Haemophilus parasuis

PIC Polska – rekomendacje weterynaryjne
Haemophilus parasuis – nie zawsze rozpoznawana przyczyna choroby warchlaków
Haemophilus parasuis (Hps) w ostatnich latach stał się jedną z waŜniejszych przyczyn zachorowań i padnięć
warchlaków (choroba Glassera; choroba transportowa). UwaŜa się, Ŝe zbyt wczesne odsadzanie prosiąt oraz występowanie
zakaŜeń PRRS w stadzie moŜe usposabiać do większej śmiertelności z powodu Hps. Zarazek ten moŜe zasiedlać nabłonek
górnych dróg oddechowych prosiąt juŜ w kilka godzin po urodzeniu. Z uwagi na powszechne występowanie w populacji świń,
Hps moŜna izolować z jam nosowych, migdałków oraz tchawicy zwierząt zdrowych.
Skuteczność zapobiegania i zwalczania zakaŜenia Hps uzaleŜniona jest od jego przebiegu w stadzie. Dlatego tak
waŜne jest określenie czy mamy do czynienia z pierwotną, czy wtórną rolą Hps w wywoływaniu zachorowań warchlaków w
danej fermie. Na przebieg zakaŜenia oraz jego konsekwencje istotny wpływ mają warunki sanitarno-higieniczne w obiekcie
hodowlanym jak równieŜ technologia i metody zarządzania produkcją. W stadach konwencjonalnych, gdzie odsetek świń
zakaŜonych/nosicieli oraz róŜnorodność serotypów Hps jest wysoka, forma ostra choroby jest raczej rzadko rejestrowana. W
hodowlach o wysokim statusie zdrowia zakaŜenie przebiega bardziej gwałtownie. Liczba zwierząt zakaŜonych jest tu wyraźnie
niŜsza, ograniczona jest teŜ róŜnorodność serotypów Hps, co skutkuje brakiem odporności w stosunku do nowo pojawiających
się szczepów/serotypów, co w efekcie doprowadza do ostrego przebiegu choroby najczęściej w formie posocznicowej. Dlatego
teŜ prawdopodobnie więcej zachorowań warchlaków w formie ostrej obserwuje się w trzy - fermowym systemie produkcji.
Haemophilus parasuis – przyczyna pierwotna zachorowań warchlaków
Według Pijoana (1997) znaczenie Hps jako czynnika pierwotnego zachorowań ujawnia się przede wszystkim u
prosiąt wcześnie odsadzanych tj. <18 dnia Ŝycia. Dzieje się tak m.in. dlatego, Ŝe wczesne odsadzanie skraca okres
przenoszenia się zakaŜenia z lochy na prosię, co powoduje, Ŝe więcej prosiąt w momencie odsadzania nie miało kontaktu z
Hps i pozostaje wraŜliwych na zakaŜenie tym zarazkiem. Warto dodać, Ŝe występowanie szczepów patogennych w populacji
loch jest generalnie niskie. W konsekwencji te nieliczne zakaŜone prosięta – bezobjawowi nosiciele - stanowią główne źródło
zakaŜenia dla zwierząt wraŜliwych/naiwnych, szczególnie w momencie odsadzania. Nic dziwnego więc, Ŝe zwiększone
zachorowania występują zwykle po zmieszaniu warchlaków z róŜnych źródeł pochodzenia, lub w momencie odsadzania po
połączeniu prosiąt, pochodzących od róŜnych loch.
Gwałtowny wybuch choroby ma miejsce najczęściej w okresie 4-6 tyg. po odsadzeniu, wtedy kiedy poziom
odporności matczynej jest niski i nie ma juŜ znaczenia w ochronie przeciwzakaźnej. Podobny mechanizm zaobserwowano
takŜe w przypadku zakaŜeń na tle Streptococcus suis (S. suis).
Nasilenie zachorowań oraz zmian pośmiertnych związanych z Hps, jak równieŜ wiek dotkniętych chorobą świń uzaleŜnione są
od statusu zdrowia stada oraz zjadliwości szczepów biorących udział w zakaŜeniu. W niektórych fermach choroba pojawia się
juŜ po upływie tygodnia od odsadzenia prosiąt. Jednak w większości stad szczyt zachorowań przypada na okres 4-6 tyg. po
odsadzeniu.
Chorobie Glassera mogą towarzyszyć następujące objawy kliniczne:
wewnętrzna ciepłota ciała >41C, duszność, obrzęk stawów oraz objawy nerwowe. Badaniem anatomopatologicznym stwierdza
się obecność wysięku z dodatkiem włóknika w jamie opłucnowej oraz otrzewnowej, w worku osierdziowym, w jamach
stawowych oraz między oponami mózgu. Charakterystyczna jest obecnośc nalotów włóknikowych (włóknikowe zapalenie błon
surowiczych) na narządach jamy klatki piersiowej oraz jamy brzusznej, a takŜe zapalenie worka osierdziowego (pericarditis). W
stadach konwencjonalnych zachorowania występują raczej u świń starszych, a ich przebieg jest na ogół łagodny. Objawy
chorobowe dotyczą głównie płuc i charakteryzują się obecnością zmian zapalnych, zlokalizowanych w przednio-brzusznych
płatach płuc oraz występowaniem ropnego wysięku w drogach oddechowych.
Strona 1 z 3
PIC Polska Sp. z o.o.; ul. Wazów 8A, 01-986 Warszawa; tel 022 569 5740; fax 022 569 5750;
[email protected] ; www.pic.com/poland
PIC Polska – rekomendacje weterynaryjne
Zasady profilaktyki swoistej zakaŜenia pierwotnego Hps
Przy opracowywaniu metod zapobiegania i zwalczania choroby Glassera w pierwszym rzędzie naleŜy
scharakteryzować szczepy Hps, izolowane z przypadków chorobowych. Warto podkreślić, Ŝe w ramach gatunku Hps rozróŜnia
się 15 serotypów. Tak duŜa róŜnorodność serotypów jak równieŜ duŜa liczba szczepów trudnych do typowania serologicznego
znacznie utrudnia opracowanie uniwersalnej szczepionki. NaleŜy pamiętać, Ŝe szczepienia chronią tylko przed zakaŜeniem
homologicznymi szczepami/serotypami Hps tzn. takimi, których antygeny są zawarte w szczepionce. Nie występuje tu
odporność krzyŜowa. Tak więc charakterystyka serologiczna wyizolowanych szczepów jest warunkiem niezbędnym przy
wyborze biopreparatu komercyjnego, potencjalnie najbardziej skutecznego w danym stadzie. Wykazano, Ŝe zastosowanie
szczepionki, zawierającej szczepy podobne – homologiczne pod względem antygenowym daje satysfakcjonujące wyniki w
zapobieganiu zachorowaniom na tle Hps. Alternatywą dla szczepionek komercyjnych, przy ich braku na rynku, moŜe być
autoszczepionka. NaleŜy jednak podkreślić, Ŝe jej skuteczność uzaleŜniona będzie od właściwego doboru szczepów Hps do jej
przygotowania. O tym powinny decydować nie tylko badania serologiczne, ale takŜe badania genotypowe, pozwalające
scharakteryzować i porównać izolaty Hps pod kątem ich przydatności do produkcji autoszczepionki.
Kolejnym waŜnym warunkiem w uzyskaniu dobrych efektów profilaktyki swoistej jest ustalenie optymalnych terminów
szczepień. UzaleŜnione one muszą być od sytuacji epidemiologicznej w poszczególnych stadach świń. W fermach, gdzie
zachorowania występują wkrótce po odsadzeniu, szczepionkę naleŜy podawać prosiętom juŜ w pierwszym tygodniu Ŝycia, a
następnie tuŜ przed odsadzeniem. W hodowlach, gdzie szczyt zachorowań przypada na 4-6 tydzień po odsadzeniu
immunizacja powinna być przeprowadzona w okresie odsadzania, a następnie 2 tygodnie później.
Haemophilus parasuis – wtórna przyczyna zachorowań warchlaków
Obserwacje terenowe wskazują, Ŝe zwiększone zachorowania z objawami włóknikowego zapalenia błon surowiczych
wielu narządów wewnętrznych występują w stadach zakaŜonych wirusem PRRS. Wirus ten predysponuje świnie do wtórnych
zakaŜeń poprzez unieczynnienie makrofagów płucnych odpowiedzialnych za mechanizm niespecyficznej obrony układu
oddechowego oraz wywołuje indukcję procesu zakaźnego błony śluzowej nosa. Zwiększona śmiertelność warchlaków na tle
Hps występuje zwłaszcza w stadach z aktywną formą PRRS w odchowalni. Co więcej zauwaŜono, Ŝe efektywność zwalczania
zakaŜenia Hps uzaleŜniona jest w pierwszym rzędzie od stabilizacji stada w zakresie wirusa PRRS. Innymi słowy zastosowanie
szczepień przeciwko Hps w stadzie aktywnym dla wirusa PRRS najczęściej nie przynosi poprawy w ograniczeniu zachorowań i
padnięć świń z objawami choroby Glassera.
Diagnostyka róŜnicowa zakaŜenia świń na tle Haemophilus parasuis
W diagnostyce róŜnicowej naleŜy uwzględnić zakaŜenia Streptococcus suis, Mycoplasma hyorhinis oraz róŜycę
świń. NaleŜy zauwaŜyć, Ŝe w praktyce niestety dość często niewłaściwie diagnozuje się uogólnione zakaŜenia,
wywoływane przez Haemophilus parasuis. To Streptococcus suis jest tym zarazkiem, który najłatwiej izoluje się z
przypadków włóknikowego zapalenia błon surowiczych, szczególnie od świń padłych. Równoległe występowanie zakaŜeń Hps i
Streptococcus suis świadczy o tym, Ŝe oba zarazki mogą infekować prosięta w tym samym czasie. Chciałbym jednak zwrócić
uwagę na fakt, Ŝe Hps izoluje się częściej od świń ubitych diagnostycznie niŜ z materiału biologicznego pobranego od zwierząt
padłych. Zupełnie odwrotnie sytuacja się przedstawia dla Streptococcus suis. Tak więc do wyników badań hodowlanych
materiału biologicznego pochodzącego od świń padłych w kierunku S. suis naleŜy podchodzić bardzo ostroŜnie, jako,
Ŝe ten patogen ma tendencję do szybkiego namnaŜania się w zwłokach zwierzęcia, tym samym przerastając kolonie
Hps na podłoŜu sztucznym i w konsekwencji uniemoŜliwiając ich identyfikację. W celu uzyskania wiarygodnych
wyników materiał patologiczny przeznaczony do badań w kierunku Haemophilus parasuis powinien być pobrany od
Strona 2 z 3
PIC Polska Sp. z o.o.; ul. Wazów 8A, 01-986 Warszawa; tel 022 569 5740; fax 022 569 5750;
[email protected] ; www.pic.com/poland
PIC Polska – rekomendacje weterynaryjne
zwierząt dobitych diagnostycznie i w stanie schłodzenia moŜliwie najszybciej dostarczony do odpowiedniego
laboratorium.
Uwagi końcowe
Właściwe zapobieganie zakaŜeniom wywoływanym przez Hps powinno być uzaleŜnione od tego, czy mamy do
czynienia z pierwotną czy wtórną rolą tego patogenu w zachorowaniach świń. W stadach , gdzie Hps jest pierwotnym
czynnikiem odpowiedzialnym za problemy zdrowotne, w profilaktyce naleŜy uwzględnić szczepienia i/lub leczenie. W fermach
zakaŜonych wirusem PRRS - aktywnie krąŜącym w populacji świń - zwalczanie wtórnych zakaŜeń bakteryjnych takich jak
Haemophilus parasuis czy Streptococcus suis powinno być poprzedzone w pierwszym rzędzie ustabilizowaniem wirusa PRRS
w stadzie.
Doc. dr hab. Kazimierz Tarasiuk
Główny Lekarz Weterynarii PIC Polska i Europa Centralna
Strona 3 z 3
PIC Polska Sp. z o.o.; ul. Wazów 8A, 01-986 Warszawa; tel 022 569 5740; fax 022 569 5750;
[email protected] ; www.pic.com/poland