%
80%
80%
80%
50%
10%
10%
10%
Gmina,
EFOiGR
840 000
1 100 000
1 500 000
106 079
102 921
172 057
332 719
21 025
100 000
10%
-
-
60 000
40%
50%
10%
-
-
Podmioty
zaangażowane
Gmina, EFRR,
Budżet Państwa
Wartość
ogółem
6 714 801
Środki
budżetu
państwa
-
Środki
prywatne
Inne
środki
-
3. Wstępna prognoza finansowa na lata 2007-2013
PLAN FINANSOWY GMINY BUKOWSKO NA LATA 2007 - 2013
Nazwa inwestycji
Okres
realizacji
Podmioty
zaangażo
wane
73
Wartość
ogółem
Środki
własne
gminy
Środki
UEEFRR
Środki
budżetu
państwa
Środki
prywatne
Inne
środki
Budowa chodników w miejscowości Bukowsko
Przebudowa drogi gminnej Sanoczki – budowa mostu
Budowa basenu przy Zespole Szkół w Bukowsku
Modernizacja Domów Ludowych w Dudyńcach i
Nagórzanach
Budowa oczyszczalni ścieków w Nadolanach wraz z
kanalizacją wsi Nadolany, Wola Sękowa, Nagórzany,
Nowotaniec
Modernizacja składowiska odpadów oraz zakup systemu
zbiórki i ewidencji odpadów
Budowa hali segregacji odpadów
Budowa zagrodowych oczyszczalni ścieków w Nadolanach,
Wygnance, Woli Sękowej, Bukowsku i Zboiskach
Zakup prasy do surowców wtórnych
Budowa wodociągu w miejscowości Dudyńce, Pobiedno
Wolica, Zboiska.
Oczyszczalnia ścieków w Pobiednie dla wsi Wolica,
Bukowsko, Zboiska i Dudyńce
Budowa Gminnego Centrum Sportu i Rekreacji w
Bukowsku, amfiteatr, zadaszenie widowni, remont płyty
boiska
Budowa oczyszczalni ścieków na gminnym składowisku
odpadów
Budowa drogi Dudyńce - Pielnia
Modernizacja budynku Gminnego Przedszkola w Bukowsku
Modernizacja dróg gminnych w Pobiednie
Modernizacja dróg gminnych w Bukowsku
Gmina,
EFRR,
Budżet
Państwa
2007 2013
Gmina,
74
500 000
40%
50%
10%
-
300 000
40%
50%
10%
-
120 000
40%
50%
10%
-
20 000
2 500 000
120 000
3 500 000
200 000
50 000
290 000
35 000
300 000
90 000
90 000
6 000 000
1 700 000
100 000
600 000
76 000
240 000
490 000
200 000
150 000
250 000
200 000
200 000
150 000
200 000
250 000
230 000
200 000
300 000
800 000
40%
40%
40%
40%
40%
40%
40%
40%
40%
40%
40%
40%
40%
40%
40%
40%
40%
40%
40%
40%
40%
40%
40%
40%
40%
40%
40%
40%
40%
40%
50%
50%
50%
50%
50%
50%
50%
50%
50%
50%
50%
50%
50%
50%
50%
50%
50%
50%
50%
50%
50%
50%
50%
50%
50%
50%
50%
50%
50%
50%
10%
10%
10%
10%
10%
10%
10%
10%
10%
10%
10%
10%
10%
10%
10%
10%
10%
10%
10%
10%
10%
10%
10%
10%
10%
10%
10%
10%
10%
10%
-
-
Zakup komputerów i systemów komputerowych
200 000
RAZEM
25 201 000
75
40%
50%
10%
-
-
4. SYSTEM WDRAŻANIA I MONITOROWANIA PLANU
ROZWOJU LOKALNEGO NA OBSZARZE GMINY
1. Metodologia wdrażania planu rozwoju lokalnego
Plan Rozwoju Lokalnego jest kontynuacją i uszczegółowieniem – planem
operacyjnym Strategii Rozwoju Gminy Bukowsko. Podobnie więc, jak w przypadku Strategii,
aby mógł przynieść spodziewane efekty konieczne jest jego wdrażanie, czuwanie nad jego
realizacją i kontrolowanie jego przebiegu, co wymaga spełnienia trzech postulatów:
partnerstwa, planowania i kierowania.
Partnerstwo
W przypadku Planu Rozwoju Lokalnego partnerstwo polegać ma głównie na
włączeniu w proces jego realizacji instytucji odpowiedzialnych za realizację zadań własnych
gminy, tj. zadań wynikających z ustawy o samorządzie gminnym. Planowane do realizacji
zadania są bowiem szczegółowo zapisane w Planie i nie ma wątpliwości co do
odpowiedzialności za ich realizację. Istotny będzie również udział w realizacji planu
lokalnych liderów, znacznie jednak ważniejsze wydaje się partnerstwo ponadlokalne, które
powinno wyrażać się udziałem samorządów gmin sąsiednich oraz instytucji powiatowych i
wojewódzkich przy realizacji Planu Rozwoju Lokalnego.
Planowanie
Struktura organizacyjna Urzędu Gminy Bukowsko sprzyja realizacji zadań z wielu
dziedzin życia społeczno-gospodarczego, w tym również zadań większości projektów
proponowanych w Planie Rozwoju Lokalnego. Koordynacja proponowanych działań
pozostanie w kompetencjach Zarządu Gminy, do ich opiniowania konieczne wydaje się
powołanie specjalnej „okolicznościowej” komisji Rady Gminy. Kluczowym referatem w
realizacji PRL jest referat finansów, co w zasadniczy sposób odróżnia plan od strategii.
Zadania do zrealizowania zostały zaplanowane bowiem na okres najbliższych 8 lat, zostały
one uzgodnione i zaakceptowane przez władze gminy i skonsultowane z przedstawicielami
społeczności lokalnej. Najistotniejszą kwestią wydaje się więc bieżące monitorowanie
możliwości finansowych Gminy Bukowsko, możliwości pozyskiwania zewnętrznych
środków – zdolności do zapewnienia tzw. wkładu własnego oraz jej zdolności kredytowych.
Propozycja nadzorowania realizacji Planu Rozwoju Lokalnego
Rada Gminy Bukowsko
KOMISJA
ROZWOJU I
ROLNICTWA
Wójt Gminy Bukowsko
Skarbnik
Sekretarz
REFERAT FINANSÓW
Osoba
odpowiedzialna za
przygotowanie
wniosków
W przypadku prawidłowego planowania realizacji Planu Lokalnego ważne jest
powołanie stanowiska/referatu odpowiedzialnego za przygotowanie wniosków wraz z
niezbędną dokumentacją pod fundusze strukturalne. Jest to istotne, ze względu na ilość
projektów, które potencjalnie mogą być dofinansowywane przez Komisję Europejską.
Kierowanie
Większość zadań związanych z bieżącym nadzorem nad realizacją poszczególnych
projektów Planu Rozwoju Lokalnego Gminy Bukowsko powinna należeć do obowiązków
Zarządu Gminy. Ważną rolę w procesach wdrożeniowych Planu odgrywać będzie, w
przypadku jej powołania Komisja ds. Lokalnego Planu Rozwoju. Główne jej zadania
obejmowałyby:
 bieżącą analizę stanu realizacji Planu, w tym w szczególności nadawaniu priorytetów
poszczególnym zadaniom realizacyjnym,
77
 obserwacją uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych, wpływających na realizację
Planu,
 opiniowanie źródeł finansowania w postaci stosownego zapisu w budżecie,
 opiniowanie stosownych umów partnerskich.
Należy podkreślić, iż Plan Rozwoju Lokalnego, który jest równocześnie programem
operacyjnym do Strategii Rozwoju Gminy Bukowsko w pewnym sensie ją zastępuje. Jego
wdrażanie musi podlegać weryfikacji i aktualizacji wspólnie ze Strategią. Zarządzanie
Planem powinno opierać się na wypracowanym już w trakcie realizacji strategii partnerstwie
lokalnym.
Plan Rozwoju Lokalnego opracowano metodą społeczną, w taki też sposób powinien
być wdrażany i jest nierozerwalnie związany ze Strategią Rozwoju Gminy Bukowsko.
2. Sposoby monitorowania, oceny i komunikacji społecznej
Monitoring to proces systematycznego zbierania i analizowania wiarygodnych informacji
finansowych i statystycznych dotyczących wdrażania projektów, którego celem będzie
zapewnienie zgodności realizacji projektów i programu z wcześniej zatwierdzonymi
założeniami do jego realizacji. Polegał on będzie na obserwacji procesów rozwoju gminy
Bukowsko, w celu możliwie szybkiego podejmowania działań, stanowiących reakcję na
rozwój powyższych zjawisk.
Wydatkowanie
funduszy publicznych,
w tym
także pochodzących
ze źródeł
zagranicznych, na działania wspierające rozwój regionalny i gospodarczy, wymaga
stworzenia systemu instytucji i procedur, które zapewnią, że środki te będą wydatkowane
efektywnie i oszczędnie. Elementem takiego systemu muszą być instrumenty służące do
monitoringu i oceny zarówno konkretnych programów czy projektów, jak i szeroko
rozumianej polityki regionalnej. Dlatego też system monitoringu musi opierać się na
efektywnej sprawozdawczości. Muszą tu zostać konkretnie określone rodzaje potrzebnych
raportów i ich częstotliwość, w zależności od analizowanej problematyki (w okresach
półrocznych lub rocznych). Powstawać też muszą sprawozdania dotyczące ocen konkretnych
78
programów będących podstawą rozwiązania zidentyfikowanych wcześniej problemów, ocen
przeprowadzonych prac: przed rozpoczęciem programu, w jego trakcie i po jego zakończeniu.
Kluczowe znaczenie w zakresie monitorowania i oceny realizacji Planu Rozwoju
Lokalnego posiada Wójt Gminy Bukowsko i powołany przez niego zespół monitorujący
(reprezentanci lokalnych instytucji społecznych i gospodarczych). Jego funkcja będzie
polegała na monitorowaniu przebiegu realizacji zadań zawartych w Planie Rozwoju
Lokalnego, okresowej ocenie oraz ewentualnym podejmowaniu interwencji w przypadku
stwierdzenia opóźnień lub nieuzasadnionej rezygnacji z realizacji zadania.
Monitoring Planu Rozwoju Lokalnego jest elementem koniecznym w celu aktywnej
realizacji zapisów dokumentu. Umożliwia on stwierdzenie, czy program jest prawidłowo
realizowany oraz czy założenia, na których go oparto, nie uległy zmianie. Pozwala poza tym
na sprawne i elastyczne reagowanie na zmiany, ograniczając przy tym podejmowanie kroków
intuicyjnych, czemu z kolei sprzyja brak właściwej informacji i analiz. Efektywny monitoring
musi spełniać określone wymagania i tak:
 musi być oparty na ustalonych kryteriach, pozwalających na obiektywną ocenę
realizacji programu i efektywności zastosowanych instrumentów rozwoju,
 musi dostarczać podstawy do podejmowania tak strategicznych, jak i bieżących
operacyjnych decyzji - musi więc odpowiednio często i „wcześnie” informować o
stanie jego realizacji.
Wdrażanie Planu Rozwoju Lokalnego Gminy Bukowsko będzie wspierać realizację
zapisów Strategii Rozwoju Gminy Bukowsko, Strategii Rozwoju Województwa, Narodowego
Planu Rozwoju. W całej rozpiętości odnosi się to również do wszystkich podstawowych
priorytetów a w szczególności do: modernizacji infrastruktury o znaczeniu ponadlokalnym,
restrukturyzacji bazy ekonomicznej powiatu poprzez rozwój sektora małych i średnich
przedsiębiorstw i sektora turystycznego, rozwoju zasobów ludzkich poprzez wzmocnienie
potencjału edukacyjnego szkolnictwa średniego, wyższego oraz kształcenia ustawicznego, a
także do współpracy międzynarodowej powiatu, w tym jego współpracy transgranicznej.
O ile realizacja planu w okresie krótkoterminowym, lata 2005-2006 powinna już obecnie być
precyzyjne zaplanowana i konsekwentnie realizowana, to realizacja planu w okresie
długoterminowym (2007 – 2013) powinna być elastyczna i podkreślać jego otwarty charakter,
79
dostosowując się do zmieniających się warunków społecznych i gospodarczych, tak
wewnętrznych, jak i zewnętrznych. Szczególnej uwagi wymagać tu będą impulsy wynikające
z procesów integracyjnych z Unią Europejską. Powyższe jest ściśle związane z rozwojowym
charakterem dokumentu, zakładającym jej okresowe aktualizowanie.
80

Program Rozwoju Lokalnego Gminy Bukowsko

Transkrypt

Podobne dokumenty

Regulamin BPFM 2015

Email Template

Agroturystyka w Nagórzanach Kazimierz Pawiński Nagórzany 12

Numer 3/2005

Numer 4(12)