Ewa Drozd Tutoring jako przykład skutecznej ewaluacji

Ewa Drozd
Tutoring jako przykład skutecznej ewaluacji wewnętrznej
Tytuł konferencji „Ewaluacja w szkolnej codzienności” sugeruje, że ewaluacja
powinna stawać się codzienną praktyką zespołów badawczych i zbiorową refleksją nad
szkolną codziennością. Takie rozumienie praktykowania ewaluacji w szkole jest konieczne
i jednocześnie wciąż trudne do zrealizowania. Warunkiem autentycznego poznania szkolnej
codzienności jest gotowość uczniów do udzielania informacji o swoich przekonaniach,
poglądach i emocjach towarzyszących różnym sytuacjom edukacyjnym. To również gotowość
nauczycieli, aby na podstawie uzyskanych informacji uruchamiać dialog, zmieniać i
modyfikować plany i tym samym tworzyć przestrzeń do kreowania wspólnie z uczniami
szkolnej rzeczywistości. Pojawia się, zatem pierwszy problem: w jakim stopniu i zakresie
uczniowie chętnie udzielają informacji, jakie warunki powinny być spełniane w naszych
szkołach, aby ten przepływ informacji miał miejsce?
Program tutoringu szkolnego jest przykładem tego, że bliski kontakt nauczycieli
z uczniami pozwala na lepsze ich poznanie, pozyskanie informacji o ich potrzebach,
doświadczeniach i oczekiwaniach, uruchamia pytania do refleksji nad sensem i wartością
pedagogicznego działania i inspiruje do podejmowania działań sprzyjających rozwojowi
uczniów. Wpisuje się, zatem w proces ewaluacji wewnętrznej, którego istotą jest
pozyskanie
wiedzy
o rezultatach działania i o wartościach przebiegu procesu. Program polega na zmianie
systemu opieki szkolnej z grupowego - „wychowawstwa klasowego” na zindywidualizowany
– tutorski, skierowany w swoim zadaniu opiekuńczo-wychowawczym i relacjach na każdego
ucznia
z osobna. Zmiana polega na wprowadzeniu do zespołu klasowego dwóch tutorów, z których
jeden pełni też rolę wychowawcy i przejęciu przez każdego z nich bezpośredniej opieki nad
10-12 uczniami. Wychowawca klasy pełni rolę lidera tego zespołu tutorów, opiekunowie
pracują indywidualnie z uczniami. Tutorzy doświadczają wielu sukcesów, ale i trudności w
budowaniu zaufania ucznia do nauczyciela.
Nauczyciele, którzy praktykują tutoring,podkreślają wartość zauważenia każdego
ucznia, które jest możliwe tylko przy bliższym poznaniu w sytuacji wejścia w relację
indywidualnego spotkania. Wówczas uczeń przestaje być jednym z wielu a staje się kimś
innym, jedynym, wyjątkowym (…. Uczniowie czują się bardziej zauważeni, maja szanse być
wysłuchanymi …… uczniowie są bardziej otwarci, chętniej mówią o swoich problemach, ale i
sukcesach, są ze sobą bardziej zżyci.)1 Szkoła najczęściej zajmuje się uczniami po obu
stronach krzywej Gausa. Problemy uczniów średnich nazywanych przeźroczystymi są
przemilczanie i ignorowanie. Oni stanowią tło dla uczniów bardzo dobrych, bo ci są bardzo
dobrzy na tle średnich i dla uczniów sprawiających problemy, bo są dowodem na to, że
można dostosować się do szkolnych wymagań W tym programie mają szansę być
widzialnymi (… rozmawiamy o tym, co sprawia im problemy w relacjach z rówieśnikami, co
ich boli, jak się czują, kiedy nie są rozumiani przez innych, jak to naprawić, dlaczego tak się
dzieje).
Jednocześnie rozmowy nauczycieli z uczniami o tym, co sprawia im radość, w których
sytuacjach sobie radzą, jakie mają talenty i zdolności pozwala rozpoznać inne niż
lingwistyczne czy matematyczno-logiczne zdolności i zastanowić się jak można je
wykorzystywać w procesie uczenia się. Tu pojawia się kolejne pytanie jak rozpoznajemy
indywidualne potrzeby każdego ucznia oraz jego talenty i uzdolnienia? W jaki sposób
wykorzystujemy potencjał uczniów do modyfikowania realizowanych programów?
Bliski kontakt z uczniem to również doskonalenie umiejętności stawiania pytań, … co ty
o tym sądzisz, jak to u Ciebie działa, co się udaje a co sprawia kłopot, nad czym jeszcze warto
popracować, co możesz zrobić inaczej następnym razem, czego możesz się nauczyć,. To z
kolei wzmacnia poczucie sprawstwa uczniów i ich odpowiedzialności za własny rozwój a
także sprzyja budowaniu samooceny.
1. Kursywą prezentuję przykładowe wypowiedzi nauczycieli z ankiety podsumowującej roczną realizację
programu, wypowiedzi nauczycieli zebrane podczas szkoleo oraz wypowiedzi konsultantów tutorów.
Wciąż oświacie kładzie się większy nacisk na wyniki kształcenia w postaci stopni
i klasyfikacji oraz wyników sprawdzianów i egzaminów zewnętrznych niż na proces uczenia
się. Zapominamy o emocjach towarzyszących uczniom. Nauczyciele realizujący program
odbierają od uczniów sygnały świadczące o braku wsparcia, opieki i pomocy w sytuacjach
negatywnych emocjonalnych reakcji. Uczą się rozmawiania o uczuciach (inteligencja
emocjonalna) …..Nauczyłam się tego, że problemy, które wydają się dorosłym błahe są dla
młodzieży bardzo ważne,….. Uczniowie bardzo potrzebują uwagi! Udają, że są niezależni, ale
tak nie jest, wielu z nich przeżyło już prywatne dramaty.) Prowadzona w programie ewaluacja
okazuje sięteż szansą na zmianę sposobów komunikowania się. Uczenia się mówienia o
uczniach językiem innych wartości niż dane statystyczne, wyniki testów i sprawdzianów,
frekwencja, ilość wycieczek, zrealizowanych tematów. Proponuję zastanowienie się nad
pytaniem - jakim językiem opisujemy szkołę? I rozważenie- jakie informacje pobudzają
do refleksji i namysłu nad codzienną praktyką a które zniechęcają do takiej postawy?
Poddawanie ewaluacji podejmowanych działań daje również możliwość zobaczenia,
jakie szkoła wprowadza ograniczenia, jak nasze decyzje wcześniej przemyślane, wynikające z
dokładnej analizy sytuacji, podjęte w najlepszej intencji generują niesprawiedliwość,
uruchamiają rywalizację lub powodują pozorowanie działań. Bez szczerej rozmowy z
odbiorcami naszych decyzji tworzymy własne obrazy rzeczywistości, w opisie, których
posługujemy się ogólnikowymi stwierdzeniami …większość uczniów akceptuje, …….
rodzice nie w pełni sobie uświadamiają konieczność, …… nauczyciele podejmują
wszechstronne działania służące….
Realizowanie nowych innowacyjnych programów, wprowadzanie modyfikacji
w dotychczasowym działaniu i poddawanie ich ewaluacji to nadawanie sensu pracy
pedagogicznej, którą warto odnajdywać w opiniach uczniów (… tutor poświęca nam więcej
czasu; - tutor bardziej interesuje się problemami ucznia i jego uczuciami; - wychowawca
rozmawiał z nami tylko na lekcjach i o tym, że mamy się uczyć- z tutorem poruszamy
wszystkie tematy).2 To możliwość doświadczania radości płynącej z rozwijania siebie w
dialogu z innymi. Szkoła, bowiem stwarza uczniom perspektywę rozwoju wtedy, gdy
2. Wybrane wypowiedzi uczniów z ankiety podsumowującej roczną realizacje projektu
nauczyciele i wychowawcy sami stale się uczą i rozwijają. Zatem kolejne pytania z prośbą o
wypowiedzi:
1. Jakie mamy doświadczenia w prowadzeniu dialogu z uczniem, co nam w tym
pomaga, a co przeszkadza?
2. Jakiego rodzaju bariery napotykałaby ewaluacja wewnętrzna, w której
stosowalibyśmy indywidualny dialog z uczniem?
3. Jak wykorzystujemy informacje, które uzyskujemy od uczniów w procesie
budowania zaufania do ewaluacji wewnętrznej?