egzamin maturalny z wiedzy o społeczeństwie

Transkrypt

egzamin maturalny z wiedzy o społeczeństwie
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
dysleksja
Miejsce
na naklejk%
z kodem szko$y
MWO-R1A1P-052
EGZAMIN MATURALNY
Z WIEDZY
O SPO!ECZE"STWIE
Arkusz II
ARKUSZ II
POZIOM ROZSZERZONY
MAJ
ROK 2005
Czas pracy 150 minut
Instrukcja dla zdaj#cego
1. Sprawd!, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 14 stron.
Ewentualny
brak
zg"o#
przewodnicz$cemu
zespo"u
nadzoruj$cego egzamin.
2. Arkusz zawiera dwie cz%#ci. Cz%#& pierwsza arkusza wymaga
analizy materia"ów !ród"owych, a cz%#& druga napisania
krótkiego wypracowania na jeden z podanych tematów.
3. Rozwi$zania zada' zamie#& w miejscu na to przeznaczonym.
4. Pisz czytelnie. U(ywaj d"ugopisu/pióra tylko z czarnym
tuszem/atramentem.
5. Nie u(ywaj korektora.
6. B"%dne zapisy przekre#l.
7. Pami%taj, (e zapisy w brudnopisie nie podlegaj$ ocenie.
8. Wype"nij t% cz%#& karty odpowiedzi, któr$ koduje zdaj$cy.
Nie wpisuj (adnych znaków w cz%#ci przeznaczonej
dla egzaminatora.
9. Na karcie odpowiedzi wpisz swoj$ dat% urodzenia i PESEL.
pola odpowiadaj$ce cyfrom numeru PESEL. B"%dne
Zamaluj
zaznaczenie otocz kó"kiem
i zaznacz w"a#ciwe.
Za rozwi$zanie
wszystkich zada'
mo(na otrzyma&
"$cznie
70 punktów
!yczymy powodzenia!
Wype$nia zdaj#cy przed
rozpocz%ciem pracy
PESEL ZDAJ&CEGO
tylko
OKE Kraków,
OKE Wroc$aw
KOD
ZDAJ&CEGO
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
Egzamin maturalny z wiedzy o spo!ecze"stwie
Arkusz II
2
Zadanie 26. (18 pkt)
Przeczytaj zamieszczone poni(ej teksty i wykonaj podane polecenia, wykorzystuj$c równie(
wiedz% poza!ród"ow$.
A. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 roku, rozdzia" II, artyku" 35.
1. Rzeczpospolita Polska zapewnia obywatelom polskim nale#$cym do mniejszo%ci
narodowych i etnicznych wolno%& zachowania i rozwoju w!asnego j'zyka, zachowania
obyczajów i tradycji oraz rozwoju w!asnej kultury.
2. Mniejszo%ci narodowe i etniczne maj$ prawo do tworzenia w!asnych instytucji
edukacyjnych, kulturalnych i instytucji s!u#$cych ochronie to#samo%ci religijnej oraz
uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotycz$cych ich to#samo%ci kulturowej.
26.1. Wska(, które z podanych poni(ej dzia"a' w"adz publicznych stanowi$ sposób realizacji
art. 35, ust. 1., a które art. 35, ust. 2. Konstytucji RP.
a) Wspó"organizacja „Dni Kultury Litewskiej” przez urz$d miasta.
b) Szkolenia dla nauczycieli szkó" romskich.
c) Dofinansowanie przez Ministra Kultury publikacji po#wi%conej kulturze (ydowskiej
w Polsce.
d) Przekazanie przez gmin% dzia"ki na budow% o#rodka kultury ukrai'skiej.
Art. 35, ust. 1.................................................................................................................................
Art. 35, ust. 2.................................................................................................................................
B. Piotr Winczorek, „Nasze ma"e mniejszo#ci”, „Polityka” 9/2002.
Wspomniany projekt ustawy przynosi wreszcie prawn$ definicj' mniejszo%ci narodowej lub
etnicznej. Jest ni$ grupa obywateli RP o odr'bnym pochodzeniu, tradycyjnie zamieszka!a na
terytorium naszego pa"stwa, pozostaj$ca w mniejszo%ci w stosunku do reszty obywateli
i charakteryzuj$ca si' d$#eniem do zachowania swojego j'zyka, obyczajów, tradycji, kultury,
religii lub %wiadomo%ci narodowej lub etnicznej. Uzasadnienie do projektu precyzuje dalej, #e
grup$ narodow$ jest ta, która uto#samia si' z narodami zorganizowanymi we w!asnym
pa"stwie, etniczn$ za% ta, która nie posiada w!asnego pa"stwa narodowego. Zdawa& by si'
mog!o, #e ustawa o mniejszo%ciach deklaruje g!ównie prawa ma!ych grup spo!ecznych,
tymczasem dotyczy ona przede wszystkim praw poszczególnych obywateli (dopiero suma tych
praw ukazuje si' jako prawo ca!ej tej zbiorowo%ci). Zakazuje wszelkich aktów dyskryminacji
obywateli polskich ze wzgl'du na ich przynale#no%& narodow$ lub etniczn$. Przejawami
takiej dyskryminacji by!yby nie tylko akty przemocy skierowane przeciw osobom nale#$cym
do mniejszo%ci narodowej lub etnicznej albo jej instytucjom, a tak#e próby wynaradawiania
i asymilacji w duchu polsko%ci tych osób. Dyskryminacj$ by!oby równie# wywieranie presji
na obywateli, aby ujawniali swoj$ przynale#no%& do mniejszo%ci i swe pochodzenie albo
deklarowali, jakim j'zykiem pos!uguj$ si' na co dzie" i jak$ religi' wyznaj$. W Polsce zatem
przynale#no%& do mniejszo%ci ma pozosta& kwesti$ indywidualnego wyboru. Nikt nie mo#e by&
pozbawiony mo#liwo%ci jego dokonania, ale te# nikt nie mo#e by& przypisywany do danej
mniejszo%ci i zamykany w narodowym getcie wbrew swej woli. Z drugiej strony ustawa
zak!ada pozytywne dzia!ania w!adz publicznych na rzecz mniejszo%ci narodowych, np.
prowadzenia szkó!, klas oraz organizowanie w innych formach nauczania dzieci w ich
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
Egzamin maturalny z wiedzy o spo!ecze"stwie
Arkusz II
3
j'zykach ojczystych, a tak#e popieranie, w tym dotowanie ze %rodków publicznych,
niekomercyjnych dzia!a" w sferze kultury. Nie nale#y tego rozumie& w ten sposób, i# narusza
si' zasad' obywatelskiej równo%ci i po prostu uprzywilejowuje mniejszo%ci narodowe.
Preferencje te traktowa& wi'c nale#y w kategoriach tzw. akcji pozytywnej, której celem jest
doprowadzenie do rzeczywistego zrównania szans wszystkich grup narodowych, z jakich
sk!ada si' nasze spo!ecze"stwo.
26.2. Z tekstu Piotra Winczorka wypisz pi%& dzia"a' pa'stwa na rzecz ochrony mniejszo#ci
narodowych, zawartych w projekcie nowej ustawy.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
26.3. Wymie' nazwy pi%ciu mniejszo#ci narodowych, które mieszkaj$ obecnie w Polsce
i wpisz je do tabeli (A do E). Pod liter$ A) wpisz najliczniejsz$ z nich. Pod liczb$ 1) napisz
nazw% mniejszo#ci etnicznej (wykorzystaj definicj% przedstawion$ przez autora).
Uwaga: w %wietle nowej ustawy (l$zacy nie s$ mniejszo%ci$ ani narodow$, ani etniczn$.
A)
B)
E)
1)
C)
D)
C. „W urz%dzie po niemiecku”, „Gazeta Wyborcza,” 07/01/2005.
Wczoraj Sejm przyj$! poprawki Senatu do ustawy o mniejszo%ciach narodowych i etnicznych.
W ten sposób ostatecznie zako"czy!a si' 11-letnia batalia o uchwalenie ustawy. Przez ten czas
wi'kszo%& zawartych w niej praw – m.in. do pomocy pa"stwa w zachowaniu kultury i j'zyka,
nauczania w j'zyku mniejszo%ci, oryginalnej pisowni imion, u#ywania podwójnych nazw
miejscowo%ci czy w!asnych programów w publicznym radiu i telewizji – zagwarantowano ju#
w innych aktach prawnych.
Mimo to prawica – szczególnie LPR i Ruch Katolicko-Narodowy – gwa!townie
przeciwstawia!a si' uchwaleniu ustawy, widz$c w niej zagro#enie dla interesów Polski
i gro)b' wynarodowienia. Zupe!nie nowym prawem mia!o by& prawo do u#ywania j'zyka
mniejszo%ci jako tzw. pomocniczego. Przeciwko temu zdecydowanie wypowiedzia!a si' tak#e
PO. – Dla PO fundamentaln$ zasad$ jest to, #e w polskich urz'dach u#ywany jest j'zyk polski
– mówi! w debacie pose! tej partii. I pos!owie wyrzucili j'zyk pomocniczy z ustawy.
Przywróci! go Senat. Wczoraj t' poprawk' zaakceptowa! Sejm. (...)
J'zyka mniejszo%ci b'dzie mo#na u#ywa& w urz'dach gmin, w których mniejszo%& stanowi co
najmniej 20 proc. Jest to 41 gmin, ale b'd$ si' na to musia!y zgodzi& ich w!adze. (...)
Ustawa czeka tylko na podpis prezydenta.
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
4
Egzamin maturalny z wiedzy o spo!ecze"stwie
Arkusz II
26.4. Okre#l faz% procesu legislacyjnego, w której znajdowa"a si% ustawa w dniu
opublikowania tekstu.
...................................................................................................................................................
26.5. Wymie' dwa ustawowe warunki, które musz$ by& spe"nione, aby j%zyka mniejszo#ci
narodowej mo(na by"o u(ywa& jako j%zyka pomocniczego.
!" ..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
!" ..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
26.6. Wypisz trzy argumenty, których w sejmowej debacie u(yli przeciwnicy wprowadzenia
j%zyka pomocniczego, i sformu"uj dwa argumenty przemawiaj$ce za jego wprowadzeniem.
argumenty przeciw .......................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
argumenty za ................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
D. Janusz Tazbir, wst%p do ksi$(ki „Siedem granic, osiem kultur i Europa”, pod red.
B. Go"%biowskiego, )om(a 2001.
Od po!owy XVII wieku Sarmaci patrzyli z rosn$c$ trosk$ na kurcz$c$ si' terytorialnie
Rzeczpospolit$, aby po III rozbiorze przej%& na pozycje ca!kowitego rewizjonizmu
terytorialnego. Jest rzecz$ zrozumia!$, i# nie mog!a im si' podoba& taka mapa Europy, na
której nie byli w stanie doszuka& si' w!asnego pa"stwa. Musia!o to rzutowa& na stosunek do
s$siadów, zw!aszcza tych, którzy podzielili pomi'dzy siebie #ywe cia!o Rzeczypospolitej.
Zaborcze granice by!y wielkim narodowym nieszcz'%ciem [...]. Równocze%nie jednak na
pograniczach w wyniku osmozy cywilizacyjnej i konfrontacji ró#nych kultur, stykania si'
odmiennych obyczajów oraz konfesji (a cz'sto i religii), rodzi!y si' nowe cenne warto%ci
stanowi$ce o naszym wk!adzie do cywilizacji ogólnoeuropejskiej.
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
Egzamin maturalny z wiedzy o spo!ecze"stwie
Arkusz II
5
[...] Szeroko pojmowana tolerancja, owo poszanowanie dla czyjej% odr'bno%ci tak etnicznej
oraz wyznaniowej, jak i w zakresie obyczaju i kultury, s!u#y!a nie tylko mniejszo%ciom, które
ow$ odr'bno%& reprezentowa!y. Wzbogaca!a tak#e kultur' ludzi, którzy t' tolerancj'
okazywali, a wi'c naszych przodków, obywateli I Rzeczypospolitej.
26.7. Napisz w 3 punktach pozytywne, wed"ug Janusza Tazbira, aspekty wspó"istnienia
ró(nych narodów w dawnej Polsce.
1)
2)
3)
Zadanie 27 (2 pkt)
27.1. Okre#l, na jaki problem zwraca uwag% autor zamieszczonego poni(ej rysunku
satyrycznego.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
27.2. Wyja#nij krótko termin opinia publiczna.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Rysunek nr 1
Andrzej Mleczko, „Polityka”
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
Egzamin maturalny z wiedzy o spo!ecze"stwie
Arkusz II
6
Zadanie 28. (16 pkt)
Zapoznaj si% z zamieszczonymi ni(ej materia"ami i wykonaj polecenia.
(Wykresy ilustruj$ wyniki bada' przeprowadzonych przez Instytut Pentor w 2002 roku)
Wykres nr 1
28.1. Na podstawie wykresu nr 1
a) podaj nazwy dwóch innych narodów, które Polacy najbardziej darzyli sympati$.
....................................................
....................................................
b) podaj nazw% s$siedniego narodu (a nie mniejszo#ci narodowej mieszkaj$cej w Polsce),
który cieszy" si% najmniejsz$ sympati$ w#ród Polaków.
....................................................
c) podaj nazw% mniejszo#ci narodowej lub etnicznej w Polsce, któr$ Polacy darzyli
najmniejsz$ sympati$.
....................................................
Wykres nr 2
Sympatia w stosunku do Niemców w!ród ró"nych
grup wiekowych
1,6
1,4
1,2
1
0,8
0,6
0,4
0,2
0
1,5
1,2
1
1
0,5
do 29 lat
30-39
40-49
50-59
ponad 60 lat
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
Egzamin maturalny z wiedzy o spo!ecze"stwie
Arkusz II
7
Wykres nr 3
skala sympatii
Sympatia w stosunku do Niemców w!ród grup o
ró"nym dochodzie przypadaj#cym na jednego cz$onka
gospodarstwa domowego
1,6
1,4
1,2
1
0,8
0,6
0,4
0,2
0
1,5
1,2
1,2
0,8
0,6
do 700 PLN
701-1000
1001-1500
1501-2000 ponad 2000
PLN
28.2. Na podstawie analizy wykresu nr 2 i 3
a) podaj dwa powody, dla których Niemcy ciesz$ si% najmniejsz$ sympati$ w#ród
najstarszych Polaków.
– ..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
– ..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
b) podaj dwa powody, dla których Niemcy ciesz$ si% najwi%ksz$ sympati$ w#ród Polaków
o najwy(szym dochodzie przypadaj$cym na 1 cz"onka gospodarstwa domowego.
– ..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
– ..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
-2
-1
0
1
2,5
2,6
2
2,4 2,3
2
0,5
1,5
Czesi
2
2,8 2,8
3
1,8
1,1
0,9 0,9
Niemcy*
(RFN)
Francuzi
Amerykanie
Sami Polacy
3
-0,8
0,9
0,7 0,7
0,9 0,8 0,8
Niemcy w
Polsce
2002
Litwini
1996
0,5
0,4
0,2
0,1
Rosjanie
skala sympatii
4
1991
0,3
0,1
Bia$orusini w
Polsce
Jak bardzo sympatyczny wydaje si# Panu(i) naród?
-0,2
-0,3
0,1
%ydzi w Polsce
Niemcy (NRD)
Wykres nr 4
Cyganie w Polsce
-1,5
-1,7
-0,8
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
Egzamin maturalny z wiedzy o spo!ecze"stwie
Arkusz II
9
28.3. Na podstawie wykresu nr 4 okre#l zmiany w sympatii Polaków w latach
1991 – 2002
a) wobec ka(dego z naszych s$siadów (uwzgl%dnionych na wykresie).
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
b) wobec ka(dej z mniejszo#ci narodowych i etnicznych w Polsce (uwzgl%dnionych na
wykresie).
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Zadanie 29. (34 pkt)
Wybierz jeden z podanych poni(ej tematów i napisz d"u(sz$ prac%.
Temat nr 1.
Przedstaw i oce' polityk% w$adz polskich wobec mniejszo(ci narodowych i etnicznych
w latach 1945 – 1989. Omów sytuacj% tych mniejszo(ci w III Rzeczypospolitej. Odwo$aj
si% do znanych ci aktów prawnych obowi#zuj#cych w Polsce i na (wiecie oraz do
zaprezentowanych materia$ów. Sformu$uj i uzasadnij swoje stanowisko w sporze o to,
czy szczególne uprawnienia mniejszo(ci narodowych i etnicznych s# zgodne z zasadami
demokratycznego pa'stwa prawnego.
Temat nr 2.
Scharakteryzuj stosunek Polaków do mniejszo(ci narodowych i etnicznych w Polsce
oraz czynniki, które na niego wp$yn%$y. Uwzgl%dnij czynniki polityczne i prawne,
spo$eczno-ekonomiczne, historyczne oraz religijno- kulturowe.
Wypowied) uzasadnij, odwo$uj#c si% tak*e do konkretnych przyk$adów i wykorzystuj#c
zamieszczone powy*ej materia$y.
Wybieram Temat nr ..................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
10
Egzamin maturalny z wiedzy o spo!ecze"stwie
Arkusz II
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
Egzamin maturalny z wiedzy o spo!ecze"stwie
Arkusz II
11
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
12
Egzamin maturalny z wiedzy o spo!ecze"stwie
Arkusz II
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
Egzamin maturalny z wiedzy o spo!ecze"stwie
Arkusz II
13
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
14
Egzamin maturalny z wiedzy o spo!ecze"stwie
Arkusz II
BRUDNOPIS
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Podobne dokumenty