Raport EFU - Centrum Projektów Polska Cyfrowa

Transkrypt

Ewaluacja Ex-post Europejskiego Funduszu
Uchodźczego w Polsce
Autorzy:
Karol Olejniczak
Bartosz Ledzion
Jarosław Chojecki
15.12.2005
Ewaluacja Ex-Post Europejskiego Funduszu Uchodźczego
Program 2004
SPIS TREŚCI
WNIOSKI I REKOMENDACJE ................................................................................................ 4
WNIOSKI .................................................................................................................................. 4
Kluczowe osiągnięcia Programu ............................................................................................ 4
Największe problemy Programu ............................................................................................ 4
System monitoringu............................................................................................................. 5
REKOMENDACJE .......................................................................................................................... 6
Rekomendacje płynące z analizy realizacji i efektów celów operacyjnych .................................. 6
Rekomendacje płynące z analizy systemu monitoringu............................................................ 8
0. WPROWADZENIE............................................................................................................ 10
0.1. CELE EWALUACJI ................................................................................................................ 10
0.2. PYTANIA BADAWCZE I METODOLOGIA ........................................................................................ 11
Opis stosowanych metod.................................................................................................... 12
Podstawowe problemy procesu badawczego ........................................................................ 13
0.3. PODSTAWOWE INFORMACJE O BADANYM PROGRAMIE ..................................................................... 13
Kontekst Programu ............................................................................................................ 15
Podstawowe informacje o zakresie prawnym dla osób starających się o status uchodźcy w Polsce
........................................................................................................................................ 16
Potrzeby osób objętych Programem realizowanych w ramach EFU ......................................... 16
Cele programu w podziale na działania ................................................................................ 17
1. ANALIZA REALIZACJI I EFEKTY CELÓW OPERACYJNYCH.............................................. 18
1.1. DZIAŁANIE 1 - PRZYJMOWANIE ............................................................................................... 18
Kontekst Działania ............................................................................................................. 18
Cele działania i oczekiwane rezultaty ................................................................................... 20
Projekty realizowane w ramach działania ............................................................................. 20
Ocena według kryteriów ewaluacyjnych............................................................................... 21
1.2. DZIAŁANIE 2 - INTEGRACJA ................................................................................................... 30
Kontekst Działania ............................................................................................................. 30
1.3. DZIAŁANIE 3 ..................................................................................................................... 40
Kontekst działania ............................................................................................................. 40
1.4. COUNTERFACTUAL SITUATION ................................................................................................ 43
1.5. SPÓJNOŚĆ / KOMPLEMENTARNOŚĆ ........................................................................................... 44
1.6. WNIOSKI I REKOMENDACJE .................................................................................................... 51
Wnioski ............................................................................................................................ 51
Kluczowe osiągnięcia Programu .......................................................................................... 51
Największe problemy Programu .......................................................................................... 51
Rekomendacje .................................................................................................................. 52
2. ANALIZA SYSTEMU MONITORINGU I PROPOZYCJA SYSTEMU WSKAŹNIKÓW ............. 54
2.1. WPROWADZENIE ................................................................................................................ 54
Ewaluacja Ex-post Europejskiego Funduszu Uchodźczego
Definicja i funkcje monitoringu ........................................................................................... 54
Podstawowe elementy systemu monitoringu ........................................................................ 54
Specyfika monitoringu EFU................................................................................................. 57
2.2. ANALIZA I OCENA BIEŻĄCEGO SYSTEMU MONITORINGU ................................................................... 57
2.3. PROPOZYCJA RAM WSKAŹNIKÓW .............................................................................................. 63
2.4. PROPOZYCJE USPRAWNIENIA SYSTEMU GROMADZENIA DANYCH ......................................................... 64
Monitoring rzeczowy - wskaźnikowy .................................................................................... 64
Monitoring rzeczowy - operacyjny ....................................................................................... 66
2.5. PROPOZYCJE USPRAWNIENIA SYSTEMU PRZECHOWYWANIA DANYCH ................................................... 67
Zawartość bazy ................................................................................................................. 67
Format i struktura bazy ...................................................................................................... 68
Zarządzanie bazą............................................................................................................... 68
2.6. WNIOSKI I REKOMENDACJE ................................................................................................... 68
Wnioski ............................................................................................................................ 68
Rekomendacje .................................................................................................................. 69
ANEKSY............................................................................................................................... 72
ANEKS 1: SCENARIUSZE WYWIADÓW .............................................................................................. 73
ANEKS 2: OPIS METOD ............................................................................................................... 78
ANEKS 3: SYSTEM WSKAŹNIKÓW ................................................................................................... 79
ANEKS 4: STRUKTURA BAZY ......................................................................................................... 86
ANEKS 5: FORMULARZE BAZY ....................................................................................................... 88
2
Zespół ewaluacyjny niniejszym dziękuje pracownikom WWPWP oraz beneficjentom Europejskiego
Funduszu Uchodźczego za poświęcony czas, przekazane informacje oraz otwartą współpracę podczas
wykonywania badania. Jednocześnie chcielibyśmy podziękować Agnieszce Dzisko za pomoc i
konsultację przy pracy nad raportem.
Za wszystkie wnioski i rekomendacje przedstawione w niniejszym raporcie niżej podpisani biorą
całkowitą odpowiedzialność.
K.O., B.L., J.CH.
3
WNIOSKI I REKOMENDACJE
WNIOSKI
Kluczowe osiągnięcia Programu
•
Większość 1 celów i rezultatów zakładanych we wniosku o współfinansowanie na rok 2004
została osiągnięta.
•
W ramach prowadzonych projektów przygotowano kilka opracowań naukowych starających
się w sposób systematyczny dotknąć kwestii problemów osób starających się o status
uchodźcy oraz uchodźców.
•
W realizowanych, w ramach Programu, projektach zwraca uwagę całościowe podejście do
pojawiających się problemów poprzez: aspekt prawy, psychologiczny, społeczny, medyczny.
•
Jako instytucja wdrażająca WWPWP wykazywała się elastycznością pod względem reakcji na
prośby o modyfikację w projektach. Działania takie w znaczny sposób przyczyniły się do
powodzenia realizacji projektów.
Płynna współpraca z beneficjentami końcowymi w trakcie realizacji projektów.
Program umożliwił realizację działań, które w przypadku braku dostępności środków nie
byłyby realizowane, lub byłyby realizowane w mniejszym stopniu.
W związku z dużymi różnicami kursowymi na niekorzyść beneficjentów końcowych projekty,
by zostać zrealizowane, musiały zwiększać swoją wydajność.
•
•
•
Największe problemy Programu
•
Małe doświadczenie niektórych beneficjentów z wykorzystaniem funduszy unijnych, owocujące
np. koniecznością zwrotu błędnie sklasyfikowanych środków.
•
Brak sposobu oceny jakości działań podejmowanych w projektach realizowanych w ramach
EFU 2004.
•
Nie wszystkie projekty w tym samym czasie osiągały wymagany do otrzymania kolejnej
transzy poziom finansowania, w związku z tym organizacje, które pierwsze wydatkowały
środki musiały czekać kilka miesięcy na uzyskanie kolejnej transzy.
•
Relatywnie niewielka ilość złożonych wniosków
•
Niewielki zasięg działań nakierowanych na osoby posiadające pobyt tolerowany
•
Sygnały od beneficjentów końcowych
psychologicznego i psychiatrycznego.
•
Opóźnienia w przekazaniu środków prze KE.
•
Brak możliwości oszacowania jakości działań prowadzonych w ramach prowadzonych
projektów.
•
Stosunkowo niewielka liczba działań w Programie nakierowanych na edukację oraz na kwestie
związane ze znalezieniem pracy (elementy pojawiają się w jednym z projektów realizowanych
w ramach działania 1).
1
mówiące
o
niedostatecznej
skali
wsparcia
Ze względu na sposób prowadzenia monitoringu projektów nie jest możliwe ustalenie precyzyjnie procentowo lub punktowo
stopnia, w jakim cele Programu zostały osiągnięte, można posłużyć się jedynie kategorią opisową.
4
Inne kwestie związane z Programem
•
•
Niewielka ilość opracowań – systematycznych, opisujących rodzaje i skalę problemów
związanych z przyjmowaniem, opieką i wsparciem udzielanym osobom starającym się o status
uchodźcy.
Instytucje składające wnioski o dofinansowanie projektów w ramach EFU 2004 występowały o
znaczne procentowo udziały na realizację swoich działań.
System monitoringu
Obecny system monitoringu Europejskiego Funduszu Uchodźczego jest wyraźnie asymetryczny.
Struktura i procesy poświęcone monitoringowi finansowemu są rozwinięte i nie wymagają większych
korekt. Natomiast monitoring rzeczowy projektów, a w konsekwencji i całego programu występuje w
formie szczątkowej (czy raczej embrionalnej, zważywszy na początek programu), brak jest jego
podstawowych elementów to znaczy:
•
Jasnego systemu wskaźników produktu i rezultatu
•
Procedur regularnego zbierania danych i weryfikacji tychże wskaźników
•
wreszcie struktury przechowywania danych, spójnej z przechowywanymi danymi finansowymi
(całościowej bazy danych).
Taką sytuację uważamy za uzasadnioną na tym etapie rozwoju programu oraz biorąc pod uwagę
wciąż słabo ukształtowane praktyki europejskie.
Niemniej uważamy, że utrzymanie tego stanu rzeczy przy jednoczesnym zwiększaniu skali działania
Programu może doprowadzić do poważnych zaburzeń w zarządzaniu interwencją (blokady raportów,
brak jasnej i bieżącej informacji na temat postępów w realizacji projektów, przeciążenie beneficjentów
i Instytucji Wdrażającej).
W związku z powyższym ewaluatorzy proponują rekomendacje mające na celu stworzenie
kompleksowego, spójnego i zrównoważonego systemu monitoringu EFU w Polsce.
5
REKOMENDACJE
Rekomendacje płynące z analizy realizacji i efektów celów operacyjnych
Rekomendacje
1.1
1.2
Szerzej patrz:
Wdrożenie systemu promocji EFU
Działania: Wzmożenie (poszerzenie) działań mających na celu
zwiększenie liczby instytucji zainteresowanych współfinansowaniem
projektów z EFU. Może to nastąpić np. poprzez: stworzenie listy
korespondencyjnej potencjalnych beneficjentów końcowych EFU w
celu systematycznego informowania o kluczowych wydarzeniach
związanych z funduszem, tym samym zachęcając do uczestnictwa w
procesie aplikacyjnym kolejnych edycji EFU. Stworzenie forum
dyskusyjnego umożliwiającego wymianę doświadczeń i informacji
pomiędzy obecnymi, a także potencjalnymi beneficjentami oraz innymi
zainteresowanymi powyższą tematyką.
Przygotowywanie opracowań systematyzujących wiedzę na
temat problemów związanych z uchodźcami w Polsce
Działania: W ramach realizowanych projektów lub działań WWPWP
można rozważyć zlecenie opracowania analiz w sposób systematyczny
prezentujący najważniejsze problemy i ich skalę wśród uchodźców oraz
osób starających się o status uchodźcy w Polsce.
1.3
s.49
Odpowiednie przygotowanie beneficjentów końcowych do
realizacji projektu w ramach EFU poprzez cykl warsztatów /
szkoleń
Działania: Opracowanie i przeprowadzenie szkoleń na poziomie:
•
•
1.4
s. 49
s.49
procesu aplikacyjnego – szkolenie z zakresu opracowania
wniosków zgodnie ze stosowanymi praktykami w funduszach
strukturalnych.
realizacji projektów - monitoringu, rozliczeń finansowych,
kwalifikowalności kosztów, auto-ewaluacji oraz innych
aspektów niezbędnych do prawidłowego zarządzania
projektem
Utrzymanie elastyczności w podejściu do realizowanych
projektów
Działania: W fazie początkowej realizacji programu, proponujemy
utrzymanie dotychczasowego elastycznego podejścia do beneficjentów
końcowych, uwzględniając ich niewielkie doświadczenie w realizacji
podobnych działań z wykorzystaniem środków unijnych.
6
s.49-50
Rekomendacje
1.5
Szerzej patrz:
Zwiększenie znaczenia wsparcia psychologicznego dla
beneficjentów ostatecznych
Działania: W projektach, które zawierały komponent związany z
asystą psychologiczną zwracano uwagę na niedoszacowanie lub
niedostateczną liczbę udzielonych porad psychologicznych i
psychiatrycznych wśród beneficjentów. Wskazywano na to, że osoby
trafiające do Polski często z pochodzą z obszarów objętych działaniami
wojennymi lub innymi okolicznościami wywołującymi sytuacje
traumatyczne.
1.6
Zwiększenie nacisku na proces uczenia się i wymiany
doświadczeń
Działania: EFU jest programem nietypowym operującym w bardzo
specyficznym obszarze, na specyficznej grupie beneficjentów
ostatecznych. Dodatkowo beneficjenci końcowy – instytucje i
organizacje operujące środkami EFU mają często bardzo duży knowhow pochodzący z lat doświadczeń w pomocy uchodźcom.(co nie jest
jednoznaczne z posiadaniem doświadczenia w korzystaniu ze środków
unijnych)
s.50
Wszystkie ewaluacje EFU prowadzone w UE postulują wzmacnianie
procesu wymiany doświadczeń w ramach programu, pomiędzy
instytucjami realizującymi projekty. Proponujemy przenieść to na grunt
krajowy. Proponowaną przez nas formą byłyby grupy robocze, na
których spotykaliby się menadżerowie projektów – dzielili się swoją
wiedzą i doświadczeniami, jak i problemami napotkanymi w trakcie
wdrażania projektów.
1.7
Zwrócenie uwagi na całościową obsługę beneficjentów w
ramach wyodrębnionych działań
Działania: w związku ze złożonością problemów dotyczących osób
starających się o status uchodźcy w Polsce proponujemy, na poziomie
programu, już na etapie oceny wniosków zwracać uwagę na by w
ramach danego działania zapewniać całościową obsługę beneficjentów
ostatecznych, proponując im usługi z różnych obszarów np. wsparcie
medyczne, prawne, psychologiczne itd. w ramach danego działania.
1.8
s.50
Nawiązanie współpracy z ekspertem zewnętrznym –
specjalistą do spraw szeroko rozumianej tematyki uchodźczej
Działania: Proponujemy by WWPWP nawiązała współpracę z osobą
(osobami) mogącymi służyć wsparciem merytorycznym dotyczącym
szczegółowych aspektów związanych ze specyfiką programu.
7
s.50
Rekomendacje płynące z analizy systemu monitoringu
Pragniemy podkreślić, że proponowane przez nas poniżej rekomendacje mają charakter systemowy.
To znaczy, że powinny być wdrażane razem, w połączeniu ze sobą, gdyż każda z nich zasila jeden z
trzech niezbędnych elementów systemu monitoringu:
1. Ramy wskaźników
2. Zarządzanie danymi
3. System przechowywania danych
Niektóre z rekomendacji są propozycjami wstępnymi – punktem wyjścia do dyskusji i pogłębionych
konsultacji w ramach Instytucji Wdrażającej EFU. W tekście głównym raportu, każda z rekomendacji
jest opatrzona stosownym opisem działań oraz komentarzem, jaki problem / zagadnienie rozwiązuje.
Rekomendacje
2.1
Szerzej patrz:
System monitoringu i ewaluacji – uwzględnienie doświadczeń
Unii Europejskiej
Budowany system monitoringu i ewaluacji EFU w Polsce warto
uzupełnić o doświadczenia systemów EFU w innych krajach UE. W
praktyce chodzi o krótki przegląd dokumentów programowych, ram
monitoringu, konsultacje z menadżerami programu na poziomie
instytucji zarządzającej (nt. używanych wskaźników, sposobów ich
zbierania i zarządzania danymi).
2.2
s.66
System wskaźników rzeczowych EFU
Należy jak najszybciej wprowadzić dla każdego z trzech Działań EFU
komplet wskaźników produktu i rezultatu z podziałem na projekty
zajmujące się pomocą osobom lub pomocą systemową.
s.66
Ewaluatorzy, biorąc za punkt wyjścia wskaźniki proponowane przez KE,
po dogłębnej analizie i konsultacjach zaproponowali komplet
wskaźników rzeczowych dla każdego z trzech Działań EFU. Są one
przedstawione na schematach 1-6 (patrz: Aneks 3).
2.3
Struktura bazy danych EFU
Ewaluatorzy proponują rozbudowanie istniejącej już bazy danych dla
EFU, tak by obejmowała zarówno podstawowe informacje o projektach
jak i dane finansowe oraz rzeczowe (produkty i rezultaty). Baza EFU
byłaby zbudowana na platformie Access (sugerujemy wersję Access XP
2000).
Ewaluatorzy zaproponowali strukturę bazy oraz wstępną zawartość
tabel i formularzy. Szczegółową propozycję przedstawiono na
schemacie 7 (patrz: Aneks 4).
8
s.67
Rekomendacje
2.4
Szerzej patrz:
Przejrzystość formularzy bazy danych
Kluczem do codziennego zarządzania danymi są przejrzyste i przyjazne
użytkownikom formularze, za pomocą których będzie można oglądać i
wprowadzać dane dotyczące poszczególnych projektów jak i całego
programu.
s.67
Ewaluatorzy proponują wykorzystać do prezentacji danych program
Access (używany już przez WWPWP). Należy zastosować proste,
stabilne formularze tematyczne. Ewaluatorzy przygotowali wstępną
propozycję trzech takich formularzy (patrz: Aneks 5 oraz dołączona do
raportu baza danych Access).
2.5
Zbieranie danych – monitoring rzeczowy-wskaźnikowy
Dla monitoringu rzeczowego – wskaźnikowego ewaluatorzy proponują
pięć rodzajów usprawnień: wprowadzenie raportu wstępnego wraz z
tabelami określającymi wskaźniki bazowe, kontekstowe oraz
operacyjne na poziomie produktu i rezultatu oraz zaktualizowanymi
szczegółowymi harmonogramami poszczególnych zadań w ramach
projektu, wprowadzenie raportu kwartalnego, wprowadzenie tabel
umożliwiających monitoring wskaźników na poziomie produktu i
rezultatu, opracowanie instrukcji wypełniania raportu monitorującego,
ograniczenie zakresu pytań otwartych w raporcie monitoringowym oraz
ustrukturalizowanie opisu sytuacji problemowych.
2.6
Zbieranie danych – monitoring rzeczowy-operacyjny
2.7
Zarządzanie bazą
Dla monitoringu rzeczowego – operacyjnego ewaluatorzy proponują
trzy rodzaje usprawnień. Po pierwsze, ciągłe śledzenie postępów w
realizacji harmonogramu zadań (na zasadzie analogicznych technik
używanych przy projektach sektora prywatnego) za pomocą
nowoczesnego software’u. Po drugie, zorganizowanie bieżącej
koordynacji i kontroli realizacji Projektów w podziale na cztery etapy
(fazy przedprojektowej, korekty projektu, oceny okresowej zadań,
porównywania stanu harmonogramu z planem bazowym). Po trzecie
zaś modyfikacji w raportach z wizyt monitorujących.
Po wdrożeniu struktury bazy proponujemy wyznaczenie jednego –
dwóch pracowników do administrowania bazą – tj. wprowadzania
danych, ewentualnych korekt danych.
Pozostali użytkownicy powinny mieć dostęp do bazy na zasadzie
możliwości przeglądania danych, tworzenia raportów i ich
eksportowania. Nie powinny jednak mieć żadnych uprawnień do
modyfikacji danych.
9
s.67
s.68
s.68
0. WPROWADZENIE
0.1. CELE EWALUACJI
Badanie ewaluacyjne zostało zlecone przez Władzę Wdrażającą Program Współpracy Przygranicznej
PHARE a wykonane przez zespół ewaluatorów firmy Kantror Polska, w składzie: Karol Olejniczak
(kierownik projektu), Bartosz Ledzion, Jarosław Chojecki.
Jako główne cele niniejszej ewaluacji zlecający podał:
(a) analiza realizacji celów operacyjnych programu rocznego, ich kwantyfikacji, znaczenia programu
pod względem priorytetów i adekwatności działań, komplementarności działań z pozostałymi
politykami Wspólnoty (w szczególności projektami objętymi Tematem I inicjatywy EQUAL - edycja
2004);
(b) analiza systemu monitoringu: dostępności informacji o charakterze jakościowym i ilościowym,
metod gromadzenia danych;
(c) propozycja podstawowego zestawu wskaźników.
Dodatkowo, zlecający sprecyzował, by dokonując analizy realizacji celów operacyjnych programu
rocznego ewaluatorzy kierowali się następującymi kryteriami:
•
odpowiedniość (relevance) - stopień w jakim założone w programie cele odpowiadają
pojawiającym się potrzebom i priorytetom na szczeblu zarówno krajowym jak i Unii
Europejskiej;
•
wydajność (efficiency) - mierzoną w odniesieniu do rachunku ekonomicznego, opisującego w
jaki sposób wniesione wkłady przełożyły się na produkty, rezultaty i oddziaływanie programu;
•
efektywność (effectiveness) - stopień w jakim rezultaty i oddziaływanie wygenerowane
przez program roczny przyczyniły się do osiągnięcia celów ogólnych i szczegółowych;
•
użyteczność (utility) - w jakim stopniu rezultaty i oddziaływanie zaspokajają potrzeby grup
docelowych;
•
trwałość (sustainability) - w jakim stopniu można oczekiwać trwałości pozytywnych zmian po
zakończeniu realizacji programu.
Wreszcie, zaznaczono że efekty realizacji programu powinny zostać rozpatrzone osobno dla każdego z
trzech działań, zaś pomiar efektów był przeprowadzony w dwóch aspektach:
(1) grup docelowych, które są beneficjentami podejmowanych działań
(2) strukturalnym, w relacji do wydolności systemu w Polsce.
10
0.2. PYTANIA BADAWCZE I METODOLOGIA
Struktura przeprowadzonego badania, jak i niniejszego raportu dokładnie odzwierciedla wymagania
zawarte przez zlecającego w Zakresie Zadań. Do każdego z celów ewaluacji, ewaluatorzy przygotowali
szczegółowe pytania ewaluacyjne oraz przyporządkowali metody gromadzenia i analizy danych.
Podsumowanie metodologii przedstawiono w poniższej Tabeli.
Tabela. Cele, pytania ewaluacyjne i metodologia badania
Zagadnienie z ToR
Pytanie ewaluacyjne
Narzędzia (metoda) użyta do
badania
Wydajność (efficiency)
W jaki sposób wniesione wkłady
przełożyły się na produkty, rezultaty i
oddziaływanie programu?
Efektywność (effectiveness)
Czy założone cele zostały osiągnięte?
Jakie były sukcesy programu?
Jakie problemy napotkał program?
Analiza realizacji
Czy system zarządzania okazał się
celów operacyjnych skuteczny? (skuteczność i przystępność
programu rocznego formularzy, procedur, etc.)
Użyteczność (utility)
Analiza dokumentów
Analiza danych
Indywidualny wywiad pogłębiony
Zogniskowany wywiad
pogłębiony
Czy rezultaty i oddziaływanie zaspokajają
potrzeby grup docelowych?
Czy pojawiły się efekty uboczne?
Trwałość (sustainability)
W jakim stopniu można oczekiwać
trwałości pozytywnych zmian po
zakończeniu realizacji programu?
Analiza systemu
monitoringu
Propozycja
podstawowego
systemu
wskaźników
Jakie są standardy monitoringu?
Analiza dokumentów UE
Jaka jest specyfika monitoringu?
Analiza najlepszych europejskich
praktyk i benchmarking
Czy bieżący system posiada wszystkie
elementy monitoringu?
Mindmapping
Czy poszczególne elementy spełniają
swoje funkcje?
Wykorzystanie softwareu do
tworzenia struktur logicznych
Jakie są wytyczne KE odnośnie
wskaźników rzeczowych?
Analiza SMART
Czy przystają one do realiów projektów?
Jak można poprawić bieżący system
wskaźników tak, by był skuteczny?
11
Warsztaty z wykorzystaniem
kwestionariusza oceny
wskaźników
Mindmapping
System wskaźników jest tylko jednym z trzech elementów monitoringu (obok zbierania i
przechowywania danych) i nie może być traktowany w oderwaniu od dwóch pozostałych. Dlatego też
ewaluatorzy zastosowali podejście systemowe. Zarówno w analizie jak i rekomendacjach uwzględnili
wszystkie trzy elementy to znaczy:
1. system wskaźników
2. System zbierania danych
3. System przechowywania danych
Ewaluatorzy zrezygnowali, po konsultacji i przyzwoleniu zlecającego z kryterium Odpowiedniości
(relevance). Niniejsza ewaluacja jest ewaluacją ex post. Wytyczne Komisji Europejskiej jak i praktyka
ewaluacji odnosi to kryterium wyłącznie do ewaluacji ex ante i mid-term. Dla ewaluacji ex post
zagadnienia pokrywane przez pytania odpowiedniości są pokrywane przez kryterium użyteczności. 2
Jednym z zadań ewaluacji było pokazanie i opisanie sytuacji, w której nie byłoby środków z EFU
(counterfactual situation). W trakcie zogniskowanego wywiadu grupowego zadano beneficjentom
pytanie jaki miało by to wpływ na realizację ich projektów. Na podstawie przedstawionych opinii
zbudowano opis sytuacji bez finansowania z EFU.
Na zakończenie należy podkreślić dwie specyficzne kwestie ewaluacji EFU:
•
program jest we wstępnej fazie i w jego ramach realizowano dopiero kilka projektów. W związku
z tym ewaluacja poszczególnych działań programu równa się w niektórych przypadkach
ewaluacji pojedynczych projektów.
•
krótki okres wdrażania i kontroli EFU (roczny) sprawia, że projekty dopiero się zakończyły.
Ocena długookresowych efektów nie jest więc w pełni możliwa (według standardów UE pełna
ocena efektów długoterminowych programu następuje w dwa lata od zamknięcia wszystkich
operacji finansowych).
Opis stosowanych metod
Studia przypadku
Strategią badawcza, jaką posłużono się w ewaluacji EFU Program 2004 było studium przypadku.
Jednostką podlegająca badaniu było działanie (przyjmowanie, integracja i repatriacja). W praktyce w
przypadku dwóch działań badanie sprowadziło się do analizy pojedynczych projektów, które w ich
ramach realizowano. Na każde ze studium przypadku składały się następujące metody:
• Analiza dokumentów
• Zogniskowany wywiad grupowy
• Indywidualny wywiad grupowy
Analiza dokumentów
Analiza dokumentów prowadzona była w oparciu o cele jakie zostały postawione przed ewaluacją.
Szczegółowej analizie poddano wnioski składane przez beneficjentów, którzy uzyskali dofinansowanie,
raporty tymczasowe z realizacji, raporty monitoringowe, korespondencje pomiędzy WWPWP a
beneficjentami.
Zogniskowany wywiad grupowy (FGI)
Zogniskowany wywiad grupowy to spotkanie dyskusyjne, prowadzone przez specjalnie wyszkolonego
moderatora – według scenariusza. FGI pozwala na poznanie zweryfikowanej społecznie wiedzy na
temat projektu, czy programu - jego rezultatów, oddziaływania oraz kontekstu. W przypadku ewaluacji
EFU FGI zastosowano jako metodę samodzielną najlepiej pozwalającą na poznanie celów,
prowadzonych działań oraz rezultatów oraz konfrontację opinii na temat programu i projektów w
dyskusji prowadzonej przez koordynatorów kilku projektów równocześnie. Dyskusja poszerzona
2
Porównaj: EC (2004): Evaluating EU activities. A practical guide for the Commission Services, DG
Budget, Brussels; MEANS (2003): www.evalsed.info, DG-Regio
12
została o element kreacyjny, oparty o kwestionariusz oceny wskaźników. Spotkanie trwało ponad 3
godziny (2 godziny rozmowa + ok 1.15 cześć kreacyjna).
Kwestionariusz oceny wskaźników
Zogniskowany wywiad grupowy wykorzystano do wręczenia uczestnikom kwestionariusza oceny
wskaźników, który został przygotowany z uwzględnieniem specyfiki każdego z działań prowadzonych
w ramach EFU. Zadaniem uczestników było odniesienie się do proponowanych wskaźników, ich ocena
oraz wskazanie osób, czasu i sposobu ich zbierania. Kwestionariusze te zostały wykorzystane do
stworzenia zestawu wskaźników zaproponowanych w raporcie końcowym. W trakcie pracy nad
kwestionariuszem prowadzone były wywiady indywidualne z koordynatorami projektów.
Indywidualny wywiad pogłębiony (IDI)
Wywiad indywidualny opiera się na pogłębionej rozmowie przeprowadzanej przez wykwalifikowanego
moderatora z wybranym rozmówcą. Zebrane w ten sposób dane mają charakter jakościowy i
pozwalają na zrekonstruowanie opinii respondentów np. na temat projektu czy programu w który są
zaangażowane. Metoda wywiadu indywidualnego pozwala na uzyskanie pogłębionej wiedzy na temat
odczuć dotyczących programu, jego kontekstu, rezultatów i oddziaływania. Metoda ta została
wykorzystana z jednej strony do poznania opinii osób odpowiedzialnych za wdrażanie programu, a z
drugiej w wybranych przypadkach o doprecyzowanie informacji zebranych w ramach FGI z wybranym
rozmówcami.
Podstawowe problemy procesu badawczego
Podstawowym problemem prowadzonej ewaluacji były problemy związane ze zbieraniem informacji
bezpośrednio od beneficjentów ostatecznych. W przypadku działania 1 mamy doczynienia z bardzo
dużą rotacja osób ubiegających się o nadanie statusu uchodźcy, a co za tym idzie z niemożnością
dotarcia do znacznej części beneficjentów np. do osób, które korzystały z projektów w początkowych
stadiach jego realizacji. W przypadku działania 3 beneficjenci ostateczni przebywali w chwili badania w
swoich krajach macierzystych, kontakt z nimi byłby trudny i kosztowny. Stosunkowo najłatwiej można
było by dotrzeć do beneficjentów objętych działaniem 2 – integracja, jednakże ze względu na skalę
prowadzonych badań zrezygnowano także i tego. W związku z zaistniałymi problemami oraz
ograniczonym czasem przeznaczonym na ewaluację zdecydowano w trakcie badania nie zbierać
informacji bezpośrednio od beneficjentów ostatecznych.
Ponadto znacznym utrudnieniem było ograniczone możliwości oceny użyteczności przeprowadzonych
działań ze względu na brak danych obejmujących diagnozę potrzeb grup docelowych, do których
skierowany jest program.
0.3. PODSTAWOWE INFORMACJE O BADANYM PROGRAMIE
Europejski Fundusz Uchodźczy powstał na mocy Decyzji Rady 2000/596/WE z dnia 28 września 2000
roku. Była to pierwsza edycja Funduszu ustanowiona na lata 2000-2004, mająca na celu wspieranie
państw członkowskich Unii Europejskiej w wysiłkach towarzyszących przyjmowaniu uchodźców i
wysiedleńców oraz ponoszeniu wszelkich konsekwencji ich pobytu. Obok Wspólnego Europejskiego
Systemu Azylowego, Fundusz służy realizacji idei jaką jest utworzenie obszaru wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości otwartego dla osób, które zmuszone okolicznościami, zgodnie z
prawem ubiegają się o ochronę w Unii Europejskiej.
Ponieważ Fundusz skierowany jest wyłącznie do państw członkowskich Polska uczestniczy w nim od
maja 2004 roku, a uczestnictwo to formalnie usankcjonowano poprzez przyjęcie przez Komisję
Europejską wniosku o współfinansowanie (Request for co-financing) 14 lipca 2004.
13
Alokacja w ramach Europejskiego Funduszu Uchodźczego ustalana została na mocy Decyzji Rady
2000/596/WE i składała się z dwóch elementów: stałej kwoty oraz udziału wynikającego z danych
Eurostatu dotyczących liczebności grup docelowych objętych działaniami Funduszu w danym kraju
członkowskim. Alokacja dla Polski w roku 2004 wyniosła 440 490,02 EUR. Alokacja w ramach działań:
działanie 1: przyjmowanie 50%, działanie 2: integracja 35% oraz działanie 3: dobrowolna repatriacja
10% na pomoc techniczna 5%.
Działanie
Przyjmowanie
Integracja
Repatriacja
Pomoc Techniczna
Ogółem
Kwota w EUR
220245,02
154171,50
44049,00
22024,50
440490,02
% przyznanej kwoty
50%
35%
10%
5%
100%
Początkowo zarządzanie Funduszem znajdowało się w kompetencji Urzędu ds. Repatriacji i
Cudzoziemców. Zaproszenie do składania wniosków opublikowano już 30.09.2003 roku a termin
składania propozycji projektów wyznaczono na 30.10.2003 roku. Jednak w listopadzie 2003 roku
funkcje zarządzające Europejskim Funduszem Uchodźczym zostały przekazane Urzędowi Komitetu
Integracji Europejskiej, by ostatecznie, w lutym 2004 roku znalazły się w gestii MSWiA - Władzy
Wdrażającej Program Współpracy Przygranicznej Phare. W związku z tym 2.03.2004 roku WWPWP
poprosiła projektodawców biorących udział w naborze wniosków z października 2003 roku o
potwierdzenie chęci kontynuowania udziału w procedurze i ewentualną aktualizację wniosków w
terminie do końca marca 2004 roku. W rezultacie, ocenie podlegało 9 wniosków, z których 6
zarekomendowano do współfinansowania. W skład komisji oceniającej wchodzili przedstawiciele
organizacji pozarządowych, Sejmu RP, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, Ministerstwa
Gospodarki, Władzy Wdrażającej Program Współpracy Przygranicznej. Szczegółowe kryteria oceny
wniosków przygotowane zostały przez WWPWP na podstawie czterech głównych kryteriów oceny
(możliwości w zakresie zarządzania projektem i wiedza na temat dziedziny objętej działaniem;
znaczenie; metodologia; trwałość projektu oraz budżet). Umowy grantowe pomiędzy WWPWP a
beneficjentami zostały w większości podpisane w sierpniu 2004 roku, zakładając maksymalny okres
realizacji projektu na 12 miesięcy. Należy zwrócić uwagę, że w Polsce nie było wdrażanych programów
tego typu i z tej perspektywy Polski EFU program 2004 jest programem pilotażowym.
14
Kontekst Programu
Pod koniec 2004 roku URiC dysponował 14 ośrodkami mogącymi pomieścić 2700 osób 3 . W 2004 roku
złożono 3632 wnioski o nadanie statusu uchodźcy obejmujące 8079 osób 4 . Poniższy wykres
przedstawia liczbę osób, które złożyły wniosek o nadanie statusu uchodźcy w latach 1992 – 2004.
Widać na nim wyraźny trend wzrostowy.
Liczba osób, które złożyły wniosek o status uchodźcy w latach 1992 - 2004
9000
8079
8000
6906
7000
6000
5170
5000
4000
3210
3580
3423
4662
4529
2000
2001
3061
3000
2000
1000
568
822
845
537
0
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2002
2003
2004
Jak twierdzi URiC przyczyn tego stanu rzeczy należy upatrywać w przystąpieniu Polski do Unii
Europejskiej i, w konsekwencji, w zmieniającym się postrzeganiu Polski przez cudzoziemców oraz w
napiętej sytuacji w kaukaskiej części Federacji Rosyjskiej, która jest głównym regionem pochodzenia
osób ubiegających się o nadanie statusu uchodźcy w Polsce.
W roku 2004 URiC wydał decyzje dotyczące 5898 osób ( wnioskujących w 2004 i wcześniej). Status
uchodźcy nadano 315 osobom, głównie obywatelom Federacji Rosyjskiej. Liczba osób, którym nadano
status uchodźcy jest większa niż w latach ubiegłych i największa od 1994 r. Warto jednak zwrócić
uwagę, że w razie uznania, że cudzoziemiec nie spełnia kryteriów uznania za uchodźcę, z urzędu
rozstrzyga się o potrzebie udzielenia cudzoziemcowi zgody na pobyt tolerowany. W 2004 r. udzielono
zgody na pobyt tolerowany 832 osobom.
W 2004 r. umorzono na wniosek cudzoziemców postępowania prowadzone wobec 2763 osób, w tym
2678 obywateli Federacji Rosyjskiej. Zamiarem osób występujących o umorzenie postępowania było
złożenie wniosku o nadanie statusu uchodźcy w innym państwie europejskim. Większość wniosków o
umorzenie postępowania o nadanie statusu uchodźcy zostało złożonych przed dniem 01 maja 2004 r.
ponieważ po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej, cudzoziemcy składający powtórny wniosek w
innym państwie członkowskim Unii Europejskiej są przekazywani do Polski.
3
Aktualnie URiC dysponuje 17 ośrodkami: Województwo mazowieckie: Dębak pod Warszawą (centralny ośrodek recepcyjny),
Warszawa (4 ośrodki, w tym Dom Dziecka dla dzieci-uchodźców bez opieki), Smoszewo (2 ośrodki), Moszna, Linin, Wołomin,
Radom; Województwo podlaskie: Białystok (2 ośrodki), Łomża, Czerwony Bór; Województwo lubelskie: Lublin, Łuków.
4
informacje podane za: Informacja o stosowaniu w 2004 r. ustawy z dnia 13 czerwca 2003r. o udzielaniu cudzoziemcom
ochrony na terytorium RP w zakresie realizacji zobowiązań Rzeczypospolitej Polskiej wynikających z Konwencji Genewskiej
dotyczącej statusu uchodźców oraz Protokołu Nowojorskiego.
15
Podstawowe informacje o zakresie prawnym dla osób starających się o
status uchodźcy w Polsce
Zakres prawny, do którego odnoszą się sprawy związane przyjmowaniem osób starających się o status
uchodźcy w Polsce. Ustawy:
•
USTAWA z dnia 13 czerwca 2003 r.o cudzoziemcach (Dz. U. Nr 128, poz.1175, z 2004
r. Nr 96, poz. 959, Nr 179, poz. 1842, z 2005 r. Nr 90, poz. 757, Nr 94, poz. 788, nr
132, poz. 1105 oraz Nr 163, poz. 1362)
•
USTAWA z dnia 13 czerwca 2003 r.o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 128, poz. 1176, z 2004 r. Nr 96, poz. 959, Nr 173,
poz. 1808 i Nr 210, poz. 2135 , z 2005 r. Nr 90. poz. 757 oraz Nr 94, poz. 788)
•
USTAWA z dnia 27 lipca 2002 r. o zasadach i warunkach wjazdu i pobytu obywateli
państw członkowskich Unii Europejskiej oraz członków ich rodzin na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej. (Dz. U. Nr 141, poz. 1180, z 2003 r. Nr 128, poz. 1175 z
2004r., poz.959 oraz Nr 173, poz.1808)
•
KONSTYTUCJA Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz.
483, z 2001 r. Nr 28, poz. 319)
•
USTAWA z dnia 9 listopada 2000 r.o repatriacji (tekst jednolity: Dz.U. z 2004r. Nr 53,
poz.532)
•
USTAWA z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (Dz.U. z 2000 r. Nr 28,
poz. 353, z 2001 r. Nr 42, poz. 475, z 2003 r. Nr 128, poz. 1175)
Potrzeby osób objętych Programem realizowanych w ramach EFU
W statystyce publicznej brak jest odpowiednich statystyk na temat potrzeb osób starających się o
status uchodźcy. Wydaje się, że kwestia tego typu powinna stać się przedmiotem szerszych i
systematycznych badań prowadzonych np. w ramach ewaluacji ex-ante w kolejnych latach realizacji
EFU w Polsce. Równocześnie należy zwrócić uwagę, że uzasadnienia wniosków mające z założenia
przedstawiać diagnozę sytuacji, odnoszą się najczęściej do ogólnych stwierdzeń o istniejących
potrzebach, nie uzasadniając w żaden sposób skali proponowanych działań.
W toku prowadzonych w trakcie ewaluacji badań beneficjenci końcowi jak i przedstawiciele WWPWP
zwrócili uwagę na następujące problemy, z którymi borykają się osoby starające się o status
uchodźcy, uchodźcy oraz osoby, którym udzielono zgody na pobyt tolerowany. Należy podkreślić, że
informacje te mają ograniczony charakter i jedynie wskazują na najważniejsze, z perspektywy
badanych osób, kwestie. Kolejność nie jest równoznaczna z ważnością:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Informowanie o możliwych i dostępnych formach pomocy
„Kwestie bytowe” – zapewnienie schronienia, ubrania i jedzenia.
Pomoc medyczna
Wsparcie psychologiczne i psychiatryczne
Pomoc prawna
Aktywizacja
Edukacja dzieci
Nauka języka polskiego i ułatwienie integracji
Umożliwienie godnego i bezpiecznego powrotu
16
Cele programu w podziale na działania
Tabela poniżej prezentuje cele ewaluowanego Programu zapisane we wniosku o współfinansowanie
(Request for co-financing) w podziale na działania:
Działanie 1:
Działanie 2:
Działanie 3:
Przyjmowanie
Integracja
Repatriacja
Poprawa warunków
mieszkaniowych osób
starających się o status
uchodźcy
Poprawa warunków życiowych
osób starających się o status
uchodźcy dążących do
samodzielności
Wsparcie procesów
usamodzielniania się
uchodźców. Umożliwienie
uchodźcom funkcjonowania w
polskim społeczeństwie poprzez
poszerzanie ich wiedzy w
obszarze kultury, języka i
edukacji
Realizowanie pilotażowych
projektów dobrowolnej
repatriacji 5
Wspomaganie samodzielności
osób starających się o status
uchodźcy w zapewnieniu sobie
zamieszkania i utrzymania
5
We wniosku o współfinansowanie nie jest bezpośrednio zapisany cel działania 3 – repatriacja,
przedstawiony zapis przygotowano na podstawie zebranych informacji.
17
1. ANALIZA REALIZACJI I EFEKTY CELÓW OPERACYJNYCH
1.1. DZIAŁANIE 1 - PRZYJMOWANIE
Kontekst Działania 6
Opieka nad osobami ubiegającymi się o status uchodźcy w Polsce, sprawowana przez Urząd ds.
Repatriacji i Cudzoziemców, trwa przez całą procedurę statusową oraz przez dodatkowe 14 dni po jej
zakończeniu. W szczególnie uzasadnionych przypadkach może nastąpić - w oparciu o decyzję Prezesa
URiC - jej przedłużenie do 3 miesięcy (dotyczy osób, które uzyskały status uchodźcy). Osobom, które
ubiegają się w Polsce o status uchodźcy przysługuje pewien zakres pomoc ze strony państwa, który
obejmuje:
•
zakwaterowanie w ośrodku, wyżywienie (dzienna stawka wynosi 9 zł), bilety na
przejazd w celu wzięcia udziału w postępowaniu o nadanie statusu uchodźcy, w celu
stawienia się na badania lekarskie lub szczepienia ochronne lub w innych szczególnie
uzasadnionych przypadkach, pomoce dydaktyczne dla dzieci uczących się w
placówkach publicznych, szkołach podstawowych i gimnazjach (dostęp do edukacji
jest bezpłatny); stałą pomoc pieniężną na zakup środków higieny osobistej (20 zł
miesięcznie) oraz na pokrycie drobnych wydatków (w wysokości 50 zł miesięcznie,
jednak w przypadku wykonywania przez cudzoziemca prac porządkowych na rzecz
ośrodka, tłumaczeń ułatwiających porozumiewanie się między pracownikami ośrodka
a cudzoziemcami lub prowadzenia zajęć kulturalno-oświatowych na rzecz innych
cudzoziemców przebywających w ośrodku pomoc ta może być podwyższona do
wysokości 100 zł miesięcznie)
•
przyznanie cudzoziemcowi świadczeń pieniężnych na pokrycie we własnym zakresie
kosztów pobytu w RP o ile przemawiają za tym względy bezpieczeństwa lub stan
zdrowia nie pozwala na umieszczenie w ośrodku ( stawka 25 zł dziennie)
•
opiekę medyczną.
Ponadto cudzoziemiec umieszczony w ośrodku może uzyskać:
•
ekwiwalent pieniężny za wyżywienie w przypadku dzieci do lat 2 oraz osób chorych, którym
ośrodek nie jest w stanie zapewnić stosownej diety (w wysokości 9 zł dziennie)
•
jednorazową pomoc na zakup odzieży i obuwia (140 zł)
•
bezpłatną naukę języka polskiego wraz z podstawowymi materiałami.
Osoby starające się o przyznanie statusu uchodźcy w Polsce mają zagwarantowaną bezpłatną pomoc
jedynie w zakresie uzyskania informacji o przysługujących im prawach. Państwo Polskie nie
gwarantuje im bezpłatnego dostępu do porad prawnych. W toku postępowania o nadanie statusu
uchodźcy osoby te ze względu na m.in. barierę językową, nieznajomość przepisów polskiego prawa
oraz brak środków finansowych potrzebują bezpłatnej pomocy prawnej w zakresie takim jak
sporządzanie pism procesowych, przygotowywanie wniosków o nadanie statusu uchodźcy,
przygotowywanie odwołań od decyzji administracyjnych w razie odmowy nadania statusu uchodźcy,
przygotowywanie wniosków do sądu rejonowego o zwolnienie osób ubiegających się o nadanie
statusu uchodźcy umieszczonych w ośrodku strzeżonym bądź w areszcie w celu wydalenia,
przygotowywanie pism zwracających uwagę na przewlekłość toczących się postępowań
administracyjnych, a także reprezentowanie w postępowaniu administracyjnym itd. Istniejący
niedobór działań państwa w tym zakresie wypełniają częściowo organizacje pozarządowe, które
świadczą bezpłatne usługi prawne na rzecz osób starających się o nadanie statusu uchodźcy w ww.
sprawach, a także w innych dziedzinach wymagających porady. Organizacje, które świadczą bezpłatną
pomoc prawną dla tych osób to m.in.: Helsińska Fundacja Praw Człowieka (ok. 1000 porad rocznie
udzielanych cudzoziemcom niezależnie od ich statusu), Stowarzyszenie Interwencji Prawnej,
6
Ta część na podstawie danych URiC oraz Rozporządzenia Ministra Spraw Wewn. i Administracji w sprawie wysokości pomocy
dla cudzoziemców ubiegających się o nadanie statusu uchodźcy z dnia 14 sierpnia 2003 r.
18
Uniwersytecka Poradnia Prawna UJ, Stowarzyszenie Praw Człowieka im. Haliny Nieć,
Caritas, Klinika Prawa Uniwersytetu Warszawskiego.
Skalę problemu zilustrować może przykład. W 2004 r. status uchodźcy nadano w 315 przypadkach. Z
tego 310 osób uzyskało status w I instancji a zaledwie 5 w II instancji. W przeważającej większości
przypadków Rada ds. Uchodźców utrzymuje w mocy decyzje Prezesa URiC. W tym samym roku
złożono 197 skarg do WSA od odmownych decyzji Rady, z czego do końca roku rozpoznano przed
sądem 149. Spośród tej liczby jedynie 8 skarg zostało uwzględnionych. W żadnym z postępowań
przed WSA nie brały udziału organizacje społeczne działające na rzecz uchodźców, pomimo, iż
możliwość taka jest przewidziana przez Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi z 2002
r. Przyczyną takiego stanu rzeczy było przede wszystkim zbytnie przeciążenie pracą nielicznych
organizacji pozarządowych, które udzielają nieodpłatnej pomocy prawnej uchodźcom w Polsce.
Organizacje te nie są finansowane na wystarczającym poziomie, zaś inni prawnicy zwykle nie
posiadają wystarczającej wiedzy na temat prawa uchodźczego, aby skutecznie reprezentować
uchodźców przed sądem, z drugiej zaś strony osoby potrzebujące pomocy prawnej zazwyczaj nie
posiadają wystarczających środków aby sfinansować prywatnego prawnika 7 .
Z uwagi na fakt, że utworzenie w Polsce systemu bezpłatnej pomocy prawnej, z której mogłyby
korzystać m.in. osoby ubiegające się o status uchodźcy jest na etapie przygotowań 8 , a jego
opracowanie planowane jest nie wcześniej niż pod koniec I połowy 2006 r., niezbędne staje się
dodatkowe wsparcie na rzecz tego typu działań.
Europejski Fundusz Uchodźczy przyczynia się do rozszerzenia zakresu działalności organizacji
pozarządowych w tej dziedzinie.
Dostęp do porad psychologicznych i psychiatrycznych dla osób ubiegających się o status uchodźcy w
Polsce, tak jak dostęp do innych form leczenia, jest dalece niewystarczający, na co wskazują zarówno
pracownicy ośrodków jak i sami uchodźcy. Tymczasem okoliczności, w których te osoby opuściły swój
kraj pochodzenia (ciągłe poczucie zagrożenia, długotrwałe represje i poddawanie torturom, śmierć
członków rodziny, niemożność zabrania jakiegokolwiek dobytku) skutkują często trwałymi
uszczerbkami na zdrowiu psychicznym bądź utrzymującymi się stanami depresyjnymi wynikającymi z
poczucia winy za śmierć bliskich, utraty poczucia bezpieczeństwa, świadomością utraty dorobku całego
życia i niemożności zapewnienia bytu rodzinie w nowym miejscu. Szczególną grupą adresatów pomocy
psychologicznej i psychiatrycznej powinny stanowić dzieci, których rodzice mają trudności z dalszym
pełnieniem funkcji wychowawczej w nowej sytuacji oraz małoletni bez opieki starający się o status
uchodźcy.
Oferowana w wyniku uzyskania wsparcia ze środków Europejskiego Funduszu Uchodźczego pomoc
psychologiczna i psychiatryczna stanowi odpowiedź na te potrzeby.
Polskie przepisy o ochronie uchodźców gwarantują osobom, które ubiegają się o status uchodźcy,
podstawową pomoc medyczną. W praktyce nie zawsze jest ona dostępna. W ośrodku dla osób
starających się o status uchodźcy, na co dzień dostępni są lekarze interniści i pediatrzy, z tymże ci
drudzy - nie we wszystkich. Tymczasem wiele osób wymaga specjalistycznej pomocy medycznej, która
co prawda im przysługuje, ale na zasadach tożsamych z tymi, które obowiązują innych pacjentów
korzystających z usług publicznej służby zdrowia, co wiąże się z często bardzo długim okresem
oczekiwania na wizytę u specjalisty. W przypadku osób po traumatycznych przeżyciach, szczególnie
małoletnich, których stan zdrowia jest najczęściej niezadowalający wskutek długotrwałe niekorzystnej
sytuacji w kraju pochodzenia, a także w wyniku zdarzeń, które bezpośrednio przyczyniły się do jego
opuszczenia, skrócenie czasu oczekiwania na specjalistyczną pomoc medyczną jest kwestią kluczową.
Wspieranie tego rodzaju działań ze środków Europejskiego Funduszu Uchodźczego jest więc jak
najbardziej zasadne.
7
8
Na podstawie danych Stowarzyszenia Praw Człowieka im. Haliny Nieć
trwają prace nad projektem ustawy o dostępie do nieodpłatnej pomocy prawnej przyznawanej przez państwo osobom fizyczny
19
Cele działania i oczekiwane rezultaty
Cele działania 9 :
•
Poprawa warunków mieszkaniowych osób starających się o status uchodźcy
•
Poprawa warunków życiowych osób starających się o status uchodźcy dążących do samodzielności
•
Wspomaganie samodzielności osób starających się o status uchodźcy w zapewnieniu sobie
zamieszkania i utrzymania
Oczekiwane rezultaty:
•
Poprawa warunków przyjmowania dla ok. 500 osób starających się o status uchodźcy
•
Materiały i usługi dla ok. 1000 osób
•
Poprawa stanu zdrowia dla ok. 1000 osób starających się o status uchodźcy
•
Medyczne, mentalne i prawne wsparcie dla ok. 300 osób potrzebujących szczególnej opieki
•
Od 500 do 1000 osób powinno uzyskać porady (po 2-3 sesje)
Projekty realizowane w ramach działania
W ramach działania 1: Przyjmowanie, prowadzone były 4 projekty.
Nazwa projektu
Beneficjent
Cel(e) projektu
Działanie 1: Przyjmowanie (4 projekty)
Poprawa
warunków
zakwaterowania oraz wsparcie
socjalne osób ubiegających się o
nadanie statusu uchodźcy i
uznanych uchodźców w Polsce
Urząd do Spraw
Repatriacji i
Cudzoziemców
(URiC)
Studenci
Ośrodek
Pomocy
Prawnej przy Wydziale Prawa I
Administracji
Uniwersytetu
Warszawskiego – Klinika Prawa
Uniwersytetu Warszawskiego
Fundacja Klinika
Prawa UW
Pomoc
medyczna
dla
obcokrajowców w obozach dla
uchodźców
Stowarzyszenia
Polska Misja
Medyczna (PMM)
Poradnictwo
psychologiczne,
prawne i społeczne dla osób
ubiegających się o nadanie
statusu uchodźcy w Polsce
Caritas Polska
9
Poprawa warunków pobytowych w
Ośrodku dla Uchodźców w Czerwonym
Borze
Złagodzenie wpływu warunków
pogodowych, uciążliwych szczególnie
dla osób z innych stref klimatycznych.
Świadczenie bezpłatnej pomocy
prawnej dla osób starających się o
status uchodźcy w Polsce, ze
szczególnym uwzględnieniem
małoletnich bez opieki.
Poprawa jakości opieki medycznej nad
cudzoziemcami przebywającymi w
ośrodkach pobytowych Urzędu
Repatriacji i Cudzoziemców (URiC)
poprzez przeprowadzenie
specjalistycznych konsultacji
medycznych, badań diagnostycznych
oraz leczenie chorych, których problemy
medyczne przekraczają możliwości
podstawowej opieki zdrowotnej
zapewnianej w obrębie ośrodków
Zapewnienie osobom ubiegającym się o
nadanie statusu uchodźcy w RP
kompleksowego
poradnictwa
psychologicznego,
prawnego
i
społecznego
na podstawie wniosku o współfinansowanie (Request for co-financing)
20
Ocena według kryteriów ewaluacyjnych
EFEKTYWNOŚĆ
Czy założone cele i oczekiwane rezultaty zostały osiągnięte?
Na poziomie, w jaki zostały we wniosku o współfinansowanie określone cele 10 oraz planowane
rezultaty zostały one w większości osiągnięte. Należy jednak zwrócić uwagę na:
• udzielenie najprawdopodobniej większej porad prawnych niż planowano. W ramach
projektu prowadzonego przez Klinikę Prawa UW – możemy mówić o nie tylko o
poradach prawnych, ale raczej o kompleksowej obsłudze prawnej beneficjentów
ostatecznych.
• w przypadku celu 3 - Wspomaganie samodzielności osób starających się o status
uchodźcy w zapewnieniu sobie zamieszkania i utrzymania, którego brak jest
bezpośrednich działań w ramach realizowanych projektów, które by się z nim w
sposób bezpośredni łączyły. Pośrednio wpisywały się w ten cel działania realizowane
w ramach projektu Caritas.
• W przypadku zakładanych rezultatów polepszono warunki przyjmowania nieco
mniejszej liczby osób niż zakładano we wniosku o współfinansowanie.
• W bezpośredni sposób poprawa stanu zdrowia odnosi się do mniejszej liczby osób niż
planowano.
Porównanie założonych celów i oczekiwanych rezultatów z osiągnięciami pokazuje poniższa tabela.
Cele działania 1: Przyjmowanie
Odpowiadające działania w projektach
•
Poprawa warunków mieszkaniowych osób
starających się o status uchodźcy
URiC – remont budynku (od 180 do 300 osób)
•
Poprawa warunków życiowych osób
starających się o status uchodźcy dążących do
samodzielności 11
URiC – bony, Caritas – pomoc socjalna,
psychologiczna, PMM – porady medyczne
•
Wspomaganie samodzielności osób
starających się o status uchodźcy w
zapewnieniu sobie zamieszkania i utrzymania
Pośrednio działania Caritas
Oczekiwane rezultaty
Osiągnięte rezultaty
•
Poprawa warunków przyjmowania dla ok. 500
osób starających się o status uchodźcy
URiC – remont budynku (od 180 do 300 osób),
•
Materiały i usługi dla ok. 1000 osób
URiC – bony 1000 szt.
•
Poprawa stanu zdrowia dla ok. 1000 osób
starających się o status uchodźcy
PMM – 622 porady medyczne,
•
Medyczne, mentalne i prawne wsparcie dla ok.
300 osób potrzebujących szczególnej opieki
Klinika UW – 41 małoletnich, PMM - porady
pediatryczne, Caritas – (brak danych).
•
Od 500 do 1000 osób powinno uzyskać porady
prawne (po 2-3 sesje)
118 - Klinika UW,
liczba)
Brak bezpośredniego celu lub oczekiwanych
rezultatów
10
Caritas – 1373 (szacowana
Przygotowanie publikacji na temat zagadnień
osób starających się o status uchodźcy.
Należy zwrócić uwagę, że system monitorowania EFU Program 2004 nie umożliwił przygotowania bardziej precyzyjnego
zestawienia, jednakże i to pozwala na wyciągnięcie podstawowych wniosków.
11
Brak bezpośrednich działań nakierowanych na osoby dążące do samodzielności
21
Schodząc na poziom projektu i porównując założone w projektach cele z osiągniętymi rezultatami
można powiedzieć, że zostały one w większości osiągnięte. Chociaż w zależności od organizacji widać
drobne różnice. W przypadku Caritasu wykazano przekroczenie liczby beneficjentów ostatecznych,
którzy mieli otrzymać pomoc zgodnie z deklaracjami zapisanymi we wniosku o dofinansowanie. URiC i
Klinika Prawa UW wywiązały się ze swoich projektów na poziomie zakładanym we wniosku. Natomiast
w przypadku Polskiej Misji Medycznej możemy mówić wykonaniu większości zadań założonych w
projekcie. Należy równocześnie zwrócić uwagę, że w 3 z 4 projektów zrealizowano działanie, które nie
wiążą się bezpośrednio z zakładanymi w Programie celami, a które można ocenić jako pozytywny
wkład pośrednio wpływający na osoby starające się o status uchodźcy w Polsce.
Klinika Prawa UW
Spodziewane rezultaty - wniosek
Osiągnięte efekty 12
Poprawa rzeczywistej sytuacji uchodźców o niskim i
Porady prawne udzielone 118 osobom starającym się o
bardzo niskim statusie majątkowym poprzez zapewnienie uzyskanie statusu uchodźcy w Polsce w ramach
swobodnego dostępu do bezpłatnej, rzetelnej pomocy
procedury administracyjnej (I i II instancja)
prawnej.
Porady prawne udzielone 77 osobom starającym się o
Poprawa sytuacji procesowej uchodźców w stosunku do uzyskanie statusu uchodźcy w Polsce w ramach
organów sądowniczych oraz administracji publicznej
procedury sądowo-administracyjnej
Poprawa sytuacji prawnej i - w dłuższej perspektywie –
życiowej małoletnich cudzoziemców bez opieki
Wpływ na poprawę sytuacji życiowej cudzoziemców w
wyniku pozytywnie zakończonej sprawy
Działanie w charakterze przedstawicieli 41 małoletnich
cudzoziemców starających się o uzyskanie statusu
uchodźcy w Polsce
8 uzyskanych statusów uchodźcy w Polsce
Udział w tworzeniu precedensowych rozwiązań prawnych 118 prowadzonych spraw
w ramach świadczenia cudzoziemcom bezpłatnego
poradnictwa prawnego
118 prowadzonych spraw, w tym udział w wywiadzie
Udział w kształtowaniu dobrej praktyki stosowania prawa statusowym, prowadzonym przez Urząd do Spraw
migracyjnego przez polską administrację publiczną
Repatriacji i Cudzoziemców w 48 sprawach
Kontrola legalności rozstrzygnięć polskiej administracji
publicznej
39 wniesionych odwołań od decyzji wydanych w I i II
instancji przez organy administracji publicznej właściwe
w sprawach o nadanie statusu uchodźcy w Polsce
Efekty niezwiązane bezpośrednio z Programem, a zakładane w Projekcie
Zacieśnienie współpracy z innymi organizacjami i
instytucjami, zwłaszcza zajmującymi się prawami dzieci
12
13
Współpraca z Biurem Wysokiego Komisarza Narodów
Zjednoczonych ds. Uchodźców w Warszawie, współpraca
z
Ośrodkiem
Praw
Człowieka
Uniwersytetu
Jagiellońskiego
i
Poradnią
Prawną
Katolickiego
Uniwersytetu Lubelskiego, współpraca z Fundacją Dzieci
Niczyje i Komitetem Ochrony Praw Dziecka
Stworzenie grupy zaangażowanej w sprawy kliniki w
obszarze uchodźców 13 .
efekty rozumiane są jako oddziaływanie Projektu zarówno na poziomie produktu, rezultatu jak i wpływu.
Informacje przekazane przez przedstawiciela Kliniki Prawa UW w trakcie wywiadu
22
Caritas Polska
800 osób ubiegających się o nadanie statusu
uchodźcy w Polsce. Osoby te skorzystają ze wparcia i
poradnictwa psychologicznego, prawnego i
społecznego.
1373 osoby, ubiegające się o nadanie statusu
uchodźcy w Polsce lub objęte innymi formami
pomocy. Osoby te korzystały ze wparcia i
poradnictwa psychologicznego, prawnego i
społecznego.
Poprawa warunków materialnych indywidualnych
osób poprzez korzystanie z wsparcia w postaci
odzieży, obuwia, artykułów higienicznych i pomocy
do nauki
803 osoby skorzystały z pomocy materialnej,
w tym:
o 130 dzieci w Lublinie otrzymało paczki
świąteczne
o 60 osób w Białymstoku otrzymało paczki
żywnościowe o przeciętnej wartości 45 zł.
o 7 osób w Lublinie otrzymało wózki dziecięce
o 606 osób w Białymstoku otrzymało odzież i
obuwie o przeciętnej wartości 15 zł.
Publikacja, pracownicy Centrum Pomocy
Migrantom i Uchodźcom opracują tekst publikacji w
formie broszury informacyjnej poświęconej
działalności Centrum Pomocy Migrantom i
Uchodźcom oraz problematyce migracyjnej i
uchodźczej.
Publikacja, broszury informacyjnej poświęconej
działalności Centrum Pomocy Migrantom i
Uchodźcom oraz problematyce migracyjnej i
uchodźczej. Publikacja 7000 szt. broszury
(planowane 2000 szt.).
Publikacja naukowa, w formie artykułu
opublikowanego w naukowym czasopiśmie
psychologicznym (np. Zeszyty Naukowe KUL,
Przegląd Psychologiczny, Nowiny Psychologiczne).
Publikacja naukowa, publikacja naukowa w formie
artykułu p.t. „Pomoc psychologiczna dla uchodźców z
krajów ogarniętych wojna. Podejście noologoterapeutyczne”
Polska Misja Medyczna
Ocena stanu zdrowia uchodźców
622 specjalistycznych konsultacji medycznych (96%
planowanych);
219 konsultacji pielęgniarskich.
Umożliwienie dostępu do specjalistycznej
diagnostyki i leczenie u osób jej wymagających
342 odpłatnych badań USG jamy brzusznej (ok. 88%
zaplanowanych), dodatkowo nieodpłatnie 47 badań
USG;
389 badań obrazowych, 12% zostało
przeprowadzonych nieodpłatnie.
Ukierunkowanie zmian w sposobach realizacji
opieki medycznej celem dostosowania jej do
wymogów wynikających z umów
międzynarodowych oraz standardów
wewnętrznych RP
14
15
Opracowano „Raport oceniający stan zdrowia
obcokrajowców przebywających w ośrodkach dla
uchodźców oraz ich dostęp do diagnostyki i leczenia”
23
URiC
Poprawa systemu wentylacji i ocieplenie budynków
Ośrodka dla Uchodźców w Czerwonym Borze.
Wykonanie planowanych etapów robót budowlanych
zgodnie z założeniami projektu, tj. naprawiono system
wentylacji grawitacyjnej obiektów ośrodka i ocieplono
budynki (stropodachy i ściany zewnętrzne).
W ramach projektu przewidziano zapewnienie odzieży i
obuwia dla 1000 osób, przebywających w ośrodkach dla
cudzoziemców ubiegających się o nadanie statusu
uchodźcy lub azyl, poprzez dystrybucję bonów
towarowych.
Zakupiono 1000 talonów, przeznaczonych na zakup
odzieży i obuwia, które przekazano pensjonariuszom
ośrodków dla cudzoziemców ubiegających się o nadanie
statusu uchodźcy.
Niewątpliwym sukcesem jest zainteresowanie skorzystaniem z tego pilotażowego programu wykazane
zarówno ze strony instytucji rządowych jak i organizacji pozarządowych. Mimo wielu trudności, jakie
wystąpiły w związku ze zmianami Instytucji Zarządzającej EFU i innymi czynnikami, Beneficjentom
udało się zrealizować wszystkie zaakceptowane do współfinansowania projekty. Uchodźcy dzięki
zrealizowanym projektom dostrzegli możliwość uzyskania pomocy z innych źródeł niż tylko
świadczenia ze strony instytucji publicznych w ramach standardowej pomocy oferowanej przez
Państwo. Zakres pomocy udzielanej w ramach zrealizowanych projektów wykraczał poza standardową
pomoc dla osób ubiegających się o status uchodźcy gwarantowaną przez państwo.
Beneficjenci końcowi wskazywali na kilka problemów związanych z funkcjonowaniem Programu 2004
w Polsce, są to przede wszystkim:
16
•
Problemy z płatnościami - Opóźnienie w przekazaniu środków z Komisji Europejskiej na
wypłatę zaliczkowej transzy (50%) spowodowało u większości beneficjentów zmiany w
harmonogramie (opóźnienia) i konieczność wykonania zaplanowanych działań w późniejszym
terminie.
•
Procedura i terminy przekazywania kolejnych transz – system przepływów
finansowych polegający na konieczności przekroczenia określonego progu wydatkowania
środków w skali kraju zmusił organizację, która pierwsza przekroczyła określony próg do ok. 4
miesięcznego oczekiwania na złożenie deklaracji przez ostatniego beneficjenta. W
konsekwencji beneficjenci efektywnie i terminowo realizujący swoje projekty byli zmuszeni do
oczekiwania na mniej sprawnych, lub których projekty były bardziej złożone.
•
Oczekiwanie na ostatnią transzę - przekazanie ostatniej 25% transzy planowane jest ok.
1,5 roku po zakończeniu programu. Uniemożliwia, ze względu na roczny cykl budżetowania
wykorzystanie środków tych środków przez jednostki administracji państwowej. Projekty udało
się zrealizować jedynie ze względu na udostępnienie rezerwy celowej. Z drugiej strony
organizacje pozarządowe, szczególnie te słabiej sytuowane finansowo, zmuszone zostały do
pokrycia tej kwoty z własnych środków, co może wpłynąć na ich płynność finansową.
24
•
Brak doświadczenia z korzystania z funduszy unijnych - nie wszyscy beneficjenci mieli
wcześniejsze doświadczenia w korzystaniu ze środków pomocowych. Powodowało to u części
beneficjentów problemy z właściwym zarządzaniem środkami EFU: począwszy od procesu
aplikacyjnego (brak we wnioskach projektowych logiki interwencji, zgodnie z wytycznymi
Komisji Europejskiej – Podręcznik Zarządzania Cyklem Projektu 2004), poprzez zarządzanie
projektem, do przygotowania raportów końcowych.
•
Niedostatki w szkoleniach i systemie informacji związane z korzystaniem ze
środków unijnych – zwracano uwagę na konieczność szczegółowej informacji szczególnie w
obszarze: kosztów kwalifikowanych i rozliczeń z instytucją wdrażającą.
•
Różnice kursowe – w trakcie realizacji projektów nastąpiło znacznie wzmocnienie złotówki
względem euro, a w związku z tym, że budżety musiały zostać rozpisane w euro, a w
większości przypadków beneficjenci rozliczali się w złotówkach, środki jakimi dysponowali
uległy zmniejszeniu. Organizacje wskazywały na potrzebę informacji jak radzić sobie z takim
sytuacjami.
•
Wzmożone zapotrzebowanie beneficjentów końcowych w obszarze pomocy
psychologicznej i psychiatrycznej – w raportach końcowych oraz w trakcie prowadzonych
wywiadów szczególnie zwracano uwagę na duże potrzeby beneficjentów końcowych w
obszarze pomocy psychologicznej i psychiatrycznej. Wynikać to może m.in. z braku statystyk
na temat potrzeb w tym zakresie oraz rotacyjnego charakteru pobytu uchodźców w
ośrodkach.
•
Wydaje się, że w pracach zespołu zarządzającego Europejskim Funduszem
Uchodźczym może pojawić się potrzeba konsultacji eksperta zewnętrznego
wybranych kwestii merytorycznych związanych ze specyfiką Programu.
Szczegółowa znajomość zagadnienia może okazać się niezwykle przydatna przy rozwiązywaniu
potencjalnych sytuacji kłopotliwych lub wyjaśnienia szczegółowych zagadnień związanych z
problemem, które mogą zaistnieć w przyszłych edycjach programu.
•
Jeden z przedstawicieli WWPWP wskazał na możliwe niedociągnięcia pod względem jakości
oferowanych usług, jednocześnie zwrócił uwagę, że brakuje instrumentów, które mogłyby
zweryfikować to twierdzenie. Potwierdza to analiza systemu monitoringu.
Czy system zarządzania okazał się skuteczny? (Skuteczność i przystępność formularzy,
procedur, etc.).
Generalnie beneficjenci końcowi określali współpracę z WWPWP jako zadowalającą. Podkreślali duże
wsparcie na poziomie przygotowywania wniosku o dofinansowanie oraz późniejszej realizacji
projektów. Wskazywali też, że wizyty monitorujące poza aspektem przyjrzenia się postępom w
realizacji projektu posiadały też charakter edukacyjny, pozwalały na uzyskanie odpowiedzi na
pojawiające się w trakcie realizacji projektu pytania. Co więcej beneficjenci wskazywali na znaczą
elastyczność WWPWP w podejściu do proponowanych zmian w stosunku do złożonego wniosku. W
realizacji programu zauważyliśmy, że brak doświadczenia beneficjentów był wielokrotnie uzupełniany
przez ogromne doświadczenie (11 letnie) WWPWP, która wykazała duże zaangażowanie w
rozwiązywanie problemów. Efektem tych wysiłków są rezultaty po stronie efektywności
poszczególnych działań. Większość napotkanych problemów była raczej konsekwencją pionierskiego
charakteru systemu niż wynikiem decyzji podejmowanych w fazie wdrożeniowej. Czasami zarządzanie
programem polegało w tych warunkach na „minimalizowaniu strat” i próbach przezwyciężenia barier,
które zdawałyby się nie do zwyciężenia.
Działaniom prowadzonym przez Władzę Wdrażającą w obszarze procedur powinny przyświecać
następujące elementy:
•
•
•
Przejrzystość (znajomość i zrozumienie od początku)
Spójność
Niezmienność
Zasady te są trudne do zachowania na etapie początkowym realizacji programu, nie ze względu na ich
nieprzestrzeganie przez WWPWP, ale przez znajomość i zrozumienie przez beneficjentów końcowych.
25
Najtrudniejsze do zachowania jest zasada „niezmienności procedur”, gdyż każdy program jest
realizowany w kontekście jakiegoś systemu prawnego i przy określonych warunkach strukturalnych.
Władza Wdrażająca wykonała „dobrą robotę” dostosowując zasady wdrażanego programu do
obowiązujących regulacji mając na uwadze ograniczoną perspektywę czasową, wytyczne Komisji
Europejskiej oraz istniejący w Polsce system formalno-prawny. Jednakże wdrażanie programu jest
procesem dynamicznym, który w przyszłości na pewno przyniesie jeszcze wiele zmian. Poniżej
przedstawiamy trzy główne czynniki powodujące zmiany w zapisach regulujących wdrażanie
programu:
•
•
•
Wyjście naprzeciw problemom zgłaszanym przez beneficjentów (czynnik powodujący około
50% zmian)
Wprowadzenie korekt w konsekwencji przyjęcia błędnych założeń (czynnik powodujący około
30% zmian)
Zmiany aktów prawnych oraz innych przepisów regulujących obszar interwencji EFU
WYDAJNOŚĆ
W jaki sposób wniesione wkłady przełożyły się na produkty, rezultaty i oddziaływanie
programu?
Koszt porad prawnych wykazuje się dużym zróżnicowanie i zależy od poziomu skomplikowania
prowadzonych spraw, a co za tym idzie różnej liczby godzin roboczych niezbędnych do ich
poprowadzenia. Jako kryterium porównania wydajności przeprowadzonych działań można zatem
przyjąć liczbę roboczogodzin poświęconych danej sprawie, biorąc pod uwagę, że koszt jednej godziny
pracy prawnika, zgodnie z informacjami uzyskanymi od jednej z organizacji pozarządowych
świadczących usługi na rzecz osób starających się o status uchodźcy, waha się od 100 do 150 PLN za
godzinę.
Brak informacji na temat kosztu porad psychologicznych i psychiatrycznych specjalnych dla osób
starających się o status uchodźcy – można przyjąć stawkę jaką bierze zwykły psycholog.
Brak informacji na temat kosztu porad medycznych specjalnych dla osób starających się o status
uchodźcy.
Z perspektywy prezentowanych powyżej założeń wydajność w rozumieniu odniesienia kosztów
przypadających na jedną osobę do kosztów obowiązujących na rynku, można uznać, że: koszt obsługi
proponowany przez Caritas należy do niskich, natomiast Kliniki Prawa UW do umiarkowanych (brak
informacji o liczbie godzin przepracowanych z beneficjentami ostatecznymi), a PMM raczej do
wysokich (w przeliczeniu na wizytę).
26
Przyznane
dofinansowanie z
EFU w EURO
Liczba
beneficjentów
ostatecznych
Koszt na
beneficjenta
ostatecznego
Koszt przyznanego
dofinansowania na
beneficjenta
ostatecznego
Fundacja
"Studencki
Ośrodek Pomocy
Klinika Prawa
Prawnej przy
Wydziale Prawa i UW dla
uchodźców
Administracji
Uniwersytetu
Warszawskiego"
- Klinika Praw
Pomoc
Stowarzyszenie medyczna dla
obcokrajowców
Polska Misja
Medyczna
w obozach dla
uchodźców
Program
poradnictwa
psychologiczne
go, prawnego i
społecznego
Caritas Polska
dla osób
ubiegających
się o nadanie
statusu
uchodźcy w
Polsce
Poprawa
warunków
zakwaterowani
a oraz wsparcie
socjalne osób
Urząd ds.
ubiegających
Repatriacji i
się o nadanie
Cudzoziemców
statusu
uchodźcy i
uznanych
uchodźców w
Polsce
Koszt całkowity
projektu w EURO
Tytuł projektu
Nazwa beneficjenta
40347,34
28825,70
118,00
341,93
244,29
80964,87
58160,40
622,00 17
130,17
93,51
90089,82
61398,97
1373,00
65,62
44,72
97040,26
72780,20
Ze względu na specyfikę działań
prowadzonych w ramach projektu
wykonywanego przez URiC (remont
budynku) trudno jest oszacować koszt
projektu w przeliczeniu na jednego
beneficjenta ostatecznego.
UŻYTECZNOŚĆ
Czy rezultaty i oddziaływanie zaspokajają potrzeby grup docelowych?
17
Warto zwrócić uwagę, że w przypadku PMM we wniosku deklarowano przeprowadzenie konsultacji 650 osób, natomiast w
sprawozdaniu odnoszono się do 650 konsultacji (co nie musi być jednoznaczne, zakładając że jedna osoba może korzystać z
konsultacji więcej niż raz). Należałoby też sprawdzić, czy konsultacje internistyczne zaliczają się do specjalistycznych konsultacji
medycznych, czy też można je rozwiązać w ramach podstawowej opieki zdrowotnej.
27
Ze względu na niedostosowanie polskiego systemu statystyki publicznej do stosunkowo nowego w
polskiej rzeczywistości, bo obserwowanego od początku lat 90., zjawiska napływu imigrantów, w tym
osób starających się o status uchodźcy, a także wobec braku możliwości pozyskania danych o
zdiagnozowanych potrzebach z ewaluacji ex-ante programu czy samych projektów, barierę w ocenie
użyteczności przeprowadzonych działań stanowi brak informacji o rodzaju i skali pomocy jakiej
potrzebują uchodźcy w zakresie pomocy prawnej, medycznej (internistycznej i specjalistycznej),
wsparcia psychologicznego i psychiatrycznego, a także pomocy socjalnej (dodatkowa pomoc
materialna i finansowa, edukacja dzieci, działania aktywizujące "uchodźców" na etapie pobytu w
ośrodku jako wstęp do integracji). Nie można zatem porównać danych liczbowych dla każdego ze
zrealizowanych rodzajów wsparcia. Jednak biorąc pod uwagę jedynie podstawowy zakres pomocy
gwarantowanej przez państwo oraz szczególną sytuację osób starających się o ochronę na terytorium
Polski (zagadnienia te opisano szerzej w części dotyczącej kontekstu Działania 1 Przyjmowanie),
wszelka pomoc wychodząca poza standardowe świadczenia ze strony rządowej bądź umożliwiająca
szybszy i/lub szerszy dostęp do takich rodzajów pomocy jak porady prawne, wsparcie psychologiczne i
psychiatryczne, pomoc medyczna czy socjalna – nawet bez szacowania potrzeb, należy uznać za
użyteczną i znacząco poprawiającą sytuację życiową adresatów pomocy. Dlatego też prowadzone w
ramach działania 1 projekty i pomoc oferowane osobom ubiegającym się o status uchodźcy trafia w
ich potrzeby.
Szacunkowe dane dotyczące odsetka zainteresowanych lub potencjalnie
zainteresowanych pomocą w prowadzoną w ramach Programu 2004
Konsultacje prawne (Klinika prawa UW) – 118 spraw
18
3,25 %
Pomoc psychologiczna, prawna i społeczna (Caritas) – 1373
osób 19
45 %
Konsultacje lekarskie (PMM) – 622 osoby 20
20 %
Bony (URiC) – 1000 osób
33 %
Korzystnym efektem dodatkowym realizacji Działania 1 EFU w 2004 r. są opracowania dotyczące
uchodźców w Polsce opisujące pomoc psychologiczną i zakres potrzeb medycznych osób starających
się o status uchodźcy w Polsce, które powstały w wyniku realizacji projektów prowadzonych przez
Caritas i PMM. Należy podkreślić, że są one szczególnie ważne z uwagi na, to że problemu osób
starających się o status uchodźcy w Polce nie są wystarczająco dobrze rozpoznane.
TRWAŁOŚĆ
W jakim stopniu można oczekiwać trwałości pozytywnych zmian po zakończeniu realizacji
programu?
Trwałość na poziomie beneficjentów ostatecznych
Starając się mówić o trwałości Programu dokładnie w momencie jego zakończenie możemy
niejednokrotnie wkroczyć w sferę spekulacji. O trwałości powinno świadczyć utrzymanie się efektów
18
19
20
Podstawą obliczenia jest liczba wniosków złożona w 2004 o nadanie statusu uchodźcy – 3621 wniosków
Podstawą obliczenia jest liczba osób przebywających w ośrodkach pod koniec grudnia 2004 – 3014 osób
Podstawą obliczenia jest liczba osób przebywających w ośrodkach pod koniec grudnia 2004 – 3014 osób, należy jednak
zwrócić uwagę, że współczynnik ten zakłada, że wszystkie te osoby potrzebują specjalistycznych wizyt medycznych. Założenie
to przyjęto ze względu na brak informacji o poziomie potrzeb wśród wymienionych osób.
28
poszczególnych projektów po upłynięciu określonego czasu. Nie bez znaczenia jest tu także krótki
czas, jaki został przeznaczony na przeprowadzenie ewaluacji.
Niewątpliwie możemy spodziewać się trwałości po środkach przeznaczonych na remont ośrodka dla
osób starających się o status uchodźcy, nieco mniejszej po wykorzystaniu bonów na zakupy odzieży
zimowej.
W wymiarze społecznym i jednostkowym trwałość jest zdecydowania trudniejsza do oszacowania,
można zakładać, że:
• Porady medyczne wpłynęły (przynajmniej w części przypadków) na trwałą poprawę stanu zdrowia
beneficjentów ostatecznych
• Porady prawne przyczyniły się do większej świadomości możliwości korzystania z prawa, jakie
przysługuje osobom starający się o status uchodźcy (postęp w procedurze). W niektórych
przypadkach (8 osób) przyczyniły się do uzyskanych statusów uchodźcy w Polsce, co zapewne w
dłuższej perspektywie czasowej wpłynie na ich życie.
• Porady psychologiczne i psychiatryczne poprawiły stan osób, którym były świadczone i ułatwią im
dalsze funkcjonowanie
Jednakże, w chwili obecnej nie można jednoznacznie zweryfikować postawionych powyżej hipotez. Co
więcej ze względu na duża rotację osób bardzo trudno będzie je precyzyjnie mierzyć.
Trwałość na poziomie instytucjonalnym
Instytucja
Projekt
Trwałość instytucjonalna
Fundacja "Studencki
Ośrodek Pomocy Prawnej
przy Wydziale Prawa i
Administracji Uniwersytetu
Warszawskiego" - Klinika
Praw
Klinika Prawa UW dla
uchodźców
Instytucja miała problemy na z
realizacją projektu, związane ze
znajomością regulacji obowiązujących
podczas korzystania z funduszy UE.
Stowarzyszenie Polska
Misja Medyczna
Pomoc medyczna dla
obcokrajowców w obozach dla
uchodźców
Instytucja w sposób umiarkowany
radziła sobie za wykorzystaniem
pomocy ze środków unijnych.
Caritas Polska
Program poradnictwa
psychologicznego, prawnego i
społecznego dla osób
ubiegających się o nadanie
statusu uchodźcy w Polsce
Instytucja była dobrze przygotowana
do przyjmowania środków
pochodzących z UE, jednakże w
związku z zachodzącymi wewnątrz
organizacji zmianami osoby
odpowiedzialne z współpracę z EFU
zrezygnowały z pracy. Co może
skutkować obniżoną zdolnością w
wykorzystaniu środków pochodzących
z UE.
Urząd ds. Repatriacji i
Cudzoziemców
Poprawa warunków
zakwaterowania oraz wsparcie
socjalne osób ubiegających się
o nadanie statusu uchodźcy i
uznanych uchodźców w Polsce
Program nie będzie miał większego
znaczenia na funkcjonowanie URiC-u
z perspektywy trwałości. Ponieważ jest
to instytucja finansowana głównie z
budżetu państwa. Uczestnictwo w EFU
może jedynie podnieść zdolność do
korzystania ze środków unijnych.
29
1.2. DZIAŁANIE 2 - INTEGRACJA
Kontekst Działania
Integracja socjalna imigrantów w swej najszerszej definicji (według Międzynarodowej Organizacji
Pracy) wiąże się z sytuacją, gdy społeczna pozycja imigrantów w państwie goszczącym nie różni się
znacząco od pozycji obywateli tego kraju, o podobnych cechach socjoekonomicznych. Proces
integracyjny zaczyna się od sfery ekonomicznej i biegnie poprzez sferę społeczną, kończąc się na
integracji kulturalnej. Integracja prawna może nastąpić w dowolnym momencie tego procesu.
Zgodnie z Deklaracją Haską w sprawie przyszłości polityki uchodźczej i polityki migracyjnej
przedstawioną Sekretarzowi Generalnemu ONZ w Hadze 22 listopada 2002 roku: „Przez integrację
należy rozumieć rozwój jednakowych możliwości dla wszystkich przy jednoczesnym poszanowaniu
wartości kulturowych, językowych i tożsamości narodowych oraz wypełnianie wszystkich obowiązków i
zobowiązań związanych z udziałem w przyjmującej społeczności. Programy promujące integrację i
włączenie socjalne muszą być oparte na zasadzie niedyskryminacji, a integracja powinna oznaczać
uznanie wartości różnorodności i wielo-kulturowości w społeczeństwach. Wczesna integracja
uchodźców leży w najlepszym interesie wszystkich, a w szczególności przyjmującej społeczności.
Nawet jeśli uchodźca ma racjonalne perspektywy na ewentualny powrót do domu, nadal powinno się
oferować mu możliwości integracji, tak aby mógł zrealizować swój pełen potencjał. Udana integracja
przynosi korzyści uchodźcom i społeczeństwom przyjmującym. Z drugiej strony nieudana integracja
może prowadzić do marginalizacji, alienacji, dyskryminacji i izolacji, w szczególności w dużych
metropoliach.”
Integracja uchodźców o różnym pochodzeniu jest wyzwaniem dla polityki socjalnej na wszystkich
poziomach. Proces integracji wymaga zaangażowania nie tylko instytucji rządowych, odpowiedzialnych
za tworzenie prawa i koordynację działań na poziomie krajowym, ale także miejscowych i regionalnych
władz, organizacji pozarządowych, grup wyznaniowych, związków zawodowych i biznesowych oraz
innych organizacji, które mają wpływ na kształtowanie się procesu integracji uchodźców z lokalną
społecznością
Wymiary i wskaźniki, w jakich można rozpatrywać stopień integracji uchodźców to m.in.:
•
kompetencja językowo-kulturowa
•
posiadanie więzi społecznych (towarzyskich/rodzinnych) z członkami społeczeństwa
przyjmującego
•
posiadanie pracy i zatrudnienie w zawodzie odpowiadającym kwalifikacjom
•
dostępność kształcenia i możliwość podnoszenia kwalifikacji
•
samodzielność finansowa
•
zapewniona opieka medyczna i socjalna w trudnych sytuacjach
•
posiadanie miejsca zamieszkania odpowiadającego średniemu standardowi
zamieszkania osób o podobnych charakterystykach społeczno-demograficznych
•
udział w życiu publicznym i politycznym
•
przestrzeganie prawa i porządku danego państwa
Działania wspierające integrację uchodźców powinny, zatem być prowadzone zarówno w wymiarze
materialnym, jak i społecznym i kulturowym.
Integracja uznanych w Polsce uchodźców odbywa się poprzez zagwarantowany ustawowo system
specjalnych świadczeń, mających na celu pomoc w przystosowaniu do samodzielnego życia. Uchodźca
może złożyć wniosek o pomoc integracyjną w ciągu 14 dni od uzyskania statusu uchodźcy. Wniosek
obejmuje całą rodzinę uchodźcy - o ile jest ona objęta statusem. Pomoc w celu wsparcia integracji
realizowana jest w formie indywidualnego programu integracji uzgadnianego między kierownikiem
powiatowego centrum pomocy rodzinie a uchodźcą. Za koordynację działań integracyjnych oraz
30
przekazywanie środków na ich realizację odpowiedzialny jest Wojewoda. Pomoc może trwać
maksymalnie 12 miesięcy i obejmuje świadczenia pieniężne na utrzymanie i naukę języka polskiego w
wysokości od 420 do 1149 zł miesięcznie na osobę, w zależności od liczebności rodziny. Program
obejmuje też opłacenie składek na ubezpieczenie zdrowotne oraz specjalistyczne poradnictwo
wspierające proces integracji.
Organizacje pozarządowe wskazują, że programy integracyjne nie zawsze przynoszą oczekiwany
rezultat, jakim powinno być usamodzielnienie się uchodźcy, ponieważ standardem jest wypłacanie
świadczeń w najniższej możliwej wysokości, co uniemożliwia realizację podstawowych potrzeb. Kraje
europejskie posiadające bogatsze doświadczenia związane z problematyką uchodźców, wypracowały
modelowe programy integracyjne, w których szczególny nacisk kładziony jest nie tylko na pomoc
finansową, pozwalającą na godną egzystencję, ale również, a może przede wszystkim na szeroko
rozumianą integrację ze społecznością lokalną, w której żyją. Uzyskanie dodatkowych środków
pozwala uzupełnić działania państwa w tym zakresie.
Możliwość skorzystania z programu integracyjnego nie przysługuje uchodźcom, których małżonkiem
jest obywatel RP oraz osobom, które uzyskały zgodę na pobyt tolerowany. Osoby, które uzyskały
zgodę na pobyt tolerowany oraz uchodźcy, którzy zakończyli program integracyjny, mają prawo
korzystać, na takich samych zasadach jak obywatele polscy, z form pomocy wynikających z ustawy o
pomocy społecznej, tzn. z zasiłków pieniężnych, poradnictwa, usług, pomocy rzeczowej i pracy
socjalnej.
Cudzoziemiec posiadający zgodę na pobyt tolerowany może wykonywać pracę, na terytorium RP, bez
zezwolenia na pracę, jest uprawniony do otrzymania zasiłków rodzinnego, pielęgnacyjnego i
wychowawczego, ma prawo do nauki w szkołach podstawowych, gimnazjalnych i ponad
gimnazjalnych (licea i technika), ma prawo do podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej
na takich samych prawach jak obywatele polscy oraz ma prawo do ubezpieczenia zdrowotnego:
cudzoziemiec ubezpiecza się dobrowolnie w Narodowym Funduszu Zdrowia lub podlega obowiązkowi
ubezpieczenia zdrowotnego wynikającego z umowy o pracę. Katalog praw, które przysługują
uchodźcom (zarówno w trakcie jak i po zakończeniu indywidualnego programu integracyjnego, jest
rozszerzony m.in. o możliwość podróżowania za granicę – uchodźca otrzymuje dokument podróży,
nazywany paszportem genewskim, prawo do nauki w szkołach wyższych oraz możliwość ubiegania się
o obywatelstwo polskie na korzystniejszych warunkach, niż inni cudzoziemcy).
W przypadku osób posiadających status tolerowany - brak możliwości skorzystania z jakiegokolwiek
programu integracyjnego, a w przypadku uznanych uchodźców, którzy zakończyli dwunastomiesięczny
program integracyjny - brak dalszej ukierunkowanej pomocy ze strony państwa, oznacza
pozostawienie tych osób na uboczu życia społecznego, co w praktyce często oznacza trudności ze
znalezienie zatrudnienia adekwatnego do posiadanego wykształcenia i umiejętności zawodowych lub
konieczność ubiegania się o zasiłek dla bezrobotnych. Dostępność dodatkowych źródeł wsparcia na
rzecz działań integracyjnych wykraczających poza standardową pomoc społeczną stanowi jeden z
czynników warunkujących powodzenie dalszej integracji uchodźców i osób posiadających status
tolerowany w Polsce.
Dodatkowym wyzwaniem związanym z procesem integracji uchodźców jest także odpowiednie
przygotowanie kadr obsługujących programy integracyjne. Zdaniem UNHCR część pracowników
socjalnych pracujących z uchodźcami wymaga dodatkowego przeszkolenia w zakresie przede
wszystkim zmieniających się przepisów, znajomości języków obcych, wiedzy na temat szoku
kulturowego i kultury w krajach pochodzenia uchodźców. Nie bez znaczenia jest również wsparcie
psychologiczne ze względu na trudny charakter pracy z uchodźcami, w szczególności z ofiarami
traumatycznych przeżyć.
Stosunkowo niewielka w porównaniu do pozostałych kraj UE liczba uchodźców w Polsce stwarza
możliwość wypracowania rozwiązań zmierzających do stworzenia systemu integracyjnego, który
będzie w stanie sprostać wyzwaniom, jakie wiążą się z nowa rolą Polski jako kraju członkowskiego Unii
Europejskiej. Jednym z narzędzi, jakie temu służą jest Europejski Fundusz Uchodźczy.
31
Według danych dostępnych na stronach URiC-u 21 w 2004 roku status uchodźcy uzyskało nieco ponad
300 osób, zakładając 22 (dla uproszczenia rachunków), że tylko do nich miała docierać pomoc
oferowana w ramach EFU 2004, możemy starać się porównać skalę potrzeb ze zrealizowanymi
działaniami.
Cel
Wsparcie procesów usamodzielniania się uchodźców. Umożliwienie uchodźcom funkcjonowania w
polskim społeczeństwie poprzez poszerzanie ich wiedzy w obszarze kultury, języka i edukacji.
•
Materiały (ubranie i buty) i usługi dla 200 osób
•
Polepszenie stanu zdrowia u około 200 osób
•
Nauka języka polskiego dla ok. 200 osób
•
Kursy wprowadzające w polskie zwyczaje i kulturę dla ok. 300 osób
•
Edukacja uzupełniająca na podstawowym poziomie dla ok. 50 osób
•
Poradnictwo społeczne dla ok. 100 osób
W ramach działania realizowany był jeden projekt, ocena działania = ocena projektu.
Nazwa projektu
Beneficjent
Wspieranie integracji uchodźców oraz wykonanie
usług społecznych na rzecz osób posiadających
status
uchodźcy
na
terenie
województwa
mazowieckiego
Wojewoda Mazowiecki (MUW – Mazowiecki
Urząd Wojewódzki)
21
www.uric.gov.pl (dane z 01.12.2005)
Kolejne założenia to: wszyscy starający, którzy uzyskali status uchodźcy są zainteresowani w
otrzymaniu pomocy (także niemowlaki).
22
32
EFEKTYWNOŚĆ
Znaczna część celów i rezultatów zakładanych we wniosku o współfinansowanie została osiągnięta.
Jednakże należy zwrócić uwagę, że oczekiwane rezultaty jedynie częściowo opisują bogactwo działań
mieszczących się w celu i w konsekwencji realizowanych w ramach projektu. Pomimo tego, w
odniesieniu do zapisanych rezultatów:
• Brak informacji o zrealizowaniu edukacji uzupełniającej dla wskazanej liczby osób.
• Mniejsza niż zakładano liczba osób uczestniczących w kursach języka polskiego.
• Mniejsza niż zakładano liczba osób uczestniczących w kursach wprowadzających w
polskie zwyczaje i kulturę.
• Polepszenie stanu zdrowia koncentruje się na jedynie na pomocy psychologicznej.
Tabela prezentuje zestawieni planowanych celów i rezultaty oraz odpowiadające im w projekcie
działania.
Odpowiadające działania w
projektach
Cele działania 2: Integracja
Wsparcie procesów usamodzielniania się
uchodźców. Umożliwienie uchodźcom
funkcjonowania w polskim społeczeństwie poprzez
poszerzanie ich wiedzy w obszarze kultury, języka
i edukacji.
•
Szkolenia dla urzędników i nauczycieli
związanych z problematyką uchodźstwa
•
Indywidualne Programy Integracji – 100
osób miesięcznie.
•
Opracowanie materiałów służących pracy z
uchodźcami.
•
Poradnictwo prawne – 50 osób miesięcznie.
•
Materiały (ubranie i buty) i usługi dla 200 osób
Pomoc materialna - w czasie trwania projektu z
pomocy materialnej skorzystało 107 rodzin.
Pomoc ta obejmowała zakup żywności, leków
oraz odzieży.
•
Polepszenie stanu zdrowia u około 200 osób
Poradnictwo psychologiczne skorzystało z pomocy psychologa
•
Nauka języka polskiego dla ok. 200 osób
Na kurs zostało skierowanych 91 uchodźców.
•
Kursy wprowadzające w polskie zwyczaje i
kulturę dla ok. 300 osób
Na kurs zostało skierowanych 91 uchodźców.
•
Edukacja uzupełniająca
poziomie dla ok. 50 osób
Brak informacji o edukacji uzupełniającej.
•
Poradnictwo społeczne dla ok. 100 osób
na
podstawowym
289
osób,
Poradnictwo socjalne - z poradnictwa socjalnego
w okresie trwania projektu skorzystało 90- 100
osób.
33
Poniższa tabele prezentuje prowadzone w ramach projektu efekty 23 w zestawieniu z zakładanym
rezultatami.
MUW
Spodziewane rezultaty wniosek
Działanie A. 1
Działanie A.1
Opracowanie instytucjonalnego
systemu integracyjnego dla
uchodźców z województwa
mazowieckiego opartego na
ekspertyzie warunków integracji
i stanu przygotowania służb
publicznych i organizacji
pozarządowych w aspekcie
świadczenia usług społecznych
dla uchodźców
Instytutu Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji Uniwersytetu
Warszawskiego, przygotował częściowe opracowanie, na które składa się:
„Integracja i jej uwarunkowania”, „Wspieranie integracji – jak jest”,
„Wspieranie integracji – jak być powinno”, „Obszary pracy nad integracją”
Służy porządkowaniu wiedzy o uchodźcy i jego rodzinie oraz konstruowaniu
modeli pracy nad jego integracją.
Działanie A. 2
Działanie A. 2
Stworzenie sytemu
monitorowania uchodźców
będących w procesie integracji.
Raport z monitoringu „Ocena przebiegu oraz uzyskanych efektów
indywidualnych programów integracji realizowanych na terenie
województwa mazowieckiego”.
Działanie A. 3
Działanie A. 3
Szkolenie 6 zespołów kadry
pracującej w administracji
rządowej, samorządowej i w
sektorze pozarządowym w
zakresie pełnienia roli
koordynatorów regionalnych
instytucjonalnej pomocy w
integracji uchodźców na
poziomie centralnym i lokalnym
tj. około 120 pracowników
służb społecznych realizujących
działania na rzecz integracji
uchodźców w województwie
mazowieckim.
W ramach projektu zaplanowano przeprowadzenie szkoleń nt. uchodźstwa
dla około 120 osób.
Działanie A.4
Działanie A.4
Opracowanie programu
kształcenia nauczycieli z
zakresu problematyki
uchodźczej i przeszkolenie
około 100 nauczycieli w
zakresie programu.
Rozpowszechnienie w urzędach
500 plakatów informacyjnych
Opracowanie autorskiego programu dla nauczycieli z zakresu problematyki
uchodźczej. Główny nacisk w programie położono na kształtowanie w
młodzieży postawy empatii, dialogu, otwarcia i uwrażliwienia na los
uchodźców przybywających do Polski.
We współpracy z Centralnym Ośrodkiem Doskonalenia Nauczycieli oraz
Kuratorium Oświaty w Warszawie zorganizowano 10 szkoleń dla około 120
nauczycieli języka polskiego z warszawskich gimnazjów pt. „Obcy, czyli
gość”. Celem ogólnym tych szkoleń było przygotowanie do prowadzenia
23
24
Celem szkoleń dla kadry pracującej z uchodźcami na terenie województwa
mazowieckiego było dostarczenie teoretycznej i praktycznej wiedzy na
temat różnych aspektów pracy z uchodźcami, a ponadto zorganizowanie
forum wymiany informacji i doświadczeń pomiędzy pracownikami zarówno
instytucji publicznych, jak i organizacji pozarządowych.
34
z wzorami dokumentów,
którymi posługują się
cudzoziemcy w celu poprawy
stan wiedzy urzędników w tym
zakresie.
zajęć dydaktycznych związanych z problematyką uchodźstwa.
Działanie B.1
Działanie B.1
Udzielenie bezpośredniej
pomocy integracyjnej dla około
200 uchodźców poprzez
udzielenie zasiłków finansowych
na zaspokojenie podstawowych
potrzeb oraz świadczenie pracy
socjalnej w ramach realizacji
indywidualnych programów
integracyjnych przez powiatowe
centra pomocy rodzinie.
Działanie to realizowane było przez Warszawskie Centrum Pomocy
Rodzinie. Kompleksowa pomoc w początkowej fazie integracji realizowana
jest w ramach Indywidualnych Programów Integracji (IPI). W programach
integracyjnych miesięcznie uczestniczyło ok. 100 uchodźców.
Działanie B.2
Działanie B.2
W ramach akcji informacyjnej nt. uchodźstwa w Polsce Fundacja Polska
Akcja Humanitarna przygotowała ulotki informacyjne o prawach, jakie
posiadają uznani uchodźcy oraz 500 plakatów informacyjnych z wzorami
dokumentów, którymi posługują się uchodźcy. Materiały te zostały
rozpowszechnione w szkołach, urzędach pracy, placówkach służby zdrowia,
Podniesienie poziomu
etc. na terenie województwa mazowieckiego oraz zostały przekazane
świadomości społecznej poprzez
Komendzie Stołecznej Policji w celu rozpropagowania ich w komendach
przeprowadzenie akcji
rejonowych.
informacyjnej nt. problematyki
uchodźczej.
Zorganizowanie nauki języka Na kurs zostało skierowanych 91 uchodźców.
polskiego, wiedzy o Polsce,
orientacji zawodowej dla około Do egzaminu przystąpiło 25 osób. Zostało wydanych:
100 uchodźców.
• 8 certyfikatów potwierdzających znajomość języka polskiego na
poziomie B1 w skali Europejskiego Opisu Kształcenia Językowego
Rady Europy,
• 15 certyfikatów potwierdzających znajomość języka polskiego na
poziomie A2 oraz
• 2 certyfikaty na poziomie A1.
• 25 takich zaświadczeń o uczestnictwie.
• 6 osób nie otrzymało żadnych dokumentów, ponieważ nie wykazało
postępów.
35
Działanie B.3
Uruchomienie w Warszawie
Biura
ds.
Uchodźców
obejmującego poradnictwem i
pracą socjalną w pierwszym
roku działalności około 100
osób.
Działanie B.3
W okresie sierpień 2004 – lipiec 2005 liczba uchodźców korzystających z
pomocy Biura wyniosła 140 osób. Do Biura ds. Uchodźców zgłaszały się
również osoby w procedurze o nadanie statusu uchodźcy oraz posiadające
zgodę na pobyt tolerowany.
Poradnictwo psychologiczne - 289 osób, skorzystało z pomocy psychologa.
Poradnictwo prawne – miesięcznie udzielano około 50 porad prawnych.
Poradnictwo socjalne - z poradnictwa socjalnego w okresie trwania projektu
skorzystało 90- 100 osób.
Pomoc materialna - w czasie trwania projektu z pomocy materialnej
skorzystało 107 rodzin. Pomoc ta obejmowała zakup żywności, leków oraz
odzieży.
Działanie B.4
Poprawa sytuacji mieszkaniowej
uchodźców w początkowej fazie
integracji.
Uruchomienie
systemu mieszkań rotacyjnych,
prowadzenie Domu Uchodźcy i
doradztwo
w
sprawach
mieszkaniowych, a w efekcie
widoczna
poprawa
sytuacji
mieszkaniowej dla około 100
uchodźców w początkowej fazie
integracji.
Działanie B.4
Z mieszkań rotacyjnych w okresie trwania projektu skorzystały 54 osoby.
Doradztwo w sprawach mieszkaniowych - Udzielono kilkunastu porad i
informacji na temat możliwości uzyskania przez uchodźców
mieszkań z zasobów lokalowych gminy oraz Towarzystw Budownictwa
Społecznego. Towarzystwo Budownictwa Społecznego przyznało uznanym
uchodźcom 5 mieszkań.
W okresie sprawozdawczym w Domu Uchodźcy mieszkało miesięcznie
średnio 30 osób.
Sukcesem działania 2 jest kompleksowe podejście do wychodzenia naprzeciw problemom, z jakimi
mogą spotkać się uchodźcy, poprzez:
• Indywidualne Programy Integracyjne
• Kurs języka polskiego
• Poradnictwo psychologiczne
• Poradnictwo prawne
• Poradnictwo socjalne
• Pomoc materialna
• Poprawę sytuacji mieszkaniowej
Budowanie podstaw systemu, który przyszłości będzie służył wsparciu osób, które uzyskały status
uchodźcy. Składa się na to prowadzenie działań w różnych środowiskach – wśród nauczycieli, czy
urzędników mogący zetknąć się z uchodźcami. Ponadto warto zwrócić uwagę na szeroki wachlarz
partnerów wspierających organizację przy realizacji projektu – takich jak Caritas Diecezji
Warszawskiej, czy Polska Akcja Humanitarna.
Beneficjent końcowy wskazywał na kilka problemów związanych z funkcjonowaniem Programu 2004 w
Polsce, są to przede wszystkim:
36
•
Opóźnienie pierwszej wpłaty dotacji na realizację projektu stwarzał poważne utrudnienia
w jego realizacji.
•
Różnice kursowe – w trackie realizacji projektów nastąpiło znacznie wzmocnienie złotówki
względem euro w związku z tym, kwoty jakimi dysponowali uległy zmniejszeniu. Wpłynęło to
na nieznaczne ograniczenie zakresu realizacji projektu.
•
Problemy z płatnościami - Opóźnienie w przekazaniu środków z Komisji Europejskiej na
wypłatę zaliczkowej transzy (50%) spowodowało u większości beneficjentów zmiany w
harmonogramie (opóźnienia) i konieczność wykonania zaplanowanych działań w późniejszym
terminie.
•
Procedura i terminy przekazywania kolejnych transz – system przepływów
finansowych polegający na konieczności przekroczenia określonego progu wydatkowania
środków w skali kraju zmusił organizację, która pierwsza przekroczyła określony próg do ok. 4
miesięcznego oczekiwania na złożenie deklaracji przez ostatniego beneficjenta. W
konsekwencji beneficjenci efektywnie i terminowo realizujący swoje projekty byli zmuszeni do
oczekiwania na mniej sprawnych, lub których projekty były bardziej złożone.
•
Oczekiwanie na ostatnią transzę - przekazanie ostatniej 25% transzy planowane jest ok.
1,5 roku po zakończeniu programu. Uniemożliwia, ze względu na roczny cykl budżetowania
wykorzystanie środków tych środków przez jednostki administracji państwowej. Projekty udało
się zrealizować jedynie ze względu na udostępnienie rezerwy celowej. Z drugiej strony
organizacje pozarządowe, szczególnie te słabiej sytuowane finansowo, zmuszone zostały do
pokrycia tej kwoty z własnych środków, co może wpłynąć na ich płynność finansową.
•
Różnice kursowe – w trakcie realizacji projektów nastąpiło znacznie wzmocnienie złotówki
względem euro, a w związku z tym, że budżety musiały zostać rozpisane w euro, a w
większości przypadków beneficjenci rozliczali się w złotówkach, środki jakimi dysponowali
uległy zmniejszeniu. Organizacje wskazywały na potrzebę informacji jak radzić sobie z takim
sytuacjami.
•
Motywacja uchodźców do uczestniczenia w proponowanych im zajęciach.
•
Zbyt krótki cykl realizacji projektu utrudnia powstanie trwałych efektów procesów o
charakterze integracyjnym.
•
Brak systemowego wsparcia dla osób, które uzyskały zgodę na pobyt tolerowany.
Czy system zarządzania okazał się skuteczny? (skuteczność i przystępność formularzy,
procedur, etc.)
Na poziomie zarządzania nie zidentyfikowano istotnych problemów, czy utrudnień w widoczny sposób
wpływających na skuteczność projektu. Poza kwestiami związanymi z finansowaniem (opóźnienie
płatności, kurs euro). Co więcej, zarówno WWPWP jak i WUM chwaliły sobie wzajemną współpracę
przy realizacji projektu.
UŻYTECZNOŚĆ
Projekt realizowany w ramach działania 2 – integracja wielopoziomowo i wieloaspektowo trafiał w
potrzeby uchodźców. Co więcej oddziaływał nie tylko bezpośrednio, ale także stwarzał systemowe
fundamenty integracji na poziomie urzędów i szkół oraz poprzez współpracę z liczącymi się partnerami
gwarantującymi trwałość osiągniętych rezultatów.
Jednocześnie trudno jest oszacować skalę zapotrzebowania, ponieważ brak jest informacji o liczbie
osób posiadających status uchodźcy, którzy byli zainteresowani uczestniczeniem w działaniach
prowadzonych w ramach projektu, dlatego dla uproszczenia jako podstawę do wyliczania stopnia
zaspokojenia potrzeb przyjęto liczbę osób, które w 2004 uzyskały status uchodźcy - 305.
37
Udział osób, które uzyskały
pomoc wśród, tych które
uzyskały status uchodźcy w
2004
Realizowane działania
Indywidualnych Programów Integracji
33%
Kursy języka polskiego
33%
Pomoc psychologiczna
95%
Poradnictwo socjalne
33%
Beneficjent końcowy podkreślał, że w przypadku braku wsparcia finansowego ze strony EFU jego
działania ograniczyłyby się do minimum gwarantowanego przez ustawodawstwo polskie.
Należy zwrócić uwagę, że zasięg działania projektu (a co za tym idzie programu) ogranicza się w
zasadzie do województwa mazowieckiego, tym samym odcinając dostęp potencjalnych
zainteresowanych z innych części Polski 25 . Dodatkowo należy zauważyć, że beneficjentom
ostatecznym, uczestnictwo w projektach przyniosło korzyści w postaci zmniejszenia wykluczenia
społecznego. Beneficjenci dzięki projektom nabrali pewności siebie, nauczyli się asertywności,
odnotowano również przypadki, w których beneficjenci pozbywali się depresji, czy też wychodzili z
kryzysu emocjonalnego. O ile taki efekt nie był zamierzony w realizowanych projektach bezpośrednio,
to jednak można uznać, że, szczególnie z punktu widzenia samego beneficjenta, ma niebagatelne
znaczenie. Przeciwdziałanie marginalizacji społecznej, jako efektu uczestnictwa w projekcie jest tu
szczególnie warte podkreślenia.
W zasadzie jedynym, ale bardzo istotnym efektem ubocznym projektu było tworzenie się swego
rodzaju synergii wpływającej na realizację projektu oraz powodzenie przyszłych działań realizowanych
na terenie województwa mazowieckiego. Synergia ta polega na prowadzeniu równolegle różnorodnych
działań z jednej strony bezpośrednio z uchodźcami przygotowując ich np. poprzez kursy języka
polskiego oraz działania wprowadzające w kulturę polską, wsparcie prawne, psychologiczne oraz
pomoc społeczną i materialną (także w kwestiach mieszkaniowych). Z drugiej przygotowanie
urzędników i nauczycieli do pracy z uchodźcami, a także współpraca ze znaczącymi partnerami
projektu. Dzięki temu tworzy się pewien trudny do opisania „klimat” sprzyjający łatwiejszemu radzeniu
sobie cudzoziemcom z przystosowaniem się do życia w Polsce.
WYDAJNOŚĆ
programu?
Projekt współfinansowany był na najniższym poziomie w stosunku do innych realizowanych w ramach
programu projektów. Jednocześnie tak, jak inne realizowane projekty został dotknięty różnicami
kursowymi euro w związku z tym z jednej strony niektóre z planowanych działań zostały ograniczone
np. wynajem mieszkań rotacyjnych, z drugiej wpływał na zwiększenie wydajności realizowanych
działań.
25
Jednocześnie należy jednak pamiętać, że to właśnie na terenie województwa mazowieckiego żyje najwięcej osób, które
uzyskały status uchodźcy.
38
TRWAŁOŚĆ
programu?
Poziom beneficjentów ostatecznych
W przypadku programów o charakterze integracyjnym 12 miesięczny cykl wpływa niekorzystnie na
utrwalenie się efektów oddziaływania. Dlatego trudno jest mówić o trwałości w perspektywie
oddziaływania projektu na beneficjentów, procesy związane z akulturacją dokonują się powoli i
stosunkowo łatwo zniweczyć ich osiągnięcia. Pomimo tych ograniczeń związanych z trwałością
efektów projektu, a co za tym idzie i programu do aspektów, które pozostaną na dłużej można zaliczyć
zdobycie umiejętności posługiwania się językiem polskim przez uczestników kursu oraz mieszkania
przyznane przez TBS i obietnica Urzędu m. ST Warszawy przekazania cyklicznie określonej puli
mieszkań dla kolejnych uchodźców. Pomiar trwałości wydaję się w przypadku działania 2 stosunkowo
najprostszy w całym EFU należy jedynie w ramach Indywidualnych Programów Integracyjnych
systematycznie zbierać informacje świadczące o trwałości.
Poziom instytucjonalny
Natomiast na poziomie instytucjonalnym projekt niewątpliwie wykorzystał swoją szansę do budowania
trwałego systemu opieki nad osobami, które uzyskały status uchodźcy, tym bardziej, że jest to niejako
kontynuacja polsko-holenderskiego twinning pod nazwą „Opracowanie i wdrożenie polskiej polityki w
dziedzinie integracji uchodźców”.
Na system ten składa się utworzenie sieci współpracujących organizacji, takich jak np. Caritas Diecezji
Warszawskiej oraz Polska Akcja Humanitarna. Ponadto w ramach projektu prowadzone były szkolenia
dla nauczycieli i urzędników, które w przyszłości mogą zaowocować ułatwianiem przez nich procesów
asymilacji dla uchodźców.
39
1.3. DZIAŁANIE 3
Kontekst działania
W sytuacji, gdy w wyniku ostatecznej decyzji cudzoziemcowi odmówiono nadania statusu uchodźcy i
udzielenia zgody na pobyt tolerowany cudzoziemiec może zostać wydalony z terytorium RP, jeżeli
dobrowolnie nie opuści jej granic w wyznaczonym terminie. Podobna sytuacja występuje w przypadku
osób, w odniesieniu, do których zanikła przyczyna, z uwagi na którą udzielono ochrony, albo z powodu
której opuścił kraj.
Jednym z rozwiązań jest dobrowolna repatriacja do kraju pochodzenia 26 . Ustawowo gwarantuje się
osobom, które zdecydują się na to rozwiązanie, pokrycie kosztów podróży najtańszym środkiem
transportu oraz kosztów wyżywienia na czas tej podróży.
Już sama definicja repatrianta, jako uchodźcy, który wraca do kraju pochodzenia i w którym powinna
być mu zapewnione bezpieczeństwo i pomoc w reintegracji społecznej, ekonomicznej i politycznej,
wskazuje na szczególny rodzaj pomocy, jaką powinno się objąć repatriantów.
Dobrowolna repatriacja uchodźców do kraju pochodzenia jest zdaniem UNHCR najlepszym
rozwiązaniem, ale tylko w sytuacji, gdy warunki panujące w danym kraju pozwalają na bezpieczny
powrót 27 . Niezbędne staje się, zatem stworzenie kompleksowego zestawu narzędzi, pozwalających
właściwie ocenić rzeczywistą sytuację w kraju pochodzenia oraz udostępniać niezbędne dane
zainteresowanym osobom. Wsparcie repatriantów powinno odbywać się także poprzez szkolenia w
zakresie przydatnym po powrocie do kraju pochodzenia oraz pomocy w osiedleniu się w kraju
pochodzenia.
Cel
Realizowanie pilotażowych projektów dobrowolnej repatriacji
•
Dostarczenie materiałów informacyjnych i porad do ok. 200 osób
•
Pomoc w dobrowolnej repatriacji ok. 100 osobom
W ramach działania realizowany był jeden projekt, ocena działania = ocena projektu.
Nazwa projektu
Beneficjent
Projekt pilotażowy – dobrowolna repatriacja i
reintegracja cudzoziemców, którzy nie uzyskali
statusu uchodźcy, azylu lub ochrony czasowej w
Polsce lub zrezygnowali z ubiegania się o jedną z
w/w form pomocy
26
Międzynarodowa
(IOM)
Organizacji
ds.
Migracji
Dobrowolnym repatriantem może być także osoba będąca w trakcie procedury ubiegania się o status uchodźcy lub zgody na
pobyt tolerowany.
27
Zgodnie ze sprawozdaniem URiC w 2004 r. przeznaczono na ten cel 13 588 zł, nie podano liczby osób, które skorzystały z tej
pomocy.
40
EFEKTYWNOŚĆ
Z założonych we wniosku o współfinansowanie rezultatów najprawdopodobniej w znacznym stopniu
zrealizowano oba. Co prawda nie określono liczby osób, które zostały poinformowane o możliwości
dobrowolnego powrotu, ale biorąc pod uwagę deklarowaną liczbę potencjalnych zainteresowanych
można założyć realizację tego rezultatu. W przypadku pomocy w dobrowolnej repatriacji wsparcia
udzielono nieco mniejszej liczbie osób niż planowano.
Działanie 3: Repatriacja
•
Dostarczenie materiałów
porad do ok. 200 osób
i
•
Rozpowszechnienie
informacji
Organizacji Pozarządowych
•
Pomoc w dobrowolnej repatriacji ok. 100
osobom
•
85 osób wróciło do ojczyzny
•
60 osobom udzielono pomocy
reintegracyjnej
informacyjnych
wśród
Poniższa tabele prezentuje prowadzone w ramach projektu efekty 28 w zestawieniu z zakładanym
rezultatami.
IOM
Spodziewane rezultaty wniosek
Przygotowanie programu
dobrowolnych powrotów
Nawiązanie współpracy instytucjami rządowymi i organizacjami
pozarządowymi zajmującymi się uchodźcami
Nawiązanie współpracy z konsulatami w Polsce, z których pochodzą
uchodźcy
Rozpowszechnienie informacji
o możliwości powrotu
Informacja o projekcie rozpowszechniona była w miejscach przyjmowania
uchodźców oraz organizacjach pozarządowych zajmujących się
uchodźcami
80 imigrantów wróci do
swojego ojczystego kraju
85 imigrantów wróciło do swego ojczystego kraju
28
29
41
Udzielenie pomocy w
reintegracji osobom które
zdecydowały się na powrót do
ojczyzny
60 osób otrzymało pomoc reintegracyjną w kraju zamieszkania (ojczyźnie)
Zebranie i analiza danych
dotyczących zainteresowanych
dobrowolnym powrotem
68 niezrealizowanych aplikacji powrotu (ze 118)
33 osoby zrezygnowały z powrotu do ojczystego kraju
Zebranie danych i analiza
dotycząca dobrowolnych
repatriantów, którzy skorzystali
z pomocy reintegracyjnej
•
•
•
59 osób otrzymało całą przyznaną pomoc
1 osoba umarła
6 nie wypełniło zobowiązań wynikających z umowy, zaprzestało
kontaktu z biurem IOM
Sukcesem projektu jest niewątpliwie to, że się odbył i udało się zrealizować zakładane na poziomie
projektu cele. W początkowym okresie realizacji beneficjent końcowy wskazywał na brak lub
minimalne zainteresowanie projektem. Na uwagę zasługuje również fakt, że pomoc jest
kontynuowana w przypadku 70% z osób, którym umożliwiono powrót.
W trakcie realizacji projekty można wyróżnić następujące problemy:
•
początkowy brak zainteresowania proponowanymi w ramach projektu działaniami;
•
brak możliwości udzielenia wsparcia wszystkim zainteresowanym;
•
opóźnienia w cyrkulacji dokumentów dotyczących projektu pomiędzy WWPWP a beneficjentem
końcowym.
Czy system zarządzania okazał się skuteczny? (skuteczność i przystępność formularzy,
procedur, etc.)
Z jednej strony projekt realizowany w ramach działania 3 charakteryzował się wysoką skutecznością,
ze względu na duże doświadczenia IOM w korzystaniu ze środków unijnych, nie było problemów
pojawiających się w innych działaniach (projektach) wynikających z małego doświadczenia w
zarządzaniu funduszami unijnymi. Z drugiej jednak strony pojawiły się kłopoty z terminowością IOMu,
w realizacji niektórych zobowiązań wobec WWPWP.
UŻYTECZNOŚĆ
Zasada funkcjonowania projektu oparta jest w dużej mierze na woli zainteresowanych, tak więc
można powiedzieć, że działanie 3 odpowiedziało na potrzeby beneficjentów ostatecznych.
Jednocześnie bardzo trudno jest oszacować skalę zapotrzebowania na wsparcie osób, które nie
uzyskały statusu uchodźcy i zgodny na pobyt tolerowany, w zakresie powrotu do kraju ojczystego.
Teoretycznie powinny to być wszystkie osoby, które nie uzyskały ww statusu. Jednakże w grę wchodzi
tu jeszcze inny czynnik – chęć powrotu, bez niego nie można zaliczyć danej osoby do potencjalnie
zainteresowanych projektem. Jedyna informacja, jaką posiadają ewaluatorzy to deklaracja osoby
reprezentującej projekt udzielona podczas wywiadu. Według jej opinii zainteresowanie ok. dwukrotnie
przekroczyło możliwości projektu, czyli powinno się kształtować na poziomie 160 – 170 osób.
42
Bazując na tych informacjach można powiedzieć, że projekt pokrył ok. 50% zapotrzebowania na
dobrowolną repatriację.
Jednocześnie osoba reprezentująca projekt podczas wywiadu wskazywała, że nie można byłoby
realizować zaplanowanych działań, gdyby nie fundusze EFU.
Jedynym efektem ubocznym na jaki trafiono w trakcie analizy projektu jest nieco większa liczba osób,
które zostały objęte projektem niż planowano.
WYDAJNOŚĆ
programu?
Projekt tego typu był w Polsce realizowany po raz pierwszy, brak jest więc możliwości odniesienia
nakładów poniesionych na niego do jego efektów w porównaniu z innymi działaniami. Podobne
działania prowadzi URiC, ale ograniczają się one głównie do pokrycia kosztów transportu do ojczyzny.
TRWAŁOŚĆ
programu?
Poziom beneficjentów ostatecznych
Na poziomie beneficjentów końcowych trudno jest na razie o ocenę trwałości. Repatriacja
charakteryzuje się długim okresem oczekiwania na efekty, jedynym elementem wskazującym na
trwałość jest informacja, że z 66 osób, które zgłosiły się biura IOM po powrocie do ojczystego kraju 59
otrzymało przyznany grant w całości. W przyszłości trwałość można byłoby badać w oparciu właściwie
jedynie o autoewaluacje IOM prowadzone w krajach, do których udali się beneficjecji ostateczni.
Poziom instytucjonalny
IOM jest dużą międzynarodową organizacją i fundusze przyznane z EFU w niewielkim stopniu mogą
wpłynąć na trwałość instytucji. Jednak w dużej mierze kontynuacja tego typu działań „repatriacyjnych”
zawsze będzie uzależniona od przyznanych z zewnątrz środków publicznych.
1.4. COUNTERFACTUAL SITUATION
Starając się ustalić jak wyglądałaby sytuacja gdyby organizacje, które realizowały projekty w ramach
EFU nie otrzymały środków, zapytano zarówno beneficjentów końcowych i przedstawicieli WWPWP o
opnie. Okazało się, że w przypadku instytucji państwowych (URiC, WUM) brak środków spowodowałby
ograniczenia działań, robienie ich na mniejsza skalę lub/i w mniejszym zakresie. Natomiast, jeśli
chodzi o organizacje pozarządowe, (IOM, Klinika Prawa UW) to najprawdopodobniej nie rozpoczęłyby
działań lub szukałyby innych źródeł finansowania. Natomiast wg przedstawicieli Kliniki Prawa UW bez
wsparcia finansowego EFU projekt mógłby być prowadzony jedynie stacjonarnie i w zdecydowanie
mniejszym zakresie.
43
1.5. SPÓJNOŚĆ / KOMPLEMENTARNOŚĆ
Cele i kwalifikujące się działania w ramach Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL – Temat I
Cele :
1.Poprawa systemu opieki instytucjonalnej,
2.Rozwój analiz i badań zmierzających do zdiagnozowania i prognozowania zjawiska napływu uchodźców oraz sytuacji tych grup na rynku pracy,
3.Wzrost świadomości społecznej w tym obszarze.
Działania :
A) Poprawa systemu i prognozowania zjawiska napływu osób ubiegających się o status uchodźcy w Polsce,
B) Dostosowanie systemu pomocy do potrzeb beneficjentów w zakresie umiejętności językowych, szkoleń zawodowych, informacji o kulturze, prawach i
obowiązkach, a także możliwościach zatrudnienia,
C) Wzmocnienie instytucji państwowych i organizacji pozarządowych realizujących politykę państwa w tym zakresie,
D) Tworzenie sieci partnerstwa i współpracy instytucji zajmujących się problematyką osób ubiegających się o status uchodźcy,
E) Transfer dobrych rozwiązań w tym zakresie dzięki współpracy ponadnarodowej,
F) Podniesienie poziomu świadomości społecznej na temat wielokulturowości poprzez działania edukacyjne i promocyjne
Kwalifikujące się cele i
działania
Cele projektów realizowanych w ramach EFU
Komentarz
Instytucja
Działanie 1. Przyjmowanie
Cele z EQUAL
1.Poprawa systemu
instytucjonalnej
opieki
Działania z EQUAL
Cele projektu odpowiadają
jednemu
elementów
działania B) umiejętności
prawnych
- poprawa rzeczywistej sytuacji uchodźców o niskim i
bardzo niskim statusie majątkowym poprzez
zapewnienie swobodnego dostępu do bezpłatnej,
rzetelnej pomocy prawnej,
- poprawa sytuacji procesowej uchodźców w stosunku
do organów sądowniczych oraz administracji
publicznej,
- poprawa sytuacji prawnej i - w dłuższej
perspektywie – życiowej małoletnich cudzoziemców
Program realizowany przez Klinikę Prawa
mógłby być realizowany w ramach programu
EQUAL,
szczególnie
po
wprowadzeniu
modyfikacji
ukierunkowujących
go
na
beneficjentów posiadających zezwolenia na
pracę.
Ponadto można byłoby go stosunkowo łatwo
rozszerzyć
o
komponent
podnoszący
świadomość na temat wielokulturowości.
1.Fundacja
Prawa UW
Klinika
działania
bez opieki,
- wpływ na poprawę sytuacji życiowej cudzoziemców
w wyniku pozytywnie zakończonej sprawy,
- udział w tworzeniu precedensowych rozwiązań
prawnych w ramach świadczenia
cudzoziemcom
bezpłatnego poradnictwa prawnego,
- udział w kształtowaniu dobrej praktyki stosowania
prawa migracyjnego przez polską administrację
publiczną,
kontrola
legalności
administracji publicznej,
rozstrzygnięć
polskiej
- zacieśnienie współpracy z innymi organizacjami i
instytucjami, zwłaszcza zajmującymi się prawami
dzieci.
Odpowiada celom z EQUAL
1.Poprawa systemu opieki
instytucjonalnej,
3.Wzrost
świadomości
społecznej w tym obszarze
Częściowo cel 2 Rozwój
analiz i badań zmierzających
do
zdiagnozowania
i
prognozowania
zjawiska
napływu uchodźców
Działania A) B) i F)
Rezultaty w wymiarze indywidualnym:
- poprawa stanu zdrowia psychicznego beneficjentów
(zmniejszenie ryzyka depresji,
lęków o podłożu
neurotycznym, stresu, wzmocnienie równowagi
psychicznej i asertywności oraz poczucia własnej
wartości,
- efektywniejsze korzystanie z polskiego systemu
edukacyjnego przez grupę dzieci uchodźców, poprzez
opiekę psychologiczną i pedagogiczną,
- poprawa dostępu do świadczeń medycznych i
poszerzenie ich zakresu, skutkujące poprawą stanu
zdrowia cudzoziemców,
- poprawa warunków materialnych indywidualnych
45
Komentarz
Instytucja
W
ramach
projektu
nieprzewidzianym
rezultatem okazało się nawiązanie współpracy
z innymi organizacjami zajmującymi się
problemami prawnymi osób starających się o
status uchodźcy co koresponduje z działaniem
D).
Można powiedzieć, że w realizowanym
zakresie projekt stanowi uzupełnienie jest komplementarny wobec EQUAL.
Jednakże
po
wprowadzeniu
wspomnianych wyżej
modyfikacji
mógłby być realizowany ze środków
EQUAL.
Projekt realizowany przez Caritas wyraźnie
wpisuje się w dwa z celów przyjętych w
EQUAL, a także częściowo wpisuje się w cel 2.
Obejmuje proponuje on kompleksową opiekę
nad osobami ubiegającymi się o status
uchodźcy w Polsce. Jednakże, ze względu na
to, że osoby te nie mają możliwości
wykonywania legalnej pracy w Polsce nie
może wpływać, w krótkim terminie na
możliwość ich zatrudnienia. W związku z
tym w zakresie jaki był realizowany
można
powiedzieć,
że
stanowił
uzupełnienie działań, które można
byłoby podjąć w ramach EQUALu.
Należy zaznaczyć, że projekt był
2.Caritas
działania
Komentarz
osób poprzez korzystanie z wsparcia w postaci
odzieży, obuwia, artykułów higienicznych i pomocy do
nauki,
szczególnie nakierowany na osoby,
które nie mogą legalnie podjąć w Polsce
pracy.
Instytucja
- zabezpieczenie dostępu do procedury uchodźczej i
przestrzeganie Praw Człowieka,
Rezultaty w wymiarze społecznym:
- zapobieżenie izolacji społecznej cudzoziemców, a w
konsekwencji
zmniejszenie
ryzyka
zachowań
przestępczych oraz wykluczenia społecznego,
uzyskanie
stabilizacji
emocjonalnej
przez
cudzoziemców w trudnej sytuacji psychologicznej,
skutkujące odzyskaniem kontroli na życiem własnym i
rodziny,
- zwiększenie szans uchodźców na włączenie do rynku
pracy, a tym samym odciążenie systemu pomocy
społecznej,
- zdiagnozowanie problemów populacji uchodźców,
- uwrażliwienie społeczeństwa polskiego na ważne
zjawiska, związane z pojawieniem się i pobytem w
Polsce cudzoziemców, a w szczególności uchodźców,
- wywieranie wpływu na politykę azylową w Polsce i
Unii Europejskiej,
- ustabilizowanie struktur migracyjnych Caritas, a tym
samym systemu pozarządowego wspierającego
cudzoziemców w Polsce.
Bezpośrednio nie odpowiada
celom EQUAL
- Ocena stanu zdrowia uchodźców,
- Umożliwienie dostępu do specjalistycznej diagnostyki
46
Projekt prowadzony przez PMM w bezpośredni
sposób nie dotyka celów i działań zawartych
w EQUAL. Jednakże pośrednio poprzez
3.Polska Misja
Medyczna
działania
Komentarz
i leczenie u osób jej wymagających,
- Ukierunkowanie zmian w sposobach realizacji opieki
medycznej celem dostosowania jej do wymogów
wynikających z umów międzynarodowych oraz
standardów wewnętrznych RP,
Nie odpowiada celom EQUAL
- Poprawa systemu wentylacji i ocieplenie budynków
Ośrodka dla Uchodźców w Czerwonym Borze. W
ramach ww. robót budowlanych przewidziano:
Poprawę systemu wentylacji, obejmującą:
•
wymurowanie
kanałów
wentylacyjnych
wyniesieniem ich ponad dach,
•
przemurowanie istniejących i
nowych kominów wentylacyjnych.
•
Docieplenie stropodachu budynku:
•
zerwanie istniejącego pokrycia z uzupełnieniem
braków,
•
ułożenie ocieplenia z płyt z wełny mineralnej,
•
ułożenie papy termozgrzewalnej podkładowej i
wierzchniego pokrycia dachu.
z
wmurowanie
Ocieplenie ścian zewnętrznych:
•
zbicie istniejącego tynku,
•
zamocowanie płyt styropianowych,
•
nałożenie siatki i tynku,
- W ramach projektu przewidziano zapewnienie
odzieży i obuwia dla 1000 osób, przebywających w
47
poprawę stanu zdrowia może wpływać
na
efekty
uzyskiwane
przez
beneficjentów ostatecznych i jedynie z
tej perspektywy, pośrednio może być
uważany jako komplementarny wobec
EQUAL.
EQUAL w bezpośredni sposób nie koncentruje
się na zapewnieniu podstawowych warunków
„bytowych” dlatego projekt realizowany przez
URiC nie wpisuje się ani w jego cele, ani w
działania. Dodatkowo projekt URIC jest
częściowo projektem inwestycyjnym, który w
żaden sposób nie mógłby być sfinansowany
ze środków EFS. Jednak wielu badaczy FS
podkreśla fakt, iż największe efekty przynoszą
projekty zintegrowane, które zawierają część
inwestycyjna (finansowana z ERDF) oraz
doradczo-usługową
(EFS).
Projekt
w
sposób
bezpośredni
nie
jest
komplementarny wobec EQUAL.
Instytucja
4.URiC
działania
Komentarz
Instytucja
ośrodkach dla cudzoziemów ubiegających się o
nadanie statusu uchodźcy lub azyl, poprzez
dystrybucję bonów towarowych
Działanie 2: Integracja
Odpowiada celom EQUAL
1.Poprawa systemu opieki
instytucjonalnej,
2.Rozwój analiz i badań
zmierzających
do
zdiagnozowania
i
prognozowania
zjawiska
napływu uchodźców oraz
sytuacji tych grup na rynku
pracy,
3.Wzrost
świadomości
społecznej w tym obszarze.
Działania A), B), C), D), E),
F).
Działanie A. 1
Opracowanie
instytucjonalnego
systemu
integracyjnego dla uchodźców z województwa
mazowieckiego opartego na ekspertyzie warunków
integracji i stanu przygotowania służb publicznych i
organizacji pozarządowych w aspekcie świadczenia
usług społecznych dla uchodźców,
Działanie A. 2
Stworzenie
sytemu
monitorowania
będących w procesie integracji,
uchodźców
Działanie A. 3
Szkolenie kadry pracującej z uchodźcami na terenie
woj. mazowieckiego. Przeprowadzenie szkoleń kadry z
instytucji publicznych i organizacji niezależnych,
organizowanie
forum
wymiany
informacji
i
doświadczeń,
Działanie A.4
Opracowanie programu kształcenia nauczycieli z
zakresu problematyki uchodźczej i przeszkolenie około
100
nauczycieli
w
zakresie
programu.
Rozpowszechnienie w urzędach 500 plakatów
informacyjnych z wzorami dokumentów, którymi
posługują się cudzoziemcy w celu poprawy stan
wiedzy urzędników w tym zakresie,
48
Projekt proponowany przez WUM bardzo
dobrze wpisuje się w EQUAL, w zasadzie bez
istotnych zmian mógłby być finansowany
przez EQUAL. Oczywiście uwzględniając
charakterystyczne podejście IW EQUAL do
identyfikacji
beneficjenta.
Dlatego
w
realizowanym
wymiarze
można
stwierdzić,
że
projekt
uzupełniał
zarówno cele jak i działania EQUAL.
5.WUM
działania
Komentarz
Instytucja
-Podniesienie poziomu świadomości społecznej
poprzez przeprowadzenie akcji informacyjnej nt.
problematyki uchodźczej,
Działanie B.2
Organizacja kursów nauki języka polskiego, wiedzy o
Polsce i orientacji zawodowej dostosowanych do
indywidualnych potrzeb uchodźców. Przygotowanie i
wdrożenie propozycji programowej nauki języka
połączonej z nauką o kulturze, zwyczajach i
społeczeństwie polskim uwzględniającej przedziały
wiekowe, wykształcenie, zdolności językowe,
Działanie B.3
Stworzenie uchodźcom możliwości korzystania z
kompleksowego
poradnictwa
specjalistycznego
poprzez otwarcie w Warszawie Biura ds. Uchodźców
prowadzonego
przez
Caritas
Archidiecezji
Warszawskiej,
Działanie B.4
Poprawa sytuacji mieszkaniowej uchodźców w
początkowej fazie procesu integracji poprzez
organizację i obsługę systemu mieszkań rotacyjnych
(Caritas Archidiecezji Warszawskiej) oraz prowadzenie
„Domu
Uchodźcy”
(Fundacja
Polska
Akcja
Humanitarna).
Nie odpowiada celom EQUAL
•
•
•
Przygotowanie programu dobrowolnych
powrotów
Rozpowszechnienie informacji o możliwości
powrotu
80 imigrantów wróci do swojego ojczystego
49
Projekt realizowany w ramach działania 3
posiada całkowicie odmienny charakter niż
EQUAL, np. ze względu na działania
prowadzone jedynie w innym kraju niż Polska.
Co prawda stosowane w trakcie projektu
IOM
działania
•
•
•
kraju
Udzielenie pomocy w reintegracji osobom które
zdecydowały się na powrót do ojczyzny
Zebranie i analiza danych dotyczących
zainteresowanych dobrowolnym powrotem
Zebranie danych i analiza dotycząca
dobrowolnych repatriantów, którzy skorzystali z
pomocy reintegracyjnej
50
Komentarz
metody realizacji mogą być podejmowane
także
w
ramach
EQUAL,
ale
cele
przyświecające działaniu 3 nie mogą być
traktowane jako komplementarne.
Instytucja
1.6. WNIOSKI I REKOMENDACJE
Wnioski
Kluczowe osiągnięcia Programu
•
Większość 30 celów i rezultatów zakładanych we wniosku o współfinansowanie na rok 2004
została osiągnięta.
•
W ramach prowadzonych projektów przygotowano kilka opracowań naukowych starających
się w sposób systematyczny dotknąć kwestii problemów osób starających się o status
uchodźcy oraz uchodźców.
•
W realizowanych, w ramach Programu, projektach zwraca uwagę całościowe podejście do
pojawiających się problemów poprzez: aspekt prawy, psychologiczny, społeczny, medyczny.
•
Jako instytucja wdrażająca WWPWP wykazywała się elastycznością pod względem reakcji na
prośby o modyfikację w projektach. Działania takie w znaczny sposób przyczyniły się do
powodzenia realizacji projektów.
Płynna współpraca z beneficjentami końcowymi w trakcie realizacji projektów.
Program umożliwił realizację działań, które w przypadku braku dostępności środków nie
byłyby realizowane, lub byłyby realizowane w mniejszym stopniu.
W związku z dużymi różnicami kursowymi na niekorzyść beneficjentów końcowych projekty,
by zostać zrealizowane, musiały zwiększać swoją wydajność.
•
•
•
Największe problemy Programu
30
•
Małe doświadczenie niektórych beneficjentów z wykorzystaniem funduszy unijnych, owocujące
np. koniecznością zwrotu błędnie sklasyfikowanych środków.
•
Brak sposobu oceny jakości działań podejmowanych w projektach realizowanych w ramach
EFU 2004.
•
Nie wszystkie projekty w tym samym czasie osiągały wymagany do otrzymania kolejnej
transzy poziom finansowania, w związku z tym organizacje, które pierwsze wydatkowały
środki musiały czekać kilka miesięcy na uzyskanie kolejnej transzy.
•
Relatywnie niewielka ilość złożonych wniosków
•
Niewielki zasięg działań nakierowanych na osoby posiadające pobyt tolerowany
•
Sygnały od beneficjentów końcowych
psychologicznego i psychiatrycznego.
•
Opóźnienia w przekazaniu środków prze KE.
•
Brak możliwości oszacowania jakości działań prowadzonych w ramach prowadzonych
projektów.
•
Stosunkowo niewielka liczba działań w Programie nakierowanych na edukację oraz na kwestie
związane ze znalezieniem pracy (elementy pojawiają się w jednym z projektów realizowanych
w ramach działania 1).
mówiące
o
niedostatecznej
skali
wsparcia
Ze względu na sposób prowadzenia monitoringu projektów nie jest możliwe ustalenie precyzyjnie procentowo lub punktowo
stopnia, w jakim cele Programu zostały osiągnięte, można posłużyć się jedynie kategorią opisową.
Inne kwestie związane z Programem
•
•
Niewielka ilość opracowań i systematycznych opisujących rodzaje i skalę problemów
związanych z przyjmowaniem, opieką i wsparciem udzielanym osobom starającym się o status
uchodźcy.
Instytucje składające wnioski o dofinansowanie projektów w ramach EFU 2004 występowały o
znaczne procentowo udziały na realizację swoich działań
Rekomendacje
Rekomendacja 1.1. Wdrożenie systemu promocji EFU
Działania: Wzmożenie (poszerzenie) działań mających na celu zwiększenie liczby instytucji
zainteresowanych współfinansowaniem projektów z EFU. Może to nastąpić np. poprzez: stworzenie
listy korespondencyjnej potencjalnych beneficjentów końcowych EFU w celu systematycznego
informowania o kluczowych wydarzeniach związanych z funduszem, tym samym zachęcając do
uczestnictwa w procesie aplikacyjnym kolejnych edycji EFU. Stworzenie forum dyskusyjnego
umożliwiającego wymianę doświadczeń i informacji pomiędzy obecnymi, a także potencjalnymi
beneficjentami oraz innymi zainteresowanymi powyższą tematyką.
Adresowane problemy: Zwiększenie zainteresowania beneficjentów procesem aplikacyjnym do
EFU.
Rekomendacja 1.2. Przygotowywanie opracowań systematyzujących wiedze na temat
problemów związanych z uchodźcami w Polsce
Działania: W ramach realizowanych projektów lub działań WWPWP można rozważyć zlecenie
opracowania analiz w sposób systematyczny prezentujący najważniejsze problemy i ich skalę wśród
uchodźców oraz osób starających się o status uchodźcy w Polsce.
Adresowane problemy: Brak lub niedostatek systematycznego rozpoznanie problemów dotyczących
uchodźców i osób starających się o status uchodźcy w Polsce.
Rekomendacja 1.3. Odpowiednie przygotowanie beneficjentów końcowych do realizacji
projektu w ramach EFU poprzez cykl warsztatów / szkoleń
Działania: Opracowanie i przeprowadzenie szkoleń na poziomie:
•
•
procesu aplikacyjnego – szkolenie z zakresu opracowania wniosków zgodnie ze stosowanymi
praktykami w funduszach strukturalnych.
realizacji projektów - monitoringu, rozliczeń finansowych, kwalifikowalności kosztów, autoewaluacji oraz innych aspektów niezbędnych do prawidłowego zarządzania projektem
Adresowane problemy: Problemy pojawiające się wśród instytucji biorących udział w Programie, a
posiadających niewielki staż w zakresie korzystania z funduszy unijnych w różnych aspektach
realizowanych projektów.
Rekomendacja 1.4. Utrzymanie elastyczności w podejściu do realizowanych projektów
Działania: W fazie początkowej realizacji programu, proponujemy utrzymanie dotychczasowego
elastycznego podejścia do beneficjentów końcowych uwzględniając ich niewielkie doświadczenie w
realizacji podobnych działań z wykorzystaniem środków unijnych.
52
Adresowane problemy: Niektórzy z beneficjentów końcowych mają niewielkie doświadczenie w
prowadzeniu projektów finansowanych ze środków unijnych.
Rekomendacja 1.5. Zwiększenie znaczenia wsparcia psychologicznego dla beneficjentów
ostatecznych
Działania: W projektach, które zawierały komponent związany z asystą psychologiczną zwracano
uwagę na niedoszacowanie lub niedostateczną liczbę udzielonych porad psychologicznych i
psychiatrycznych wśród beneficjentów. Wskazywano na to, że osoby trafiające do Polski często z
pochodzą z obszarów objętych działaniami wojennymi lub innymi okolicznościami wywołującymi
sytuacje traumatyczne.
Adresowane problemy: Beneficjenci ostateczni zarówno starający się o status uchodźcy jak i ci,
którzy go uzyskali obciążeni są często różnego rodzaju dolegliwościami wymagającymi wsparcia
psychologicznego lub psychiatrycznego. Proponowane projekty powinny zawierać tego rodzaju
komponent.
Rekomendacja 1.6. Zwiększenie nacisku na proces uczenia się i wymiany doświadczeń
Działania: EFU jest programem nietypowym operującym w bardzo specyficznym obszarze, na
specyficznej grupie beneficjentów ostatecznych. Dodatkowo beneficjenci końcowy – instytucje i
organizacje operujące środkami EFU mają często bardzo duży know-how pochodzący z lat
doświadczeń w pomocy uchodźcom.(co nie jest jednoznaczne z posiadaniem doświadczenia w
korzystaniu ze środków unijnych)
Wszystkie ewaluacje EFU prowadzone w UE postulują wzmacnianie procesu wymiany doświadczeń w
ramach programu, pomiędzy instytucjami realizującymi projekty. Proponujemy przenieść to na grunt
krajowy. Proponowaną przez nas formą byłyby grupy robocze, na których spotykaliby się
menadżerowie projektów – dzielili się swoją wiedzą i doświadczeniami, jak i problemami napotkanymi
w trakcie wdrażania projektów.
Adresowane problemy: Działania takie podniosą wiedzę wszystkich uczestników programu, w tym
podniosą wiedzę instytucjonalną samej WWPWP, jak i ułatwią jej bieżące wdrażanie programu (lepszy
kontakt z menadżerami projektów, zrozumienie ich potrzeb, problemów, które napotykają).
Rekomendacja 1.7. Zwrócenie uwagi na całościową obsługę beneficjentów w ramach
wyodrębnionych działań
Działania: w związku ze złożonością problemów dotyczących osób starających się o status uchodźcy
w Polsce proponujemy, na poziomie programu, już na etapie oceny wniosków zwracać uwagę na by w
ramach danego działania zapewniać całościową obsługę beneficjentów ostatecznych, proponując im
usługi z różnych obszarów np. wsparcie medyczne, prawne, psychologiczne itd. w ramach danego
działania.
Adresowane problemy: W podejściu do beneficjentów ostatecznych powinno się zwracać uwagę na
ich różnorodne potrzeby.
Rekomendacja 1.8. Nawiązanie współpracy z ekspertem zewnętrznym – specjalistą do
spraw szeroko rozumianej tematyki uchodźczej
Działania: Proponujemy by WWPWP nawiązała współpracę z osobą (osobami) mogącymi służyć
wsparciem merytorycznym dotyczącym szczegółowych aspektów związanych ze specyfiką programu.
Adresowane problemy: Wydaje się, że w pracach zespołu zarządzającego Europejskim Funduszem
Uchodźczym może pojawić się potrzeba konsultacji eksperta zewnętrznego wybranych kwestii
merytorycznych związanych ze specyfiką Programu.
53
2. ANALIZA SYSTEMU MONITORINGU I PROPOZYCJA SYSTEMU
WSKAŹNIKÓW
2.1. WPROWADZENIE
Definicja i funkcje monitoringu
Monitoring jest definiowany w dokumentach UE jako „ciągły proces systematycznego zbierania i
analizowania wiarygodnych informacji finansowych i statystycznych (rzeczowych) dotyczących
wdrażania projektów, w celu zapewnienia zgodności realizacji projektów i programu z wcześniej
zatwierdzonymi założeniami realizacji.” 31 Proces ten jest prowadzony w trakcie wdrażania interwencji.
Podstawowymi funkcjami monitoringu są więc:
•
Bieżące sprawdzanie postępów w planowym wdrażaniu interwencji (od strony nakładów,
produktów i rezultatów)
•
Sprawdzanie i ewentualne korygowanie odchyleń od założonego planu
•
Poszerzanie wiedzy operacyjnej instytucji
Dodatkowo monitoring jest ściśle powiązany z ewaluacją (definiowaną jako ocena interwencji według
jej rezultatów, oddziaływania oraz potrzeb, które ma / miała spełnić). Dostarcza danych, które są
później używane w badaniach ewaluacyjnych – to jest danych na temat sytuacji bazowej a więc
sprzed rozpoczęcia projektu i danych na temat postępów we wdrażaniu inwestycji.
Rdzeniem w monitoringu jest więc regularność zbierania użytecznych danych, to jest takich, które
dostarczają pełnej informacji o postępach we wdrażaniu programu (tak finansowej jak i rzeczowej).
Podstawowe elementy systemu monitoringu
Doświadczenia krajów członkowskich UE w zarządzaniu programami publicznymi oraz analizy i studia
porównawcze prowadzone dla programów unijnych pozwalają wyróżnić trzy kluczowe elementy z
składające się na efektywny system monitoringu. 32 Są to:
2. Zarządzanie danymi - zbieranie i wprowadzanie danych, ich obróbka
3. System przechowywania danych - baza danych
Poniżej omawiamy (bazując głównie na EPRC 2003 op.cit. i Taylor et al 2001 op.cit.), każdy z nich.
Na efektywne ramy wskaźników składają się 4 sprawy.
Po pierwsze, jest to lista wskaźników mierzących postępy finansowe (postęp w wydawaniu
przyznanych środków) i rzeczowe (postępy w osiąganiu zakładanych produktów, rezultatów i
oddziaływania).
31
Porównaj: EC (2004): Evaluating EU activities. A practical guide for the Commission Services, DG
Budget, Brussels; MEANS (2003): www.evalsed.info, DG-Regio; EC (2002): Guidelines for the
mechanisms of monitoring and evaluating European Refugee Fund (ERF) co-financed actions in the
period 2000 – 2004, DG Justice & Home Affairs, Brussels
32
Porównaj: EPRC (2003): Monitoring Interreg IIIA Programmes: Principles, International Practice and
Implications for Poland, A component of Part 2 of the Study: “Evaluation of the impact of the PHARE
CBC Poland-Germany 1994-1999 programmes”, WWPWP PL0009.17-L001; MEANS (2003):
www.evalsed.info, DG-Regio; Taylor S, Bachtler J, Povelari L (2001): Information into intelligence:
Monitroing for effective Structural Fund programming, EPRC – IQ Net Paper, Glasgow
54
Po drugie jest to wypracowany standard wskaźników (SMART), obiektywnie weryfikowalnych.
Oznacza on, że każdy, używany w monitoringu wskaźnik (szczególnie wskaźniki rzeczowe) powinien
być: 33
•
Konkretny (Specific) to jest odnoszący się do celu, który ma mierzyć
•
Mierzalny (Measurable) w sposób jakościowy lub ilościowy
•
Dostępny (Available), czyli możliwy do zbierania po uzasadnionych koszach
•
Odpowiedni (Relevant) zaspokajający potrzeby informacyjne menadżerów
•
Z perspektywą czasową (Time-bound) dający jasną wskazówkę, kiedy będą informacje i kiedy
dany cel zostanie osiągnięty
Po trzecie, wybrane wskaźniki powinny dawać możliwość porównań i agregacji:
•
porównania pomiędzy projektami
•
agregacji z poziomu projektów na poziom programu (a więc proste sumowanie postępów z
poszczególnych projektów tak by otrzymać informację o % stopniu zaawansowania programu)
•
porównania pomiędzy programami (program – inne analogiczne programy, bieżący program –
edycje programu z poprzednich lat)
Wreszcie ramy wskaźników powinny być elastyczne, to znaczy dopuszczać możliwość odstępstw od
wzorca. Jest to konieczne, by nie blokować innowacji beneficjentów. Zarządzający programem nigdy
nie będą w stanie przewidzieć wszystkich pomysłów na projekt a co za tym idzie sposobów ich
mierzenia. Zbyt ścisły system wskaźników blokowałby udział w programie tych aplikujących, którzy
mają dobry acz nietypowy (wychodzący poza dotychczasową praktykę) pomysł na projekt.
2. Zarządzanie danymi – zbieranie i wprowadzanie, obróbka (agregacja, raporty, etc.)
Na skuteczne zarządzanie danymi składa się 7 kwestii.
Pierwszą kwestią skutecznego zarządzania danymi jest zbieranie danych od początku,
kompleksowo i systematycznie. Chodzi o 3 rodzaje danych (zarówno w odniesieniu do kwestii
finansowych jak i rzeczowych):
•
zebranie danych kontekstowych – mówiących o tym w jakiej sytuacji został podjęty projekt (jaki
był kontekst środowiskowy, problemy które adresowała interwencja)
•
zebranie danych bazowych – informujących o sytuacji w momencie rozpoczęcia projektu (stan
wyjściowy projektu). Są one następnie punktem odniesienia do porównań w postępach projektu
oraz oceny jego efektów, zmian które dostarczył
•
danych z realizacji operacji – a więc bieżącego dokumentowania działań
Drugą kwestią jest utrzymanie jednolitego formatu i weryfikacja wprowadzanych danych.
Niekonsekwencja w zbieraniu danych (np. podawanie wskaźnika % dla jednych projektów a
liczbowego dla innych), zmiany formatu raportów monitoringowych przy dużym systemie znacznie
utrudniają a czasem uniemożliwiają dokonywanie jakichkolwiek zestawień.
Z tym wiąże się trzecia kwestia - ograniczenie liczby użytkowników systemu. Praktyka nawet
dużych programów z głównego nurtu Funduszy Strukturalnych pokazuje, że jasno wyznaczone
kompetencje (kto zbiera i kto wprowadza oraz weryfikuje dane) gwarantuje że dane są pełne,
utrzymane w porządku i jednolitym formacie. Zdecentralizowany system wprowadzania danych
prowadzi do bałaganu w danych i ich fragmentaryczności.
Kolejną kwestią jest tworzenie raportów wewnętrznych i zewnętrznych. Szybkie, wyczerpujące
raportowanie opiera się oczywiście na możliwości szybkich zestawień danych, kompletności
gromadzonych danych i jednolitym, dostosowanym do potrzeb, przejrzystym formacie raportów. Jest
to powiązane z kwestiami gromadzenia danych.
33
EC (2004): Projec Cycle Management Guidelines, EuropeAid, Brussels
55
Kwestią piątą jest możliwość użycia danych w ewaluacji. Dane z monitoringu są, w sytuacji
idealnej, punktem wyjścia do analiz ewaluacyjnych. Ewaluatorzy mając obraz funkcjonowania
programu, koncentrują się na analizie pogłębionej programu, na poszerzaniu danych o dane
jakościowe, analizują efekty uboczne (nieprzewidziane w planie) oraz oceniają i sugerują lekcje na
przyszłość płynące z programu. Bez danych z monitoringu – szczególnie danych bazowych i
kontekstowych ocena kryteriów efektywności i użyteczności programu jest poważnie ograniczona a
często wręcz niemożliwa. W takich sytuacjach ewaluatorzy koncentrują się, zamiast na analizie, na
uzupełnianiu danych lub próbie rekonstrukcji sytuacji sprzed projektu, czyli de facto na uzupełnieniu
monitoringu.
Kwestią szóstą, nieco sztucznie przez nas wyłączoną z raportowania (chcemy podkreślić tym jej
wagę), jest możliwość bieżących zestawień postępów finansowych z efektami projektów.
Tylko powiązanie poziomu wydatkowania z postępami w realizacji wskaźników rzeczowych daje pełen
obraz bieżącego zarządzania programem, gwarantuje informację o ewentualnych problemach i jest
podstawą do późniejszej ewaluacji (szczególnie od strony wydajności i skuteczności zarządzania).
Wreszcie ostatnią, kwestią jest możliwość bieżących porównań z projektami europejskimi
(benchmarking). Spójny system zarządzania danymi, uwzględniający unijne standardy (praktyki innych
administracji) daje możliwość porównań własnych projektów z projektami i programem realizowanym
w innych krajach. Nie chodzi tu o kontrolę – pokazywania złych i dobrych w skali europejskiej, ale o
uczenie się od najlepszych, podpatrywanie i przenoszenie najciekawszych, najbardziej użytecznych
rozwiązań, które sprawdzają się już w innych krajach.
3. Przechowywanie danych – baza danych
W przechowywaniu danych ważne są trzy kwestie.
Pierwszą jest z zawartość bazy danych. Chodzi o równowagę między kompleksowością zbieranych
wskaźników (tak danych finansowych jak i rzeczowych) a liczbą tych wskaźników (im więcej rekordów
tym większe prawdopodobieństwo, że baza będzie niekompletna). Zawartość bazy powinna oczywiście
dokładnie odzwierciedlać strukturę stworzonych i wymaganych wskaźników.
Drugą kwestią jest struktura i format bazy danych. Doświadczenia europejskie pokazują, że
najprostsze rozwiązania są najlepsze i dają największą stabilność.
Od strony struktury, najprostszym i najbardziej przejrzystym rozwiązaniem jest podział na:
•
Formularz ogólny (dane kontaktowe, nr edycji programu, typ projektu, podstawowe informacje
finansowe i rzeczowe projektu – nakłady, cele, oczekiwane rezultaty)
•
Osobne formularze szczegółowe (wskaźniki szczegółowe produktów, rezultatów, zapiski z
przeprowadzonych kontroli).
Relacyjnie punktem odniesienia jest zwykle projekt, kluczem porządkującym - nr projektu.
Bazy danych mają też jasno wydzielone wskaźniki finansowe od rzeczowych.
Najczęściej stosowana platformą jest Access. Daje on gwarancję kompatybilności, łatwego
przenoszenia danych, współpracy z beneficjentami, którzy nie dysponują skomplikowanym softwarem
a tylko Excelem. Dla dużych programów (np. ERDF) tworzony jest oddzielny software.
Ostatnią kwestią są jasne kompetencje – a konkretnie, kto zarządza bazą, jest odpowiedzialny za
wprowadzanie danych i utrzymanie ich jednolitego formatu. Zwykle kompetencje są scentralizowane.
Beneficjenci są zobowiązani do dostarczania danych Instytucji Zarządzającej drogą elektroniczną, w
określonym formacie (np. w plikach excel), które następnie są transferowane do Access’a. Dla dużych
programów stosowane są struktury zdecentralizowane - beneficjenci mają swoje hasła i login i
wprowadzają raporty w centralną bazę danych przez internet.
56
Specyfika monitoringu EFU
Analizując system monitoringu należy uwzględnić specyfikę Europejskiego Funduszu Uchodźczego.
Chodzi tu o kilka rzeczy.
Po pierwsze beneficjenci ostateczni tego programu są bardzo specyficzną grupą docelową. Kontakt z
nimi jest utrudniony zarówno ze względów psychologicznych, językowych, jak również kulturowych.
Po drugie ta grupa docelowa jest zróżnicowana oraz bardzo mobilna. Stąd trudne do uchwycenia i
policzenia są efekty długoterminowe. Często trudno jest zapewnić ciągłość badania, a badanie opinii
beneficjentów ostatecznych po kilku miesiącach czy latach od zakończenia programu – tak typowe dla
innych programów UE - jest po prostu niemożliwe (np. w przypadku Dz3. uchodźcy opuszczają kraj i
kontakt z nimi się urywa).
Z tym wiąże się trudność w doborze wskaźników jakościowych. Standardowe wskaźniki poziomu
zadowolenia beneficjenta są często nie na miejscu – trudno badać stopień satysfakcji repatriantów
powracających do krajów ogarniętych konfliktami zbrojnymi.
Po czwarte zróżnicowanie występuje również w tematyce projektów. Trudniej jest więc stworzyć
zestandaryzowany system wskaźników (o jednym mianowniku) na poziomie programu, który
obejmowałby wszystkie projekty.
Stąd też, sama Komisja dostrzegające tę specyfikę, w swoich wytycznych pisze jedynie o wskaźnikach
produktu i rezultatu (pomijając wskaźniki oddziaływania)
Wreszcie należy podkreślić, że EFU jest nowym instrumentem. Nie ma jeszcze wypracowanej praktyki i
standardów europejskich monitorowania i ewaluacji tego typu interwencji, jak to jest w przypadku
funduszy strukturalnych czy polityki badań i rozwoju, programów pomocowych dla krajów
zewnętrznych (np. ECHO, MEDA, CARDS).
2.2. ANALIZA I OCENA BIEŻĄCEGO SYSTEMU MONITORINGU
Do analizy bieżącego systemu monitoringu EFU w Polsce zastosowano metodę benchmarkingu
(porównania do modelu idealnego). Punktem odniesienia do oceny bieżącego systemu są Podstawowe
elementy systemu monitoringu (opisane w 3.1.).
Przy każdym z opisanych elementów, uwzględniając specyfikę EFU (opisaną w rozdziale 2.1.)
zadawano następujące pytania:
a. czy dany element istnieje?
b. czy spełnia swoją funkcję?
Wyniki analizy przedstawiono w poniższej tabeli.
57
Tabela. Ocena bieżącego systemu monitoringu EFU
Niezbędne elementy monitoringu
Ocena
Opis stanu bieżącego
System wskaźników
Wskaźniki finansowe
Wskaźniki rzeczowe (produktu i rezultatu)
+
Są kompletne i w pełni kompatybilne ze standardami europejskimi i
wymaganiami systemu kontroli finansowej.
-
Nie ma żadnego jednolitego systemu ani listy wymaganych wskaźników.
Szczątkowe wskaźniki pojawiają się w poszczególnych fiszkach projektów
ale są niespójne i nie przekładają się na podawane dane.
Standard wskaźników finansowych – SMART
+
Używane wskaźniki spełniają standard SMART: są konkretne (Specific),
mierzalne (Measurable), dostępne (Available), odpowiednie do potrzeb
informacyjnych (Relevant), z perspektywą czasową (Time-bounded)
Standard wskaźników rzeczowych – SMART
Brak standardowego zestawu wskaźników.
Możliwość porównań i agregacji (projekt – program, program –
inne programy) – dane finansowe
+
Możliwość porównań i agregacji (projekt – program, program –
inne programy) – dane rzeczowe
-
Tak. Możliwa i realizowana.
Możliwość porównań pomiędzy projektami jest wysoce ograniczona.
Wymagałaby porównywania zapisów z dokumentacji papierowej
projektów.
W praktyce zapisy te są zróżnicowane pod kątem szczegółowości i formy,
niepełne i niekonsekwentne nawet w ramach jednego projektu. Tak więc
obecna możliwość agregacji i porównań na poziomie programu
praktycznie nie istnieje.
Zarządzanie danymi (zbieranie i wprowadzanie, obróbka)
Zbieranie danych finansowych – kompleksowość i
systematyczność
+
Zbieranie danych rzeczowych – kompleksowość i
systematyczność
-
Są zbierane kompleksowo i systematycznie zgodnie z systemem
przepływów finansowych.
Brak systemu zbierania wskaźników. Część z nich jest do odtworzenia z
kompletu dokumentacji projektowej. Są to jednak dane fragmentaryczne,
zależne od podejścia beneficjenta.
58
Ocena
Brak danych kontekstowych, brak danych bazowych dla poszczególnych
projektów, dane z realizacji operacji są szczątkowe.
Format i weryfikacja wprowadzanych danych finansowych
Format i weryfikacja wprowadzanych danych rzeczowych
Liczba użytkowników systemu
Raportowanie – kwestie finansowe
Raportowanie – kwestie rzeczowe
~
-
Dane zbierane w jednolitym formacie. Weryfikowane.
Brak formatu zbierania danych. W raportach z wizyt tylko szczątkowe
informacje na temat postępów w osiąganiu efektów (tylko opis, brak
wskaźników ilościowych i jakościowych).
~
+
-
Ograniczona liczba użytkowników. Relatywnie jasne kompetencje
Możliwość przygotowania prostych raportów
Nie ma możliwości przygotowywania bieżących raportów w oparciu o
bazę danych.
Możliwość użycia danych rzeczowych w ewaluacji
-
Praktycznie nie ma takiej możliwości. Ewaluatorzy podjęli próbę
pozyskania danych bezpośrednio od beneficjentów i z ich dokumentacji
projektowej (a więc de facto odtworzenia danych monitoringowych).
Wyniki są jednak szczątkowe gdyż dane są niespójne, niekompletne, nie
były zbierane na bieżąco i części z nich nie da się już odtworzyć
(utracenie kontaktu z beneficjantami ostatecznymi). Część menadżerów
projektu nie dotrzymała też terminowości dostarczenia danych.
Możliwość bieżących zestawień kwestii finansowych z efektami
projektów
-
Nie ma takiej możliwości, bo nie istnieją zestandaryzowane, regularnie
zbierane informacje o postępach rzeczowych projektów
Możliwość bieżących porównań z projektami europejskimi
(kwestie finansowe)
~
Możliwość bieżących porównań z projektami europejskimi
(kwestie rzeczowe)
-
Istnieje teoretycznie, w praktyce jest ograniczona z powodu
fragmentaryczności systemu na poziomie europejskim
Nie istnieje. Z jednej strony nie ma systemu na poziomie krajowym, z
drugiej nie ma systemu i danych na poziomie europejskim
Przechowywanie danych – baza danych
Zawartość bazy
~
Silna dysproporcja między rodzajami danych. Istnieją dane finansowe, w
bazie brak jednak danych nt kwestii rzeczowych (w szczątkowej formie
59
Ocena
jest miejsce na tekst – opis rezultatów). Nie wpisuje się też do bazy
danych z wizyt monitoringowych.
Struktura i format bazy
~
Oddzielna baza wyłącznie na potrzeby EFU. Prosta i stabilna platforma
Access, przejrzysta i łatwa w obsłudze.
Jest przejrzysty formularz ogólny danych finansowych, brak formularzy
wskaźników produktów i rezultatów.
Kompetencje (kto zarządza bazą)
+
Ograniczona liczba osób. Warto jednak sprecyzować kompetencje i
zakres wprowadzanych danych przez 1-2 pracowników odpowiedzialnych
za EFU.
Legenda:
- Brak lub obecność w formie szczątkowej
~ Obecność w ograniczonej formie
+ Jest, rozwinięty
60
Podstawowym wnioskiem z przeprowadzonej analizy jest, iż system monitoringu jest wyraźnie
asymetryczny. Struktura i procesy poświęcone monitoringowi finansowemu są rozwinięte i nie
wymagają większych korekt. Natomiast monitoring rzeczowy projektów, a w konsekwencji i całego
programu występuje w formie szczątkowej (czy raczej embrionalnej, zważywszy na początek
programu). Brak jest jego podstawowych elementów to znaczy:
•
Jasnego systemu wskaźników – czyli tego co należy zbierać,
•
regularnego zbierania danych, procedur zbierania i weryfikacji tychże danych,
•
struktury przechowywania danych (format bazy).
Z uwagi na tę asymetrię nie można więc mówić o jakimkolwiek połączeniu czy wzajemnym
uzupełnianiu się kwestii finansowych i rzeczowych (co jest w zasadzie wymagane do całościowego
monitoringu programu).
Naszym zdaniem obecne wady systemu monitoringu są zrozumiałe i uzasadnione na tym etapie
rozwoju programu i dają się wyjaśnić trzema sprawami.
1. Nacisk na monitoring finansowy i marginalizowanie monitoringu rzeczowego wynika wprost z
samych dokumentów UE poświęconych EFU. W Decyzji Rady monitoring i ewaluacja są jedynie
zasygnalizowane z przypisaniem bardzo ogólnych kompetencji organom krajowym – bez podania,
typowych dla innych polityk funkcji monitoringu i kryteriów ewaluacji. 34 W Decyzji Komisji
odnoszącej się do EFU M&E są całkowicie pominięte. 35 Wyeksponowane są za to i szeroko
omówione kwestie kontroli finansowej, procedury audytu, etc.
2. Jest to pierwsza edycja Programu. System dopiero powstaje. Z uwagi na to, oraz na krótkie
terminy jako priorytet WWPWP przyjęła bieżące zagospodarowanie funduszy i zapewnienie
poprawności procedur finansowych. Monitoring rzeczowy był traktowany drugorzędnie. Jak
pokazują doświadczenia europejskie jest to typowa strategia we wstępnej fazie programu.
3. Brakowało dobrych wzorców. Analogiczna dysproporcja pomiędzy monitoringiem finansowym a
rzeczowym pojawiała się w krajach starej UE w początkach wdrażania EFU (2001-2002). Wynikało
to po części z trudności w mierzeniu efektów EFU, po części z nowości programu, wreszcie z braku
wypracowanych doświadczeń i praktyk (patrz ramka).
Problemy w monitoringu EFU – doświadczenia krajów UE15
We wnioskach z ewaluacji EFU 2001-2002 w Irlandii zwrócono uwagę, że podczas gdy znaczący
akcent został postawiony na monitoring finansowy, pominięto całkowicie monitoring rzeczowy
(osiągania założonych celów) – zarówno jakościowych jak i ilościowych.
System monitoringu został oceniony krytycznie dla EFU Holandia 2001-2002. Według oceny
ewaluatorów monitoring projektów jak i programu był skoncentrowany wyłącznie na procedurach i
kwestiach finansowo-administracyjnych, nie na rzeczywistej zawartości projektów, ich postępach i ich
efektach. Co więcej narzucone formy sprawozdań, nie dostarczając konkretnych informacji, stanowiły
tylko dla beneficjentów dodatkowe a niepotrzebne obciążenie.
W przypadku EFU 2001-2002 we Francji, badania menadżerów EFU pokazały powszechność opinii, że
system monitoringu istniał w szczątkowej formie, lub wcale oraz że nie było żadnego źródła pomocy i
konsultacji dla beneficjentów w przypadku nawarstwiających się niejasności.
34
Porównaj: Council Decision of 28 September 2000 establishing a European Refugee Fund
(2000/596/EC), Chapter IV art 20
35
Porównaj: Commission Decision of 18 December 2001 laying down detailed rules for the
implementation of Council Decision 2000/596/EC as regards management and control systems and
procedures for making financial corrections in the context of actions co-financed by the European
Refugee Fund (2002/307/EC)
61
Źródło: EC (2003): Mid-term evaluation of the European Refugee Fund. Country Report – Ireland; EC
(2003) Mid-term evaluation of the European Refugee Fund. Country Report – The Netherlands, EC
(2003) Mid-term evaluation of the European Refugee Fund. Country Report – France,
Podsumowując obecną sytuację zarządzania EFU w Polsce, dysproporcję systemu monitoringu
skoncentrowanego wyłącznie na monitoringu finansowym, należy uznać za normalny etap
kształtowania się systemu, który nie odbiega w sposób rażący i negatywny od doświadczeń
europejskich.
Należy jednak podkreślić, że obecny moment wydaje się jednak kluczowym i odpowiednim, do zmiany
tych proporcji i do stopniowego budowania brakującego, drugiego filaru monitoringu – tj. monitoringu
efektów rzeczowych.
Utrzymanie stanu bieżącego, przy jednoczesnym zwiększaniu skali interwencji oraz krystalizowaniu się
wymagań Komisji Europejskiej co do raportowania rzeczowego, 36 w najbliższych latach doprowadzi
do:
•
Blokad w komunikacji między WWPWP a beneficjentami
•
Problemów w bieżącym śledzeniu postępów tak na poziomie projektów jak i programu - co będzie
ze sobą niosło ryzyko spóźnionych reakcji na pojawiające się problemy w implementacji
•
Paraliżu w systemie raportowania (niemożności powiązania postępów finansowych z rzeczowymi,
braku możliwości generowania raportów według unijnych wymagań, porównań z innymi
programami)
•
Przeciążenia beneficjentów, i obarczenia ich rzeczami często niewykonalnymi – to jest
raportowaniem efektów projektów według ogólnych wytycznych i wskaźników Komisji Europejskiej
(czasami nieprzystających do realiów polskiej statystyki i realiów samych projektów)
•
Braku ciągłości instytucjonalnej i braku kumulowania doświadczeń z zarządzania EFU wśród
beneficjentów, a przede wszystkim samej WWPWP
•
Braku możliwości wykazania rzeczywistych i niewątpliwych pozytywnych efektów tak całego
Programu jak i pojedynczych projektów (co grozić może poddaniem pod wątpliwość racjonalności
przyszłych Programów)
Zapobiec tym problemom może stworzenie kompleksowego, spójnego, zrównoważonego systemu
monitoringu Europejskiego Funduszu Uchodźczego, opartego na trzech przytaczanych już elementach:
1. Ramach wskaźników
2. Zarządzaniu danymi
3. Systemowi przechowywania danych
W kolejnych rozdziałach proponujemy konkretne rozwiązania będące podstawą do budowy tegoż
systemu. W rozdziale 3.3. prezentujemy propozycję systemu wskaźników (element 1 systemu).
W rozdziale 3.4 proponujemy usprawnienia dotyczące sposobów zbierania danych (element 2
systemu) zaś w rozdziale 3.5. wstępne rozwiązania odnośnie przechowywania danych (element 3
systemu).
36
Porównaj: EC (2002): Guidelines for the mechanisms of monitoring and evaluating European
Refugee Fund (ERF) co-financed actions in the period 2000 – 2004, DG Justice & Home Affairs,
Brussels
62
2.3. PROPOZYCJA RAM WSKAŹNIKÓW
Punktem wyjścia do propozycji systemu wskaźników dla Programów Europejskiego Funduszu
Uchodźczego były wytyczne Komisji Europejskiej (EC 2002 op.cit) zawierające zestaw podstawowych
wskaźników w podziale na:
Działanie 1: Przyjmowanie
Wskaźniki produktu – osoby
Wskaźniki rezultatu - osoby
Wskaźniki produktu – system
Wskaźniki rezultatu - system
Wskaźniki rezultatu – system
Budowanie systemu wskaźników opierało się na 4 krokach:
1. Zestawieniu listy wskaźników KE z danymi z projektów EFU 2004
2. Wstępnej weryfikacji listy wskaźników KE pod kątem dostępności danych
3. Skonsultowaniu wskaźników i sposobów ich zbierania z beneficjantami Programu 2004
4. Przygotowaniu ostatecznej propozycji systemu wskaźników
Krok 1. Zestawienie listy wskaźników KE z danymi z projektów EFU 2004
Pierwszym krokiem było zestawienie listy wskaźników KE z danymi zbieranymi od beneficjentów
(obecnymi w dokumentacji projektowej) w ramach Programu 2004. Z uwagi na brak systemu
zbierania i gromadzenia wskaźników monitoringu rzeczowego, zestawienie to okazało się szczątkowe,
a uzupełnienie i odtworzenie danych wychodziło poza możliwości tego badania (niemożność dotarcia
do beneficjentów ostatecznych, niemożność odtworzenia sytuacji sprzed projektu, etc.).
Zestawienie to, jak i prowadzona jednocześnie analiza projektów uświadomiły ewaluatorom
konieczność zweryfikowania wskaźników KE pod kątem ich praktycznej możliwości zbierania w
polskich warunkach.
Krok 2. Wstępna weryfikacja listy wskaźników KE pod kątem dostępności danych
Drugim krokiem była więc wstępna weryfikacja wszystkich wskaźników zaproponowanych przez
Komisję Europejską według kryteriów SMART oraz wstępnego określenia sposobów zbierania
wskaźników (co, kto, kiedy i jak ma zbierać).
Krok 3. Skonsultowanie wskaźników i sposobów ich zbierania z beneficjentami Programu
2004
Trzecim krokiem było skonsultowanie tychże wskaźników i sposobów ich zbierania z beneficjantami
Programu 2004. Konsultacje miały formę warsztatu, który odbył się w dniu 23.11.2005 w siedzibie
WWPWP. Należy tu podkreślić, że uczestnicy panelu pochodzili z organizacji doświadczonych we
wdrażaniu tego typu projektów (zarówno w ramach systemu UE jak i poza nim). Ich wkład był więc
tym cenniejszy, bo:
•
Był oparty na doświadczeniu w polu projektów o tematyce uchodźczej – proponowane rozwiązania
były więc weryfikowane od strony praktycznych możliwości realizacji oraz przystawalności do
specyfiki tematu
•
Instytucje te mają własne systemy gromadzenia danych i oceny postępów w realizacji projektów
(część z nich prowadzi nawet własne ewaluacje) – co dało możliwość wzbogacenia rozwiązań o
ugruntowane już praktyki
63
Krok 4. Przygotowanie ostatecznej propozycji systemu wskaźników
Ostatnim, czwartym krokiem było uwzględnienie komentarzy i sugestii beneficjentów i stworzenie
przez ewaluatorów ostatecznej propozycji wskaźników.
Propozycja ostatecznego zestawu wskaźników wraz z krótkim zaznaczeniem metod ich zbierania (kto,
w jaki sposób i kiedy zbiera, kiedy prezentowane) została przedstawiona na:
•
Schemacie 1 - Wskaźniki produktu i rezultatu pomocy osobom w ramach Działania 1 –
Przyjmowanie,
•
Schemacie 2 - Wskaźniki produktu i rezultatu pomocy systemowej w ramach Działania 1 –
Przyjmowanie,
•
Schemacie 3 - Wskaźniki produktu i rezultatu pomocy osobom w ramach Działania 2 – Integracja
•
Integracja
•
Schemacie 5 - Wskaźniki produktu i rezultatu pomocy osobom w ramach Działania 3 –
Repatriacja.
•
Repatriacja.
Metody zbierania danych są następnie szerzej omawiane w kolejnym rozdziale.
2.4. PROPOZYCJE USPRAWNIENIA SYSTEMU GROMADZENIA DANYCH
Drugim elementem sprawnego systemu monitoringu jest sposób pozyskiwania danych, w tym
procedury raportowania, ich regularność oraz forma tychże raportów.
Ewaluatorzy zwracają uwagę na dwa aspekty gromadzenia danych:
•
monitoring rzeczowy - wskaźnikowy,
•
monitoring rzeczowy operacyjny,
Monitoring rzeczowy - wskaźnikowy
W ramach monitoringu ewaluatorzy mają 5 sugestii.
Po pierwsze ewaluatorzy zalecają wprowadzenie raportu wstępnego w terminie od 2 - 3 tygodni
po podpisaniu umów z WWPWP. Raport zawierałby zaktualizowany harmonogram bazowy projektu
wraz ze szczegółowym opisem realizacji poszczególnych zadań w przyszłości (najlepiej przygotowany
w specjalnym programie IT, który w czasie realizacji umożliwiałby beneficjentom systematyczne
śledzenie realizacji poszczególnych zadań i prezentacje zaawansowania projektu w postaci
standardowych wydruków), tabele z możliwie aktualnymi wskaźnikami kontekstowymi projektu, tabele
ze wskaźnikami realizacji projektu na poziomie produktu oraz rezultatu z uwzględnieniem wskaźników
bazowych oraz sposobów ich agregacji.
Przykładowe tabele:
Wskaźniki kontekstu
Źródło i sposoby
pozyskiwania danych
64
Wskaźnik bazowy
Planowana wartość
wskaźnika po
zakończeniu
realizacji projektu
Cele
operacyjne
projektu
Cele
szczegółowe
projektu
Planowane
wskaźniki
na
poziomie
produktu
Planowane
wskaźniki
na
poziomie
rezultatu
Źródło i
sposoby
pozyskiwania
danych
Źródło i
sposoby
pozyskiwania
danych
Wskaźnik
bazowy
Kwartał
I
Kwartał
II 2006
Kwartał
III
Kwartał
IV
2006
2006
Kwartał
III
Kwartał
IV
2006
2006
2006
Wskaźnik
bazowy
Kwartał
I
Kwartał
II 2006
2006
Po drugie rekomendujemy zmiany w raporcie okresowym (tymczasowym) - wprowadzenie
raportów kwartalnych, które pozwoliłby na systematyczne i kompleksowe gromadzenie danych
monitoringowych w trakcie realizacji projektów w równych przedziałach czasowych(np: beneficjenci
byliby zobligowani do przekazywania kwartalnych raportów monitoringowych do 15 dnia miesiąca po
upływie kwartału sprawozdawczego). Dodatkowo w raportach beneficjenci przedstawialiby stopień
osiągnięcia zakładanych wskaźników na poziomie produktu i rezultatu w poszczególnych okresach
sprawozdawczych. Dzięki czemu kierownik programu miałby doskonały wgląd w stopień realizacji
rzeczowej poszczególnych projektów.
Cel
Wskaźnik
Wartość
Osiągnięta Osiągnięta
%Wartość
operacyjny (odpowiadający bazowa
wartość
wartość
stopień
wskaźników
/
wskaźnika wskaźników wskaźnika realizacji
planowana
celowi)
szczegółowy
w okresie
od
wskaźnika
do
projektu
objętym
początku (iloraz 5/7 osiągnięcia
raportem
realizacji
*100%)
po
projektu
zakończeniu
projektu
1
2
3
4
5
6
7
Wskaźniki produktu
Wskaźniki rezultatu
Zmiany dotyczące wprowadzenia tabeli śledzenia stopnia osiągnięcia określonych wskaźników oraz
opisu problemów dotyczyłby również raportu końcowego.
Po trzecie, proponujemy opracowanie instrukcji opracowywania raportu monitoringowego.
Chodzi o stworzenie instrukcji/wytycznych dla beneficjentów odnośnie opracowywania raportów
monitoringowych, dzięki niej beneficjenci byliby lepiej zorientowani, co i jakim zakresie należy opisać
w poszczególnych części raportu. Niekiedy informacje wpisywane przez beneficjentów do
65
poszczególnych części raportów świadczyły o niezrozumieniu zagadnień, które należy w nich opisać i w
jakim stopniu szczegółowości.
Po czwarte, należy zmniejszyć ilość pytań otwartych w raporcie. Swobodne pozostawienie pytań
otwartych w raportach wywołuje u ludzi niesłychaną potrzebę twórczego opisywania określonych
zadań, co w konsekwencji znacznie powiększa objętość raportów, czyniąc z nich narzędzie trudne do
zastosowania (wyłapanie istotnych informacji w takiej rzece słów jest zadaniem trudnym, a przede
wszystkim czasochłonnym). W związku z powyższym rekomendujemy ograniczenie opisowych części
raportów do rozmiarów akceptowalnych przez kierownika WWPWP, a tam gdzie jest to możliwe
używanie pytań zamkniętych(przedstawiając określone odpowiedzi).
Po piąte wreszcie proponujemy ustrukturalizować opis sytuacji problemowych. Propozycję
tabeli strukturalizującej przedstawiamy poniżej.
Opis trudności /problemu
Proponowane rozwiązanie /
lub wdrożone rozwiązanie
Okres do kiedy sytuacja
problemowa zostanie
rozwiązana
Monitoring rzeczowy - operacyjny
Celem monitoringu rzeczowego – operacyjnego jest śledzenie realizowanego projektu zgodnie z
harmonogramem. W odniesieniu do tego typu monitoringu mamy 3 sugestie.
Po pierwsze proponujemy ciągłe śledzenie postępów w realizacji harmonogramu zadań (na
zasadzie analogicznych technik używanych przy projektach sektora prywatnego). Mając na uwadze
podstawową funkcję monitoringu jako narzędzia wspomagającego zarządzanie projektem/programem
chcielibyśmy skoncentrować się na zwiększeniu dostępności i czytelności danych będących w
posiadaniu beneficjentów o realizacji projektów. Realizacja Projektów finansowanych z Europejskiego
Funduszu Uchodźczego jest przedsięwzięciem o bardzo wysokim stopniu złożoności i różnorodności
pod względem zakresu zadań (doradztwo, szkolenia, diagnozy, analizy itd.), które dodatkowo muszą
zostać zrealizowane w stosunkowo krótkim okresie czasu. Ponieważ stopień złożoności procesu
decyzyjnego rośnie z wielkością i złożonością programu, koniecznym staje się zastosowanie
zaawansowanego programów IT (np. software typu MS Projet, Primevera) wspomagającego realizację
jak i monitoring operacyjny na poziomie poszczególnych projektów, a w konsekwencji programu.
Software, powszechnie używany do zarządzania projektami, dzięki dużej liczbie intuicyjnych narzędzi
zapewniałby kierownikom projektów bieżący dostęp do informacji na temat stopnia zaawansowania
poszczególnych projektów, a w konsekwencji programu. Dzięki zastosowaniu takich narzędzi
kierownicy programu mieliby stały wgląd w realizację projektów, co umożliwi identyfikację, czy
projekty są realizowane zgodnie z harmonogramem i założonym budżetem. Software pozwoliłby
zapanować pojedynczym osobom nad szczegółowymi zagadnieniami administracyjnymi, pozwalając na
skoncentrowanie się na osiąganiu celów projektu. Dzięki określaniu planów bazowych software
pozwoliłby śledzić postęp w realizacji projektów, kontrolować odchylenia między szacunkami, a
wartościami rzeczywistymi oraz archiwizować dokumentację.
Po drugie, przystosowaniu narzędzi IT z sektora prywatnego, zalecamy zorganizowanie bieżącej
koordynacji i kontroli realizacji Projektów w podziale na cztery etapy. 37
ETAP 1 - Ustalenie planu bazowego realizacji Projektu (faza przed projektowa). Służyć on będzie jako
wzorzec, z którym porównywanie pozwoli ocenić rzeczywiste zaawansowanie Projektu. Beneficjent
przekazywałby odpowiednio przygotowany harmonogram projektu w raporcie wstępnym (2 – 3
tygodni po podpisaniu umowy).
37
Sugerowane przez nas etapy w dużej mierze pokrywają się zarówno z praktyką zarządzania
projektami sektora prywatnego jak i wytycznymi zarządzania projektami publicznymi i unijnymi.
66
ETAP 2 - Korekta Projektu, czyli wprowadzenie – w miarę realizacji Projektu - danych o rzeczywistej
realizacji zadań.
ETAP 3 - Okresowa ocena tych zadań, które się jeszcze nie zakończyły i odpowiednie modyfikowanie
tych danych w celu skorygowania pozostałej części harmonogramu. Odpowiednie wydruki z programu
mogłyby stanowić załącznik do raportów kwartalnych. Co umożliwi...
ETAP 4 – ...Porównanie aktualnego harmonogramu z planem bazowym. Pomoże też mierzyć
rzeczywiste zaawansowanie Projektu.
Dzięki wykorzystaniu software’u zarządzający Projektem, jak i zarządzający Programem będą
efektywnie i nowocześnie koordynować przebieg realizacji poszczególnych Projektów, kosztorysować
czas i Program, kierować zespołem realizującym Projekt. To w konsekwencji przyczyni się do
skutecznej realizacji zakładanych celów Projektów, jak i całego Programu.
Posługiwanie się tego typu software’em pozwoli na prowadzenie bieżącej analizy odchyleń oraz czy za
wydane środki uzyskały spodziewane wyniki. Umożliwi także szybką analizę realizowanych działań,
wydajności projektów. Pozwoli określać dotychczasowe dokładniejsze koszty projektu oraz trendy,
które najprawdopodobniej będą kontynuowane w dalszej realizacji. Dodatkowym atutem tego typu
software’u jest możliwość:
- wizualizacji i prezentacji planu projektów w szczegółowych, standardowych i czytelnych formatach
- przedstawienia spójnego i efektywnego harmonogramu zadań
- przeglądania i raportowania stanu projektów na każdym etapie realizacji (szczególnie istotne w
przypadku kontroli/wizyt monitorujących).
Po trzecie, sugerujemy usprawnienie raportu z wizyt monitorujących. W przypadku, gdyby
beneficjenci wprowadziliby bardziej zaawansowane mechanizmy kontroli harmonogramów i
realizowanych projektów (omawiany powyżej software). Do punktu 3.1/3.2 raportu z monitoringu
merytorycznego można jako załącznik przedstawić wydruk z programu przedstawiający planowany
harmonogram wraz ze stopniem zrealizowanych zadań oraz ewentualnymi rozbieżnościami w
momencie kontroli projektu. Informacja byłaby na tyle czytelna, żeby osoba przeprowadzająca
kontrolę merytoryczną projektu byłaby w stanie w krótkim czasie zapoznać się ze stopniem realizacji
projektu.
Kwestie dotyczące osiągania rezultatów projektu (punkt 3.8. raportu) proponowalibyśmy podzielić na
dwie części : ilościową oraz opisową. W części ilościowej beneficjent przedstawiałby konkretne dane
ilościowe (np: ilość przeszkolonych osób, osób które zakończyły szkolenie itd. w stosunku do planu, do
danych bazowych oraz do rezultatów jakie zamierza osiągnąć. Pozwoli to na określenie wskaźnika
skuteczności realizacji poszczególnych zadań projektu na poziomie operacyjnym.
W powyższy sposób można stosunkowo rzetelnie określić stopień zaawansowania projektu.(patrz.
ZPORR działania finansowanie z EFS).
2.5. PROPOZYCJE USPRAWNIENIA SYSTEMU PRZECHOWYWANIA DANYCH
Trzecim elementem systemu monitoringu są rozwiązania dotyczące bazy danych. Temat bazy danych
należy analizować pod kątem trzech elementów:
•
Zawartości bazy
•
Formatu i struktury bazy
•
Sposobach zarządzania bazą
Zawartość bazy
Obecna Baza WWPWP, zawierająca głównie informacje potrzebne do monitoringu finansowego
powinna zostać rozszerzona o:
67
•
zmodyfikowany formularz ogólny (z celami projektów)
•
wskaźniki rzeczowe czyli zaproponowaną przez nas strukturę wskaźników przełożoną na
formularze specyficzne dla każdego z 3 Działań EFU
•
rozszerzone dane z wizyt monitoringowych (dane głównie opisowe)
Format i struktura bazy
Proponujemy pozostać przy już używanym software – tzn. rozwijać bazę w programie Access.
Uważamy, że obecna baza EFU powinna zostać rozbudowana.
Podstawą gromadzenia danych o wszystkich projektach będą tabele. Proponujemy wykorzystanie
części tabel i danych z tabel już gromadzonych przez Władzę oraz dodanie nowych tabel EFU.
Oglądanie danych o poszczególnych projektach i ich wprowadzanie odbywać się będzie przy pomocy
formularzy. Każdy projekt będzie prezentowany na standardowym formularzu. Formularze będą
powiązane z odpowiednimi tabelami, tak, że za każdym razem aktualne dane na temat danego
projektu będą pobierane z tabel i prezentowane użytkownikowi. Z drugiej strony zmiany zrobione w
formularzach skutkować będą zmianami w tabeli. Proponujemy więc zmiany w istniejących już
formularzach bazy EFU oraz stworzenie dodatkowych formularzy.
Pełen zarys struktury i powiązań bazy (Tabele, formularze i ich zawartość) prezentujemy na
Schemacie 7. Tabele i formularze dotyczące wskaźników powinny zawierać wskaźniki przygotowane
przez ewaluatorów (patrz schematy 1-6).
Przykładowe wydruki formularzy EFU (formularz ogólny oraz formularz wskaźników rzeczowych
Działania 2 - Integracji) prezentujmy w aneksie. Do raportu dołączamy też wstępną propozycję kilku
tabel i formularzy Access.
Zarządzanie bazą
Administratorem bazy – osobą odpowiedzialną za wprowadzanie danych i ewentualne ich zmiany –
powinna być jedna, maksymalnie dwie osoby z WWPWP. To zagwarantuje spójność i porządek
danych.
Dane najlepiej będzie wprowadzać poprzez formularze – są bardziej przejrzyste, przystępne i
przyjazne użytkownikom (tabele będą zmieniane automatycznie przez system).
Pozostałe osoby powinny mieć dostęp na zasadzie możliwości przeglądania danych, tworzenia
raportów i ich eksportowania (np. do excela). Nie powinny jednak mieć żadnych możliwości
modyfikacji danych. To uchroni przed przypadkowymi zmianami danych, skasowaniem rekordów, etc.
Jeśli w czasie przeglądania pracownicy wykryją błędy lub nieścisłości w danych powinni poinformować
administratora bazy, a ten wprowadzi poprawki.
2.6. WNIOSKI I REKOMENDACJE
Wnioski
Obecny system monitoringu Europejskiego Funduszu Uchodźczego jest wyraźnie asymetryczny.
Struktura i procesy poświęcone monitoringowi finansowemu są rozwinięte i nie wymagają większych
korekt. Natomiast monitoring rzeczowy projektów, a w konsekwencji i całego programu występuje w
formie szczątkowej (czy raczej embrionalnej, zważywszy na początek programu), brak jest jego
podstawowych elementów to znaczy:
•
Jasnego systemu wskaźników produktu i rezultatu
•
Procedur regularnego zbierania danych i weryfikacji do tychże wskaźników
68
•
wreszcie struktury przechowywania danych spójnej z przechowywanymi danymi finansowymi
(format bazy).
Taką sytuację uważamy za uzasadnioną na tym etapie rozwoju programu, oraz biorąc pod uwagę
wciąż słabo ukształtowane praktyki europejskie.
Niemniej uważamy, że utrzymanie tego stanu rzeczy przy jednoczesnym zwiększaniu skali działania
Programu może doprowadzić do poważnych zaburzeń w zarządzaniu interwencją (blokady raportów,
brak jasnej i bieżącej informacji na temat postępów w realizacji projektów, przeciążenie beneficjentów
i Instytucji Wdrażającej).
W związku z powyższym ewaluatorzy proponują rekomendacje mające na celu stworzenie
kompleksowego, spójnego i zrównoważonego systemu monitoringu EFU w Polsce.
Rekomendacje
Pragniemy podkreślić, że proponowane przez nas poniżej rekomendacje mają charakter systemowy.
To znaczy, że powinny być wdrażane razem, w połączeniu ze sobą, gdyż każda z nich zasila jeden z
trzech niezbędnych elementów systemu monitoringu:
1. Ramach wskaźników
2. Zarządzaniu danymi
3. Systemie przechowywania danych
Niektóre z rekomendacji są propozycjami wstępnymi – punktem wyjścia do dyskusji i pogłębionych
konsultacji w ramach Instytucji Wdrażającej EFU. Każda z rekomendacji jest opatrzona stosownym
opisem działań oraz komentarzem, jaki problem / zagadnienie rozwiązuje.
Rekomendacja 2.1. System M&E - uwzględnienie doświadczeń europejskich
Działania: Budowany system monitoringu i ewaluacji EFU w Polsce warto uzupełnić o doświadczenia
systemów EFU w innych krajach UE. W praktyce chodzi o krótki przegląd dokumentów programowych,
ram monitoringu, konsultacje z menadżerami programu na poziomie instytucji zarządzającej (nt.
używanych wskaźników, sposobów ich zbierania i zarządzania danymi).
Szczególnie wartościowym wydają się tu doświadczenia Irlandii, Holandii (te kraje jako pierwsze w
2002 roku rozpoznały potrzebę wprowadzania monitoringu rzeczowego, zakładamy więc, że prace nad
takim systemem są tam najbardziej zaawansowane) oraz Wielkiej Brytanii (rozwinęła ciekawy,
zdecentralizowany system M&E oparty na ocenach menadżerów wdrażających projekty EFU).
Adresowane problemy: Taka analiza porównawcza może pomóc w przeniesieniu ciekawych i
najlepszych rozwiązań na grunt krajowy. Ponadto włączenie w polski system wskaźników i rozwiązań
analogicznych do tych używanych w administracjach krajów UE, da możliwość benchmarkingu
(porównywania z innymi projektami europejskimi), a co za tym idzie wzmocni proces uczenia się i
doskonalenia krajowych uczestników EFU.
Rekomendacja 2.2. System wskaźników rzeczowych EFU
Działania: Należy jak najszybciej wprowadzić dla każdego z trzech Działań EFU komplet wskaźników
produktu i rezultatu z podziałem na projekty zajmujące się pomocą osobom lub pomocą systemową.
Ewaluatorzy, biorąc za punkt wyjścia wskaźniki proponowane przez KE, po dogłębnej analizie i
konsultacjach zaproponowali komplet wskaźników rzeczowych dla każdego z trzech Działań EFU. Są
one przedstawione na schematach 1-6 (patrz: Aneks 3).
Ewaluatorzy proponują, by WWPWP wdrożyła ten system wskaźników ewentualnie poszerzając go o
wskaźniki pochodzące z przeglądu doświadczeń europejskich (patrz: Rekomendacja 2.1.).
69
Adresowane problemy: Wprowadzenie tego rozwiązania zniweluje obecną dysproporcję między
monitoringiem finansowym (rozwinięty i działający poprawnie) a monitoringiem postępów rzeczowych
(praktycznie nieistniejący). Ujednolicone wskaźniki rozwiążą również obecny problem porównań
projektów i oceny efektów projektów. Stabilny system wskaźników usprawni bieżące zarządzanie (w
tym śledzenie postępów projektów i szybkie reagowanie na ewentualne opóźnienia), da możliwość
porównań i sprawnego raportowania, a także umożliwi pełną analizę długoterminowych efektów
programu.
Rekomendacja 2.3. Struktura bazy danych EFU
Działania: Ewaluatorzy proponują rozbudowanie istniejącej już bazy danych dla EFU tak by
obejmowała zarówno podstawowe informacje o projektach jak i dane finansowe oraz rzeczowe
(produkty i rezultaty). Baza EFU byłaby zbudowana jak dotychczas na platformie Access (sugerujemy
wersję Access XP 2000).
Ewaluatorzy zaproponowali strukturę bazy oraz wstępną zawartość tabel i formularzy. Propozycję
przedstawiono na schemacie 7 (patrz: Aneks 4). Tabele i formularze dotyczące wskaźników powinny
opierać się na listach wskaźników przygotowanych przez ewaluatorów (Schematy 1-6).
Adresowane problemy: Spójna baza rozwiąże problem fragmentaryczności danych i
fragmentaryczności informacji na temat projektów. Usprawni bieżący monitoring i tworzenie raportów.
Da możliwość generowania podsumowań na poziomie Programu. Baza będzie też wartościowym
źródłem dla przyszłych, wymaganych ewaluacji Programów EFU.
Rekomendacja 2.4. Przejrzystość formularzy bazy danych
Działania: Kluczem do codziennego zarządzania danymi są przejrzyste i przyjazne użytkownikom
formularze, za pomocą których będzie można oglądać i wprowadzać dane dotyczące poszczególnych
projektów jak i całego programu.
Ewaluatorzy proponują wykorzystać do prezentacji danych program Access (używany już przez
WWPWP). Należy zastosować proste, stabilne formularze tematyczne. Ewaluatorzy przygotowali
wstępną propozycję trzech takich formularzy – formularza informacji podstawowych o projekcie oraz
formularzy wskaźników Działania 2 (patrz: Aneks 5 oraz dołączona do raportu baza danych Access).
Adresowane problemy: przejrzyste formularze ułatwią wprowadzanie danych, ich analizę i
zestawienia. Tym samym usprawniony zostanie proces codziennego zarządzania programem i kontroli
projektów.
Rekomendacja 2.5. Zbieranie danych – monitoring rzeczowy-wskaźnikowy
Działania: Dla monitoringu rzeczowego – wskaźnikowego ewaluatorzy proponują pięć rodzajów
usprawnień: wprowadzenie raportu wstępnego wraz z tabelami określającymi wskaźniki bazowe,
kontekstowe oraz operacyjne na poziomie produktu i rezultatu oraz zaktualizowanymi szczegółowymi
harmonogramami poszczególnych zadań w ramach projektu, wprowadzenie raportu kwartalnego,
wprowadzenie tabel umożliwiających monitoring wskaźników na poziomie produktu i rezultatu,
opracowanie instrukcji wypełniania raportu monitorującego, ograniczenie zakresu pytań otwartych w
raporcie monitoringowym oraz ustrukturalizowanie opisu sytuacji problemowych.
Adresowane problemy: Proponowane rozwiązania ułatwiłyby użytkownikom bieżące zbieranie i
generowanie istotnych informacji o wdrażanym projekcie / programie (info dotyczące wskaźników na
poziomie produktów i rezultatów), tworzenie zestawień pozwalających określić skuteczność realizacji
projektów.
70
Rekomendacja 2.6. Zbieranie danych – monitoring rzeczowy-operacyjny
Działania: Dla monitoringu rzeczowego – operacyjnego ewaluatorzy proponują trzy rodzaje
usprawnień. Po pierwsze, ciągłe śledzenie postępów w realizacji harmonogramu zadań (na zasadzie
analogicznych technik używanych przy projektach sektora prywatnego) za pomocą nowoczesnego
software’u. Po drugie, zorganizowanie bieżącej koordynacji i kontroli realizacji Projektów w podziale na
cztery etapy (fazy przedprojektowej, korekty projektu, oceny okresowej zadań, porównywania stanu
harmonogramu z planem bazowym). Po trzecie zaś modyfikacji w raportach z wizyt monitorujących.
Adresowane problemy: Wdrożone rozwiązania umożliwiłyby śledzenie bieżących postępów,
otrzymywanie czytelnych informacji, dzięki którym osoba przeprowadzająca kontrolę merytoryczną
projektu / programu byłaby w stanie w krótkim czasie zapoznać się ze stopniem jego realizacji.
Rekomendacja 2.7. Zarządzanie bazą
Działania: Po wdrożeniu struktury bazy proponujemy wyznaczenie jednego – dwóch pracowników do
administrowania bazą – tj. wprowadzania danych, ewentualnych korekt danych.
Pozostali użytkownicy powinny mieć dostęp do bazy na zasadzie możliwości przeglądania danych,
tworzenia raportów i ich eksportowania. Nie powinny jednak mieć żadnych uprawnień do modyfikacji
danych.
Adresowane problemy: Takie rozwiązanie zapobiegnie niespójnością w danych, przypadkowym
zmianom rekordów, etc. Tym samym zagwarantowana będzie spójność i porządek danych.
71
ANEKSY
Aneks 1: Scenariusze wywiadów
Aneks 2: Lista wywiadów i opis metod
Aneks 3: System wskaźników
Aneks 4: Struktura bazy
Aneks 5: Formularze bazy
72
ANEKS 1: SCENARIUSZE WYWIADÓW
SZKIC SCENARIUSZA WYWIADU
Osoby odpowiedzialne za realizację programu
•
•
Realizacja EFU program 2004 w Polsce
Jak odbywała się realizacja (w podziale na proces aplikacji i realizację)
o co najbardziej wpływało pozytywnie na realizację, dlaczego?
o a co najbardziej negatywnie, dlaczego?
o Zwrócić uwagę na czynniki zewnętrzne (komisja) i wewnętrzne
Sukcesy i obszary do dalszej pracy
o Na poziomie programu
o Na poziomie projektów
Działanie systemu zarządzania i obsługi programu
•
•
Jak oceniają realizację systemu zarządzania programem ( podczas zadawania pytań zwrócić
uwagę stronę relacyjną i formalną)
o Największe sukcesy, dlaczego, co o tym decydowało
o Największe kłopoty, jakie, sobie z nimi radzono
o Cykl zarządzania projektem – standardy umożliwiające rejestrację działań
o Kwestia płatności, czy obecny sposób jest wydajny?
Ocena działań poszczególnych systemów (dopytać 1. o formalną stronę działanie systemów,
2. o „relacyjny”, „ludzki” wymiar funkcjonowania systemów)
o Monitoring (największe sukcesy – najważniejsze obszary do pracy)
o Jak odbywały się wizyty monitoringowe, problemy
o Co składało się na raport monitoringowy, dlaczego gromadzono właśnie te informacje
o Jak funkcjonuje baza danych z monitoringu? Dlaczego ?
o Kontrola (największe sukcesy – najważniejsze obszary do pracy)
o Płatności (największe sukcesy – najważniejsze obszary do pracy)
o Audyt (największe sukcesy – najważniejsze obszary do pracy).
Kontekst funkcjonowania EFU Program 2004 w Polsce
•
•
•
•
Największe potrzeby w odniesieniu do uchodźców w Polsce
Wielkości programu w Polsce – w odniesieniu do polskich problemów
Porównanie działań podejmowane w ramach programu
o Porównanie do działań prowadzonych wcześniej, zmiany w sytuacji, zmiany w
realizacji – jakie na lepsze, a jakie na gorsze?
o Porównanie do działań prowadzonych w innych krajach UE - Jakimi rozwiązaniami
można się pochwalić, a jakie obszary wymagają poprawy, co możne powiedzieć o
polskiej specyfice programu
Czy przeprowadzono konsultacje społeczne(np: z potencjalnymi beneficjentami
o w sprawie wyboru priorytetowych celów programu na poziomie kraju ?
o Czy uwzględniono ich sugestie ?
Cele i wskaźniki EFU Program 2004
•
•
•
Jakich problemów dotykają cele EFU program 2004 w Polsce?
Główne problemy, na które powinna odpowiadać EFU w Polsce (jakie są naprawdę)
Jakimi celami kierowano się podczas realizacji programu?
o które były najważniejsze? Dlaczego?
73
•
o które mniej ważne? Dlaczego?
o ocena w jakim stopniu przyjęte cele odpowiadają priorytetom krajowym i UE
Na i ile projekty wpisują się w cele
o Dlaczego zostały odrzucone 3 projekty
o
Equal
o
o
o
Poprawa systemu opieki instytucjonalnej.
Rozwój analiz i badań zmierzających do zdiagnozowania i prognozowania zjawiska
imigracji oraz sytuacji tych grup na rynku pracy.
Podnoszenie świadomości społecznej w tym obszarze.
Cele strategiczne:
• Zapewnienie zakwaterowania w ośrodkach azylowych (systematyczne zwiększanie liczby
miejsc adekwatne do potrzeb)
• Poprawienie wydajności procedury azylowej (3 delegatury w USRiC na bazie infrastruktury
Straży Granicznej)
• Integracja cudzoziemców (koncepcja polityki integracyjnej, zbudowanie systemu działań
integracyjnych, rozwinięcie działań)
• Usprawnienie procedury azylowej – dostęp do poradnictwa prawnego i psychologicznego oraz
opieki medycznej.
• Jakość i przyśpieszenie procedury azylowej – poprawa prawna i psychologiczna dla
małoletnich i szczególnej troski.
• Poprawa warunków dla grup szczególnej troski – adaptacja ośrodków
•
W jakim stopniu udało się zrealizować cele operacyjne programu rocznego?
o Które było łatwiej? Dlaczego?
o Które było trudniej? Dlaczego?
Wskaźniki
• Jakie wskaźniki podczas realizacji programu brano pod uwagę?
o które były najważniejsze? dlaczego
o które mniej ważne? Dlaczego
• Jakie modyfikacje powinno się wprowadzić we wskaźnikach –
o Usunąć – jakie i dlaczego?
o Dodać – jakie i dlaczego?
o Zmodyfikować – które, dlaczego i jak?
74
•
•
•
•
•
•
Opinie i oceny dotyczące realizowanych projektów (ew. działań)
Który z realizowanych projektów można wyróżnić ze względu na wydajność, dlaczego
o A jak było w przypadku innych projektów
o Które wypadły najsłabiej i dlaczego
Który z realizowanych projektów może zaowocować najbardziej długotrwałymi efektami ?
dlaczego?
A który ma najbardziej krótkotrwały wpływ?
Który z nich najbardziej odpowiada na potrzeby beneficjentów ostatecznych? Dlaczego?
A który najmniej?
Jakie potrzeby nie są zaspokojone?
Efekty programu (projektów)
•
Jakie efekty przyniosły realizowane projekty?
o Które są najważniejsze, dlaczego?
o Które można określić jako najbardziej wydajne (najmniejsze nakłady w stosunku do
efektów)
o Które mają szansę najdłużej się utrzymać, dlaczego właśnie te?
o Jakie działania prowadzone w trakcie projektów najlepiej trafiały w potrzeby?
Dlaczego?
• W jaki stopniu uzyskane rezultaty wpisują się w zakładane cele?
W jakie najbardziej, a w jakie najmniej? Dlaczego?
75
SZKIC SCENARIUSZA WYWIADU
Beneficjenci
Realizacja EFU program 2004
•
•
Jak wyglądał proces aplikacji do EFU (WWPWP)
Wsparcie ze strony EFU
o Jakie, ocena, dlaczego taka? Propozycje zmian
o Zwrócić uwagę na czynniki zewnętrzne i wewnętrzne
Działanie systemu zarządzania i obsługi programu
•
Ocena działań poszczególnych systemów (dopytać 1. o formalną stronę działanie systemów,
2. o „relacyjny”, „ludzki” wymiar funkcjonowania systemów)
o Monitoring (sposób funkcjonowania i ocena)
• Na czym polegały wizyty monitoringowe?
• Co składało się na raport monitoringowy, dlaczego gromadzono właśnie te
informacje?
o Płatności (sposób funkcjonowania i ocena), Kwestia płatności, czy obecny sposób jest
wydajny?
Kontekst funkcjonowania EFU Program 2004 w Polsce
•
•
•
•
Największe potrzeby w odniesieniu do uchodźców w Polsce
Wielkości programu w Polsce – w odniesieniu do polskich problemów
Porównanie działań podejmowane w ramach projektów
o Porównanie do działań prowadzonych wcześniej, zmiany w sytuacji, zmiany w
realizacji – jakie na lepsze, a jakie na gorsze?
o Porównanie do działań prowadzonych w innych krajach UE - Jakimi rozwiązaniami
można się pochwalić, a jakie obszary wymagają poprawy, co możne powiedzieć o
polskiej specyfice projektu
Czy przeprowadzono konsultacje społeczne(np: z potencjalnymi beneficjentami
o w sprawie wyboru priorytetowych celów programu na poziomie kraju ?
o Czy uwzględniono ich sugestie ?
Cele i wskaźniki EFU Program 2004
•
•
•
Jakich problemów dotykają cele EFU program 2004 w Polsce?
Główne problemy, na które powinna odpowiadać EFU w Polsce (jakie są naprawdę)
Jakimi celami kierowano się podczas realizacji projektów?
o które były najważniejsze? Dlaczego?
o które mniej ważne? Dlaczego?
•
W jakim stopniu udało się zrealizować cele projektów?
o Które było łatwiej? Dlaczego?
o Które było trudniej? Dlaczego?
Ocena, w jakim stopniu przyjęte cele odpowiadają priorytetom krajowym i UE
•
Wskaźniki
• Jakie wskaźniki podczas realizacji programu brano pod uwagę?
o Które były najważniejsze? Dlaczego?
76
o
•
•
•
Które mniej ważne? Dlaczego?
Opinie i oceny dotyczące realizowanych projektów (ew. działań)
Jak ocenicie realizowane prze P problemy pod względem wydajności?
o Co wypadło najlepiej a co najsłabiej – dlaczego?
Który z realizowanych projektów może zaowocować najbardziej długotrwałymi efektami?
Dlaczego?
o A który ma najbardziej krótkotrwały wpływ? Dlaczego?
Który z elementów projektów najbardziej odpowiada na potrzeby beneficjentów
ostatecznych? Dlaczego?
o A który najmniej?
o Jakie potrzeby nie są zaspokojone?
Efekty programu (projektów)
•
•
Jakie efekty przyniosły realizowane projekty?
o Które są najważniejsze, dlaczego?
o Które można określić jako najbardziej wydajne (najmniejsze nakłady w stosunku do
efektów)
o Które mają szansę najdłużej się utrzymać, dlaczego właśnie te?
o Jakie działania prowadzone w trakcie projektów najlepiej trafiały w potrzeby?
Dlaczego?
W jaki stopniu uzyskane rezultaty wpisują się w zakładane cele?
o W jakie najbardziej, a w jakie najmniej? Dlaczego?
Część kreatywna
1. Dzielimy grupę wg. doświadczeń beneficjentów na działania (do grup, w których jest niewiele
osób dołączamy osoby z najliczniejszej grupy)
2. Każda z grup pracuje nad wskaźnikami – komentując propozycje, określając możliwe sposoby
ich realizacji oraz odnosząc do celów).
3. Prezentacja wypracowanych rozwiązań dyskusja na forum grupy, komentarze i sugestie
dotyczące nowych wskaźników.
77
ANEKS 2: OPIS METOD
78
ANEKS 3: SYSTEM WSKAŹNIKÓW
Schemat 1 - Wskaźniki produktu i rezultatu pomocy osobom w ramach Działania 1 – Przyjmowanie
Schemat 2 - Wskaźniki produktu i rezultatu pomocy systemowej w ramach Działania 1 – Przyjmowanie
Schemat 3 - Wskaźniki produktu i rezultatu pomocy osobom w ramach Działania 2 – Integracja
Schemat 4 - Wskaźniki produktu i rezultatu pomocy systemowej w ramach Działania 2 – Integracja
Schemat 5 - Wskaźniki produktu i rezultatu pomocy osobom w ramach Działania 3 – Repatriacja
Schemat 6 - Wskaźniki produktu i rezultatu pomocy systemowej w ramach Działania 3 – Repatriacja.
79
Schemat 1: Wskaźniki produktów i rezultatów dla Działania 1 (Przyjmowanie - pomoc osobom)
Wskaźniki EFU
Kto zbiera dane
W jaki sposób
Kiedy je przedstawia
Nazwa wskaźnika podstawowego
Nazwa grupy wskaźników
Kto zbiera dane
W jaki sposób
Nazwa wskaźnika uzupełniającego
kwota roczna pomocy
WWPWP - poziom projektu
WWPWP - suma - poz programu
PROJEKTODAWCA prowadzi bieżącą ewidencję
standardowy formularz z podst info przy rejestracji ben ost - excel,
zdają WWPWP w raportach monitorujących
Liczba beneficjentów ostatecznych
Kraj i liczba beneficjentów
Liczba Kobiet / Mężczyzn
Typ wg art 3
Wskaźniki produktu - osoby
średnia wieku
PROJEKTODAWCY postulowali zmianę
przedziałów wiekowych
Liczba os niepełnosprawnych
Liczba ofiar przemocy
standardowy formularz z podst info przy rejestracji ben ost - excel, zdają
WWPWP w raportach monitorujących
Liczba samotnych rodziców z dziećmi
Typy interwencji specyficzne dla danej grupy
PROJEKTODAWCA deklaruje we wniosku projektu
Wskaźniki dodatkowe beneficjentów
Wskaźniki dodatkowe z ewaluacji
Czy takie działania beneficjenci
podejmowali wcześniej?
Liczba osób usatysfakcjonowanych z dostępu do informacji
Liczba osób usatysfakcjonowanych z jakości informacji
Stopień satysfakcji z dostepnosci informacji
Stopień satysfakcji z jakości informacji
jeśli NIE to czy innowacja (próbują 1 raz)
Ewidencja na podstawie poniższych ankiet.
Podsumowania robione przez PROJEKTODAWCAa
Wynik poniższej ankiety.
Zestawienie wykonuje PROJEKTODAWCA
Standardowa ankieta
PROJEKTODAWCA podsuwa na koniec każdemu ben ost
Standardowa ankieta
Liczba usatysfakcjonowanych osób z dostepu do opieki medycznej
Stopień satysfakcji z dostepnosci do opieki medycznej
Stopień satysfakcji z jakości opieki medycznej
Standardowa ankieta, wywiad
Stopień satysfakcji z dostepnosci porad prawnych
Stopień satysfakcji z jakosci porad prawnych
Liczba usatysfakcjonowanych osób z dostepu do pomocy prawnej
Liczba usatysfakcjonowanych osób z dostepu do pomocy psychologa
Stopień satysfakcji z dostepnosci porad psychologa
Stopień satysfakcji z jakosci porad psychologa
Stopień satysfakcji z dostepnosci do szkoleń językowych
Stopień satysfakcji z jakosci szkoleń językowych
Liczba usatysfakcjonowanych osób z dostepu do szkoleń językowych
Wskaźniki rezultatu osoby
jeśli TAK to w jakiej skali
Liczba usatysfakcjonowanych osób z dostepu do szkoleń edukacyjnych
Stopień satysfakcji z jakosci szkoleń edukacyjnych
Standardowa ankieta, wywiady
Stopień satysfakcji z dostępnosci szkoleń edukacyjnych
Standardowa ankieta, wywiady
Liczba osób zakwaterowanych/ubranych/nakarmionych
Ilośc miesięcy świadczenia ww. pomocy
Liczba osób korzystajacych z pomocy psychologa
Liczba osób korzystajacych z pomocy tłumacza
Liczba osób korzystajacych z pomocy prawnej
Liczba osób korzystajacych ze szkoleń edukacyjnych / językowych
Liczba osób korzystajacych ze szkoleń edukacyjnych / językowych
Wskaźniki dodatkowe PROJEKTODAWCÓW
Schemat 2: Wskaźniki produktów i rezultatów dla Działania 1 (Przyjmowanie - pomoc systemowa)
Wskaźniki EFU
Kto zbiera dane
W jaki sposób
Kto zbiera dane
W jaki sposób
Kwota roczna
Liczba projektów dofinansowanych z EFU / rocznie
WWPWP - poziom projektu z
raportów PROJEKTODAWCÓW
Liczba dostarczonych miejsc/usług
Liczba przyjęć - lekarskich
Liczba spotkań informacyjnych
Liczba świadoczonych usług
przy tłumaczeniach
Liczba porad prawnych
Wskaźniki produktu - system
Liczba wizyt u psychologa
Liczba szkoleń językowych
Liczba porad językowych
Liczba szkoleń/kursów
edukacyjnych
Liczba przeszkolonych osób
Średnia długość procedury azylowej
Innowacyjność:
Liczba beneficjentów uczestniczących
Stopień satysfakcji z oferowanych warunków
Stopień satysfakcji z oferowanych usług
% beneficjentów docelowych objętych interwencją EFU
ORGAN ZARZĄDZAJĄCY na podstawie dostępnych statystyk
tematycznych i danych od PROJEKTODAWCÓW
ORGAN ZARZĄDZAJĄCY na podstawie rozmów / badania
PROJEKTODAWCÓW na bieżąco LUB
w ramach ewaluacji (zlecenie ewaluatorom)
ORGAN ZARZĄDZAJĄCY na podstawie rozmów / badania
PROJEKTODAWCÓW na bieżąco LUB
w ramach ewaluacji (zlecenie ewaluatorom)
Schemat 3: Wskaźniki produktów i rezultatów dla Działania 2 (Integracja - pomoc osobom)
Wskaźniki EFU
Kto zbiera dane
W jaki sposób
Kto zbiera dane
W jaki sposób
Trudny wskaźnik (zbieralny w ograniczonym zakresie)
kwota roczna pomocy
Typ wg art 3
średnia wieku
Wskaźniki dodatkowe
PROJEKTODAWCAów
Liczba osób zakwaterowanych tymczasowo lub na
stałe w niezależnych mieszkaniach
Można sprawdzać punktowo, badaniami w wywiadach ewaluacyjnych
w sumie wskaźnik słabo przystający do realiów
(beneficjenci ost. mają różne punkty odniesienia)
Liczba mających dostęp do opieki medycznej
Stopień satysfakcji z jakości pomocy medycznej
Liczba osób z dostępem do pomocy społecznej
Stopień satysfakcji z jakości pomocy społecznej
Liczba osób uczestniczących w szkoleniach
Stopień satysfakcji z warunków zakwaterowania
Stopień satysfakcji z jakości szkoleń
Standardowa ankieta
Liczba osób, które uzyskały subsydiowaną pracę
Stopień satysfakcji z uzyskanej pracy
Liczba osób, które rozpoczęły własną działalność gospodarczą
Stopień satysfakcji osób z prowadzenia własnej
działalności gospodarczej
Zmniejszenie ilości przeszkód w wyrównywaniu szans w
integracji społecznej
Podczas EWALUACJI - pyt menadżerów projektów
Stabilizacja w zakwaterowaniu / Przeciętna długość zamieszkania
Liczba miejsc pracy
Zmniejszenie wskaźnika wykluczeń społecznych
(Liczba przypadków)
Stopień poczucia wykluczenia społecznego
Podczas EWALUACJI - pyt do próby beneficjentów ost
Schemat 4: Wskaźniki produktów i rezultatów dla Działania 2 (Integracja - pomoc systemowa)
Wskaźniki EFU
Kto zbiera dane
W jaki sposób
Kto zbiera dane
W jaki sposób
Kwota roczna
Liczba dostarczonych miejsc/usług
WWPWP - poziom projektu z
raportów PROJEKTODAWCAów
Typy projektów dofinansowanych z EFU / rocznie
Liczba miejsc tymczasowego zakwaterowania
Liczba miejsc zakwaterowania w ośrodkach
Liczba miejsc opieki medycznej
Liczba miejsc opieki psychologa
Liczba miejsc prowadzenia szkoleń
Liczba miejsc nauki języka
Liczba miejsc promocji zatrudnienia
Liczba wyszkolonych osób
Zwiększenie współpracy między instytucjami zaangażowanymi
w systemie integracji uchodźców
Podczas EWALUACJI - pyt do menadżerów projektów
Liczba zaangażowanych podmiotów w system integracji uchodźców
Typy zaangażowanych podmiotów w system integracji uchodźców
Liczba umów współpracy między podmiotami zaangażowanymi
w system integracji uchodźców
Liczba beneficjentów
% beneficjentów mających zakwaterowanie
PROJEKTODAWCA na podstawie swojej ewidencji
zdają WWPWP
% beneficjentów biorących udział w szkoleniach
% beneficjentów, którzy otrzymali pomoc społeczną
% beneficjentów, którzy ukończyli kursy językowe
% beneficjentów, którzy ukończyli kursy edukacyjne
% beneficjentów, którzy ukończyli kursy zawodowe
zdają WWPWP
zdają WWPWP
zdają WWPWP
zdają WWPWP
zdają WWPWP
% beneficjentów, którzy mają indywidualna scieżkę integracji
zdają WWPWP
Schemat 5: Wskaźniki produktów i rezultatów dla Działania 3 (Repatriacja - pomoc osobom)
Wskaźniki EFU
Kto zbiera dane
W jaki sposób
Kto zbiera dane
W jaki sposób
kwota roczna pomocy
średnia wieku
Typ wg art 3
Liczba osób mających dostęp do informacji
Stopień satysfakcji z uzyskanych informacji
Standardowa ankieta
Liczba osób deklarujących chęć dobrowolnego powrotu
Liczba osób które wyjechały
Efekty ilościowe w kraju repatriacji są
nie do zmierzenia. Można pokazywać
efekty na zasadzie jakościowej studiów przypadku
Liczba osób które zgłosiły zainteresowanie pomocą w kraju pochodzenia
Liczba osób które otrzymały pomoc w kraju pochodzenia
Liczba osób mających dostęp do legalnych miejsc pracy
Stopień satysfakcji z pracy znalezionej po powrocie do kraju pochodzenia
Studia przypadku, wywiady prowadzone w czasie ewaluacji
Studia przypadku, historie repatriantów z którymi
projektodawcy utrzymują kontakt
Schemat 6: Wskaźniki produktów i rezultatów dla Działania 3 (Repatriacja - pomoc systemowa)
Wskaźniki EFU
Kto zbiera dane
W jaki sposób
Kto zbiera dane
W jaki sposób
Kwota roczna
Typy projektów dofinansowanych z EFU / rocznie
Liczba stworzonych obiektów o charakterze społecznym
Liczba stworzonych obiektów o charakterze szkoleniowo/edukacyjnym
Liczba stworzonych obiektów z zakresu wsparcia zatrudnienia
Liczba osób przeszkolonych w kraju
Liczba osób przeszkolonych za granicą(w kraju repatryjanta)
Liczba nowych firm założonych przez repatryjantów w krajach pochodzenia
W większości tych krajów gospodarka opiera się na
szarej strefie. Nie ma systemów rejestracji dzialalności
gospodarczej według standardów UE
% beneficjentów którzy otrzymali pomoc integracyjną w kraju pochodzenia
Stopień satysfakcji beneficjentów
PROJEKTODAWCA przygotuje ewidencję ale w ograniczonym zakresie
(wywiady z beneficjentami ost z którzy utrzymują kontakt). Dane
będą więc punktowe - na zasadzie ilustracji, studiów przypadku.
ANEKS 4: STRUKTURA BAZY
86
Schemat 7. Propozycja struktury bazy danych dla Europejskiego Funduszu Uchodźczego
Dane finansowe
Tabela EFU
Wskaźniki Dz1-Przyjmowanie
PEŁNA lista Wskaźników: patrz SCHEMAT 1
Tabela EFU
Wskaźniki Dz2-Integracja
Tabela EFU
Wskaźniki Dz3-Repatriacja
Dane
Monitoringu
finansowego
Nr projektu
Monitoring finansowy
Tabela EFU
Monitoring Finansowy
Dane z bazy finansowej WWPWP
Dane z wizyt monitoringowych
Dane z bieżących postępów w płatnościach
Formularz EFU
Wskaźniki postępu rzeczowego
Dz3-Repatriacja – OSOBY
Wskaźniki produktu
– patrz Schemat 3
Nr projektu
Nr projektu
Produkty&rezultaty - System
Formularz EFU
Dz2-Integracja – OSOBY
Wskaźniki produktu
– patrz Schemat 2
Nr projektu
Formularz EFU
Dz1-Przyjmowanie – OSOBY
Wskaźniki produktu
– patrz Schemat 1
Prod&rezult.
Osoby
Nr projektu
Wszystkie dane
o projekcie
Formularz EFU
Informacje podstawowe o projekcie
Nr projektu
Nr Działania
Nazwa projektu
Nazwa i adres beneficjenta
Koszt całkowity
Dofinansowanie z EFU
Poziom płatności
Cel strategiczny
Cele operacyjne
Cele operacyjne beneficjenta
Pomoc osobom (T/N)
Pomoc systemowa (T/N)
Monitoring finansowy
Prod&rezult.
Osoby
Nr projektu
Nr projektu
Dane
Nr projektu
Nr projektu
Dane
Nr projektu
Nr projektu
Dane finansowe
Nr projektu
Dane
Zewnętrzne źródła danych
Wizyty monitoringowe
Inne kontrole
Tabela EFU
Informacje podstawowe
Nr projektu
Nr Działania
Nazwa projektu
Nazwa i adres beneficjenta
Koszt całkowity
Dofinansowanie z EFU
Poziom płatności
Cel strategiczny
Cele operacyjne
Cele operacyjne beneficjenta
Pomoc osobom (T/N)
Pomoc systemowa (T/N)
Prod&rezult.
Osoby
Dane finansowe
Podstawowe dane finansowe
Podstawowe dane o Programie
Podstawowe dane o przyporządkowaniu
projektu
Nr projektu
Raporty, sprawozdania beneficjentów, ewaluacja
Nr projektu
Pomoc osobom (T)
Formularz EFU
Dz1-Przyjmowanie – SYSTEM
Wskaźniki produktu
– patrz Schemat 1
Formularz EFU
Dz2-Integracja – SYSTEM
Wskaźniki produktu
– patrz Schemat 2
Formularz EFU
Dz3-Repatriacja – SYSTEM
Wskaźniki produktu
– patrz Schemat 3
Formularz EFU
Wskaźniki postępu finansowego
Dane z bazy finansowej WWPWP
Dane z wizyt monitoringowych
Nr projektu
Pomoc systemowa (T)
LEGENDA:
Wizyty monitoringowe
Dane
wprowadzane do
bazy
Tabela EFU
Informacje podstawowe
Nr projektu
Tabele Access’a i
zawartość ich pól
Formularz EFU
Info podstawowe
Nr projektu
Formularze
Access’a i ich
zawartość
Nr projektu
Klucz i temat łączący
tabele
Dane
Monitoringu
finansowego
Dane jakimi zasilany jest
formularz / tabela
Opracowanie: Karol Olejniczak
Na zlecenie WWPWP
ANEKS 5: FORMULARZE BAZY
Formularz 1 – Informacje podstawowe na temat projektu EFU
Formularz 2 - Wskaźniki produktu i rezultatu projektu pomocy osobom w ramach Działania 2 –
Integracja
Formularz 3 - Wskaźniki produktu i rezultatu projektu pomocy systemowej w ramach Działania 2 –
Integracja
88
Nr projektu 1/ERF/2004
Działanie Przyjmowanie
EUROPEJSKI
FUNDUSZ
UCHODŹCZY
Nazwa projektu Klinika Prawa Uniwerystetu Warszawskiego dla uchodźców
Cel
strategiczny
Nazwa beneficjenta Studencki Ośrodek Pomocy Prawnej przy wydziale Prawa i
Administracji Uniwersytetu Warszawskiego - Klinika Praw
Cel
operacyjny
Adres beneficjenta
40347,34
Koszt całkowity
projektu
Dofinansowanie z
EFU
28825,7
Cele
operacyjne
beneficjenta
Wartość %
dotacji
Pomoc
osobom
0,714438671793481
Nie
Pokaż
wskaźniki
Monitoring
finansowy
Płatności
Pomoc
systemowa
Pokaż
wskaźniki
Tak
Pokaż
wskaźniki
Nr proj 1/ERF/2004
Nazwa projektu
WSKAŹNIKI PRODUKTÓW
Kwota roczna
L beneficjentów ostatecznych produkt
WSKAŹNIKI REZULTATÓW
L osób zakwaterowanych rezultat
L osób - dostęp do opieki rezultat
medycznej
L Kobiet/ produkt
Mężczyzn
Stopień satysfakcji - pomoc rezultat
medyczna
Średnia wieku produkt
L osób produkt
niepełnopspr
L ofiar przemocy produkt
L przezwyciężonych przeszkód - integr społ
rezultat
L miejsc pracy
rezultat
Stopień satysfakcji - kwatery rezultat
L osób i kraj produkt
pochodzenia
Typ wg art 3 produkt
EUROPEJSKI
FUNDUSZ
UCHODŹCZY
#Nazwa?
L osób - pomoc społeczna rezultat
Stabilizacja w zakwaterowaniu rezultat
Redukcja l wykluczeń
społecznych
rezultat
Stopień satysfakcji - pomoc rezultat
społeczna
L osób - szkolenia rezultat
Poczucie wykluczenia
społecznego
Stopień satysfakcji - szkolenia rezultat
L samotnych produkt
rodziców z
L osób - subsydiowana praca rezultat
Typy interwencji produkt
specyficzne dla
danej grupy
Wskaźniki produkt
dodatkowe
beneficjentów
Wskaźniki
dodatkowe z
ewaluacji
Stopień satysfakcji - praca rezultat
Wskaźniki rezultat
dodatkowe
beneficjentów
L osób - działalność gosp rezultat
Stopień satysfakcji - działalność rezultat
gosp
Wskaźniki
dodatkowe z
ewaluacji
rezultat
Nr projektu 9/ERF/2004
Nazwa projektu Wspieranie integracji uchodźców oraz wykonywanie usług społecznych na rzecz osób
posiadających status uchodźcy na terenie województwa mazowieckiego
WSKAŹNIKI PRODUKTÓW
Kwota roczna
WSKAŹNIKI REZULTATÓW
0
L projektów z EFU
L miejsc/usług
% beneficjentów zakwaterowanie
Typy projektów z EFU
% beneficjentów - szkolenia
Wskaźniki
dodatkowe
beneficjentów
L miejsc tymczasowego zakw
L miejsc zakw w ośrodkach
L miejsc opieki medycznej
% beneficjentów - pomoc społ
% beneficjentów - kursy
L miejsc opieki psychologa
L miejsc szkoleń / języka
L miejsc promocji zatrudnieni
% beneficjentów - ind ścieżka
integracji
Współpraca
instytucje
Liczba wyszkolonych osób
L zaangaż podmiotów
Zwiększenie
współpracy - instytucje
Typy zaangaż podmiotów w
system integracji uchodźców
L umów współpracy
Wskaźniki
dodatkowe
beneficjentów
Wskaźniki
dodatkowe z
ewaluacji
Zwiekszona aktywność organizacje
Wskaźniki
dodaktowe z
ewaluacji
EUROPEJSKI
FUNDUSZ
UCHODŹCZY

Raport EFU - Centrum Projektów Polska Cyfrowa

Transkrypt

Podobne dokumenty

pobierz PL - Rzecznik Praw Dziecka

Stanowisko ws. uwzględnienia rzetelnej informacji o

Polish - Wrocław

Narzędzie ewaluacji integracji uchodźców

Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców

Misjonarz 1/2009

Cały tekst.