RAPORT studia sukcesu

Transkrypt

Wyzwania zrównoważonego użytkowania terenu na
przykładzie województwa śląskiego - scenariusze 2050
Projekt pn.
realizowany w ramach: poddziałania 1.1.1 Projekty badawcze z wykorzystaniem metody
foresight Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka jest współfinansowany przez Unię
Europejską ze Środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego
RAPORT
studia sukcesu – wdrożone zrównoważone
systemy użytkowania terenu
Gliwice, 1 marca 2012
ZESPÓŁ OPRACOWUJĄCY:
Politechnika Śląska w Gliwicach
Zbigniew Kamiński, Krzysztof Gasidło
Tomasz Bradecki, Krzysztof Kafka,
Roman Kuboś, Agnieszka Labus,
Katarzyna Mazur-Belzyt, Agata Twardoch
Projekt wspó finansowany przez Uni Europejsk ze rodków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka
Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki
Strona 2 z 49
SPIS TREŚCI:
Wstęp. Zrównoważone systemy użytkowania terenu. .................................................................... 5 Uzasadnienie podjęcia tematu ..................................................................................................... 5 Struktura raportu ......................................................................................................................... 5 Wybrane przykłady ..................................................................................................................... 6 1 Definicja pojęć kluczowych ...................................................................................................... 7 1.1 Nowy Urbanizm (New Urbanism) ..................................................................................... 7 1.2 Wzrost inteligentny (Smart Growth) ................................................................................ 10 1.3 Odrodzenie miast (Urban Renaissance) .......................................................................... 11 2 Metoda badań .......................................................................................................................... 13 3 Wyniki badań .......................................................................................................................... 17 3.1 Lipsk ................................................................................................................................. 17 3.2 Randstad ........................................................................................................................... 23 3.3 Region Ruhry ................................................................................................................... 28 3.4 Stuttgart ............................................................................................................................ 33 3.5 Zurych .............................................................................................................................. 38 4 Rekomendacje ......................................................................................................................... 43 Bibliografia: .................................................................................................................................. 47 Projekt wspó finansowany przez Uni Europejsk ze rodków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka
Strona 3 z 49
SPIS TABEL:
Tabela 1-1. Zasady Karty Nowej Urbanistyki. Region: metropolia, duże i małe miasto. .............. 7 Tabela 1-2. Zasady Wzrostu Inteligentnego. ................................................................................ 10 Tabela 1-3. Kluczowe elementy prowadzące do odrodzenia miast. ............................................. 12 Tabela 2-1. Wyznaczniki zrównoważonego systemu użytkowania terenu. Tabela zbiorcza. ...... 13 Tabela 3-1. Lipsk – zestawienie wyznaczników zrównoważonego systemu użytkowania terenu19
Tabela 3-2. Randstad – zestawienie wyznaczników zrównoważonego systemu użytkowania
terenu ............................................................................................................................................. 24 Tabela 3-3. Region Ruhry – zestawienie wyznaczników zrównoważonego systemu użytkowania
terenu ............................................................................................................................................. 29
Tabela 3-4. Stuttgart – zestawienie wyznaczników zrównoważonego systemu użytkowania
terenu ............................................................................................................................................. 34 Tabela 3-5. Zurych – zestawienie wyznaczników zrównoważonego systemu użytkowania
terenu ............................................................................................................................................. 39 Tabela 4-1. Zestawienie wyników ................................................................................................ 43 SPIS RYSUNKÓW:
Rysunek 3-1. Region metropolitalny Lipska ................................ Error! Bookmark not defined. Rysunek 3-2. Randstad .................................................................................................................. 23 Rysunek 3-3. Region Ruhry, schemat ........................................................................................... 28 Rysunek 3-4. Stuttgart, schemat .................................................................................................... 33 Rysunek 3-5. Zurych – region metropolitalny, schemat ............................................................... 38 Projekt wspó finansowany przez Uni Europejsk ze rodków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka
Strona 4 z 49
Wstęp. Zrównoważone systemy użytkowania terenu.
Uzasadnienie podjęcia tematu
Wskutek postępującej urbanizacji w granicach administracyjnych miast oraz w strefach
położonych wokół dużych ośrodków mieszka 75-80% ludności Polski [za: Koncepcja
Przestrzennego…, str. 36]. Według prognoz zaprezentowanych w ‘Koncepcji Przestrzennego
Zagospodarowania Kraju 2030’ koncentracja ludności będzie następować w dużych ośrodkach
miejskich kraju, oraz w ich obszarach funkcjonalnych, a najwyższe tempo przyrostu wystąpi na
obszarach metropolitalnych. Województwo Śląskie jest tu przypadkiem specyficznym gdyż z
jednej strony cechuje je rozpoznawalnie wysoki udział ludności miejskiej, z drugiej strony
dotykają je silne procesy dezurbanizacyjne: zarówno w obszarach rdzeniowych jak i w strefach
podmiejskich. Z tego względu jakość życia w miastach i miejskich regionach ma dla Śląska
znaczenie szczególne.
Kwestia wzrostu poziomu jakości życia od ponad 20 lat łączona jest z doktryną
zrównoważonego rozwoju1, która stopniowo obejmuje wszystkie sektory działalności człowieka.
Koncepcja wg której: potrzeby obecnego pokolenia mogą (i powinny) być zaspokojone bez
umniejszania szans przyszłych pokoleń na ich zaspokojenie (ze zdania przewodniego raportu
WCED) jest nadal bardzo aktualna, lecz, ze względu na duży stopień ogólności niezmiernie
trudna w operacjonalizacji [por. np. Zuziak 2010].
Dla implementacji polityki zrównoważonego rozwoju w strefę planowania regionalnego
potrzebujemy skoordynowanego działania opartego na wspólnych zasadach społecznych,
ekonomicznych i środowiskowych, sprzyjających osiąganiu zintegrowanego ładu
przestrzennego. Wyzwaniem dla sfery polityki przestrzennej jest zatem znalezienie
wyznaczników zrównoważonych systemów użytkowania terenu.
Szczególna waga planowania na poziomie regionalnym, będącego przedmiotem tego
opracowania, wynika z rozstrzygającej roli jaką planowanie regionalne ma dla najważniejszych
kwestii rozwoju zarówno w skali kraju jak i w skali lokalnej, czego wyraz znajdujemy w
programach rozwoju regionalnego Unii Europejskiej oraz w politykach krajów członkowskich.
Struktura raportu
Raport składa się z czterech rozdziałów. W rozdziale pierwszym przedstawiono założenia
wybranych koncepcji rozwoju, wraz z uzasadnieniem doboru. W rozdziale drugim - metodę
badań: opracowane na podstawie wybranych koncepcji rozwoju szczegółowe kryteria oceny
uznanych za przykłady dobrej praktyki, regionów. W rozdziale trzecim przedstawiono wyniki
badań wdrażania zrównoważonych systemów użytkowania terenu przez wybrane regiony. W
1
Rozwój zrównoważony (ang. sustainable development) zdefiniowany został w raporcie pt. „Our common future”
przygotowanym przez World Commission on Environment and Development przy UE w 1987 r., pod
przewodnictwem pani Brundtland.
Strona 5 z 49
rozdziale czwartym, który stanowi podsumowanie badań, zaprezentowano końcowe
rekomendacje dla osiągnięcia zrównoważonego systemu użytkowania terenu w Województwie
Śląskim.
Wybrane przykłady
Studia nad przykładami udanego wdrażania zrównoważonych systemów użytkowania
terenu przeprowadzono na pięciu regionach metropolitalnych: trzech obszarach metropolitalnych
wieloośrodkowych: Randstad (Holandia), Region Ruhry (Niemcy) i Region Zurychu
(Szwajcaria), oraz dwóch regionach miejskich: Lipska (wschodnie Niemcy) i Stuttgartu
(Niemcy).
Obszar metropolitalny Zurychu został wybrany jako przykład dobrej praktyki
zrównoważonego użytkowania terenu oraz skutecznego wdrażania polityki przestrzennej
ponieważ jest jednym z najsilniejszych w Europie obszarów gospodarczych, charakteryzującym
się dostatnią i nowoczesną gospodarką rynkową, niskim bezrobociem i najlepszym w Europie
systemem transportowym [Za: City Regions… 2011]. Ponadto wg corocznego, światowego
rankingu miast pod względem jakości życia, Zurych od lat plasuje się w pierwszej trójce2.
Randstad wybrano do badań jako odnoszący sukcesy region policentryczny, o wysokiej
pozycji w rankingu regionów europejskich pod względem wysokości PKB na mieszkańca,
wydajności pracy oraz wskaźnika zatrudnienia3.
Region Stuttgartu wybrano jako wyjątkowy w skali europejskiej przykład
wprowadzania polityki regionalnej - interesująca jest szczególnie polityka transportu
publicznego, który jest podstawowym obszarem działania Związku Regionalnego Stuttgartu. Z
pozycji poszukiwania przykładów dobrej praktyki na uwagę zasługuje partycypacja społeczna,
która stanowi istotny element niemieckiej polityki przestrzennej, a doświadczenia Stuttgartu,
zdobyte przy okazji planowanej reorganizacji dworca kolejowego, są w tej kwestii szczególnie
interesujące.
Region metropolitalny Lipska oraz Region Ruhry wybrano ze względu na podobne do
śląskich doświadczenia związane z dotkliwą restrukturyzacją przemysłu. W Regionie
metropolitalnym Lipska, z którym Śląsk dzieli także doświadczenie transformacji ustrojowej,
stojący u podstaw restrukturyzacji kryzys lat 90 XX wieku stał się bodźcem do podjęcia godnych
uwagi działań planistycznych na różnych szczeblach; Lipsk był pierwszym miastem wschodnich
Niemiec, w którym opracowano skuteczną strategię wyjścia z kryzysu i zatrzymania depopulacji.
Jednym z budzących szczególne zainteresowanie elementów strategii była próba koordynacji
sposobów użytkowania terenu w obrębie metropolii. Region Ruhry, w którym proces
restrukturyzacji nie został jeszcze całkowicie ukończony, jest przykładem interesującym ze
względu na udane, często pionierskie, przekształcenia terenów poprzemysłowych oraz
konsekwentne dążenie do zmiany wizerunku przemysłowego regionu monofunkcyjnego.
2
Według corocznego, światowego rankingu miast pod względem jakości życia, opartego na analizie 39 czynników,
przeprowadzonego przez Mercer Human Resorce Consulting (www.mercer.com, luty 2011).
3
Dane za Eurostat (www.epp.eurostat.ec.europa.eu, luty 2011).
Strona 6 z 49
1 Definicja pojęć kluczowych
W poszukiwaniu wyznaczników zrównoważonego systemu użytkowania terenu, w
niniejszym opracowaniu oparto się o trzy oryginalne, kompleksowe i powszechnie uznane
koncepcje rozwojowe wynikające z założeń zrównoważonego rozwoju4. Są to: Nowy Urbanizm
(New Urbanizm, USA), Wzrost Inteligentny (Smart Growth, USA) oraz Odrodzenie Miast
(Urban Renaissance, UK).
1.1 Nowy Urbanizm5 (New Urbanism)
Kongres Nowej Urbanistyki został zapoczątkowany w 1993 roku przez grupę entuzjastów
- urbanistów i architektów: Petera Calthorpe, Andrésa Duany’ego, Elizabeth Moule, Elizabeth
Plater-Zyberk, Stefanosa Polyzoides oraz Dana Solomona. Inicjatywa miała na celu opracowanie
wzorca przyjaznych mieszkańcom zespołów mieszkaniowych, będących alternatywą dla
panującego w USA, od czasu II Wojny Światowej, modelu rozproszonej zabudowy
podmiejskiej. Organizowane corocznie kongresy, które miały nawiązywać do europejskich
zjazdów CIAM’u, doprowadziły do wypracowania, w 1996 roku, „Karty Nowej Urbanistyki”.
Podpisana na IV Kongresie w Charlstone karta precyzyjnie określa zasady planowania w skali
regionu, miasta, dzielnicy, a także reguły urbanistyczne w skali odpowiadającej pojedynczym
budynkom. Postulaty Kongresu Nowej Urbanistyki stały się przyczynkiem do zmiany
amerykańskiej praktyki urbanistycznej, oraz do ogólnoświatowej dyskusji na temat jej reguł.
Kongres Nowej Urbanistyki obecnie zrzesza tysiące architektów i urbanistów z USA i 20 innych
krajów, promuje konkretne wizje oraz pomysły i strategie działań, a także dostarcza narzędzi
planistycznych (np. Smartcode6) pozwalających na przekształcenie chaosu przestrzennego w
dzielnice przyjazne mieszkańcom. Ze względu na tematykę opracowania poniżej
zaprezentowano jedynie część Karty Nowej Urbanistyki odnoszącą się do kwestii regionów.
Tabela 1-1. Zasady Karty Nowej Urbanistyki. Region: metropolia, duże i małe miasto.
Nr PRINCIPLES OF THE NEW
URBANISM
(The region: metropolis, city and
town)
1.
Metropolitan regions are finite
places with geographic boundaries
derived from topography,
watersheds, coastlines, farmlands,
regional parks, and river basins.
The metropolis is made of multiple
centers that are cities, towns, and
WYZNACZNIKI
ZASADY NOWEJ
URBANISTYKI
(Region: metropolia, duże i małe
miasto)
Regiony metropolitalne to obszary
o granicach geograficznych
wynikających z topografii, działów
wodnych, linii brzegowych,
obszarów rolniczych, parków
regionalnych i zlewni rzek.
Metropolia składa się z wielu
1a. Granice regionu wynikają z
uwarunkowań topograficznych.
1b. Region składa się z wielu
ośrodków.
4
W oparciu o założenia zrównoważonego rozwoju powstało wiele konceptów rozwoju przestrzennego, są one
jednak zazwyczaj wtórne wobec omawianych koncepcji, lub nieprzystające do skali regionalnej, mowa tu o:
Compact City, Urban Village, Transport Oriented Developement, Suistainable Urbanizm, etc.
5
Opracowano m.in. na podstawie: www.cnu.org, www.newurbanism.org. (luty 2012)
6
Por.: www.transect.org (luty 2012).
Strona 7 z 49
villages, each with its own
identifiable center and edges.
ośrodków, którymi są duże i małe
miasta oraz wsie, z których każdy
posiada własne czytelne centrum i
wyraźne granice
1c. Każdy ośrodek ma czytelne
centrum.
1d. Każdy ośrodek ma czytelne
granice.
2.
3.
The metropolitan region is a
fundamental economic unit of the
contemporary world.
Governmental cooperation, public
policy, physical planning, and
economic strategies must reflect
this new reality.
The metropolis has a necessary
and fragile relationship to its
agrarian hinterland and natural
landscapes. The relationship is
environmental, economic, and
cultural. Farmland and nature are
as important to the metropolis as
the garden is to the house.
Region metropolitalny jest
podstawową jednostką
ekonomiczną współczesnego
świata. Współpraca rządowa,
polityka społeczna, planowanie
przestrzenne i strategie
ekonomiczne muszą
odzwierciedlać tę nową
rzeczywistość.
2a. Ustrój polityczny uwzględnia
szczebel regionalny.
Metropolia posiada niezbędne a
zarazem delikatne powiązania ze
swym zapleczem rolniczym i
naturalnym krajobrazem.
Powiązania te mają charakter
środowiskowy, gospodarczy i
kulturowy. Obszary rolnicze i
środowisko przyrodnicze są tak
samo ważne dla metropolii jak
ogród dla domu.
3a. Metropolia ma przyrodnicze
powiązania z otaczającymi
terenami przyrodniczymi.
2b. Polityka społeczna występuje
na poziomie regionalnym.
2c. Planowanie przestrzenne
występuje na poziomie
regionalnym.
2d. Planowanie ekonomiczne
regionalnym.
3b. Metropolia ma gospodarcze
3c. Metropolia ma kulturowe
3d. Powiązania metropolii z
otaczającymi terenami
przyrodniczymi nie kolidują z
interesami terenów
przyrodniczych.
4.
Development patterns should not
blur or eradicate the edges of the
metropolis. Infill development
within existing urban areas
conserves environmental
resources, economic investment,
and social fabric, while reclaiming
marginal and abandoned areas.
Metropolitan regions should
develop strategies to encourage
such infill development over
peripheral expansion.
Struktury nowej zabudowy nie
powinny zacierać ani likwidować
granic metropolii. Rozwój
wewnątrz istniejących obszarów
zurbanizowanych chroni zasoby
środowiska naturalnego,
zainwestowanie gospodarcze i
tkankę społeczną, jednocześnie
odzyskując obszary obrzeżne i
opuszczone. Regiony
metropolitalne powinny wdrażać
strategie zachęcające do
wewnętrznego rozwoju, a nie
ekspansji peryferii.
4a. Rozwój przestrzenny nie
prowadzi do zacierania granic
metropolii.
4b. Rozwój regionów przebiega
głównie wewnątrz istniejących
obszarów zurbanizowanych.
Strona 8 z 49
5.
6.
7.
8.
9.
Where appropriate, new
development contiguous to urban
boundaries should be organized as
neighborhoods and districts, and
be integrated with the existing
urban pattern. Noncontiguous
development should be organized
as towns and villages with their
own urban edges, and planned for
a jobs/housing balance, not as
bedroom suburbs.
Nowa zabudowa na odpowiednio
wybranych terenach przy granicach
miast, powinna być zorganizowana
w formie dzielnic zintegrowanych
z istniejącą tkanką urbanistyczną.
Tereny zabudowywane bez
styczności z obszarami
zurbanizowanymi, powinny być
organizowane jako małe miasta lub
osady w wyraźnych granicach,
projektowane z zachowaniem
równowagi funkcji zamieszkania i
pracy, a nie jako podmiejskie
sypialnie.
5a. Nowa zabudowa powstaje w
formie dzielnic powiązanych z
istniejącymi strukturami
urbanistycznymi.
The development and
redevelopment of towns and cities
should respect historical patterns,
precedents, and boundaries.
Rozwój i przekształcanie małych i
dużych miast powinno szanować
ich historyczną tkankę założenia
oraz granice.
6a. Przekształcenia miast
przebiegają z poszanowaniem ich
układów historycznych.
Cities and towns should bring into
proximity a broad spectrum of
public and private uses to support
a regional economy that benefits
people of all incomes. Affordable
housing should be distributed
throughout the region to match job
opportunities and to avoid
concentrations of poverty.
Miasta powinny skupiać szerokie
spektrum funkcji publicznych i
prywatnych w celu wsparcia
gospodarki regionalnej i
zaspokojenia potrzeb mieszkańców
o różnych dochodach. Dostępne
budownictwo mieszkaniowe
powinno być tak rozmieszczone w
relacji do rynku pracy, aby uniknąć
skupisk ubóstwa.
7a. W każdym mieście znajdują
się usługi publiczne i prywatne
dostępne mieszkańcom niezależnie
od statusu materialnego.
The physical organization of the
region should be supported by a
framework of transportation
alternatives. Transit, pedestrian,
and bicycle systems should
maximize access and mobility
throughout the region while
reducing dependence upon the
automobile.
Przestrzenna organizacja regionu
powinna być wspomagana
alternatywnymi rozwiązaniami
transportowymi. Transport
publiczny, ruch pieszy i rowerowy
powinny maksymalizować
dostępność i mobilność w regionie,
redukując uzależnienie od
samochodu.
8a. W regionie jest szerokie
spektrum środków transportu
dostępnych dla mieszkańców.
Revenues and resources can be
shared more cooperatively among
the municipalities and centers
within regions to avoid destructive
Dochody i zasoby mogą być
dzielone pomiędzy gminy i ośrodki
wewnątrz regionów w sposób
skoordynowany tak, aby uniknąć
9a. System rozdziału podatków nie
wzmaga negatywnych zjawisk
przestrzennych (np.
suburbanizacji).
5b. Zabudowa na terenach bez
styczności z terenami
zurbanizowanymi, przyjmuje
postać zespołów wielofunkcyjnych.
6b. Rozwój miast przebiega z
poszanowaniem ich granic.
7b. Mieszkania z sektora
dostępnego nie są izolowane od
pozostałych.
7c. Mieszkania z sektora
dostępnego znajdują się w zasięgu
miejsc pracy.
8b. Transport publiczny, ruch
pieszy i rowerowy pozwalają na
ograniczenie ruchu
samochodowego.
Strona 9 z 49
competition for tax base and to
promote rational coordination of
transportation, recreation, public
services, housing, and community
institutions.
destruktywnej konkurencji o
dochody podatkowe, a także w celu
racjonalnej koordynacji transportu,
rekreacji, usług, mieszkalnictwa i
instytucji komunalnych.
9b. System podatkowy umożliwia
koordynację transportu, rekreacji,
usług, mieszkalnictwa i instytucji
komunalnych pomiędzy gminami.
Źródło: www.cnu.org, tłumaczenie: arch. P. Choynowski i arch. M. M. Mycielski, redakcja: arch. G. Buczek,
opr. własne 1.2 Wzrost inteligentny7 (Smart Growth)
Ruch Smart Growth jest amerykańskim stowarzyszeniem organizacji z sektora
publicznego, prywatnego oraz organizacji pozarządowych. Został zapoczątkowany przez
Amerykańską Agencję Ochrony Środowiska (U.S. Environmental Protection Agency EPA) w
1995 roku, w reakcji na negatywny wpływ jaki rozproszona zabudowa mieszkaniowa wywiera
na środowisko przyrodnicze, stosunki społeczne oraz ekonomię. Początek działalności ruchu to
wyznaczenie, na podstawie obserwacji satysfakcjonujących przykładów dzielnic
mieszkaniowych, 10 zasad wzrostu inteligentnego (por. Tabela 1-2). Hasłowe zasady są
doprecyzowane i uszczegółowione w wielu publikacjach8 dzięki czemu łatwa jest ich
implementacja do polityki przestrzennej na różnych szczeblach. Kilkanaście lat po zainicjowaniu
ruchu, bazując na porównaniu dzielnic powstających zgodnie z zasadami Smart Growth oraz
konwencjonalnych amerykańskich suburbiów, zwolennicy ruchu dowodzą, że przestrzeganie
zasad wzrostu inteligentnego nie tylko prowadzi do powstania przyjaznych człowiekowi,
żywych założeń, ale ma także uzasadnienie ekonomiczne9.
Tabela 1-2. Zasady Wzrostu Inteligentnego.
Nr
SMART GROWTH PRINCIPLES
ZASADY WZROSTU INTELIGENTNEGO
1.
Mix land uses
Mieszanie użytkowania terenów
2.
Take advantage of compact building design
Wykorzystanie zwartego projektowania zabudowy
7
Opracowano m.in. na podstawie: www.smartgrowth.org, www.epa.gov (luty 2012)
8
Np.: ‘Why Smart Growth’, ‘Best Development Practices’, ‘Pedestrian- and Transit-Friendly Design’ oraz dwie
części serii ‘Getting to Smart Growth: 100 Policies for Implementation’, a także wiele broszur tematycznych, często
dostępnych także w wersji elektronicznej.
9
Por. np.: ’Market Acceptance of Smart Growth’ U.S. Environmental Protection Agency, February 2011
(http://www.epa.gov/smartgrowth/pdf/market_acceptance.pdf, luty 2012): wartość rynkowa mieszkań, w
przeliczeniu na metr kwadratowy, powstających w założeniach zgodnych z zasadami Smart Growth jest co najmniej
taka sama lub wyższa niż mieszkań w porównywalnych założeniach typu suburbia. Fakt ten dowodzi opłacalności
stosowania zasad Smart Growth, jest także przyczyną pojawiającej się krytyki ruchu jako prowadzącego do wzrostu
cen nieruchomości, jest to jednak zarzut który może być stawiany wszystkim działaniom prowadzącym do poprawy
jakości środowiska mieszkaniowego.
Strona 10 z 49
3.
Create a range of housing opportunities and choices
Tworzenie oferty mieszkaniowej
możliwościach i szerokim wyborze
4.
Create walkable neighborhoods
Tworzenie dzielnic przyjaznych pieszym
5.
Foster distinctive, attractive communities with a
strong sense of place
Promowanie wyróżniających się, atrakcyjnych
środowisk o silnej tożsamości miejsca
6.
Preserve open space, farmland, natural beauty, and
critical environmental areas
Zachowanie przestrzeni otwartych, obszarów
uprawnych, naturalnego krajobrazu i wrażliwych
środowiskowo
7.
Strengthen and direct development towards existing
communities
Wzmacnianie i kierowanie rozwojem w stronę
istniejących środowisk
8.
Provide a variety of transportation choices
Zapewnienie
transportowych
9.
Make development decisions predictable, fair, and
cost effective
Podejmowanie przewidywalnych, sprawiedliwych i
opłacalnych decyzji rozwojowych
10.
Encourage
community
and
stakeholder
collaboration in development decisions
Zachęcanie mieszkańców i interesariuszy
współpracy w podejmowaniu decyzji
zróżnicowanych
o
wielu
możliwości
do
Źródło: www. smartgrowth.org, tłumaczenie Z.K., A.T.
1.3 Odrodzenie miast (Urban Renaissance)
Termin Urban Renaissance używany jest do określenia zestawu zasad opracowanych w 1999
roku przez komisję Urban Task Force, stosowanych do repopulacji i regeneracji miast w
Wielkiej Brytanii. W 1998 roku, w obliczu poważnej depopulacji miast, powołana zostaje
komisja Urban Task Force pod przewodnictwem sir Richarda Rogersa, która ma za zadanie
identyfikację przyczyn kryzysu oraz opracowanie wizji naprawy dla terenów miejskich. W
wyniku prac komisji opublikowany zostaje raport ‘Towards an Urban Renaissance’ [Rogers
1999], w którym zakreślona zostaje wizja ‘dobrze zaprojektowanych, zawartych i połączonych
ze sobą multifunkcjonalnych miast, gdzie ludzie żyją, pracują oraz spędzają czas wolny w
jednym miejscu – w zrównoważonym miejskim środowisku, dobrze zintegrowanym z
transportem publicznym oraz podatnym na zmiany’ [Rogers 2005, str. 2, tłumaczenie A.T.].
Większość postulatów komisji Rogersa zostaje wzięta pod uwagę w rządowym dokumencie z
2000 roku, tak zwanym Urban White Paper, p.t.: ‘Our Towns and Cities: The Future Delivering an Urban Renaissance’, który stanowi podstawę brytyjskiej miejskiej polityki
przestrzennej. Działania podjęte w ramach tej polityki prowadzą do zmiany wizerunku miast
brytyjskich, które na powrót stają się dobrym miejscem do życia. W ramach implementacji
polityki zainicjowana zostaje także m.in. akcja Millennium Communities – budowy nowych
struktur osadniczych w 7 problemowych lokalizacjach, wybranych na terenach uprzednio
zainwestowanych10.
10
Np.: Greenwich Millennium Village w Londynie, oraz Allerton Bywater Millennium Community w pobliżu
Leeds.
Strona 11 z 49
11
Tabela 1-3. Kluczowe elementy prowadzące do odrodzenia miast .
Nr
CORE INGRIEDENS TO ACHIVE AN URBAN
RENAISSANCES
KLUCZOWE ELEMENTY PROWADZĄCE
DO ODRODZENIA MIAST
1.
Compact form: concentrating growth on existing
centres and recycled land, while avoiding 'sprawl'
around the edges.
Zwarta forma: koncentracja wzrostu w
istniejących centrach, przy jednoczesnym unikaniu
‘rozpełzania’ dookoła granic.
2.
Diversity: promoting a mix of activities within
neighbourhoods, while encouraging cultural
innovation and community participation in
decision-making.
Różnorodność: różnicowanie funkcji w obrębie
każdego sąsiedztwa, przy jednoczesnym
wspomaganiu kulturowej innowacyjności oraz
partycypacji społecznej w procesie decyzyjnym.
3.
Connectivity: facilitating easy movement and
contact by giving priority to walking, cycling and
public transport, and integrating movement
patterns with land use.
Powiązanie: priorytet dla ruchu pieszego,
rowerowego oraz transportu publicznego,
integracja systemu komunikacji z decyzjami o
sposobie użytkowania terenu.
4.
Economic strength: generating wealth and
sustaining its value through targeted use of public
and private investment.
Silna gospodarka: tworzenie i utrzymanie
dobrobytu poprzez kierunkowe planowanie
publicznych i prywatnych inwestycji.
5.
Ecological awareness: ensuring efficient use of
energy and safeguarding air, water and earth
against pollution.
Świadomość ekologiczna: zapewnienie
efektywnego użycia energii oraz ochrony
powietrza, wody i ziemi przez zanieczyszczeniami.
6.
Good governance: combining civic pride and
forward-looking leadership with a commitment to
strategic planning, participation and adaptation
when needed.
Dobre zarządzanie publiczne: łączenie dumy
obywatelskiej z dalekowzrocznym, oddanym
planowaniu strategicznemu, partycypacji i
adaptacji przywództwem.
7.
Social inclusion: seeking to bring down economic
and social barriers by mixing uses and tenures,
with fairer access to housing, education and health
services.
Integracja społeczna: działania zmierzające do
zredukowania społecznych i ekonomicznych barier:
różnicowanie funkcji oraz form własności
mieszkań, zapewnienie sprawiedliwego dostępu do
mieszkań, edukacji oraz służby zdrowia.
8.
Good design: where architecture, landscape and
urban design combine to create buildings and
places of great beauty that lift the spirits.
Dobre projektowanie: projektowanie
architektoniczne, krajobrazowe oraz urbanistyczne
razem powinny prowadzić do powstania pięknych
przestrzeni, ku pokrzepieniu serc.
Źródło: Rogers R. G. Sir. (red.), Urban Task Force: Towards an urban renaissance, Taylor & Francis, 1999,
str. 306, tłumaczenie Z.K., A.T.
11
Tak jak w przypadku Karty Nowej Urbanistyki tu także przedstawiono jedynie tę część raportu Rogersa, która
dotyczy zagadnień metropolitalnych.
Strona 12 z 49
2 Metoda badań
Wyznaczniki zrównoważonych systemów użytkowania terenu powstały poprzez syntezę
trzech przedstawionych w rozdziale 1. zestawów wytycznych. Dla większej przejrzystości
opracowania wyznaczniki zostały posegregowane w sześciu grupach tematycznych,
odpowiadających odrębnym sferom zagadnień związanych z planowaniem regionalnym.
Tabela 2-1. Wyznaczniki zrównoważonego systemu użytkowania terenu. Tabela zbiorcza.
ELEMENT
SMART GROWTH
NEW URBANISM
URBAN RENAISSANCE
1.1. Łączenie funkcji
Mieszanie użytkowania
terenów (1)12
Zabudowa na terenach bez
styczności z terenami
zurbanizowanymi,
przyjmuje postać zespołów
wielofunkcyjnych (5b)
1.2. Promowanie
założeń
interesujących o
silnej tożsamości
miejsca
Promowanie
wyróżniających się,
atrakcyjnych środowisk o
silnej tożsamości miejsca
(5)
Różnorodność:
różnicowanie funkcji w
obrębie każdego
sąsiedztwa, przy
jednoczesnym
wspomaganiu kulturowej
innowacyjności (…) (2)
1. FUNKCJE
2. STRUKTURA
2.1. Promowanie
zabudowy zwartej
Wykorzystanie zwartego
projektowania zabudowy
(2)
2.2. Zapewnienie
powiązań nowej
zabudowy z
zabudową istniejącą
Nowa zabudowa powstaje
w formie dzielnic
powiązanych z
istniejącymi strukturami
urbanistycznymi (5a)
Mieszkania z sektora
dostępnego nie są
izolowane od pozostałych
(7b)
Mieszkania z sektora
dostępnego znajdują się w
zasięgu miejsc pracy (7c)
2.3. Koncentracja
wzrostu wewnątrz
istniejących
obszarów
zurbanizowanych
12
Wzmacnianie i kierowanie
rozwojem w stronę
istniejących środowisk (7)
Rozwój regionów
przebiega głównie
wewnątrz istniejących
obszarów
zurbanizowanych (4b)
Zwarta forma:
koncentracja wzrostu w
istniejących centrach, przy
jednoczesnym unikaniu
‘rozpełzania’ dookoła
Liczby w nawiasach oznaczają numer zasady w danym systemie.
Strona 13 z 49
2.4. Czytelne centra
ośrodków
metropolitalnych
Każdy ośrodek ma czytelne
centrum (1c)
2.5. Zachowanie
czytelnych granic
ośrodków
Rozwój przestrzenny nie
prowadzi do zacierania
granic metropolii (4a)
granic (1)
Każdy ośrodek ma czytelne
granice (1d)
Rozwój miast przebiega z
poszanowaniem ich granic
(6b)
2.6. Zachowanie
układów
historycznych
Przekształcenia miast
przebiegają z
poszanowaniem ich
układów historycznych
(6a)
2.7. Powiązania z
terenami
przyrodniczymi
Metropolia ma
przyrodnicze, gospodarcze
i kulturowe powiązania z
przyrodniczymi (3a, 3b,
3c)
3. TRANSPORT
3.1. Prymat ruchu
pieszego
Tworzenie dzielnic
przyjaznych pieszym (4)
3.2. Zróżnicowane
możliwości
transportowe
Zapewnienie
zróżnicowanych
możliwości transportowych
(8)
W regionie jest szerokie
spektrum środków
transportu dostępnych dla
mieszkańców (8a)
Transport publiczny, ruch
pieszy i rowerowy
pozwalają na ograniczenie
ruchu samochodowego
(8b)
Powiązanie: priorytet dla
ruchu pieszego,
rowerowego oraz
transportu publicznego,
integracja systemu
komunikacji z decyzjami o
sposobie użytkowania
terenu (3)
4. WYRÓWNYWANIE SZANS
4.1. Różnorodność
form
mieszkaniowych
(pod względem
formy oraz sposobu
zasiedlenia)
4.2. Sprawiedliwy
dostęp do usług
Tworzenie oferty
mieszkaniowej o wielu
możliwościach i szerokim
wyborze (3)
W każdym mieście
znajdują się usługi
publiczne i prywatne
dostępne mieszkańcom
Integracja społeczna:
działania zmierzające do
zredukowania społecznych
i ekonomicznych barier:
różnicowanie funkcji oraz
form
własności mieszkań,
zapewnienie
sprawiedliwego dostępu do
mieszkań, edukacji oraz
Strona 14 z 49
niezależnie od statusu
materialnego (7a)
służby zdrowia (7)
5. EKOLOGIA
5.1. Efektywne
użycie zasobów
5.2. Ochrona
terenów otwartych i
cennych
przyrodniczo
Świadomość ekologiczna:
zapewnienie efektywnego
użycia energii oraz
ochrony powietrza, wody i
ziemi przez
zanieczyszczeniami (5)
Zachowanie przestrzeni
otwartych, obszarów
uprawnych, naturalnego
krajobrazu i wrażliwych
środowiskowo (6)
Powiązania metropolii z
przyrodniczymi nie
kolidują z interesami
terenów przyrodniczych
(3d)
6. ZARZĄDZANIE
6.1. Przejrzysty i
sprawiedliwy proces
decyzyjny
Podejmowanie decyzji
rozwojowych w
przewidywalnym procesie,
sprawiedliwych i
opłacalnych (9)
6.2. Partycypacja
społeczna
Zachęcanie mieszkańców i
interesariuszy do
współpracy w
podejmowaniu decyzji (10)
Dobre zarządzanie
publiczne: łączenie dumy
obywatelskiej z
dalekowzrocznym,
oddanym planowaniu
strategicznemu,
partycypacji i adaptacji
przywództwem (6)
Różnorodność:
różnicowanie funkcji w
obrębie każdego
sąsiedztwa, przy
jednoczesnym
wspomaganiu (…)
partycypacji społecznej w
procesie decyzyjnym (2)
6.3. Istnieje
planowanie na
szczeblu
regionalnym
Ustrój polityczny
uwzględnia szczebel
regionalny (2a)
Polityka społeczna
regionalnym (2b)
Planowanie przestrzenne
regionalnym (2c)
Planowanie ekonomiczne
Strona 15 z 49
regionalnym (2d)
6.4. System
podatkowy
wspomaga
zrównoważony
rozwój w obrębie
całych regionów
metropolitalnych
System rozdziału
podatków nie wzmaga
negatywnych zjawisk
przestrzennych (np.
suburbanizacji) (9a)
6.5. Koordynacja
systemu transportu,
rekreacji, usług,
mieszkalnictwa i
instytucji
komunalnych
pomiędzy gminami
System podatkowy
umożliwia koordynację
transportu, rekreacji, usług,
mieszkalnictwa i instytucji
komunalnych pomiędzy
gminami (9b)
Opr. własne na podstawie Tabela 1-1, Tabela 1-2, Tabela 1-3.
Strona 16 z 49
3 Wyniki badań13
3.1
Lipsk
Rysunek 3-1. Region metropolitalny Lipska, schemat
DELITZSCH
HALLE
LEIPZIG
0
10km
20km
Źródło: opracowanie własne
−
nazwa oficjalna / nazwy spotykane w literaturze:
Stadt Leipzig
−
państwo / region (kraj związkowy w przypadku federacji):
Republika Federalna Niemiec / Saksonia
Lipsk jest stolicą okręgu administracyjnego Lipsk, należy do aglomeracji Lipsk-Halle.
o Leipzig (pol. Lipsk) - miasto na prawach powiatu w kraju związkowym Saksonia
o Bezirk Leipzig (pol. okręg Lipsk) - były okręg administracyjny
o Direktionsbezirk Leipzig (pol. okręg administracyjny Lipsk) - okręg
administracyjny w kraju związkowym Saksonia
13
Regiony zaprezentowano w porządku alfabetycznym.
Strona 17 z 49
o Landkreis Leipzig (pol. powiat Lipsk) - powiat w kraju związkowym Saksonia
−
liczba ludności:
1,00 mln
−
- powierzchnia:
3 964 km²
−
status administracyjny:
miasto na prawach powiatu
−
struktura administracyjna:
Okręg administracyjny Lipsk (niem. Direktionsbezirk Leipzig) - jeden z trzech tego typów
okręgów w Saksonii, składa się z miasta na prawach powiatu oraz dwóch powiatów ziemskich
−
liczba gmin:
80
−
krótki opis zawierający dane nt. położenia geograficznego, klimatu, potencjału
gospodarczego, potencjału kulturowego, naukowego, poziomu życia itd.
Region miasta Lipska położony jest w granicach landu Saksonii, w południowo wschodnich Niemczech. Forma organizacyjna regionu – to związek samorządów lokalnych:
miasta Lipsk oraz 2 okręgów, będących odpowiednikiem polskich powiatów: Lipsk i
Nordsachsen. W sąsiedztwie znajdują się inne regiony miejskie t. j. Drezno, Halle i Chemnitz.
Miasto należy także do aglomeracji Lipsk-Halle, która liczy ok. 996 100 mieszkańców.
Lipsk to duży ośrodek przemysłowy, jedno z ważniejszych niemieckich centrów handlu
(Targi Lipskie), ośrodek kultury i nauki z kilkusetletnią tradycją.
Pod koniec ostatniej wojny miasto było bombardowane przez wojska alianckie. W
porównaniu z innymi miastami niemieckimi, zniszczenia były niewielkie - straty poniosło
głównie Stare Miasto (Altstadt), które zostało tylko częściowo odbudowane. Uratowały się
jednak pozostałe dzielnice, dzięki czemu Lipsk ma dziś najlepiej zachowany zespół architektury
z wieku XIX i początku XX wieku.
Miasta w Niemczech Wschodnich, w tym Lipsk na początku lat 90-tych XX wieku
przechodziły kryzys, który objawiał się:
o upadkiem przemysłu (90% utraconych miejsc pracy w przemyśle w latach 19891996);
o malejącą liczbą ludności (20% spadek liczby mieszkańców w latach 1989-1996);
o starzeniem się społeczeństwa;
o suburbanizacją i rozlewaniem się miast (50 tys. osób przeprowadziło się z miasta
na jego przedmieścia w latach 1989-1996);
o złym stanem technicznym budynków mieszkaniowych i wzrostem liczby
pustostanów ( z 30 tys. w 1989r. do 62,5 tys. w 2000r.).
Wobec kryzysu zostały podjęte na różnych szczeblach planowania: Lipsk był pierwszym
miastem Wschodnich Niemiec, w którym opracowano strategię, która obejmowała zasadnicze
problemy i miała wskazać kierunki działań w celu dokonania zmian w mieście.
Strona 18 z 49
W 2000 roku przyjęto Plan Rozwoju Miasta (Städtentwicklungsplan Wohnungsbau und
Städterneuerung STEP). Dokument ten stanowi trzon strategii rozwoju i odnowy miejskiej w
Lipsku, dotyczy: obszarów starej zabudowy, osiedli bloków mieszkalnych i obrzeży miasta.
Działania odnowy miejskiej w Lipsku realizowane są w ramach:
o programów finansowanych przez Unię Europejską: Fundusze strukturalne tj.
EFRR - Lipsk Wschodni oraz URBAN II – Lipsk Zachodni;
o działań rządu federalnego: Miasto Socjalne (Sociale Stadt – Grunau, Lipsk
Wschodni), Przebudowa miast Wschód (Stadtumbau Ost – całe miasto), Ochrona
zabytków budownictwa miejskiego (Städtebaulicher Denkmalschutz – Lipskcentrum, Waldstrasse/Bachstrasse);
o działań rządu landu Saksonia: Miejska Odnowa (Städtebauliche Erneuerung –
cały Lipsk);
o działań na poziomie landu Saksonia: wzmocnienie i dostosowanie budownictwa
miejskiego do prognozowanych zmian demograficznych, przede wszystkim w
obszarze centrum i śródmieścia;
o wspierania Mieszkalnictwa (Wohnungsbauförderung - cały Lipsk)
o działań władz miasta Lipska: „Domy miejskie” - inicjatywa remontów
lokatorskich, „Program użytkowania własnego”, „Strażnicy domów” tymczasowe wykorzystanie prywatnych posiadłości jako strefy publicznej;
Programami odnowy miejskiej na terenie Lipska zostało objętych ponad 900 ha, są to:
o Lipsk Wschodni
o Lipsk Zachodni
o Osiedle Grünau
o Łuk Północno-Południowy
o Centrum
o Obszary wokół ulicy Waldstrasse i Bachstrasse
Tabela 3-1. Lipsk – zestawienie wyznaczników zrównoważonego systemu użytkowania terenu
1. FUNKCJE
−
−
wielofunkcjonalne zagospodarowanie terenu;
−
rewitalizacja terenów przemysłowych z przełomu wieku – nowa sceneria kulturalna, nowoczesne
biura, galerie i mieszkania (teren stanowił projekt Lipska na wystawę światową EXPO 2000).
przemyślana strategia budowania usług komercyjnych (kontrola jakie usługi powinny znaleźć się w
danym miejscu);
+
1.2. Promowanie interesujących założeń o silnej tożsamości miejsca
+
2. STRUKTURA
Strona 19 z 49
−
perforowana, luźna zabudowa, śródmieście posiada zwartą zabudowę, natomiast nowe osiedla
oddzielane są od siebie klinami terenów zieleni;
−
powiązania funkcjonalne - prowadzenie stałego monitoringu w celu określenia czego brakuje w danej
części miasta;
−
reurbanizacja – rozwój wewnętrzny, powrót ludzi do centrum miasta, programy zachęcające
mieszkańców do kupowania mieszkań w centrum miasta;
−
−
−
ograniczanie urban sprawl;
parki zlokalizowane w bliskiej odległości od historycznego centrum miasta;
liczne atrakcje przyrodnicze w mieście (mini-zoo, park krajobrazowy, plaże, kąpieliska, ogród
botaniczny);
2.1. Promowanie zabudowy zwartej
b.d.
2.2. Zapewnienie powiązań nowej zabudowy z zabudową istniejącą
+
2.3. Koncentracja wzrostu wewnątrz istniejących obszarów zurbanizowanych
+
2.4. Czytelne centra ośrodków metropolitalnych
b.d.
2.5. Zachowanie czytelnych granic ośrodków
+
2.6. Zachowanie układów historycznych
b.d.
2.7. Powiązania z terenami przyrodniczymi
+
3. TRANSPORT
−
−
większość ulic w ścisłym centrum Lipska zamknięto dla ruchu;
−
−
strefy uspokojonego ruchu obejmują 200 km ulic;
centrum przyjazne do życia - bez samochodów, podziemne parkingi rozmieszczone dookoła strefy
centralnej;
dobrze rozwinięty transport tramwajowy, autobusowy, kolej podmiejska i regionalna:
o druga, co do wielkości, sieć torowisk (po Berlinie),
o 14 linii tramwajowych i 30 linii autobusowych,
o rozwinięta sieć parkingów typu Park&Ride.
3.1. Prymat ruchu pieszego
+
3.2. Zróżnicowane możliwości transportowe
++
−
przestrzenie publiczne dostosowane dla potrzeb osób niepełnosprawnych.
b.d.
4.1. Różnorodność form mieszkaniowych (pod względem formy oraz
sposobu zasiedlenia)
4.2. Sprawiedliwy dostęp do usług
+
5. EKOLOGIA
−
−
niewielka uciążliwość hałasu i zanieczyszczeń w obszarze centralnym miasta;
polityka rozwoju
zainwestowanych;
miasta
promuje
powstawanie
nowej
zabudowy
na
terenach
uprzednio
Strona 20 z 49
−
−
ochrona cennych przyrodniczo lasów łęgowych;
w mieście działają stowarzyszenia lobbujące na rzecz ograniczenia ekspansji zabudowy.
5.1. Efektywne użycie zasobów
+
5.2. Ochrona terenów otwartych i cennych przyrodniczo
+
6. ZARZĄDZANIE
−
podstawą polityki miejskiej Lipska jest budowanie społecznego poparcia - mieszkańcy uczestniczą
bezpośrednio w procesie transformacji;
−
szeroko zakrojona współpraca między władzami publicznymi i inicjatywami prywatnymi, rozwój
elastycznych pojęć i kontrolowanego wykorzystania środków publicznych;
−
strategie: rozwoju, poprawy jakości życia w mieście, przeciwdziałania kurczeniu się miast, ochrony
przed rozwojem na wybranych obszarach. Strategie są realizowane regionalnie lub lokalnie;
−
−
Plany Rozwoju Miasta dla poszczególnych dzielnic są ze sobą skoordynowane;
−
Saksońskie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych odpowiedzialne jest za zarządzanie gruntami oraz za
powołanie Regionalnych Stowarzyszeń Planowania;
−
zarządzanie gruntami istnieje w 3 miastach regionu Saksonii (Chemnitz, Drezno, Lipsk), do głównych
zadań Urzędu Planowania Gruntami (Höhere Raumordnungsbehorde) należą:
o koordynacja projektów regionalnych oraz działań wymagających Planowania Regionalnego,
o wdrożenie zagospodarowania przestrzennego,
o przestrzenne zakazy,
o zarządzanie - kataster nieruchomości;
−
istotne planowanie na szczeblu regionalnym (głównym zadaniem planowania przestrzennego w
Niemczech są wielodyscyplinarne, długoterminowe plany rozwoju. Przestrzenny plan obszaru
Wolnego Kraju Związkowego Saksonii to Narodowy Plan Rozwoju - Landesentwicklungsplan 2012
LEP 201 2- powstał na skutek głębokich przemian strukturalnych, problemów związanych z
przemianami demograficznymi zmianami liczby i struktury ludności) oraz dla regionów planistycznych
(regionalne plany). W ramach tych planów pojedyncze regionalne projekty są oceniane pod kątem ich
zgodności z Planem Rozwoju (LEP 2012 - Narodowy Plan Rozwoju jest multidyscyplinarnym
podejściem do przyszłego rozwoju przestrzennego Saksonii w ciągu najbliższych dziesięciu lat).
Ponadto, władze regionalne ds. planowania powołują organy doradcze dla wszystkich poziomów
planowania. Władze regionalne planowania, korzystają z systematycznie gromadzonych i przestrzennie
zapisywanych danych i wniosków wynikających z obserwacyjnej.
−
−
−
Wolne Państwo Saksonia jest podzielona na cztery Regionalne Stowarzyszenia Planowania;
−
do głównych zadań Regionalnych Stowarzyszeń Planowania należą:
o stworzenie i aktualizowanie regionalnego planu,
o tworzenie polityki węgla brunatnego i przebudowa planów generalnych dla dziesięciu
kopalniach regionów planowania,
o opracowanie ramowego planu krajobrazowego,
o powołanie Zarządu Regionalnego,
środki finansowe na rewitalizację miasta pozyskiwane z programów finansowanych przez Unię
Europejską, rząd federalny, rząd landu Saksonia;
Regionalne Stowarzyszenia Planowania są instytucjami publicznymi;
nadzór nad Regionalnymi Stowarzyszeniami Planowania prowadzi Saksońskie Ministerstwo Spraw
Wewnętrznych (Sächsisches Staatsministerium des Innern);
Strona 21 z 49
o
o
przestrzenne monitorowanie i doradztwo w zakresie polityki regionalnej,
opiniowanie ważnych regionalnych projektów w ramach planowania rozwoju regionu.
6.1. Przejrzysty i sprawiedliwy proces decyzyjny
b.d.
6.2. Partycypacja społeczna
++
6.3. Istnieje planowanie na szczeblu regionalnym
++
6.4. System podatkowy wspomaga zrównoważony rozwój w obrębie
całych regionów metropolitalnych
b.d.
6.5. Koordynacja systemu transportu, rekreacji, usług, mieszkalnictwa i
instytucji komunalnych pomiędzy gminami
++
Źródła:
1. Daldrup E.L., Doehler-Behzadi M.: ‚Plus minus Leipzig – Städt in Transformation 2030 –
Transforming the city’, Wuppertal 2004
2. Ploger J.: ‘Leipzig City Report’, CASEreport 42, 2007
3. www.landesentwicklung.sachsen.de/2373.htm
4. www.leipzig.de
5. www.rpv-westsachsen.de
Strona 22 z 49
3.2
Randstad
Rysunek 3-2. Randstad, schemat
Almere
Amsterdam
Leiden
Amersfort
Utrecht
Den
Haag
Rotterdam
Dordrecht
0
10km
20km
−
nazwa oficjalna / nazwy spotykane w literaturze :
Randstad / Randstad Holland
−
Holandia / region Zachodni (1 z 4 regionów w kraju)
−
liczba ludności:
7,1 mln
−
powierzchnia:
8200 km2
−
brak
−
liczba gmin:
Strona 23 z 49
ok. 147 gmin zlokalizowanych w 4 prowincjach (tylko część powierzchni niektórych z prowincji
należy do Randstad), nie ma jednoznacznej definicji, które gminy należą do Randstad, a które
nie.
−
Randstad
jest obszarem o kształcie podkowy w zachodniej części Holandii z
najważniejszymi miastami: Dordrecht i Rotterdam na południu, Haga i Leiden na zachodzie,
Amsterdam na północy i Utrecht i Amersfoort. Miasta Randstad to zarówno tradycyjne,
historyczne ośrodki miejskie, oraz nowe miasta zakładane 20-30 lat temu (np. Almere, którego
początki sięgają lat 1970). Randstad stanowi ok. 16 % powierzchni kraju, a zamieszkany jest
przez 7,1 milionów mieszkańców, co stanowi 41% ludności całego kraju. Na terenie Randstad
powstaje prawie 50% PKB całego kraju. Randstad jest obszarem o wysokiej gęstości
zaludnienia: 859 osób na km2 dla całego obszaru Randstad, a 1534 osoby/km2 w obszarach
zurbanizowanych. Prawie 60% powierzchni obszaru stanowią tereny niezabudowane nazywane
zielonym sercem Randstad (głównie zieleń i uprawy rolne 'we wnętrzu' podkowy).
Tabela 3-2. Randstad – zestawienie wyznaczników zrównoważonego systemu użytkowania terenu
1. FUNKCJE
−
charakterystyka:
o dominująca funkcja: brak jednej wyraźnej dominującej funkcji. Można umownie przyjąć, że
nadrzędną szeroko pojętą funkcją są usługi, a wszystkie funkcje tworzą strategiczne ważne
zaplecze ekonomiczne dla całego kraju;
o duże zróżnicowanie funkcji w strukturze policentrycznej. Funkcje dominujące: gospodarcze,
turystyczne (Amsterdam), administracyjne (Haga), oświata i przedsiębiorczość (Utrecht),
przemysł (Rotterdam);
−
polityka dot. kształtowania bazy ekonomicznej:
o podmiot polityki: rząd;
o narzędzia polityki: strategie rozwoju;
−
strategia ekonomiczna Randstad polega między innymi na generowaniu dużych potencjałów.
Przykładem może być Rotterdam, który był wcześniej największą zatoką portową na świecie, a
obecnie jest 3-ci w kolejności na świecie i 1-szy w Europie (wg OECD). Lotnisko Schihpol jest
jednym z największych portów lotniczych w Europie, oferując bardzo częste bezpośrednie połączenia z
wieloma innymi portami na świecie;
−
od 2004-go roku w polityce ekonomicznej kładzie się nacisk na wzmocnienie pozycji północnego i
południowego subregionu Randstad.
-
+
2. STRUKTURA
−
charakterystyka struktury:
o konurbacja, struktura wieloośrodkowa, policentryczna,
o struktura poszczególnych jednostek: przemieszana, można wyróżnić ośrodki dominujące i
mniejsze ośrodki satelitarne (powiązane z ośrodkami dominującymi). Centra ośrodków
Strona 24 z 49
metropolitalnych są czytelne: znajdują się w większości w obszarach centrów
najważniejszych miast: Amsterdamu, Hagi, Utrechtu, Almere i Rotterdamu;
−
polityka zagospodarowania przestrzennego (dot.
kształtowania struktury przestrzennej całej
aglomeracji i poszczególnych jednostek):
o podmiot polityki: rząd,
o narzędzia polityki: inicjatywy poświęcone indywidualnym zagadnieniom koordynującym
działania w całym Randstad lub też na niektórych częściach obszaru np. Business
Promotion Office (jedną z inicjatyw było zainicjowanie cyklu międzynarodowych
konferencji, które odbywają się w Randstad), Amsterdam Metropolitan Area
(monocentryczny obszar metropolitalny, dla którego definiuje się osobno indywidualne cele
oraz służące im osobne inicjatywy np. organizacja i koordynacja transportu),
−
promuje się planowanie pozwalające na zachowanie zróżnicowanej struktury: intensywnej zabudowy
w obszarach zabudowanych oraz terenów zieleni poza nimi. Zachowanie terenów zieleni odbywa się w
dwóch skalach: regionalnej - poprzez pozostawienie jak największej ilości terenów niezabudowanych
wewnątrz 'podkowy'' oraz w skali lokalnej poprzez dostęp do terenów zieleni w miastach;
+
+
+
+
-
+
+
3. TRANSPORT
−
opis:
o
o
o
połączenie z krajem: drogowe, kolejowe, lotnicze, żegluga śródlądowa (kanał wodne),
transport pomiędzy jednostkami: drogowe, kolejowe, rowerowe, żegluga śródlądowa
(kanały wodne),
transport w jednostkach: drogowy, kolejowy, metro, rowerowy, żegluga śródlądowa (kanały
wodne), pieszy;
−
polityka transportowa:
o podmiot polityki: związki międzygminne,
o narzędzia polityki: związki międzygminne wokół największych miast, a także poprzez
wzajemną współpracę związków; współpraca na szczeblu subregionów (subregion północny
i południowy);
−
system komunikacji publicznej w Randstad nie jest jednolity i spójny (np. połączenia kolejowe
dominują pomiędzy centrami miast, podczas gdy siedziby większych firm mieszczą się w większości
przy autostradach). Brak koordynacji pomiędzy różnymi systemami transportowymi. Infrastruktura
transportowa jest wykorzystywana jako element promocji miasta poprzez indywidualne wzornictwo
urządzeń i infrastruktury transportowej. Występuje rozwinięty transport rowerowy dzięki głęboko
zakorzenionej kultury rowerowej oraz dzięki infrastrukturze na potrzeby rowerów (parkingi, ścieżki) –
np. ok 78% mieszkańców Rotterdamu jeździ rowerem;
−
zróżnicowany system transportowy uważa się za niewystarczający ze względu na liczne odcinki
spowalniające (np. mosty nad kanałami), które powodują korki. Transport publiczny jest uważany za
niepraktyczny, szczególnie przy kilku podróżach jednego dnia. Liczne stacje przesiadkowe łączące
Strona 25 z 49
różne środki transportu nie zawsze są wystarczające, a ich lokalizacja jest w niektórych przypadkach
przedmiotem krytyki. Skutkiem tego są liczne korki w godzinach szczytu. Od 2012 roku mają zostać
wdrożone specjalne opłaty obciążające użytkowników mniej ekologicznych samochodów oraz
kierowców, którzy będą korzystali z dróg w godzinach największego obciążenia ruchem.
+
+
−
politykę rozwoju miast i mieszkalnictwa koordynuje Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, od 1999
roku każde z wybranych 31 miast przedstawia 5 letnie programy rozwoju uwzględniające ich
rewitalizację, na podstawie których otrzymują finansowanie.
Programy te są podstawą do
finansowania pozostałych trzech filarów rozwoju: społecznego, ekonomicznego i infrastruktury;
−
główne kierunki polityki rozwoju mieszkalnictwa opracowuje się na szczeblu krajowym oraz na
szczeblu prowincji. Szczegółowe plany zagospodarowania opracowują gminy raz na 10 lat przy
zachowaniu ustaleń szczebli wyższych;
−
występuje polityka dotacji oraz przyznawania mieszkań socjalnych oraz innych form pomocy w tym
zakresie. Do 2007-go roku prawie 95% rynku wynajmu mieszkań była kontrolowana przez Państwo;
−
Randstad może być przykładem świadomego, zrównoważonego kształtowania zwartej zabudowy
mieszkaniowej (przykład: w latach 2005-2010 80% z nowo powstałej zabudowy mieszkaniowej
zrealizowano na terenach zurbanizowanych). Świadczą o tym liczne realizacje nowych i
rewitalizowanych zespołów mieszkaniowych w obrębie terenów zurbanizowanych (np. zespoły
zabudowy Borneo, Sporenburg w Amsterdamie). W planowaniu przestrzennym i projektowaniu
urbanistycznym stosowane są normatywy i standardy np. maksymalne odległości parków publicznych
od zabudowy mieszkaniowej w obszarach śródmiejskich, obowiązek zapewnienia infrastruktury dla
rowerów (parkingi, pomieszczenia techniczne na rowery). W obszarach podmiejskich preferowane są
osiedla 'zrównoważone' o niższym zapotrzebowaniu na energię, wykorzystujące również OZE.
+
+
5. EKOLOGIA
−
zielone serce Randstad posiada status 'krajobrazu narodowego', co oznacza że posiada unikalne walory
z perspektywy krajowej i międzynarodowej. Skutkuje to priorytetem zachowania tych terenów jako
niezabudowanych, a ewentualną zabudowę wykorzystującą rozwiązania proekologiczne;
−
na uwagę zasługuje gospodarka wodna (w tym zwłaszcza melioracja) oraz wykorzystanie OZE do
produkcji energii (farmy wiatrowe, elektrownie wodne).
+
+
6. ZARZĄDZANIE
−
idea Randstad jako regionu po raz pierwszy pojawiła się w 1958 roku. 'Regio Randstad' - związek
założony w 2002 roku, nie jest ciałem rządowym, nie posiada oficjalnych obowiązków. Związek działa
na zasadzie porozumienia, zrzesza 4 prowincje (North, South Holland, Utrecht i Flevoland, 4 miasta
Amsterdam, Rotterdam, Hagę i Utrecht oraz 4 powiaty miejskie). Spośród dwunastu członków
reprezentuje je komitet 5 osób, który odbywa spotkania co miesiąc. Główne postanowienia dotyczą
konkurencyjności w skali międzynarodowej oraz jakości życia;
Strona 26 z 49
−
planowanie odbywa się na 3 poziomach:
o poziom miejski (gminny) - funkcjonuje najlepiej, wzajemna współpraca międzygminna
bazuje głównie na porozumieniach międzygminnych dot. pojedynczych i złożonych kilku
zagadnień jednocześnie,
o poziom subregionalny (wing level) - dotyczy części terenów kilku prowincji - w Randstad
na tym poziomie dochodzi do porozumień i inicjatyw Subregionu północnego (North Wing)
i południowego (South Wing) - przykładem może być wdrożenie lekkiej kolei podmiejskiej
w subregionie południowym,
o poziom regionu Randstad – jest najmniej wykorzystywany przy planowaniu;
−
płaszczyzną współpracy podmiotów jest m.in. sporządzanie raportów z polityki planowania
przestrzennego (sporządzono ich 6 od 1960 roku (Strategic Policy Document on Spatial Planning)
raporty te są podstawą do planowania rozwoju na niższych poziomach).
b.d.
+
+
6.4. System podatkowy wspomaga zrównoważony rozwój w obrębie
całych regionów metropolitalnych
b.d.
+
Źródła:
1. Arjen J. van der Burg and Bart L. Vink: 'Randstad Holland towards 2040 - perspectives from national
government', Randstad Holland 2040 – 44 th ISOCARP Congress 2008
(www.isocarp.net/Data/case_studies/1368.pdf, luty 2012).
2. Instytute of Community Studies/The Young Foundation & Polynet Partners: ‘Polynet Action 1.1.
Commuting & the definition of functional urban regions. The Randstad’ 2005
(www.polynet.org.uk/docs/1_1_randstad.pdf, luty 2012).
3. OECD Publishing: ‘OECD Territorial Reviews. Randstad Holland, Netherlands’, OECD 2007
(www.sourceoecd.org, luty 2012).
4. Randstad Holland Monitor
(www.randstadregion.eu/publish/library/1321/randstadmonitor_mini_versie_engels_2010_def_lr.pdf,
luty 2012).
5. Zimnicka A.: „System transportowy jako instrument zarządzania. rozwojem przestrzennym miasta”
praca doktorska.
6. www.eu2020regions.eu/node/7.
Strona 27 z 49
3.3 Region Ruhry
Zagłębie3-3.
Ruhry
Rysunek
Region Ruhry, schemat
Hamm
Herme
Gelsenkirchen
Dortmund
Bottrop
Duisburg
Essen
Müllheim
a.d. Ruhr
Bochum
Witten
Hagen
0
10km
20km
−
Region Ruhry (niem. Ruhrgebiet) / Zagłębie Ruhry / Ruhr Metropolitan Region
−
Niemcy / Nadrenia Północna-Westfalia
−
liczba ludności:
5,2 mln (stan z 31.12.2009)
−
powierzchnia:
4435 km²
−
gęstość zaludnienia:
1166,3 os./km²
−
Regionalny Związek Zagłębia Ruhry (Regionalverband Ruhr)
−
Związek gmin i miast
−
liczba gmin:
15
−
Strona 28 z 49
Konurbacja w Niemczech, w kraju związkowym Nadrenia Północna-Westfalia, nad rzeką
Ruhrą, w pobliżu rzeki Ren, jedna z największych konurbacji miejskich w Europie pod
względem liczby mieszkańców.
Region Ruhry jest częścią regionu metropolitalnego Reihn-Ruhr (Metropolregion RheinRuhr) tworząc jego północną część wraz z Düsseldorf Metropolitan Region (miasta:
Mönchengladbach, Düsseldorf -stolica landu i Wuppertal) w części środkowej, oraz
Cologne/Bonn Metropolitan Region (miasta Köln i Bonn) na południu. Jest to największy obszar
metropolitalny Niemiec skupiający ponad 11 mln. mieszkańców, wpisujący się w europejski
korytarz European Megalopolis (The Blue Banana/ The Hot Banana/ European Backbone).
Na obszarze regionu dominuje strefa przejściowa od klimatu umiarkowanego, morskiego
do klimatu kontynentalnego, z łagodną zimą i umiarkowanym ciepłym latem.
Region cechuje bardzo dogodne położenie geograficzne, sprzyjające rozwojowi
infrastruktury komunikacyjnej, zarówno dróg lądowych jak i wodnych. Region Ruhry można
zaliczyć do najlepiej rozwiniętych węzłów komunikacyjnych w Europie, o czym decyduje m.in.
bliskość granic Belgii i Holandii oraz szlak wodny, tworzony przez Ren, który daje temu
obszarowi bezpośredni dostęp do portów morskich w Antwerpii i Rotterdamie.
Region Ruhry boryka się z szeregiem problemów związanych z procesem transformacji
gospodarczo-społecznej tego dawnego zagłębia przemysłowego. Pomimo trwającej prawie 40 lat
transformacji, proces przemian nie został sfinalizowany. Obecnie Region Ruhry przekształcił się
z regionu zdominowanego przez przemysł ciężki w region o wyraźnym profilu usługowym.
Pierwszym poważnym sukcesem w procesie transformacji Regionu Ruhry była międzynarodowa
wystawa Emscher Park (Internationale Bauaustellung IBA), która zakończyła się w 1999 r.
Zapoczątkowała zmianę negatywnego wizerunku regionu.
Obok wysokiego bezrobocia poważnym problemem dla Regionu Ruhry jest odpływ
ludności. W okresie 1970-1999 ludność Essen zmniejszyła się o 16,2%, a Gelsenkirchen prawie
o 1/5 (19%) (Dane KVR, 2007). Prognozy landu wskazują, że do 2020 roku liczba ludności nad
Renem i Ruhrą spadnie aż o 500 tys., co stanowi 3% ogółu ludności go zamieszkującej.
Problemem regionu jest także starzejące się społeczeństwo.
Tabela 3-3. Region Ruhry – zestawienie wyznaczników zrównoważonego systemu użytkowania
terenu
1. FUNKCJE
−
−
duże przemieszanie funkcji w policentrycznej strukturze obszaru;
−
występuje zróżnicowanie funkcjonalne miast (mniejsze miasta na obrzeżach pełnią w przeważającej
części funkcje sypialniane dla centralnych dużych ośrodków stanowiących rdzeń ekonomiczny);
−
−
dominują funkcje branży energetycznej, logistyczne, przemysł chemiczny i opieka zdrowotna;
−
−
podmiot polityki: Regionalny związek Zagłębia Ruhry, Rząd Nadrenii Północnej-Westfalii;
wyraźna różnica w strukturze miast pomiędzy dużymi dominującymi ośrodkami o genezie
przemysłowej, a małymi ośrodkami na obrzeżach;
rozwijane funkcje technologiczne regionu: nanotechnologia, nowe materiały, branża biomedyczna,
technologie informatyczne i telekomunikacyjne;
narzędzia polityki: Strategia regionalna, Regionalny plan zagospodarowania przestrzennego, Miejskie
Strona 29 z 49
Wydział/Biura Planowania, Narodowym Planie Rozwoju (Landesentwicklungsplan).
+
++
2. STRUKTURA
−
−
konurbacja policentryczna złożona z wielu ośrodków;
−
polityka zagospodarowania przestrzennego realizowana w porozumieniu pomiędzy poszczególnymi
miastami/gminami, uzgadniana na szczeblu ponadlokalnym i lokalnym.
struktura poszczególnych jednostek: mieszana - można wyróżnić kilka dominujących ośrodków
(Duisburg, Essen, Dortmund, Bochum) oraz kilkunastu mniejszych ośrodków ulokowanych wzdłuż
pasma wschód-zachód pomiędzy korytami rzek Ruhry i Lippe;
+
+
+
+
+
+
++
3. TRANSPORT
−
−
−
połączenie z krajem: drogowe, kolejowe, lotnicze, żegluga śródlądowa (kanały wodne);
−
prowadzona jest polityka eliminowania ruchu samochodowego w obrębie specjalnie wyznaczonych
stref;
−
promowany jest transport publiczny - wszyscy operatorzy transportu publicznego zrzeszeni są we
wspólnym stowarzyszeniu VRR (Verkehrsverbund Rhein-Ruhr) założonym w 1980r zapewniającym
wspólny bilet na wszystkie sieci regionalne i lokalne;
−
−
region jest bardzo dobrze wpisany w sieć niemieckich kolei pasażerskich i towarowych;
transport pomiędzy jednostkami jw. drogowe, kolejowe, rowerowe, żegluga śródlądowa (kanały wodne);
mocno rozwinięta infrastruktura komunikacyjna: 598 km autostrad, 70 stacji kolejowych, 5 stacji
przeładunkowych, 272 km dróg wodnych, port rzeczny w Duisburgu, lotnisko w Dortmundzie i
znajdujące się w bliskiej odległości międzynarodowe porty lotnicze w Düsseldorfie i Kolonii;
gęsta sieć dróg rowerowych oraz pieszych szlaków turystyczno-edukacyjnych.
3.1.Prymat ruchu pieszego
+
+
−
region Zagłębia Ruhry wyróżnia się na tle Niemiec stosunkowo przystępnym stosunkiem ceny mieszkań
do ich jakości;
−
prowadzona jest polityka dotacji do mieszkań socjalnych;
Strona 30 z 49
−
na potrzeby mieszkaniowe adaptowane są m.in.: budynki poprzemysłowe i magazynowe, powstaje
szeroka oferta mieszkaniowa wysokiej jakości - lofty, osiedle mieszkaniowe w rewitalizowanym porcie;
−
dotowane są działanie mające na celu przystosowanie zabudowy na potrzeby osób niepełnosprawnych
oraz starszych w celu zapewnienia im jak najwyższej jakości życia;
−
−
podmiot polityki: Regionalny związek Zagłębia Ruhry;
−
prowadzona jest polityka wspierania przedsiębiorstw (w szczególności średnich i małych) oraz działania
na rzecz dialogu pomiędzy biznesem i nauką;
−
w latach 80-tych została założona sieć Initiativkreis Ruhr i Pro Ruhrgebiet w celu promowania rozwoju
gospodarczego regionu - tworzy ją 60 wiodących przedsiębiorstw gospodarczych.
narzędzia polityki: Regionalny Plan Zagospodarowania Przestrzennego (Der Regionale
Flächennutzungsplan für die "Städteregion Ruhr, 1:50.000) - jest on bezpośrednią podstawą dla rozwoju
Planów Rozwoju Obszarów Miejskich (1:10000 do 1:20.000);
+
b.d.
5. EKOLOGIA
−
ograniczanie ruchu samochodowego - ustanowienie strefy ograniczonego ruchu dla samochodów nie
spełniających odpowiednich norm emisji spalin. Obszar ekologiczny rozpościera się od Duisburga po
Dortmund, na powierzchni 850 km2;
−
−
obszar Zagłębia Ruhry jest objęty programem LEZ (Low Emission Zone);
−
−
w regionie zlokalizowanych jest łącznie 60 rezerwatów przyrody;
−
promowana jest energetyka bazująca na OZE. W Bottrop powstaje największe osiedle geotermalne w
Nadrenii Północnej-Westfalii oraz Zero Emission Campus na potrzeby lokalnej uczelni;
−
−
miasto Bottrop zadeklarowało zmniejszenie o połowę dotychczasowego zużycia energii do roku 2020;
od 50 lat prowadzona jest rekultywacja oraz zalesianie nieużytków poprzemysłowych, stale
monitorowany jest stan zalesienia;
regularnie gromadzone i analizowane dane klimatyczne z regionu uwzględniane są jako istotny czynnik
podczas planowania;
Zagłębie Ruhry jest liderem w skali Europejskiej w opracowywaniu i wdrażaniu nowych alternatywnych
rozwiązań energetycznych. Ważnym aspektem jest mocno rozwinięte zaplecze naukowe oraz dobra
współpraca uczelni i instytutów z biznesem i władzami miast.
+
++
6. ZARZĄDZANIE
−
wszystkie miasta i powiaty metropolii Ruhry są reprezentowane w parlamencie Zrzeszenia Regionalnego
Ruhry z siedzibą w Essen. Składa się on z 70 członków uprawnionych do głosowania, którzy zostali
delegowani przez miasta i powiaty;
−
parlament Ruhry wiąże i reprezentuje interesy Zagłębia Ruhry. Tworzy on regionalną klamrę dla
przynależnych gmin. Tym samym zgromadzenie związkowe Zrzeszenia Regionalnego Ruhry jest
jedynym demokratycznym zalegalizowanym gremium z reprezentantami z jedenastu miast i czterech
powiatów metropolii Ruhry. Są oni wybierani przez rady i parlamenty powiatowe, a członkami
uprawnionymi do głosowania, jest również łącznie 15 nadburmistrzów i starostów;
Strona 31 z 49
−
co pięć lat wybierany zostaje na nowo parlament Ruhry. Jego członkowie wybierają przewodniczącego,
jego zastępcę i reprezentantów do komisji. Wspólne działania dla metropolii Ruhry uchwalają komisje
planowania, gospodarki, środowiska naturalnego, związkowa, kontroli rachunkowości, jak również
komisja kultury i sportu. Do parlamentu Ruhry należą również komisje zakładowe Route der
Industriekultur (Trasa kultury przemysłowej) i RVR Ruhr Grün;
−
Parlament Ruhry decyduje o budżecie Zrzeszenia Regionalnego Ruhry. Od 2009 zgromadzenie
zrzeszenia za pośrednictwem planu regionalnego ustala przyszłościowe kierunki rozwoju metropolii
Ruhry;
−
propozycja planu regionalnego na 10-15 lat, które zawierają cele odnośnie przyszłego rozwoju
przestrzennego, jest uzgadniana z poszczególnymi miastami i urzędami krajowymi;
−
plany regionalne zatwierdza Parlament Ruhry.
+
+
+
6.4. System podatkowy wspomaga zrównoważony rozwój w obrębie całych
regionów metropolitalnych
+
+
Źródło:
1. Schwarze-Rodrian M., Bauer I., Scheuvens R., Cuppers J., Luchterhandt D. – ‘Masterplan Emscher
Landschaftspark 2010’, Klartext Verlag, Essen 2005.
2. www.business.metropoleruhr.de
3. www.eu2020regions.eu
4. www.metropoleruhr.de/regionalverband-ruhr.html
5. www.ruhr-tourismus.de
6. www.rvr-online.de
Strona 32 z 49
3.4 Stuttgart
Stutgart
Rysunek 3-4. Region metropolitalny Stuttgartu, schemat
Stutgart
0
10km
20km
−
Verband Region Stuttgart
−
Republika Federalna Niemiec / Badenia Wirtembergia
−
liczba ludności:
2,68 mln
−
powierzchnia:
3 654 km2
−
Dobrowolny Związek Gmin
−
Miasta i Gminy
−
liczba gmin:
179 miast i gmin
−
Region miasta Stuttgartu położony jest w granicach landu Badenii-Wirtembergii, w
południowo-zachodnich Niemczech. Forma organizacyjna regionu – to związek samorządów
lokalnych: miasta Stuttgart oraz 5 okręgów, będących odpowiednikiem polskich powiatów:
Ludwigsburg, Rems-Murr-Kreis, Böblingen, Esslingen oraz Göppingen. Region ten jest
Strona 33 z 49
najsilniejszym ekonomicznie obszarem Badenii-Wirtembergii W jego granicach wytwarza się 95
miliardów € produktu globalnego. Na tle innych regionów miejskich w Niemczech Region
Stuttgartu cechuje stosunkowo wysoki udział osób zatrudnionych w przemyśle (60%), odsetek
zatrudnionych w usługach (40%) jest stosunkowo niewielki. Region jest tradycyjnym, silnym
ośrodkiem przemysłu maszynowego, motoryzacyjnego, ciężkiego i usług.
Na strukturę funkcjonalno-przestrzenną regionu i samego miasta miały wpływ głównie
czynniki geograficzne: położenie w obszarze o bogatym ukształtowaniu terenu. Stuttgart
położony jest w głębokiej i niezbyt rozległej dolinie rzeki Neckar. Zarówno w przeszłości, jak i
obecnie strome zbocza górskie blokowały rozwój przestrzenny miasta. Ukształtowanie terenu, a
następnie instrumenty ochrony terenów niezabudowanych wpłynęły na ograniczenie zjawiska
urban-sprawl, a jednocześnie silne zagęszczenie struktury przestrzeni zbudowanych w mieście.
Uwarunkowania te są w chwili obecnej silnym progiem rozwojowym miasta i całego regionu.
Na obecny kształt miasta miały także wpływ znacznie zniszczenia wojenne. Stuttgart został
odbudowany zgodnie z zasadami modernizmu w architekturze oraz zasadami strefowania funkcji
w przestrzeni urbanistycznej.
W latach 90-tych ubiegłego wieku miasto przy wsparciu regionu podjęło szereg działań
zmierzających do generalnej przebudowy miasta. Cele tej przebudowy były zgodnie z zasadami
zrównoważonego rozwoju, polegały na przekształceniu przestrzeni miejskiej w taki sposób aby
w większym stopniu odpowiadała ona potrzebom współczesnych mieszkańców. Cele te miały
być osiągane poprzez realizacje znaczących inwestycji publicznych: takich jak przebudowa
przestrzeni wokół zamku, budowa biblioteki, budowa nowoczesnego centrum administracyjnego
oraz przebudowa dworca kolejowego (projekt ‘Stuttgart 21’).
Projektowanie oraz realizacja tych inwestycji wiązała się ze znaczącym udziałem
społeczności lokalnej. Jej wpływ na losy takich projektów jak ‘Stuttgart 21’ był i jest istotny. W
2011 roku rozpisane zostało referendum w sprawie finansowania projektu ze środków
publicznych, w którym niewielką przewagę zyskali przeciwnicy inwestycji.
Jednym z ważniejszych sektorów polityki regionalnej Stuttgartu jest transport, zwłaszcza
transport publiczny. Silnie wsparcie zyskało tworzenie stref ruchu pieszego w obszarach o
wysokich walorach przestrzeni publicznych. Ze względu na ukształtowanie terenu nie rozwinął
się tutaj ruch rowerowy. Silne wsparcie zyskał za to zorganizowany transport publiczny: linie
autobusowe, tramwajowe, szybka kolej miejska oraz kolej regionalna. Wsparcie to ma
odzwierciedlenie w strukturze budżetu Związku Regionalnego, gdzie największe wydatki
przeznaczane są na transport publiczny 261,9 mln€, natomiast wszystkie pozostałe wydatki
budżetu nie przekraczają 32 mln €.
Tabela 3-4. Stuttgart – zestawienie wyznaczników zrównoważonego systemu użytkowania terenu
1. FUNKCJE
−
−
promowanie wielofunkcjonalnego zagospodarowania;
−
projekt przebudowy dworca w obszar wielofunkcyjny; „Stuttgart 21”;
zasada łączenia funkcji (mieszkaniowej i usługowej, administracyjnej i usługowej, usług publicznych
rożnego rodzaju, handlowych wielkopowierzchniowych z hotelowymi i innymi publicznymi);
Strona 34 z 49
−
poszukiwanie tożsamości miejsca: poszukiwanie tożsamości historycznej i regionalnej w mieście
przebudowanym po II wojnie światowej, przebudowa przestrzeni publicznych (wokół zamku).
+
b.d.
2. STRUKTURA
−
−
−
zwarta zabudowa wysokiej intensywności, 730 mieszkańców / km2;
−
−
poszukiwanie spójnych zasad kształtowania przestrzeni miejskiej;
−
−
−
−
−
tworzenie stref tzw. „centrów rozwoju wewnętrznego”;
wysoki popyt na przestrzeń;
miasto o zróżnicowanych rodzajach i formach zabudowy, brak skrystalizowanego historycznego
śródmieścia;
reurbanizacja przyszłością miasta, rozwój wewnętrzny, powrót ludzi do centrum miasta, ograniczanie
urban sprawl;
tworze stref komercyjnych wspólnie z inwestorem komercyjnym i publicznym;
27 stref ochrony krajobrazu (34,5% powierzchni) w bezpośrednim sąsiedztwie miasta;
tworzenie nowych przestrzeni publicznych, w tym: parków publicznych;
ochrona prywatnych powierzchni zieleni.
+
b.d.
+
+
+
b.d.
+
3. TRANSPORT
−
publiczny transport ekologiczny sustain mobility – pierwszą, naczelną zasadą polityki przestrzennej,
bardzo wysokie nakłady inwestycyjne na transport publiczny;
−
−
−
formy transportu publicznego: transport tramwajowy, autobusowy, lekka kolej podmiejska/regionalna;
tworzenie stref ruchu pieszego w centrum, ograniczony transport rowerowy;
40% populacji regionu w zasięgu dostępu 600m do stacji lekkiej kolei miejskiej.
+
++
−
dywersyfikacja dostępności do usług: 4 poziomy dostępności do usług: oberzentrum (uniwersytet
opera…), mittelzentrum (szkołą wyższa, specjalistyczne sklepy…), unterzentrum (usługi medyczne, ),
kleinzentrum (codzienne usługi…);
Strona 35 z 49
−
bardzo dobra dostępność do usług publicznych (zdrowia, oświaty, kultury).
4.1. Różnorodność form mieszkaniowych (pod względem formy oraz sposobu
zasiedlenia)
b.d.
+
5. EKOLOGIA
−
−
−
ekologiczne budownictwo;
zasada ograniczania emisji CO2, gazów cieplarnianych;
ograniczanie ilości terenów przeznaczanych na zabudowę, wyłączanie terenów już przeznaczonych na
zabudowę.
+
++
6. ZARZĄDZANIE
−
−
−
−
−
rozwinięta polityka informacyjna ze strony władz lokalnych;
−
stabilny system podatków lokalnych, podatek katastralny, 6% od wartości gospodarstw rolnych i
leśnych, 2,6% od wartości domów rodzinnych, 3,1% od wartości domów dwurodzinnych, 3,5% od
wartości parceli (działek);
−
−
system podatkowy jako ważny instrument polityki przestrzennej gminy;
−
zasady polityki przestrzennej w regionie:
o transport ekologiczny,
o port lotniczy zintegrowany z koleją,
o powiązania między gminami w skali regionalnej,
o kolej szybkich prędkości,
o powiązania drogami komunikacji samochodowej,
o ograniczanie urban sprawl,
o publiczny transport,
o ekologiczne budownictwo,
o podnoszenie jakości życia,
o ochrona klimatu i ograniczanie emisji CO2;
−
instrumenty polityki przestrzennej:
o regional lad use plans,
o planning for technical services,
o regional transportation planning,
o regional landscape planning,
„przejrzystość” proceduralna planowania regionalnego i lokalnego;
wysoka aktywność społeczna (protesty, manifestacje, petycje);
sporadyczne stosowanie mechanizmów referendum;
bardzo silne planowanie na szczeblu regionalnym, związane z planowaniem na szczeblu federalnym
krajowym i wpływające na planowanie lokalne;
struktura organizacyjna związku regionalnego: Städtkresis Stuttgart + 5 Landkreis (179 samorządów
lokalnych);
Strona 36 z 49
o
landscape framework plan.
+
++
++
+
6.5. Koordynacja systemu transportu, rekreacji, usług, mieszkalnictwa i instytucji
komunalnych pomiędzy gminami
++
Żródło:
1. ‘Ideen umsetzen, Menschen verbinden, perspektiven schaffen, bahnprojekt Stuttgart – Ulm’, Verband
Region Stuttgart, Stuttgart 2010.
2. ‘Erlebnis-Reisen, Stuttgart und Region’, 1 januar - 31.Dezember 2010.
3. ‘Master Studiengang Stadtplannung 2001-2010’, Hochschule fuer Technik Stuttgart, Stuttgart 2010.
4. www.region-stuttgart.org.
5. wizyta studialna w Verband Region Stuttgart, Stuttgart 2011.
Strona 37 z 49
Zurych
Region Metropolitalny
3.5 -Zurych
Rysunek 3-5. Region metropolitalny Zurychu, schemat
Schalfhausen
Frauenfeld
Winterthur
Baden
Zurich
Aarau
Cham
Einsiedeln
0
10km
20km
−
The Zurich Metropolitan Space Association / Zürich/ Greater Zurich
−
kraj związkowy od 1848 roku (Konfederacja Szwajcarska założona w 1291r.) złożony z 20
kantonów i 6 półkantonów, podzielony na 7 Grandes Régions
−
liczba ludności:
w regionie - 1,3 mln, w mieście Zurych - 336,8 tys.
−
powierzchnia:
1729 km²
−
stowarzyszenie/związek - The Zurich Metropolitan Space Association
−
kantony (8), gminy, miasta, miasto rdzeniowe Zurych
−
liczba gmin:
115 miast i gmin
−
Strona 38 z 49
Region Zurychu położony jest w północno-wschodniej części Szwajcarii, na Wyżynie
Szwajcarskiej, w strefie klimatu morskiego umiarkowanego. Bioróżnorodność środowiska
regionu stopniowo maleje.
Szwajcaria to kraj bardzo wysoko rozwinięty, jeden z najbogatszych na świecie (PKB na
mieszkańca należy do najwyższych na świecie). Jest jednym z niewielu państw, w których
obowiązuje demokracja bezpośrednia - praktycznie każda ustawa federalna i lokalna może
zostać poddana pod referendum; dlatego według szacunków prowadzi się tam więcej referendów
niż we wszystkich pozostałych państwach świata łącznie.
Region Zurychu to silnie zurbanizowany obszar, w którym gęstość zaludnienia wynosi
około 710 osób/km² (średnia dla Szwajcarii to 186 osób/km²). Około 60% miejsc pracy w
obszarze metropolitalnym znajduje się w jego rdzeniu, czyli Zurychu. Jest jednym z
najsilniejszych w Europie obszarów gospodarczych, charakteryzującym się nowoczesną i mocną
gospodarką rynkową, niskim bezrobociem, wysoko wykwalifikowaną siłą roboczą (49%
zatrudnionych w regionie, 37,7% mieszkańców regionu ma wyższe wykształcenie). Długotrwała
neutralność Szwajcarii (od 1815r.) i zasada nienaruszalności tajemnicy bankowej pomogły
stworzyć finansowe centrum Europy i świata. W regionie Zurychu dominuje wysoko rozwinięty
sektor usług, na czele z usługami finansowymi i ubezpieczeniowymi, działa największa w
Europie giełda papierów wartościowych. Ponadto istnieje tu dobrze rozwinięty przemysł
elektromaszynowy (oparty na wysokich technologiach), technologii informacyjnych,
biotechnologii, technologii medycznych, a także transport i logistyka. Region Zurychu
połączony jest relatywnie mocno z kilkoma innymi regionami poprzez wspólne klastry, a także
patenty.
Tabela 3-5. Zurych – zestawienie wyznaczników zrównoważonego systemu użytkowania terenu
1. FUNKCJE
−
dominuje wysoko rozwinięty sektor usług, na czele z usługami finansowymi i ubezpieczeniowymi,
przemysł elektromaszynowy, technologie informacyjne, biotechnologie, technologie medycznych, a
także transport i logistyka;
−
duże zróżnicowanie funkcjonalne – ośrodki administracyjne, rolnicze, turystyczne, produkcyjne; funkcje
metropolitalne skupione w Zurychu;
−
lokalne centra, w dużym stopniu niezależne ze względu na rozwinięty system podatkowy na poziomie
gminy - kontrakty pomiędzy gminami.
b.d.
b.d.
2. STRUKTURA.
−
−
−
−
aglomeracja jednoośrodkowa;
w regionie miasta składowe o wykształconych centrach historycznych;
centra miast o zabudowie zwartej;
przeciwdziałanie rozpraszaniu zabudowy.
+
b.d.
Strona 39 z 49
+
+
b.d.
+
2.7.Powiązania z terenami przyrodniczymi
+
3. TRANSPORT
−
najlepszy system transportowy w Europie - zintegrowany, publiczny system transportowy (autobusy,
szybka kolej miejska na terenie regionu S-Bahn, tramwaje – osobowe i towarowe, statki), łączący
transport federalny (SBB) z firmami transportowymi z Zurychu (VBZ – Verkehrsbetriebe der Stadt
Zürich) oraz z transportem regionalnym;
−
współpraca (kontrakty) w dziedzinie transportu zintegrowanego pomiędzy wszystkimi jednostkami
obszaru metropolitalnego (kantony, miasta, gminy), tzw. Zürcher Verkehrsverbund (ZVV, www.zvv.ch).
Jeden bilet na wszystkie środki transportu, łatwy do zapamiętania rozkład jazdy, dobra informacja dla
podróżnych, duża ilość połączeń, proste przesiadki, niskie ceny, wysoki standard pojazdów i usług,
bezpieczeństwo, itp.. ZVV jest finansowany ze sprzedaży biletów (49,6%), przez kanton Zurych
(19,2%), inne kantony (3%) i z innych wpływów (9%);
−
Verkehrsrat (rada ds. ruchu) – 2 reprezentantów rządów kantonów, transportu federalnego SBB, miasta
Zurychu oraz trzech reprezentantów wszystkich gmin;
−
transport drogowy - federacja i kantony wspólnie ponoszą koszty utrzymania dróg krajowych; udział
poszczególnych kantonów w kosztach oblicza się według obciążenia dróg krajowych ładunkiem, ich
zainteresowania tymi drogami i ich finansowych możliwości (Konstytucja Szwajcarii, art. 83, pkt 3);
−
efektywny system parkingowy połączony z komunikacją wahadłową pomiędzy parkingami na
peryferiach a centrami miast, zmniejszanie atrakcyjności transportu prywatnego przez ceny paliwa,
opłaty drogowe, opłaty parkingowe, opłaty za wjazd do centrum, strefy ograniczonego ruchu i
parkowania, itp.; kampanie informacyjne, dialog publiczny.
+
++
−
mieszkalnictwo: tworzenie nowych terenów mieszkaniowych i utrzymanie cen mieszkań na rozsądnym
poziomie jako środki dające pozytywny wpływ na spójność społeczną i migrację;
−
oświata: na najwyższym poziomie w grupie państw małych; jedno z pierwszych państw na świecie, które
wprowadziło powszechne nauczanie elementarne (1874r.); szwajcarski system szkolnictwa
powszechnego – odpowiednio do kantonów i półkantonów – teoretycznie podzielony jest na 26
różniących się od siebie systemów; federalne ustawy szkolne – bardzo ogólne, szczegółowe zasady
ustalone są na poziomie ustawodawstwa kantonalnego; szkoły podstawowe i średnie bezpłatne (w części
kantonów bezpłatne także obiady oraz podręczniki); państwowe szkoły wyższe – opłaty semestralne;
stypendia dla studentów z ubogich rodzin;
−
opieka zdrowotna: szwajcarski system opieki zdrowotnej odpowiednio do kantonów i półkantonów
podzielony jest na 26 różniących się od siebie systemów; federacja uchwala ustawy ramowe przekazując
ich realizację kantonom i gminom; na podstawie ustawy o ubezpieczeniach chorobowych (KVG) z 1996,
wszyscy mają obowiązek ubezpieczenia się w zakresie podstawowym, jednakże wysokość składek różna
jest w zależności od kantonów i towarzystw ubezpieczeniowych; składki na ubezpieczenie nie są
uzależnione od dochodu; osoby / rodziny o niskich dochodach otrzymują w tym zakresie wsparcie
finansowe od kantonu i federacji; kantony i gminy organizują opiekę medyczną w szkołach;
Strona 40 z 49
−
zgodnie z federalnym prawem o ubezpieczeniach z 1911r. istnieje obowiązkowe ubezpieczenie od
bezrobocia, którym są objęci wszyscy zatrudnieni;
−
koordynacja mieszkalnictwa, usług i instytucji komunalnych pomiędzy gminami na bazie kontraktów.
+
+
5. EKOLOGIA
−
opłaty za indywidualne śmieci zależne od ich wagi - mobilizujące do ograniczenia ilości produkowanych
odpadów; wodomierze do wody i ścieków; ścieki w całości trafiają do oczyszczalni dysponujących
wysokimi technologiami odzyskiwania czystej wody; system sterowania i zarządzania odpadami
akceptowany przez mieszkańców - im lepiej działa system i jest bardziej akceptowany przez
mieszkańców, tym mniej potrzebuje kontroli;
−
mieszkańcy Zurychu ustalili w drodze głosowania, że w ciągu 40 lat zmniejszą zużycie energii do 1/3
obecnego zużycia energii;
−
Wildnispark Zürich i Agglomerationspark Limmattal jako dwa najlepsze projekty praktyki w Szwajcarii
(www.wildnispark.ch, www.agglopark-limmattal.ch);
−
regionalny plan zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska z obowiązującymi przepisami; środki
prawne na poziomie federalnym, regionalnym oraz częściowo na poziomie lokalnym, które regulują
współpracę w zakresie ochrony środowiska;
−
koordynacja działań na bazie kontraktów.
+
+
6. ZARZĄDZANIE
−
−
demokracja bezpośrednia;
−
jednym z priorytetów regionu jest optymalizacja współpracy pomiędzy sąsiednimi miastami i gminami
oraz znalezienie bardziej wiążących i skutecznych struktur współpracy strategicznej i tworzenia polityki
między gminami;
−
NRP – nowa polityka regionalna - programy kantonalne oparte na kontraktach pomiędzy Federacją a
kantonami; obejmuje kantony i regiony;
−
podatek katastralny - wysokość podatku katastralnego zależna od kantonu.
Federacja wspiera i koordynuje wysiłki kantonów oraz współpracuje z nimi (Konstytucja Szwajcarii, art.
75, pkt 2); miasto rdzeniowe nie ma decydującego głosu w regionie; podstawowa zasada współpracy
pomiędzy gminami – dobrowolność i autonomia; każda gmina rozwiązuje swoje własne problemy
(szwajcarska zasada autonomii i subsydiarności); gminy w dużym stopniu niezależne ze względu na
rozwinięty system podatkowy (na poziomie gminnym); koordynacja systemu transportu, rekreacji, usług,
mieszkalnictwa i instytucji komunalnych pomiędzy gminami na bazie kontraktów;
++
++
+
regionów
++
Strona 41 z 49
++
Źródło:
1. ‘City Regions in Progress. Practical Guidelines for Co-operations in Agglomeration Areas’, City
Region Net, Graz, 2011
2. Frey S. B.: ‘Glück. Die Sicht der Ökonomie. Zürich/Chur: Rüegger Verlag’, 2010, s. 82. ISBN 978-37253-0936-8.
3. Konstytucja Federalna Konfederacji Szwajcarskiej z 18 kwietnia 1999 r. Warszawa, Wydawnictwo
Sejmowe, 2000
4. OECD
Territorial
Reviews:
Switzerland
2011,
OECD
Publishing.
(http://dx.doi.org/10.1787/9789264092723-en, luty 2012)
5. www.agglopark-limmattal.ch
6. www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/index.html
7. www.wildnispark.ch
8. www.zvv.ch
Strona 42 z 49
4 Rekomendacje
REGION
RUHRY
LIPSK
RANSTAD
STUTTGART
CZYNNIK
ZURYCH
Tabela 3-1. Zestawienie wyników badań
1. FUNKCJE
+
-
+
+
b.d.
1.2. Promowanie
interesujących założeń o
silnej tożsamości miejsca
+
+
b.d.
++
b.d.
2.1. Promowanie zabudowy
zwartej
b.d.
+
+
+
+
2.2. Zapewnienie powiązań
nowej zabudowy z
zabudową istniejącą
+
+
b.d.
+
b.d.
2.3. Koncentracja wzrostu
wewnątrz istniejących
obszarów zurbanizowanych
+
+
+
+
+
2.4. Czytelne centra
ośrodków metropolitalnych
b.d.
+
+
+
+
+
-
+
+
b.d.
2.6. Zachowanie układów
historycznych
b.d.
+
b.d.
+
+
2.7.Powiązania z terenami
przyrodniczymi
+
+
+
++
+
+
+
+
+
+
++
+
++
+
++
b.d.
+
b.d.
+
+
2. STRUKTURA
2.5. Zachowanie
czytelnych granic
ośrodków
3. TRANSPORT
3.2. Zróżnicowane
możliwości transportowe
4.1. Różnorodność form
mieszkaniowych (pod
względem formy oraz
Strona 43 z 49
4.2. Sprawiedliwy dostęp
do usług
+
+
+
b.d.
+
5.1. Efektywne użycie
zasobów
+
+
+
+
+
5.2. Ochrona terenów
otwartych i cennych
przyrodniczo
+
+
++
++
+
6.1. Przejrzysty i
sprawiedliwy proces
decyzyjny
b.d.
b.d.
+
+
++
++
+
++
+
++
6.3. Istnieje planowanie na
szczeblu regionalnym
++
+
++
+
+
6.4. System podatkowy
wspomaga zrównoważony
rozwój w obrębie całych
b.d.
b.d.
+
+
++
6.5. Koordynacja systemu
transportu, rekreacji, usług,
mieszkalnictwa i instytucji
komunalnych pomiędzy
gminami
++
+
b.d.
+
++
5. EKOLOGIA
6. ZARZĄDZANIE
(-) element nie występuje w polityce regionalnej, (+) element występuje (++) element jest bardzo istotny w
polityce regionalnej, (b.d.) brak danych. W ramkę wzięto elementy polityki, które otrzymały co najmniej dwie
oceny (++).
Źródło: opr. własne na podstawie Tabela 3-1, Tabela 3-2, Tabela 3-3, Tabela 3-4, Tabela 3-5.
Studia systemów użytkowania terenu nie wykazały znaczących różnic pomiędzy
obszarami metropolitalnymi wieloośrodkowymi, a regionami miejskimi jednoośrodkowymi,
z tego powodu możliwe jest wspólne wnioskowanie dla obu kategorii metropolii.
Wśród analizowanych aspektów zrównoważonego systemu użytkowania terenu
największy udział w wysokiej ocenie regionów należy przypisać trzem grupom problemowym:
1. Organizacji transportu, w tym przede wszystkim transportu publicznego (por.:
3. TRANSPORT).
Strona 44 z 49
Najszerszy zakres wprowadzania zasad zrównoważonego systemu użytkowania terenu
obserwuje się w organizacji transportu, która dla przykładu, pochłania 89% budżetu Stuttgartu14.
W analizowanych regionach jest to przede wszystkim promocja transportu publicznego
(koordynowana na poziomie regionalnym - dopłaty do biletów, wspólny bilet itd.) przy
jednoczesnym eliminowaniu ruchu samochodowego w obrębie specjalnie wyznaczonych stref
(wysokie opłaty parkingowe, opłata za wjazd, podwyższone opłaty na ruch pojazdów nie
spełniających odpowiednich wymagań środowiskowych, systemy park&ride). Wszystkie
obszary prowadzą aktywną politykę wspierania budowy regionalnej sieci ścieżek rowerowych.
2. Odpowiedzialnemu
zarządzaniu
środowiskiem
(por.:
5.
EKOLOGIA,
2. STRUKTURA, 3. TRANSPORT).
Jakość środowiska oraz ochrona przyrody prowadzone są w znacznym stopniu na poziomie
regionalnym.
Wprowadzane są ograniczenia w emisji zanieczyszczeń (np. program LEZ w Regionie
Ruhry, ograniczanie emisji CO2 w Stuttgarcie) oraz spalin (strefy ograniczonego ruchu dla
samochodów nie spełniających odpowiednich norm w Regionie Ruhry, oraz strefy wyłączone z
ruchu indywidualnego w Lipsku i Stuttgarcie). We wszystkich obszarach promowana jest
energetyka bazująca na odnawialnych źródłach energii (dopłaty, granty). Taka polityka ma silne
poparcie społeczne. Np. mieszkańcy Zurychu ustalili w drodze głosowania, że w ciągu 40 lat
zmniejszą zużycie energii do 1/3 obecnego zapotrzebowania, miasto Bottrop natomiast
zadeklarowało zmniejszenie dotychczasowego zużycia energii do połowy, w okresie do 2020
roku.
Dla poziomu regionalnego istotne są także ochrona terenów otwartych i cennych
przyrodniczo oraz tworzenie/zachowanie silnych powiązań z terenami zieleni. W przypadku
Zagłębia Ruhry jest to rekultywacja i ponowne zagospodarowanie lub zalesianie terenów
zdegradowanych, a także ochrona korytarzy północ-południe (koncepcja Schmidta z lat 30-tych
XX wieku) oraz budowanie korytarzy wzdłuż rzek Emscher, Lippe i Ruhr. W Stuttgarcie, Lipsku
oraz „zielonym sercu” Randstad, dla ochrony terenów otwartych i cennych przyrodniczo, pod
nowe inwestycje przeznacza się głównie tereny uprzednio zainwestowane.
3. Otwartemu, przejrzystemu procesowi zarządzania w sprawach publicznych (por.:
6. ZARZĄDZANIE).
Trzecim ze wskazanych głównych źródeł sukcesu badanych regionów jest proces
zarządzania widziany jako: (i.) procesy i metody zarządzania na różnych poziomach
samorządności, oraz (ii.) zaistnienie polityki regionalnej.
Wśród procesów i metod zarządzania na poziomie lokalnym bardzo duże znaczenie odgrywa
współpraca władz samorządowych z mieszkańcami. Np. w Zurychu obowiązuje system
demokracji bezpośredniej (w 2011 roku w referendach decydowano m.in. o sprawach eutanazji
oraz rozbudowy lotniska), w Lipsku i Stuttgarcie promowana jest partycypacja społeczna w
procesie decyzyjnym (np.: kampanie informacyjne, referenda, współpraca z władz z
inicjatywami oddolnymi) oraz ułatwiana jest oddolna kontrola władz (np.: upublicznianie
wydatkowania środków publicznych).
14
Na rok 2010, dane za Verbad Region Stuttgart.
Strona 45 z 49
Współdziałanie gmin przybiera formy od bardziej scentralizowanych, jak ‘Parlament Ruhry’
czy też ‘Regio Randstad’ poprzez dobrowolne związki (głównie komunikacyjne) do kontraktów
międzygminnych. W Regionie Ruhry parlament, z reprezentantami wszystkich miast i powiatów
metropolii, zatwierdza plany regionalne, które precyzują cele rozwoju regionu na najbliższe lata.
W Randstad planowanie odbywa się na trzech poziomach: gminnym (gminy współpracują ze
sobą na zasadzie porozumień), subregionalnym (np.: wdrożenie lekkiej kolei podmiejskiej w
subregionie południowym) oraz najbardziej sformalizowanym poziomie regionu Randstad, który
jest jednak najmniej wykorzystywany przy planowaniu przestrzennym. Stuttgart jest członkiem
związku regionalnego Städtkresis Stuttgart + 5 Landkreis (179 samorządów lokalnych), który
ustala zasady polityki przestrzennej w regionie (np.: transport publiczny, regionalne powiązania
między gminami, ograniczanie urban sprawl). W Saksonii gminy współpracują ze sobą przy
podejmowanych projektach, a ich współpraca koordynowana jest przez cztery Regionalne
Stowarzyszenia Planowania. W Regionie Zurychu gminy również współpracują ze sobą
dobrowolnie i zachowują pełną autonomię: koordynacja systemu transportu, rekreacji, usług,
mieszkalnictwa i instytucji komunalnych pomiędzy gminami przebiega na bazie zawieranych
kontraktów. Miasto rdzeniowe nie ma decydującego głosu w regionie.
Strona 46 z 49
Bibliografia:
1. Arjen J. van der Burg and Bart L. Vink: 'Randstad Holland towards 2040 - perspectives
from national government', Randstad Holland 2040 – 44 th ISOCARP Congress 2008
(www.isocarp.net/Data/case_studies/1368.pdf, luty 2012).
2. ‘City Regions in Progress. Practical Guidelines for Co-operations in Agglomeration
Areas’, City Region Net, Graz, 2011.
(http://urbact.eu/fileadmin/Projects/CityRegion_Net/events_media/Final_Confernce/City
Regions_in_progress.pdf, luty 2011).
3. Daldrup E.L., Doehler-Behzadi M.: ‘Plus minus Leipzig – Stadt in Transformation 2030
– Transforming the city’, Wuppertal 2004.
4. ‘Erlebnis-Reisen, Stuttgart und Region’, 1. Januar - 31. Dezember 2010.
5. ‘Ideen umsetzen, Menschen verbinden, perspektiven schaffen, bahnprojekt Stuttgart –
Ulm’, Verband Region Stuttgart, Stuttgart 2010.
6. Instytute of Community Studies/The Young Foundation & Polynet Partners: ‘Polynet
Action 1.1. Commuting & the definition of functional urban regions. The Randstad’ 2005
(www.polynet.org.uk/docs/1_1_randstad.pdf, luty 2012).
7. ‘Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030’
(http://www.mrr.gov.pl/rozwoj_regionalny/Polityka_przestrzenna/KPZK/Aktualnosci/Do
cuments/KPZK2030.pdf, styczeń 2012).
8. ‘Konstytucja Federalna Konfederacji Szwajcarskiej z 18 kwietnia 1999 r.’ Warszawa,
Wydawnictwo Sejmowe, 2000.
9. ‘Market Acceptance of Smart Growth’, U.S. Environmental Protection Agency, February
2011 (http://www.epa.gov/smartgrowth/pdf/market_acceptance.pdf, luty 2012).
10. ‘Master Studiengang Städtplannung 2001-2010’, Hochschule fuer Technik Stuttgart,
Stuttgart 2010.
11. Frey S.B.: ‘Glück. Die Sicht der Ökonomie. Zürich/Chur: Rüegger Verlag’, 2010, s. 82.
ISBN 978-3-7253-0936-8.
12. OECD Publishing: ‘OECD Territorial Reviews. Randstad Holland, Netherlands’, OECD
2007 (www.sourceoecd.org, luty 2012).
13. OECD Publishing: ‘OECD Territorial Reviews: Switzerland 2011’, OECD 2011,
(http://dx.doi.org/10.1787/9789264092723-en, luty 2012).
14. Randstad Holland Monitor
(www.randstadregion.eu/publish/library/1321/randstadmonitor_mini_versie_engels_2010
_def_lr.pdf, luty 2012).
15. Ploger J.: ‘Leipzig City Report’, CASEreport 42, 2007.
16. Rogers R. G. Sir. (red.), Urban Task Force: ‘Towards an urban renaissance’, Taylor &
Francis, 1999.
17. Rogers R. G. Sir. (red.), Urban Task Force: ‘Towards a Strong Urban Renaissance’,
2005. (www.urbantaskforce.org/UTF_final_report.pdf, luty 2012).
18. Schwarze-Rodrian M., Bauer I., Scheuvens R., Cuppers J., Luchterhandt D.: ‘Masterplan
Emscher Landschaftspark 2010’, Klartext Verlag, Essen 2005.
19. Zimnicka A.: ‘System transportowy jako instrument zarządzania. rozwojem
Strona 47 z 49
przestrzennym miasta’ praca doktorska
20. Zuziak Z.K. ‘Forma Metropolitalna i Zrównoważona Mobilność’ [w:] Czasopismo
techniczne Politechniki Krakowskiej 1-A Zeszyt 3, rok 107, 2010.
Źródła internetowe:
1. www.agglopark-limmattal.ch
2. www.business.metropoleruhr.de
3. www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/index.html
4. www.cnu.org
5. www.epa.gov
6. www.epp.eurostat.ec.europa.eu
7. www.eu2020regions.eu
8. www.landesentwicklung.sachsen.de/2373.htm
9. www.leipzig.de
10. www.mercer.com
11. www.metropoleruhr.de/regionalverband-ruhr.html
12. www.mrr.gov.pl
13. www.newurbanism.org
14. www.region-stuttgart.org
15. www.ruhr-tourismus.de
16. www.rvr-online.de
17. www.rpv-westsachsen.de
18. www.smartgrowth.org
19. www.transect.org
20. www.wildnispark.ch
21. www.zvv.ch
Strona 48 z 49

RAPORT studia sukcesu

Transkrypt

Podobne dokumenty