polityka_regionalna_UE1

Transkrypt

Drogi Czytelniku,
Chciałabym zachęcić do zapoznania się z nową polityką regionalną Unii Europejskiej,
która wykorzystuje różnorodność, ale również wyzwania i możliwości regionów Europy.
Obecnie 43 % unijnej produkcji oraz 75 % inwestycji w badania i innowacje koncentruje się
zaledwie na 14 % terytorium Europy, czyli w tak zwanym pięciokącie, którego wierzchołki tworzą
Londyn, Hamburg, Monachium, Mediolan i Paryż. Po ostatnich rozszerzeniach Unii nierówności
między regionami bardzo się pogłębiły. Najbogatsze państwo członkowskie, Luksemburg,
jest siedmiokrotnie zamożniejsze od najuboższego, którym jest Rumunia. Na szczeblu
regionów różnica jest jeszcze większa. Sytuację taką można zaobserwować jedynie w krajach
o rozwijającej się gospodarce, jak Chiny czy Indie. W Stanach Zjednoczonych i Japonii różnice
są znacznie mniejsze.
Danuta Hübner
Członek Komisji Europejskiej odpowiedzialny za Politykę Regionalną
Europejska polityka regionalna opiera się na zasadzie solidarności narodów Europy. Wzmacnianie
spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej poprzez zmniejszanie różnic rozwojowych
między regionami to jeden z podstawowych celów Unii Europejskiej wskazany w ustanawiającym
ją Traktacie. Środki inansowe przeznaczone na realizację tego celu stanowią ponad jedną
trzecią budżetu Unii Europejskiej na lata 2007–2013. Pomimo tego, że inwestycje dokonywane
w ramach polityki spójności koncentrują się przede wszystkim w uboższych regionach,
aby pomóc im w szybszym zniwelowaniu nierówności, mają one również wielkie znaczenie dla
konkurencyjności wszystkich regionów i warunków życia ich mieszkańców.
Globalizacja, zmiany klimatyczne, starzenie się społeczeństwa, imigracja i zapotrzebowanie
na zrównoważone zaopatrzenie w energię stanowią dla Europy wyzwania niezależne od
jakichkolwiek granic państwowych, instytucjonalnych czy politycznych. Wyzwania te wpływają
bezpośrednio na społeczności regionalne i lokalne, a Europa musi im zaradzić poprzez
wspólne i konkretne rozwiązania zintegrowane na wszystkich szczeblach, ale również poprzez
współdziałanie podmiotów publicznych i prywatnych.
Polityka spójności wypracowuje wartość dodaną, która daleko wykracza poza korzyści płynące
z rozwoju gospodarczego i tworzenia nowych miejsc pracy. Działa ona na zasadzie efektu
dźwigni przy pełnym poszanowaniu innych polityk wspólnotowych z zakresu pomocy państwa, środowiska naturalnego, transportu, wspierania innowacyjności czy społeczeństwa informacyjnego. Ważne jest również to, że modernizuje i doskonali jakość funkcjonowania administracji publicznej w celu zwiększenia przejrzystości i poprawy zarządzania.
Nie wystarczy jednak sporządzić listę potrzeb i wyzwań w Europie. Europejska polityka regionalna dysponuje niezbędnym potencjałem, aby wyzwania mogły zamienić się w możliwości.
Widać to w dziesiątkach tysięcy przedsięwzięć realizowanych wspólnie przez Unię Europejską, jej państwa członkowskie i regiony. Przedsięwzięcia takie mogą być w zasięgu ręki. Mam
nadzieję, że ta broszura pomoże w zrozumieniu pracy, jaką wykonuje Unia Europejska.
1
REG_7_1600_Camel_MEP_PL draft.indd 1
15/01/2008 13:31:22
W skrócie: polityka na rzecz
regionów Europy
Większy wzrost gospodarczy oraz
więcej miejsc pracy we wszystkich
regionach i miastach Unii Europejskiej – taki jest główny cel polityki
spójności i jej instrumentów na lata
2007–2013.
Unia Europejska, za pośrednictwem polityki
spójności, przeznaczy na najbliższe siedem
lat rekordową kwotę 347,4 mld euro
na rzecz wspierania wzrostu gospodarczego
w regionach i tworzenia nowych miejsc
pracy. Szacuje się, że instrumenty spójności mogą zwiększyć wzrost gospodarczy w
nowych państwach członkowskich średnio
o 6 % i doprowadzić do utworzenia około
2 mln nowych miejsc pracy.
82 % tych środków trai do tak zwanych regionów Konwergencji, w których mieszka 35 %
ludności Unii. W pozostałych regionach około
55 mld euro zostanie przeznaczonych na realizację celu „Konkurencyjność regionalna
i zatrudnienie”. Kolejne 8,7 mld euro to środki
na współpracę transgraniczną, ponadnarodową i międzyregionalną w ramach celu
„Europejska Współpraca Terytorialna”.
Te trzy cele są inansowane przez trzy
fundusze: Europejski Fundusz Rozwoju
Regionalnego (EFRR), Fundusz Spójności
i Europejski Fundusz Społeczny (EFS).
EFRR wesprze programy ukierunkowane
na rozwój regionów, zmiany gospodarcze,
poprawę konkurencyjności i współpracy
terytorialnej w całej Unii Europejskiej. Fundusz Spójności skoncentruje się na infrastrukturze transportowej i środowiskowej,
a także na efektywności energetycznej i energii odnawialnej w państwach członkowskich,
których dochód narodowy brutto (DNB) jest
niższy od 90 % średniej UE.
Działania EFRR w ramach celu „Konwergencja” będą się koncentrować na wzmocnieniu
infrastruktury, konkurencyjności gospodarki,
badaniach, innowacyjności i zrównoważonym rozwoju regionów. Działania podejmowane przez EFRR w ramach celu „Konkurencyjność” będą się koncentrować na trzech
priorytetach: innowacyjności i gospodarce
opartej na wiedzy, ochronie środowiska
naturalnego i zapobieganiu ryzyku oraz
dostępności do transportu i telekomunikacji
poza głównymi centrami miejskimi.
EFS będzie pomagał w przewidywaniu zmian
gospodarczych i społecznych oraz zarządzaniu nimi w całej UE w ramach obu celów,
to jest Konwergencji oraz Konkurencyjności
regionalnej i zatrudnienia. Zostały określone
cztery obszary działania: wzrost zdolności
adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorstw, ułatwianie dostępu do zatrudnienia
i udziału w rynku pracy, wzmocnienie inte-
2
15/01/2008 13:31:24
gracji społecznej poprzez zwalczanie dyskryminacji i ułatwianie dostępu do rynku pracy
osobom społecznie upośledzonym oraz propagowanie reform w dziedzinie zatrudnienia
i integracji społecznej.
W ramach celu „Konwergencja”, EFS będzie
też wspierał starania o podniesienie poziomu
edukacji i szkoleń, jednocześnie przyczyniając się do wzmocnienia zdolności instytucjonalnej i efektywności administracji publicznej.
Do najważniejszych dziedzin inwestycji1 we
wszystkich programach polityki spójności
i udział każdej z nich w inansowaniu należą:
n wiedza i innowacyjność: prawie 83 mld
euro (24 %) zostanie przeznaczone m.in.
na ośrodki badawcze i ich infrastrukturę,
transfer technologii i innowacyjność
w przedsiębiorstwach oraz na tworzenie
i rozpowszechnianie technologii informatycznych i komunikacyjnych;
n transport: około 76 mld euro (22 %) przeznaczono na zwiększenie dostępności
regionów, wsparcie sieci transeuropejskich oraz inwestycje w przyjazne środowisku usługi transportowe, zwłaszcza na
terenach miejskich;
n ochrona środowiska naturalnego
i zapobieganie ryzyku: inwestycje w
wysokości około 51 mld euro (19 %) si1
nansują infrastruktury zaopatrzenia w
wodę pitną i oczyszczanie ścieków, usuwanie zanieczyszczeń gruntu w celu przygotowania go do nowego wykorzystania
gospodarczego oraz ochronę przed ryzykiem w zakresie ochrony środowiska;
n zasoby ludzkie: 76 mld euro (22 %)
zostanie przeznaczonych na programy w
dziedzinie edukacji, szkoleń, zatrudnienia
i integracji społecznej inansowane przez
EFS.
Pozostałe działania dotyczą propagowania
przedsiębiorczości, sieci energetycznych
i efektywności energetycznej, rewitalizacji
obszarów miejskich i wiejskich, turystyki, kultury oraz zwiększania zdolności instytucjonalnej i efektywności administracji publicznej.
Podstawy prawne instrumentów inansowych, które współinansują krajowe, regionalne i transgraniczne programy zarządzane
przez władze krajowe i regionalne, są ujęte
w rozporządzeniach UE. Komisja oraz władze krajowe i regionalne będą wspólnie kontrolować, przeprowadzać działania informacyjne oraz ewaluację tych programów.
Krótkie opisy 423 programów, które będą
inansowane w latach 2007–2013, można
znaleźć na stronie internetowej Komisji Europejskiej pod adresem: http://ec.europa.eu/
regional_policy.
Dane liczbowe dotyczące inwestycji w ramach polityki spójności są oparte na informacjach przekazanych przez państwa członkowskie jesienią 2007 r. Przedstawiają one planowane nakłady i mogą ulegać zmianom do 2013 r.
3
15/01/2008 13:31:31
Nowe lotnisko w Soii (Bułgaria)
Bułgaria
Środki przyznane na
lata 2007–2013
Razem: 6,9 mld euro
Konwergencja: 6,7 mld euro
Europejska Współpraca
Terytorialna: 179 mln euro
Priorytety
programowe
Poprawa infrastruktury,
rozwój kapitału ludzkiego
i zatrudnienia; propagowanie
przedsiębiorczości
w otoczeniu sprzyjającym
działalności gospodarczej
i dobremu zarządzaniu oraz
wspieranie zrównoważonego
rozwoju terytorialnego.
Cele
Zwiększenie tempa wzrostu
realnego PKB o 0,27 %
Utworzenie około 36 700
miejsc pracy
Znaczenie europejskiej polityki
regionalnej
43 % produkcji Unii Europejskiej
powstaje na terenie stanowiącym zaledwie 14 % jej obszaru, a mianowicie
w pięciokącie utworzonym przez Londyn, Hamburg, Monachium, Mediolan i Paryż. Mieszka w nim około jednej trzeciej ludności UE.
Gospodarcze i społeczne nierówności
w Europie są znaczne, a po ostatnich
rozszerzeniach Unii bardzo się pogłębiły.
Najbogatsze państwo członkowskie, Luksemburg, jest siedmiokrotnie zamożniejsze pod względem dochodu na jednego
mieszkańca od państwa najuboższego,
którym jest Rumunia.
Na szczeblu regionalnym różnice są
jeszcze większe. Najbogatszym regionem
jest Londyn Wewnętrzny (Inner London),
którego produkt krajowy brutto (PKB) na
mieszkańca stanowi 290 % średniej 27
państw UE. Najbiedniejszym regionem jest
północno-wschodnia część Rumunii z 23 %
średniej UE. PKB nie odzwierciedla idealnie
poziomu życia, ponieważ nie bierze pod
uwagę względnych kosztów utrzymania,
ale daje obraz istniejących różnic.
Podobną sytuację można zaobserwować
w Chinach i Indiach: w obu tych krajach
najbogatsze regiony wykazują PKB siedem
razy wyższy od PKB regionów najsłabiej
rozwiniętych. W USA różnica jest tylko
dwuipółkrotna, a w Japonii dwukrotna.
Unia Europejska to nie tylko wspólny
rynek. To również wspólne wartości i polityki uzgodnione przez państwa członkowskie z myślą o ich mieszkańcach. Polityka regionalna UE wprowadza w życie
zasadę solidarności między narodami
Europy, jednocześnie przyczyniając się
do wzrostu konkurencyjności gospodarki UE jako całości.
Jest ona instrumentem mającym na celu
osiągnięcie jednego z podstawowych
celów określonych w Traktacie ustanawiającym Wspólnotę Europejską: zapewnienie spójności gospodarczej i społecznej poprzez zmniejszanie różnic między
regionami i równiejszy podział korzyści
płynących ze wspólnego rynku na całym
terytorium Unii Europejskiej.
Obecnie ponad jedną trzecią budżetu
UE przeznacza się na instrumenty inansowe polityki spójności, czyli na Europejski
Fundusz Rozwoju Regionalnego, Fundusz
Spójności i Europejski Fundusz Społeczny.
W latach 2007–2013 będą one dysponować łączną kwotą 347,4 mld euro, z
czego około 82 % zostanie zainwestowane
4
15/01/2008 13:31:36
Nowe drogi w Estonii: autostrada Via Baltica
Estonia
lata 2007–2013
w najbiedniejszych regionach UE. Wartość
dodana wniesiona przez politykę spójności UE jest znaczna:
n polityka spójności wspiera bardzo
potrzebne inwestycje w infrastrukturę, zasoby ludzkie oraz modernizację
i różnicowanie gospodarki regionów;
w biedniejszych państwach członkowskich i regionach przyczynia się do
wyższego wzrostu gospodarczego
i zatrudnienia;
n państwa członkowskie i regiony korzystające z takich inwestycji przekraczają przeciętny wzrost gospodarczy i
poziom zatrudnienia; polityka spójności ułatwia im też szybsze nadrobienie opóźnień w stosunku do innych
państw UE;
n polityka spójności działa na zasadzie
efektu dźwigni przy pełnym poszanowaniu innych polityk wspólnotowych
dotyczących pomocy państwa, środowiska naturalnego, transportu, wspierania innowacyjności czy społeczeństwa informacyjnego; modernizuje
i doskonali również jakość funkcjonowania administracji publicznej, zwiększa przejrzystość i promuje dobre
zarządzanie.
W przeszłości państwa członkowskie
i regiony korzystające w największym
stopniu z europejskiej polityki regionalnej
mogły szybciej osiągnąć średni poziom
Unii Europejskiej, a nawet go przekroczyć. W nadchodzących latach ten sukces
powtórzą państwa członkowskie, które
dołączyły do UE w 2004 r.
Przed Europą jako całością stoją jednak
nowe wyzwania. Dla globalizacji, zmian
klimatycznych czy starzenia się społeczeństw nie istnieją granice państwowe,
instytucjonalne czy polityczne. Wręcz
przeciwnie, problemy te dotykają bezpośrednio z różnym skutkiem społeczności
regionalne i lokalne.
Konkurencyjność Europy nie może być
zapewniona jedynie przez polityki europejskie, krajowe czy regionalne. Sukces gospodarczy to proces społeczny
wymagający ścisłej współpracy. Europejska polityka regionalna dysponuje niezbędnym potencjałem, aby przekształcić
wspólne wyzwania w możliwości. Jest
ona tak pomyślana, aby społeczeństwo
mogło uczestniczyć w planowaniu i realizacji regionalnych strategii rozwoju oraz
w projektach lokalnych z korzyścią dla
Europy jako całości.
Razem: 3,45 mld euro
Priorytety
programowe
Inwestycje w edukację,
badania i innowacje,
lepsze możliwości
połączeń, zrównoważone
wykorzystanie środowiska
naturalnego i zrównoważony
rozwój regionów oraz
zdolności administracyjnych
Cele
Wzrost poziomu
zatrudnienia do 72 %
(z 64,4 % w 2005 r.)
Zwiększenie inwestycji
przedsiębiorstw w badania
(z 0,42 % do 1,6 % PKB)
Zwiększenie ilości
gospodarstw domowych
korzystających z Internetu
do 70 % (z 36 % w 2005 r.)
Zwiększenie poziomu
recyklingu odpadów stałych
do 60 % (z 36,6 % w 2005 r.)
Utrzymanie do 2010 r.
zużycia energii ze źródeł
naturalnych na poziomie
z 2003 r.
5
15/01/2008 13:31:41
Renowacja starej Nikozji (Cypr)
Cypr
Zasady działania
lata 2007–2013
Razem: 640 mln euro
Konwergencja: 213 mln euro
Konkurencyjność regionalna
i zatrudnienie: 399 mln euro
Priorytety
programowe
Wzmocnienie gospodarki,
wsparcie działalności
gospodarczej i społeczeństwa
wiedzy, promocja badań
i innowacyjności, zasobów
ludzkich, zatrudnienia
i spójności społecznej,
modernizacja infrastruktury
środowiska naturalnego,
transportowej i energetycznej
oraz zrównoważony rozwój
społeczności
Cele
Zwiększenie rocznego tempa
wzrostu PKB z 3,8 % do 4,2 %
zatrudnienia z 68,5 % do 71 %
Wzrosty nakładów na prace
badawczo-rozwojowe do 1 %
PKB do 2010 r.
Zwiększenie przewozów
w transporcie publicznym
z 2 % do 10 % ich całkowitej
wielkości
Partnerska współpraca we wszystkich
regionach Unii Europejskiej, planowanie i dobre zarządzanie to podstawowe elementy zapewniające jak
najbardziej dynamiczny i efektywny
rozwój regionów.
jednocześnie najważniejsze priorytety unijnej
Strategii na rzecz wzrostu gospodarczego
i zatrudnienia, a mianowicie stworzenie z
Europy strefy wysokiego wzrostu gospodarczego, w której powstaną nowe i lepsze miejsca pracy.
Europejska polityka regionalna, jej instrumenty i programy są w znacznej części zarządzane w sposób zdecentralizowany przez
zainteresowane władze krajowe i regionalne.
W oparciu o wspólne zasady określone przez
UE, państwa członkowskie i regiony wybierają priorytetowe cele , które będą podstawą
do otrzymania funduszy europejskich dla ich
obszarów.
Ogółem będzie funkcjonować 423 Programy
Operacyjne i około 900 większych projektów.
Ostatecznego wyboru projektów dokonują
władze krajowe i regionalne współpracujące
z Komisją Europejską w takich sprawach, jak
decyzje dotyczące większych projektów oraz
zapewnienie przestrzegania norm w zakresie
kontroli, działań informacyjno-promocyjnych
i ewaluacji.
Każdy program jest jednak wspólnie opracowywany przez władze europejskie, regionalne
i lokalne, partnerów społecznych i organizacje społeczeństwa obywatelskiego. Proces
ten gwarantuje, że każdy partner uczestniczy
w tych programach rozwojowych i że są one
najlepiej dostosowane do specyicznych
potrzeb regionów. Komitety, w ramach których partnerzy uczestniczą w planowaniu,
zarządzaniu i monitorowaniu programów,
towarzyszą wszystkim działaniom UE.
Ze względu na to, iż proces wdrażania programów nie zawsze jest łatwy, ważne jest
dobre planowanie. Aby go wspomóc, opracowano strategiczne wytyczne dla polityki spójności, które określają cele wspólne
dla wszystkich programów. Ponoszone
koszty muszą być przeznaczone na działania
wspierające badania i innowacje, społeczeństwo informacyjne, zrównoważony rozwój,
efektywność energetyczną i rozwój zasobów
ludzkich. W regionach Konwergencji wymagane jest przeznaczenie na te priorytety 60 %
dostępnych środków, a we wszystkich innych
regionach 75 %.
Na lata 2007–2013 państwa członkowskie i
regiony muszą przygotować „Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia” oraz krajowe
i regionalne „Programy Operacyjne”. Rozporządzenia UE oraz „Strategiczne Wytyczne
Wspólnoty dla spójności”, określając wspólne
zasady zarządzania funduszami, uwzględniają
Wytyczne te obejmują również wiele innych
ważnych zagadnień. Programy powinny
prowadzić do koncentracji inwestycji na
obszarach wysokiego wzrostu, umożliwiać
6
15/01/2008 13:31:46
Nowe lotnisko w Rydze (Łotwa)
Litwa
lata 2007–2013
inwestowanie w stymulatory wzrostu gospodarczego i zatrudnienia, takie jak innowacje
i edukacja, ustanawiać wszechstronne, średnioterminowe strategie rozwoju, wnosić
wkład w zrównoważone korzystanie ze środowiska naturalnego i w transeuropejskie
sieci infrastrukturalne, mobilizować dodatkowe zasoby i prowadzić do rozwoju współpracy między władzami różnych szczebli
i innymi podmiotami.
Każdy Program Operacyjny zawiera kilka
priorytetów z odpowiednio dobranymi
celami w zależności od priorytetyzacji obszarów rozwoju danego państwa członkowskiego lub regionu. W ramach tych priorytetów pogrupowano działania i określono
kryteria wyboru projektów. Potencjalni beneicjenci i całe społeczeństwo mają prawo
znać te kryteria oraz wybrane projekty.
Fundusze Strukturalne i Fundusz Spójności
UE współinansują Programy Operacyjne
i mogą zapewnić od 50 % do 85 % całkowitych środków zależnie od celu polityki
spójności realizowanego w danym państwie członkowskim lub regionie. Pozostała
część środków może pochodzić ze źródeł
publicznych (krajowych i regionalnych) lub
prywatnych. Szczegółowe zasady dotyczące
kwaliikalności wydatków oraz wysokości
doinansowania są określone w poszczególnych Programach Operacyjnych.
Po pierwszej płatności zaliczkowej, UE
dokonuje płatności cząstkowych w oparciu
o rachunki poświadczone przez władze krajowe lub lokalne. Jeżeli weryikacja rachunków jest niemożliwa lub nie są przestrzegane
odpowiednie procedury zarządzania inansowego, UE może wstrzymać inansowanie
lub odebrać kwoty już wypłacone.
Regularnych płatności związanych z bieżącym okresem programowym można dokonywać do końca 2015 r.
Spójne planowanie strategiczne na wszystkich szczeblach to pierwszy, bardzo ważny
krok, który jednak nie będzie wiele wart bez
dobrego zarządzania. Aby zagwarantować
dobre zarządzanie, konieczne jest zwiększenie zdolności instytucjonalnej oraz efektywności i przejrzystości administracji publicznej
w państwach członkowskich i regionach.
Instrumenty polityki spójności mogą wspierać rozwój zdolności instytucjonalnych,
zwłaszcza w regionach Konwergencji. Komisja Europejska ułatwia wymianę dobrych
praktyk w dziedzinie zarządzania środkami
inansowymi poprzez działania informacyjne,
seminaria i sieć kontaktów.
Razem: 6,9 mld euro
Priorytety
programowe
Zwiększenie wydajności
dzięki oparciu
gospodarki na wiedzy
i innowacyjności,
zwiększenie
konkurencyjności
i podniesienie jakości życia
Cele
zatrudnienia
z 61,2 % do 70 %
Zwiększenie nakładów na
badania z 0,76 do 2,2 % PKB
7
15/01/2008 13:31:51
Nowe lotnisko w Rydze (Łotwa)
Łotwa
Środki przyznane na lata
2007–2013
Razem: 4,6 mld euro
Priorytety programowe
Rozwój i efektywne
wykorzystanie zasobów
ludzkich, zwiększenie
konkurencyjności i zmiany
zmierzające do gospodarki
opartej na wiedzy oraz
poprawa skuteczności służb
publicznych i infrastruktury
będące wstępnym warunkiem
zrównoważonego rozwoju
na szczeblu krajowym
i regionalnym
Cele
Utrzymanie rocznego wzrostu
PKB na poziomie 6–8 % (11,9 %
w 2006)
Zwiększenie zatrudnienia
do 70 % (66,3 % w 2006)
i obniżenie stopy bezrobocia
do 6 % (6,5 % w 2006 r.)
Wzrost wydatków na prace
badawczo-rozwojowe do 1,5 %
PKB z 0,57 % w 2005
Zwiększenie odsetka osób
w wieku 20–24 lat z pełnym
wykształceniem średnim do
85 % (79,9 % w 2005 r.)
Zwiększenie odsetka obywateli
korzystających z systemów
uzdatniania wody do 62 % (9 %
w 2004 r.)
Kto dostaje pieniądze, ile i w
jakim celu?
Finansowanie w ramach polityki
spójności Unii Europejskiej jest silnie
związane z zasadą solidarności między zamożniejszymi i mniej zamożnymi państwami członkowskimi
Pomoc uboższym regionom Europy w
zniwelowaniu różnic oznacza oczywiście,
że bogatsi muszą wpłacać do budżetu UE
więcej niż z niego otrzymują. Z drugiej
strony, solidarność jest obustronna. Nowoczesna infrastruktura i produkcja, zrównoważone korzystanie z zasobów oraz lepsze
wykształcenie i przygotowanie zawodowe
mieszkańców uboższych regionów przynoszą korzyści również mieszkańcom i gospodarce krajów bogatszych.
W okresie 2007–2013 EFRR, Fundusz Spójności i EFS będą realizować trzy cele: Konwergencję (EFRR, EFS i Fundusz Spójności),
Konkurencyjność regionalną i zatrudnienie
(EFRR i EFS) oraz Europejską Współpracę
Terytorialną (EFRR).
Regiony, których PKB jest niższy od 75 %
średniej UE, mogą być objęte celem „Konwergencja”, natomiast pozostałe regiony
mogą uczestniczyć w realizacji celu „Konkurencyjność regionalna i zatrudnienie”.
W celu pod nazwą „Europejska Współpraca
Terytorialna” mogą uczestniczyć regiony
przygraniczne i regiony należące do obszarów współpracy ponadnarodowej.
Poniżej przedstawiamy cele, uprawnione
regiony i przyznane środki.
n Konwergencja: w 27 państwach UE cel
ten dotyczy 84 regionów (w 17 państwach członkowskich) liczących 154 mln
mieszkańców, o PKB na mieszkańca niższym od 75% wspólnotowej średniej oraz
kolejnych 16 regionów (zwanych phasing-out, czyli stopniowo wyłączanych
z programu) zamieszkanych przez
16,4 mln ludności o PKB tylko nieznacznie przekraczającym minimum z powodu
statystycznego efektu rozszerzenia UE.
Kwota dostępna w ramach celu „Konwergencja” wynosi 282,8 mld euro, co
stanowi 81,5 % wszystkich środków, i jest
podzielona między regiony Konwergencji
(199,3 mld euro), regiony stopniowo
wyłączane z programu (13,9 mld euro)
oraz Fundusz Spójności (69,6 mld euro)
przeznaczony dla 15 Państw Członkowskich.
n Konkurencyjność regionalna i zatrudnienie: do tego celu kwaliikuje się
168 regionów w 19 państwach członkowskich zamieszkanych przez 314 mln
osób. 13 z tych regionów, których ludność wynosi 19 mln, to tak zwane obszary
przejściowe (phasing-in) objęte specjalnymi przydziałami środków z powodu
ich wcześniejszego statusu regionów
objętych Celem 1. Kwota 54,9 mld euro –
8
15/01/2008 13:31:56
Budowa drogi w Polsce
Polska
lata 2007–2013
z której 11,4 mld euro przypada na
regiony przejściowe – stanowi nieco
mniej niż 16 % całkowitej kwoty.
niczną, 1,83 mld euro na współpracę
ponadnarodową oraz 445 mln euro na
międzyregionalną i sieci.
n Europejska Współpraca Terytorialna:
na obszarach przygranicznych mieszka
około 181,7 mln osób (37,5 % ludności
UE), podczas gdy wszystkie regiony i obywatele UE są objęci co najmniej jednym
z 13 aktualnych obszarów współpracy
międzynarodowej. Kwota 8,7 mld euro
(2,5 % całości) przeznaczona na ten cel
jest podzielona w następujący sposób:
6,44 mld euro na współpracę transgra-
Metoda obliczania przyznawanych kwot
jest określona w rozporządzeniach UE
dotyczących instrumentów polityki spójności. Wprowadza ona rozróżnienie między
trzema celami. Ostateczne kwoty zależą
przede wszystkim od względnej zamożności
regionu i kraju, liczby ludności i stopy bezrobocia. Finansowanie nie przekracza około
4 % produktu krajowego brutto danego
państwa członkowskiego.
Konwergencja:
66,55 mld euro
Priorytety
programowe
Poprawa skuteczności
administracji publicznej,
wzrost jakości kapitału
ludzkiego, modernizacja
infrastruktury, wsparcie
konkurencyjnych
i innowacyjnych
przedsiębiorstw, zwiększenie
konkurencyjności regionów
i rozwój obszarów wiejskich
Cele
Cele, Fundusze Strukturalne i instrumenty 2007–2013
Cele
Fundusze Strukturalne i instrumenty
Konwergencja
EFRR
EFS
Konkurencyjność regionalna i zatrudnienie
EFRR
EFS
Europejska Współpraca Terytorialna
EFRR
Fundusz
Spójności
Stworzenie 3,5 mln miejsc
pracy w celu zwiększenia
zatrudnienia do 60 % do
2013 r. (52,8 % w 2005 r.)
Zwiększenie nakładów na
badania i innowacje do 1,5 %
PKB (obecnie 0,57 %)
Potrojenie długości
autostrad i kolei
Zwiększenie udziału energii
odnawialnej do 8,5 % (2,9 %
w 2005 r.)
Zwiększenie PKB na
mieszkańca z 51 % średniej
UE w 2006 r. do 65 %.
9
15/01/2008 13:32:03
Park telekomunikacyjny w Walencji (Hiszpania)
Hiszpania
2007–2013
i zatrudnienie: 8,5 mld euro
Stworzenie bardziej
atrakcyjnego miejsca
inwestowania i pracy,
stymulowanie wiedzy
i innowacyjności w celu
zwiększenia wzrostu
gospodarczego oraz pomoc
w tworzeniu większej liczby
lepszych miejsc pracy
Cele
zatrudnienia z 63,3 % w 2005 r.
do 70 % do 2013 r.
Zwiększenie nakładów
na badania i innowacje z 1,06
do 2 % PKB
Zmniejszenie emisji dwutlenku
węgla o 15 %
Przyciąganie inwestorów
Pomoc dla małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) i przyciąganie
inwestycji zagranicznych to najważniejsze sposoby wspierania rozwoju
regionalnej gospodarki przez politykę spójności.
Przyciąganie inwestorów i zwiększanie
wydajności pracy w regionach ma podstawowe znaczenie dla poprawy ich wyników ekonomicznych i pomocy regionom
zapóźnionym w nadrobieniu zaległości.
Co roku w Unii Europejskiej powstaje około
1,2 mln przedsiębiorstw, czyli około 10 %
ogólnej liczby irm. Jednak tylko połowa
z nich jest w stanie przetrwać pięć pierwszych lat. Występują też duże różnice między poszczególnymi państwami Unii Europejskiej. Na przykład we Włoszech, Hiszpanii
i Wielkiej Brytanii powstaje dwa razy więcej
przedsiębiorstw niż wynosi unijna średnia.
Europejska polityka spójności przyczynia
się do tworzenia warunków sprzyjających
inwestycjom, zwłaszcza w państwach
członkowskich celu „Konwergencja”, w których może mieć wpływ na wytworzenie
nawet 20 % całkowitego kapitału trwałego brutto. Fundusze Strukturalne i Fundusz Spójności kładą szczególny nacisk na
pomoc przy tworzeniu lub modernizacji
MŚP, czyli przedsiębiorstw zatrudniających
mniej niż 250 pracowników i generujących
obroty nie przekraczające 50 mln euro
rocznie.
MŚP to prawdziwe giganty europejskiej
gospodarki. Stanowią one 99 % wszystkich przedsiębiorstw Unii, tworząc dwie
trzecie wszystkich miejsc pracy w sektorze prywatnym. Przedsiębiorstwa zatrudniające mniej niż dziesięciu pracowników
dominują na rynku pracy w takich, krajach
jak Włochy (47 %) i Polska (41 %), podczas
gdy udział dużych przedsiębiorstw w całkowitym zatrudnieniu w Wielkiej Brytanii nie
przekracza 46 %.
MŚP często jednak mają trudności z dostępem do kapitału i wiedzy. Często brakuje
im też doświadczenia. Polityka regionalna
i polityka spójności UE mają na celu zaradzenie tym trudnościom poprzez połączenie środków „twardych”, takich jak inwestycje bezpośrednie, i „miękkich”, zwłaszcza
świadczenia usług wsparcia dla irm, szkoleń, innowacyjnego otoczenia, mechanizmów inżynierii inansowej i transferu technologii oraz tworzenia sieci i klastrów.
Państwa członkowskie UE, zwłaszcza te,
które dołączyły do Unii w 2004 r., stosunkowo łatwo przyciągają inwestycje
zagraniczne. Wyniki poszczególnych krajów znacznie się jednak różnią. Na przykład
w Estonii, Bezpośrednie Inwestycje Zagraniczne (BIZ) stanowiły około 11 % produktu
krajowego brutto (PKB) w latach 1998–2005,
w Bułgarii i Republice Czeskiej było to 9 %,
na Węgrzech i w Słowacji 6-7 %, 4-5 % na
Łotwie, Litwie, w Polsce i Rumunii i 2 % w
10
15/01/2008 13:32:10
Modernizacja branży poligraicznej w Brobygraiska (Szwecja)
Szwecja
Słowenii. Innym problemem jest silna koncentracja BIZ w stolicach i w ich pobliżu,
co zwiększa nierówności między regionami
zamiast je redukować.
Różne mogą być przyczyny wyboru danego
regionu jako miejsca inwestycji: dostęp
do nowych rynków, bliskość kraju pochodzenia inwestycji, wspólny język, niskie
podatki od przedsiębiorstw i dostępność
wykwaliikowanych pracowników. Polityka
regionalna nie ma wpływu na wszystkie te
czynniki, ale może wpłynąć na inne dziedziny zwiększające atrakcyjność regionów:
dostępność, kształcenie siły roboczej, infrastruktury związane z technologiami informacyjno-komunikacyjnymi oraz nakłady na
badania i innowacje.
W latach 2007–2013 programy polityki
spójności wesprą:
n bezpośrednie inwestycje w przedsiębiorstwach, zwłaszcza związane
z badaniami i innowacjami, transferem
technologii lub produkcją przyjazną dla
środowiska naturalnego; na te działania
przeznaczono około 42,8 mld euro (12 %
wszystkich środków);
n przedsiębiorczość poprzez świadczenie usług, zwiększenie zdolności adaptacyjnych pracowników, przedsiębiorstw
i przedsiębiorców oraz technologie
informacyjne i komunikacyjne; na te
działania przeznaczono około 44,7 mld
euro (13 % wszystkich środków);
n kapitał ludzki i dostęp do zatrudnienia;
48,8 mld euro (14 % całości środków)
pomoże w podniesieniu kwaliikacji
siły roboczej na szczeblu regionalnym i
lokalnym.
lata 2007–2013
Razem: 1,9 mld euro
Priorytety
programowe
Zachęcanie do
innowacyjności
i przedsiębiorczości,
zwiększanie kompetencji
i podaży siły roboczej,
ułatwianie dostępu
i współpraca transgraniczna
Cele
Utworzenie co najmniej
33 800 nowych miejsc pracy
Utworzenie 12 800 nowych
przedsiębiorstw
Szkolenia dla ponad 300 000
osób
11
15/01/2008 13:32:16
Most nad rzeka Gwadianą w Algarve łączący Hiszpanię i Portugalię
Portugalia
2007–2013
Rozwój kompetencji
pracowników, promocja
zrównoważonego wzrostu,
gwarancja spójności
społecznej, zapewnienie
rozwoju terytorialnego
i rozwoju miast, zwiększenie
efektywności zarządzania
Cele
Zwiększenie dostępności
szkoleń zawodowych
na poziomie
ponadpodstawowym do
50 % w celu obniżenia
bardzo wysokiego odsetka
przedwczesnego przerywania
nauki szkolnej (38 % w 2005 r.)
Zwiększenie udziału
w przemyśle przedsiębiorstw
zajmujących się średnio
i wysoko zaawansowanymi
technologiami z obecnego
poziomu 3,4 % do 6,2 % w
2010 r.
Zwiększenie udziału PKB
na prywatne i publiczne
inwestycje w badania
i technologie (odpowiednio do
0,8 % i 1 % w 2010 r.)
Poprawa dostępności
Infrastruktura transportowa to jeden
z najbardziej widocznych przykładów rezultatów, jakie można osiągnąć przy pomocy Funduszy Strukturalnych i Funduszu Spójności UE.
Większa dostępność ma podstawowe znaczenie dla poprawy stanu gospodarki regionów
oraz dla osiągania celów spójności i konkurencyjności. Polityka transportowa Unii Europejskiej promuje zrównoważony przepływ osób
i towarów zapewniający efektywność i bezpieczeństwo, jednocześnie minimalizując niekorzystny wpływ na środowisko. Obejmuje ona
wiele działań ukierunkowanych na ogólnoeuropejskie sieci transportowe (TEN-T), transport
powietrzny, drogowy, kolejowy, morski i miejski
oraz śródlądowy transport wodny, transport
multimodalny, bezpieczeństwo i zasady udzielania pomocy przez państwo.
Fundusz Spójności oraz Europejski Fundusz
Rozwoju Regionalnego (EFRR) przyczyniły się
znacznie do modernizacji infrastruktury transportowej w mniej rozwiniętych państwach
członkowskich i regionach, i będą kontynuować swoje działania w latach 2007–2013.
Około 76 mld euro (22,2 % wszystkich środków)
zostanie wydane na transport (projekty TEN-T
będą priorytetem), czyli będzie to widoczny
wzrost wydatków w stosunku do 38 mld euro
(15 % całości) przyznanych na lata 2000–2006.
Inwestycje obejmą strategie transportowe
na szczeblu UE, krajów i regionów dążące do
zapewniania równowagi między transportem
drogowym, kolejowym i zrównoważonymi
środkami transportu. Związki między polityką spójności i polityką transportową zostały
zawarte w wytycznych gwarantujących jakość
projektów oraz w kilku priorytetach, którymi są:
n 30 projektów TEN-T o ogólnoeuropejskim znaczeniu umiejscowionych
w państwach członkowskich i regionach
objętych celem „Konwergencja”; specjalna
uwaga zostanie poświęcona projektom
przygranicznym;
n inwestycje w drugorzędnych sieciach
w kontekście zintegrowanej strategii transportu i komunikacji w regionach;
n infrastruktura kolejowa;
n sieci transportowe przyjazne środowisku naturalnemu;
n poprawa połączenia obszarów śródlądowych z sieciami transeuropejskimi;
n „autostrady morskie”.
Inwestycje w transport dokonywane w latach
2007–2013 w ramach polityki spójności będą
się koncentrować w regionach Konwergencji.
Są one podzielone następująco:
n projekty TEN-T obejmujące wszystkie
metody transportu otrzymają 38 mld euro
(11 % wszystkich inwestycji w ramach
polityki spójności); około połowa tej kwoty
będzie przeznaczona na infrastrukturę drogową, a druga połowa na kolejową;
12
15/01/2008 13:32:21
Połączenie kolejowe z Belfastem, Dublin (Irlandia)
Irlandia
n prawie 41 mld euro (12 % całości) zostanie przeznaczonych na infrastrukturę
drogową, w tym na sieci TEN-T oraz drogi
krajowe, regionalne i lokalne;
opublikowała w 1996 r. wytyczne określające
cele, priorytety, projekty leżące w ogólnym
interesie gospodarczym oraz instrumenty
inansowe.
n wydatki na infrastrukturę kolejową,
w tym na projekty TEN-T, wyniosą
23,6 mld euro (6,8 %);
Liczbę projektów priorytetowych zwiększono
z 14 do 30 po niedawnych rozszerzeniach UE.
Zmieniono też zasady przyznawania pomocy
w celu umożliwienia zastosowania wyższej
maksymalnej stawki doinansowania projektów priorytetowych pokonujących naturalne
granice i przeszkody. Realizacja sieci transportowych znacznie skróci czas podróży pasażerów i towarów dzięki zmniejszeniu obciążenia
dróg o około 14 % i większej przepustowości
kolei. Przewiduje się zmniejszenie emisji dwutlenku węgla o około 6,3 mln ton rocznie.
n pozostałe obszary inwestycji to porty i śródlądowe szlaki wodne: 4,1 mld euro (1,2 %);
transport multimodalny i inteligentne
systemy transportowe: 3,3 mld euro
(1 %); lotniska: 1,9 mld euro (0,5 %); transport miejski: 1,9 mld euro (0,5 %).
Celem sieci TEN-T jest zapewnienie dostępności, połączeń i interoperacyjności krajowych
sieci dla wszystkich środków transportu. UE
lata 2007–2013
Razem: 901 mln euro
Priorytety
programowe
Poprawa infrastruktury
gospodarczej,
przedsiębiorstw, nauki
i innowacji, jakości kapitału
ludzkiego, infrastruktury
i integracji społecznej
Cele
Poprawa rocznego wzrostu
gospodarczego
do 4–4,5 % w sprzyjającym
międzynarodowym
otoczeniu gospodarczym
13
15/01/2008 13:32:27
INTECHMER: badania dotyczące zanieczyszczeń biologicznych środowiska morskiego, Cherbourg, Normandia
(Francja)
Francja
2007–2013
Wzrost konkurencyjności,
promocja i wspieranie
zatrudnienia, kapitału
ludzkiego, atrakcyjności
regionów i inwestycji
w zatrudnienie; zapewnienie
integracji społecznej,
przestrzenny i zrównoważony
rozwój; innowacyjność
i gospodarka oparta na
wiedzy, szkolenia, rozwój
technologii informacyjnych
i komunikacyjnych;
środowisko naturalne,
unikanie ryzyka i polityka
energetyczna
Cele
Wzrost udziału badań
w sektorze prywatnym
(1,25 % PKB w 2006 r.)
i Zbliżenie się do standardów
Wspólnoty w zakresie
innowacyjności
Zmniejszanie
energochłonności o 2 %
rocznie do 2015 r. i obniżanie
emisji gazów cieplarnianych
średnio o 3 % do 2050 r.
Innowacyjne regiony
Zrównoważony rozwój gospodarczy jest w coraz większym stopniu
uzależniony od zdolności regionalnych gospodarek do zmian i innowacji. Oznacza to, że potrzebne są
znacznie większe wysiłki zmierzające
do stworzenia otoczenia sprzyjającego
badaniom, rozwojowi i innowacyjności. Polityka spójności odzwierciedla tę
potrzebę poprzez znaczne zwiększenie
środków przeznaczonych na ten cel.
Najnowsze statystyki potwierdzają istnienie dużych różnic między państwami
członkowskimi i regionami Unii Europejskiej w dziedzinie badań, rozwoju i innowacyjności. Nakłady na badania i rozwój w
2005 r. wynosiły średnio 1,84 % produktu
krajowego brutto (PKB) UE-27, czyli mniej
niż w USA (2,67 %) i Japonii (3,2 %). Finlandia i Szwecja to jedyne Państwa Członkowskie wydające więcej niż 3 % PKB na
badania i rozwój. Z 268 regionów UE tylko
27 obecnie osiąga ten poziom. Ponad 100
regionów wydaje na ten cel mniej niż 1 %.
Większość z nich znajduje się w południowej Europie i w nowych państwach członkowskich.
Trzy państwa członkowskie – Niemcy, Francja i Wielka Brytania – dokonują dwóch
trzecich wydatków Unii Europejskiej na
badania i rozwój. Dziesięć regionów,
w których nakłady na badania i rozwój są
największe, wydały w 2003 r. 52,5 mld euro,
czyli ponad 25 % całkowitych nakładów UE.
Pozytywnym zjawiskiem jest natomiast to,
że największy wzrost nakładów na badania
i rozwój w okresie 2001-2004 odnotowano
w Estonii (+19 %), na Cyprze (+18 %), Litwie
(+14 %) i w Hiszpanii (+13 %).
Oto kilka przykładów działań na szczeblu
regionalnym mogących ułatwić wprowadzanie innowacji: inwestycje w infrastrukturę, sprzęt i wyposażenie; wzmocnienie
więzi między strefami rozwoju przemysłu
i instytucjami badawczymi; wsparcie klastrów, najlepszych ośrodków badawczych
i parków naukowo-technicznych; zachęcanie pracowników naukowych do mobilności oraz partnerska współpraca między
instytucjami szkoleniowymi i lokalnymi
przedsiębiorstwami technicznymi.
Instrumenty polityki spójności kładą nacisk
na badania i innowacyjność w latach
2007–2013, przeznaczając na nie kwotę
prawie 60 mld euro (17,3 % całości środków), co oznacza odpowiednio podwojenie
i potrojenie środków przeznaczonych na
badania, rozwój i innowacyjność w ramach
celów „Konwergencja” oraz „Konkurencyjność regionalna i zatrudnienie” w porównaniu z poprzednim okresem.
Z tej sumy, 15,6 mld euro jest przeznaczonych na ośrodki badawcze i infrastrukturę,
26,5 mld euro na transfer technologii oraz
14
15/01/2008 13:32:33
Phileas: innowacja w sektorze transportu, Holandia
Holandia
wsparcie dla przedsiębiorstw w zakresie
badań, rozwoju i innowacji, a 15 mld euro na
technologie informacyjne i komunikacyjne.
Działania skoncentrują się na czterech
obszarach. Współpraca między przedsiębiorstwami z jednej strony i z drugiej
między przedsiębiorstwami a publicznymi
instytucjami badawczymi będzie odbywać
się poprzez międzyregionalne klastry. Drugi
priorytet to pomoc w badaniach i innowacji w małych i średnich przedsiębiorstwach.
Trzecim jest stymulacja regionalnej współpracy transgranicznej i ponadnarodowej,
a ostatnim wzmocnienie infrastruktur rozwojowych i kapitału ludzkiego na terenach
o dużym potencjale wzrostu.
Znaczne środki na programy innowacyjne
traią do krajów, takich jak Hiszpania, Polska, Grecja, Republika Czeska, Węgry, Portugalia i Słowacja. W Polsce na przykład
pomoc Funduszy Strukturalnych dla programu operacyjnego „Innowacyjna gospodarka” wynosi 8,3 mld euro, czyli ponad
12 % całkowitej kwoty przeznaczonej dla
tego kraju.
We Francji i Holandii innowacyjność jest najważniejszym priorytetem wszystkich programów regionalnych i pochłania około połowę
ich całkowitych budżetów. W Finlandii nacisk
na innowacyjność we wszystkich programach regionalnych odzwierciedla wyraźny
cel, którym jest decentralizacja Strategii
Lizbońskiej UE w celu pobudzenia wzrostu
gospodarczego i tworzenia miejsc pracy.
W wielu mniejszych państwach członkowskich programy uwzględniają innowacyjność równolegle do innych priorytetów,
takich jak rozwój infrastruktury. Zwykle
dotyczy to państw „Konwergencji”, np. niektóre państwa bałtyckie, Malta czy Słowenia, ale także Dania. Nie oznacza to jednak
mniejszego nacisku na innowacyjność.
Na przykład Litwa planuje przeznaczenie
8 % całkowitych zasobów na infrastrukturę
badawczą, a kolejne 8 % na społeczeństwo
informacyjne.
lata 2007–2013
Razem: 1,9 mld euro
Priorytety
programowe
Zwiększenie
konkurencyjności
koncentrując się
na innowacyjności,
przedsiębiorczości,
atrakcyjności regionów,
miast, podaży na rynku
pracy; inwestycje w kapitał
ludzki oraz współpraca
z sąsiednimi państwami
Cele
Wkład w rozwój naukowotechniczny, innowacyjność,
przedsiębiorczość i
społeczeństwo informacyjne
– zwłaszcza małe i średnie
przedsiębiorstwa – oraz
usługi dla obywateli.
Wkład w większy dostęp
do zatrudnienia oraz wzrost
zdolności adaptacyjnych
pracowników i wydajności
siły roboczej.
15
15/01/2008 13:32:39
Centrum zasobów technologicznych dla środowiska naturalnego: Esch-sur-Alzette, Luksemburg
Luksemburg
2007–2013
Razem: 65 mln euro
Promocja tworzenia małych
i średnich przedsiębiorstw.
Rozwój ośrodków miejskich
które ucierpiały z powodu
zmian gospodarczych.
Poprawa wiedzy
i innowacyjności, zwłaszcza
w publicznych i prywatnych
ośrodkach badawczych.
Zwiększanie poziomu
zatrudnienia, zwłaszcza
wśród kobiet i osób starszych.
Cele
Osiągnięcie nakładów
na badania i rozwój w
wysokości 3 % PKB, zwłaszcza
w sektorze prywatnym, oraz
zmniejszenie emisji dwutlenku
węgla zgodnie z celami
konwencji z Kioto.
Zielone światło dla
Biorąc pod uwagę fakt, iż polityki
regionalne muszą być zrównoważone, w latach 2007–2013 przyznano
największe jak do tej pory środki na
inicjatywy przyjazne środowisku
naturalnemu. Aby środowisko naturalne mogło być źródłem rozwoju
gospodarczego, należy zachęcać
do tworzenia nowatorskich, ekologicznych technologii, propagować
efektywne wykorzystanie energii,
rozwijać ekoturystykę, czy po prostu
zwiększać atrakcyjność regionów,
wykorzystując ich naturalne walory.
Wszystkie polityki Unii Europejskiej muszą
gwarantować
zrównoważony
rozwój
i wysoki poziom ochrony środowiska. Podstawy prawne i wytyczne polityki regionalnej
również nakazują uwzględniać cele gospodarcze, społeczne i związane z ochroną środowiska naturalnego. Zrównoważony rozwój
regionalny zostanie osiągnięty tylko wtedy,
gdy będzie się odbywał z poszanowaniem
środowiska naturalnego.
Polityka regionalna UE może przyczynić się
do osiągnięcia zrównoważonego rozwoju
poprzez propagowanie przyjaznych środowisku naturalnemu technologii oraz inicjatywy
w zakresie transportu, energii i infrastruktury
zapewniające wysoką jakość wód, powietrza
i gleby. Ponadto państwa członkowskie są
zobowiązane do dokonywania ocen wpływu
na środowisko i konsultowania się z organami ochrony środowiska naturalnego oraz
ze społeczeństwem podczas wdrażania programów polityki spójności.
Suma środków z Funduszy Strukturalnych
i Funduszu Spójności przyznanych programom z zakresu ochrony środowiska podwoiła
się od poprzedniego okresu i osiągnęła około
100 mld euro (30 % całości). Połowa tych
kwot zostanie przeznaczona na inwestycje
w infrastrukturę związane z uzdatnianiem
wody pitnej i utylizacją odpadów, rekultywacją zanieczyszczonych obszarów, zmniejszeniem ilości zanieczyszczeń oraz wspieraniem ochrony przyrody i zapobieganiem
ryzyku. Druga połowa zostanie przeznaczona
na inwestycje wpływające na środowisko
naturalne, takie jak systemy transportowe
i energetyczne, ekoinnowacje, zarządzanie
środowiskiem naturalnym w przedsiębiorstwach, regeneracja obszarów miejskich
i wiejskich oraz ekoturystyka. Na przykład na
wsparcie efektywności energetycznej i odnawialnych źródeł energii przeznaczono ponad
7 mld euro.
Fundusz Spójności, z którego korzystają Bułgaria, Cypr, Hiszpania, Estonia, Grecja, Węgry,
Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Portugalia, Republika Czeska, Rumunia, Słowacja i Słowenia,
jest głównym źródłem inansowania projektów infrastrukturalnych związanych ze śro-
16
15/01/2008 13:32:44
Propagowanie efektywnych źródeł energii: panele słoneczne w Marstal, okręg Fionii (Dania)
Dania
lata 2007–2013
dowiskiem naturalnym, zwłaszcza inwestycji
w efektywność energetyczną, odnawialne
źródła energii, transport kolejowy, transport
intermodalny i systemy transportu publicznego. Przewidziane jest inansowanie projektów kosztochłonnych i pomoc tym krajom
w spełnieniu obowiązujących w Unii Europejskiej norm ochrony środowiska naturalnego.
Nowe programy polityki regionalnej bardziej
niż kiedykolwiek wcześniej wspomagają rozwój odnawialnych i alternatywnych form
energii, co oznacza większe możliwości dla
europejskich przedsiębiorstw. Rozwój technologii pozyskiwania energii ze źródeł, takich
jak wiatr, słońce czy biomasa może dać UE
pozycję lidera oraz wzmocnić jej pozycję
konkurencyjną.
Wszystkie regiony europejskie będą coraz
częściej borykać się ze skutkami zmian klimatycznych oraz z nowymi wyzwaniami
w zakresie dostaw energii i efektywności
energetycznej, które się różnią w poszczególnych regionach. 7 % ludności Unii mieszka
na terenach często dotykanych powodziami,
a około 9 % na terenach, na których przez
ponad 120 dni w roku nie pada deszcz. Połączone skutki zmian klimatycznych wywołają
poważne problemy w zakresie jakości życia,
turystyki i rolnictwa w niektórych regionach
UE.
Rosnące uzależnienie Europy od importu
energii oraz ciągły wzrost obciążenia dróg
i szlaków powietrznych zmniejszają konkurencyjność europejskiego przemysłu. Dlatego stosowanie i tworzenie sieci energii
odnawialnych, generujących mniej zanieczyszczeń środków transportu i przyjazne
środowisku technologie, to główne priorytety w dziedzinie modernizacji produkcji
i zmniejszenia ilości emitowanych zanieczyszczeń. W dziedzinie transportu zrównoważenie obciążenia szlaków powietrznych
i dróg z jednej strony oraz wykorzystanie kolei, śródlądowych szlaków wodnych
i żeglugi przybrzeżnej z drugiej, powinno
uwzględniać różne warunki w poszczególnych państwach członkowskich.
Polityka spójności może odegrać istotną rolę
przy wspieraniu podjętych przez regiony
wysiłków w celu dostosowania się do zmian
klimatycznych i przyczynić się do maksymalnego zmniejszenia ich negatywnych skutków dla regionów. Może ona wspomóc ekoinnowacje, działania mające na celu ochronę
środowiska naturalnego oraz „czyste” przedsiębiorstwa, a także stworzyć przedsiębiorstwom możliwości w tej dziedzinie.
Razem: 613 mln euro
Priorytety
programowe
Zasoby ludzkie,
innowacyjność,
intensywniejsze
wykorzystanie technologii
informacyjnych,
przedsiębiorczość,
atrakcyjność regionów,
poprawa zdolności
adaptacyjnych i kwaliikacji
siły roboczej.
Cele
Większy odsetek osób
po szkoleniach.
Większa liczba
innowacyjnych
przedsiębiorstw.
Wzrost stopnia penetracji
technologii informacyjnych
i komunikacyjnych
w przedsiębiorstwach z 56 %
w 2005 r. do 75 %.
17
15/01/2008 13:32:48
Renowacja dziedzictwa kulturowego Malty
Malta
2007–2013
Razem: 855 mln euro
Utrzymanie rozwoju opartej
na wiedzy i konkurencyjnej
gospodarki, wzrost
atrakcyjności i podnoszenie
jakości życia, inwestycje
w kapitał ludzki
i uwzględnienie odrębności
regionalnej wyspy Gozo.
Cele
Zwiększenie do 2013 r. PKB
na mieszkańca z 69,2 %
średniej UE do 74 %
Zwiększenie nominalnego
eksportu towarów i usług
w latach 2007-2013 o 4 % jako
miara osiągnięć w zakresie
konkurencyjności.
do 57 % do 2013 r.
Poprawa warunków życia w
europejskich miastach
Miasta symbolizują dwojakiego
rodzaju wyzwania stojące przed Unią
Europejską: w jaki sposób zwiększyć
konkurencyjność przy jednoczesnym zaspokojeniu potrzeb społecznych i środowiskowych.
Pomimo tego, że europejskie miasta to
ośrodki aktywności gospodarczej, innowacyjności i zatrudnienia, stoją one jednak
przed wieloma wyzwaniami. Tendencja
do ucieczki na przedmieścia, koncentracja
ubóstwa i bezrobocia w poszczególnych
dzielnicach miast i zmniejszająca się przepustowość dróg – takie złożone problemy
wymagają wszechstronnych odpowiedzi
w dziedzinie programów transportowych,
mieszkaniowych, szkoleniowych i programów zatrudnienia, które muszą być dostosowane do miejscowych potrzeb. Europejskie polityki regionalne i spójności starają
się znaleźć rozwiązania tych problemów.
Istnieją różne polityki, które mają na celu
wspomaganie miast w roli siły napędowej rozwoju regionalnego. Promocja
przedsiębiorczości, innowacyjność i rozwój usług zwiększają ich atrakcyjność.
Poprawa sytuacji w najuboższych dzielnicach, zwłaszcza poprzez odnowę środowiska izycznego, zagospodarowanie
terenów poprzemysłowych oraz ochrona
i zachowanie dziedzictwa historyczno-
kulturowego przyczyniają się do harmonijnego rozwoju. Wspomaganie natomiast
ekologicznego transportu miejskiego
przyczynia się do lepszego zrównoważenia rozwoju miast.
Około 21,1 mld euro, czyli 6,1 % całego
budżetu polityki spójności UE, przeznaczono na rozwój obszarów miejskich w
latach 2007–2013. Z tego 3,4 mld euro to
środki na rekultywację terenów poprzemysłowych i skażonych gruntów, 9,8 mld
euro na projekty z dziedziny rewitalizacji obszarów miejskich i wiejskich, 7 mld
euro na ekologiczny transport miejski,
a 917 mln euro na budownictwo mieszkaniowe.
Inwestycje w infrastrukturę badawczoinnowacyjną, transport, środowisko naturalne, edukację, zdrowie i kulturę również
mają duże znaczenie dla miast.
Dzięki zintegrowanemu podejściu,
polityka spójności może wykorzystywać
synergie między poszczególnymi dziedzinami polityki i zachęcać do dialogu między organami administracji, partnerami
społecznymi i gospodarczymi oraz organizacjami społeczeństwa obywatelskiego.
Nowe rozporządzenia polityki spójności na
lata 2007–2013 dostarczają niezbędnych
instrumentów, dzięki którym obszary miejskie będą w większym stopniu brane pod
18
15/01/2008 13:32:51
Centrum starego miasta Telc w Republice Czeskiej przyciąga turystów
Republika Czeska
2007–2013
uwagę w nowych programach. Kładą one
nacisk na konieczność włączania władz
lokalnych i regionalnych w proces planowania i wdrażania programów.
Władze krajowe i regionalne mogą delegować zarządzanie programem lub niektórymi jego częściami na władze lokalne
i powinny włączyć w ten proces organizacje prywatne.
W latach 2007–2013 miasta Europy na
wiele sposobów skorzystają z instrumentów, inicjatyw i narzędzi polityki spójności:
n problemy rozwoju obszarów miejskich
zostały w dużym stopniu uwzględnione
we wszystkich programach regionalnych i krajowych wspieranych przez
Fundusze Strukturalne i Fundusz Spójności;
n wymiana dobrych praktyk i nawiązywanie kontaktów między urbanistami
i innymi lokalnymi ekspertami to część
programu URBACT II;
n JESSICA (Joint European Support for
Sustainable Investment in City Areas
– Wspólne europejskie wsparcie inwestycji na obszarach miejskich) to nowa
inicjatywa Komisji Europejskiej podjęta
we współpracy z Europejskim Bankiem
Inwestycyjnym i Bankiem Rozwoju
Rady Europy; propaguje ona inżynierię
inansową zmierzającą do zrównoważonego rozwoju, wzrostu gospodarczego
i zatrudnienia na obszarach miejskich
w Europie;
n audyt miast dostarcza danych statystycznych i informacji o warunkach
życia w 357 miastach 27 państw członkowskich UE, Norwegii, Szwajcarii i Turcji; ponad 330 wskaźników poziomu
życia w miastach Europy informuje
o sytuacji demograicznej, mieszkaniowej, zdrowotnej, o przestępczości,
rynku pracy, działalności gospodarczej,
rozpiętości dochodów, administracji lokalnej, aktywności obywatelskiej,
wykształceniu, infrastrukturze kulturalnej i turystyce.
Priorytety
programowe
Wzrost konkurencyjności,
wsparcie badań, rozwoju
i innowacyjności,
rozwój zrównoważonej
turystyki i społeczeństwa
informacyjnego,
uproszczenie administracji,
poprawa dostępności
transportu; edukacja,
zatrudnienie, spójność
społeczna, zrównoważony
rozwój wsi i miast.
Cele
Osiągnięcie poziomu
gospodarczego 25 Państw
Członkowskich UE.
Zwiększenie stopy
do 66,8 %.
Zwiększenie nakładów
na badania i rozwój z 1,42 %
do 2,2 % PKB do 2015 r.
19
15/01/2008 13:32:58
Ustawiczne szkolenia zawodowe we Włoszech
Włochy
2007–2013
Rozwój sieci wiedzy,
podniesienie poziomu życia,
większe bezpieczeństwo
i integracja społeczna,
wspieranie klastrów,
usług i konkurencyjności,
umiędzynarodowienie
i unowocześnienie
gospodarki.
Cele
Średni roczny wzrost PKB
między 2,4 % i 3,1% w
regionach Konwergencji.
Wzrost poziomu zatrudnienia
w tych regionach około 45 %
do 50 %.
Inwestowanie w ludzi
UE potrzebuje 24 mln dodatkowych miejsc pracy, aby osiągnąć
docelowy poziom zatrudnienia
wynoszący 70 %. Starzenie się społeczeństwa w całej Europie spowodowało, że zatrudnienie i szkolenie
siły roboczej stało się ważniejsze niż
kiedykolwiek.
Biorąc pod uwagę fakt, iż poziom zatrudnienia i kompetencji oraz skutki zmian demograicznych są różne w poszczególnych regionach UE, wymaga to określenia rozwiązań
dostosowanych do indywidualnych potrzeb.
Najważniejszą więc kwestią, od której zależy
powodzenie polityki spójności, jest znalezienie sposobów zwiększenia zatrudnienia
z punktu widzenia ilościowego i jakościowego, oraz wykształcenie siły roboczej zdolnej do podjęcia przyszłych wyzwań.
W latach 2007–2013 polityka spójności obejmie inwestycje w kapitał ludzki wynoszące
95 mld euro: 76 mld za pośrednictwem
Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS)
i 19 mld za pośrednictwem Europejskiego
Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR).
W ostatnich latach zatrudnienie wzrosło,
a stopa bezrobocia spadła. Wzrost zatrudnienia w UE wyniósł średnio około 1 %,
dzięki czemu w 2005 r. zatrudnienie wynosiło 63,8 %. W tym samym roku bezrobocie
spadło do 8,7 % z 9,1 % w 2004r.
W mniej rozwiniętych regionach UE w latach
2000–2005 bezrobocie zmniejszyło się
z 13,4 % do 12,4 %. Jednak w 2005 r. zatrudnienie w tych regionach wciąż było o około
11 % niższe niż w pozostałych częściach UE.
Regiony muszą zapewnić sobie niezbędne
kompetencje do utrzymania konkurencyjności w ramach globalnej i opartej na wiedzy gospodarki. Różnice poziomu wykształcenia między regionami są wyraźniejsze niż
między krajami: w słabiej rozwiniętych
regionach UE-27 w 2005 r. tylko 14 % ludności w wieku produkcyjnym miało wykształcenie wyższe. W regionach bardziej rozwiniętych odsetek ten wynosił 25 %.
Przewiduje się, że liczebność ludności
Europy zacznie się zmniejszać około 2020 r. W
latach 2000–2005 całkowite tempo przyrostu
ludności wynosiło 0,4 %, a 86 % tego wzrostu
wynikało z migracji. Już dziś 85 regionów UE
– głównie w nowych państwach członkowskich – doświadcza bezwzględnego spadku
liczebności ludności, a 76 kolejnych utrzymuje poziom zaludnienia tylko dzięki migracji. Tendencje te ograniczą możliwości wzrostu zatrudnienia w przyszłości.
Nawet jeśli przewiduje się kontynuację
wzrostu całkowitego zatrudnienia do 2017
r. dzięki rosnącemu udziałowi siły roboczej,
to po tym terminie prawdopodobnie
zacznie ono spadać. Zgodnie z szacunkami
ONZ populacja Europy do 2050 r. zmniejszy
20
15/01/2008 13:33:05
Inwestowanie w ludzi: nowy ośrodek opieki nad dziećmi w romskim przedszkolu na Słowacji
Słowacja
się o 70 mln. W tym samym czasie populacja Azji wzrośnie o 1,3 mld, a Afryki o 1 mld.
Zmiany demograiczne tej wielkości wpłyną
na rozmieszczenie aktywności gospodarczej.
W latach 2007–2013 w ramach priorytetów
polityki spójności znaczne zasoby zostaną
przeznaczone na zwiększenie zdolności adaptacyjnych siły roboczej. Ponad
70 mld euro ze środków EFS powinno zostać
zainwestowane w szkolenia, zatrudnienie
i działania zwiększające integrację społeczną. Ponadto EFRR inwestuje szczególnie
w infrastrukturę związaną z zatrudnieniem,
edukacją i szkoleniem, taką jak szkoły, szpitale i instytucje opieki nad dziećmi.
Rozumiejąc opłacalność inwestycji w edukację na wczesnych etapach życia, wszystkie
państwa członkowskie przeznaczyły znaczne
środki na modernizację i reformę systemów
kształcenia i szkolenia. Na przykład Dania
chce, aby 45 % robotników niewykwaliikowanych wzięło udział w szkoleniach w ciągu
roku. Kilka państw członkowskich, w tym
Niemcy, Hiszpania, Łotwa, Litwa, Cypr, Dania
i Estonia, postawiły sobie ambitny cel, którym
jest zatrudnienie wynoszące 70 %, natomiast
Wielka Brytania dąży do osiągnięcia 80 %.
lata 2007–2013
Priorytety
programowe
Infrastruktura i dostępność
regionów, innowacyjność,
społeczeństwo informacyjne
i gospodarka oparta na
wiedzy, zasoby ludzkie
i kształcenie.
Cele
Osiągnięcie 60 % poziomu
rozwoju gospodarczego
UE-15.
do 63,4 %.
21
15/01/2008 13:33:11
Odnawiamy północ: Północna Inicjatywa Energetyczna, Northumberland (Wielka Brytania)
Wielka Brytania
2007–2013
Przedsiębiorczość
i innowacyjność, rozwój
kwaliikacji zawodowych
i zatrudnienie, równowaga
środowiska naturalnego
i budowanie trwałych
społeczności lokalnych;
koncentracja na
niedostatkach rynku,
równość, partnerstwa
z lokalnymi władzami,
kształcenie na poziomie
wyższym, wolontariat i sektor
prywatny, wsparcie realizacji
Agendy Lizbońskiej.
Cele
Większe kompetencje.
Większe inwestycje w badania
i rozwój, zwłaszcza w sektorze
prywatnym.
Propagowanie innowacyjności
i przedsiębiorczości.
Mądre wydawanie pieniędzy
Istnieje kilka nowych narzędzi
i inicjatyw umożliwiających jak najefektywniejsze
i
zrównoważone
wykorzystanie Funduszy Strukturalnych i Funduszu Spójności w latach
2007–2013. Łączą one wiedzę w zakresie zarządzania projektami lub inżynierii inansowej, zapewniając skuteczność inwestycji i przyczyniając się do
długoterminowego rozwoju regionów.
Komisja Europejska świadoma faktu,
iż właściwe zarządzanie inansowe instrumentami polityki spójności może wspomóc inwestycje publiczne, opracowała trzy
instrumenty we współpracy z Europejskim
Bankiem Inwestycyjnym (EBI), Europejskim
Bankiem Odbudowy i Rozwoju (EBOiR)
oraz Bankiem Rozwoju Rady Europy (CEB).
Celem jest wsparcie technicznych aspektów dużych projektów w zakresie infrastruktury, partnerstw publiczno-prywatnych
lub mechanizmów inżynierii inansowej w
kontaktach pomiędzy instytucjami inansowymi a państwami członkowskimi i regionami.
Ściślejsza współpraca między Komisją Europejską i instytucjami inansowymi wzmocni
możliwości organów administracji krajowej
i regionalnej.
Te trzy nowe instrumenty to:
n JASPERS (Joint Assistance in Supporting
Projects in European Regions – Wspólne
wsparcie dla projektów w europejskich
regionach), jest instrumentem rozwi-
jającym współpracę między Komisją
Europejską, EBI i EBOiR, łączącym kompetencje i pomagającym państwom
członkowskim i regionom w dużych projektach; główne obszary objęte pomocą
to projekty związane z infrastrukturą
transportową i energetyczną (w tym
sieci transeuropejskie) oraz inicjatywy
dotyczące efektywności energetycznej
i energii odnawialnej, zwłaszcza ocena
partnerskiej współpracy publiczno-prywatnej; zespołem ekspertów JASPERS
kieruje centrala EBI w Luksemburgu;
n JEREMIE (Joint European Resources for
Micro to Medium Enterprises – Wspólne
europejskie zasoby dla mikro, małych
i średnich przedsiębiorstw); inicjatywa
Komisji Europejskiej, EBI i Europejskiego
Funduszu Inwestycyjnego (EFI) zwiększająca dostęp małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) do inansowania; JEREMIE pozwala państwom członkowskim
i regionom na delegowanie EFI zarządzania inżynierią inansową i inansowania
MŚP; proponowane inansowe instrumenty to fundusze własne, kapitał podwyższonego ryzyka, gwarancje, kredyty
i pomoc techniczna, które wykorzystują
działanie efektu mnożnikowego funduszy UE poprzez stosowanie odnawialnych produktów inansowych zamiast
subwencji; EFI oraz władze krajowe
i regionalne opracują indywidualne programy dla MŚP we wszystkich sektorach;
przewiduje się istotny wkład programu
22
15/01/2008 13:33:16
Inwestycje w badania: Ośrodek badań biotechnologicznych Minerve w Charleroi w Walonii (Belgia)
Belgia
JEREMIE w poprawę dostępności źródeł
inansowania dla MŚP w około 20 państwach członkowskich dzięki środkom
z EFRR wynoszących około 2,5 mld euro;
n JESSICA (Joint European Support for
Sustainable Investment in City Areas –
Wspólne europejskie wsparcie inwestycji na obszarach miejskich) to inicjatywa
Komisji Europejskiej, EBI i CEB mająca
na celu propagowanie zrównoważonych inwestycji w projektach i programach realizowanych na obszarach miejskich. Łączy ona państwa członkowskie,
regiony i miasta z europejskim sektorem
bankowym i inansowym w celu podniesienia ilości i jakości inwestycji w miastach. Jednostki zarządzające programami Funduszy Strukturalnych mogą
korzystać z wiedzy ekspertów z zewnątrz,
aby zwiększyć dostępność kredytów
w celu propagowania rozwoju miast.
Środki z programów operacyjnych inwestowane w ramach JESSICA można przenosić do funduszy rozwoju obszarów
miejskich. Źródłami współinansowania
mogą być władze miast, banki, fundusze
emerytalne lub fundusze inwestycyjne.
lata 2007–2013
Razem: 2,3 mld euro
Priorytety
programowe
Wzmocnienie
konkurencyjności
poszczególnych obszarów,
promowanie gospodarki
opartej na wiedzy
i innowacyjności, rozwój
obszarów miejskich, rozwój
zasobów ludzkich
i przedsiębiorstw, badania,
szkolenia, zmniejszenie
poziomu bezrobocia, walka z
dyskryminacją
i propagowanie równości.
Cele
Osiągnięcie nakładów
na badania i rozwój w
wysokości 3 % PKB.
Zwiększenie zatrudnienia
do 70 % (60 % w przypadku
kobiet, 50 % w przypadku
osób w wielu 55–64 lata).
23
15/01/2008 13:33:20
Połączenia między państwami: nowe połączenie kolejowe między Węgrami i Słowenią
Słowenia
2007–2013
Razem: 4,2 mld euro
Wspieranie
przedsiębiorczości,
innowacyjności i rozwoju
technologicznego,
doskonalenie kapitału
ludzkiego, tworzenie miejsc
pracy i zrównoważony rozwój
regionów.
Cele
Zwiększenie rocznego wzrostu
PKB o 0,75 %.
Stymulowanie wzrostu
zatrudnienia o 1,7 %.
Współpraca bez granic
Polityka spójności zachęca regiony
i miasta różnych państw członkowskich, ale też tych, które nie są członkami UE, do współpracy i wzajemnej
nauki w ramach wspólnych programów, przedsięwzięć i sieci. Na lata
2007–2013 przewidziano wiele inicjatyw.
Europejska Współpraca Terytorialna inansowana przez Europejski Fundusz Rozwoju
Regionalnego (EFRR), wspiera programy
współpracy transgranicznej, ponadnarodowej i międzyregionalnej. Przeznaczona na ten
cel kwota 8,7 mld euro stanowi 2,5 % budżetu
polityki spójności na lata 2007–2013.
Istnieje też instrument prawny zacieśniający współpracę ponad granicami oraz kilka
nowych instrumentów wspomagających
rozwój regionów położonych przy zewnętrznych granicach UE, a także państw kandydujących, potencjalnych państw członkowskich
i państw trzecich.
Oto różne elementy celu Europejska Współpraca Terytorialna:
n 53 programy transgraniczne realizowane wzdłuż granic wewnętrznych UE;
pomagają one w rozwoju przedsiębiorczości oraz małych i średnich przedsiębiorstw,
handlu przygranicznego, turystyki i kultury,
gospodarki środowiskiem naturalnym, sieci
transportowych, informacyjnych i komunikacyjnych, gospodarki zasobami wodnymi,
odpadami i energią, wspólnego korzysta-
nia z infrastruktury zdrowotnej, kulturalnej
i edukacyjnej oraz współpracy sądowniczej
i administracyjnej;
udział EFRR: 5,6 mld euro;
n 13 programów współpracy ponadnarodowej obejmujących większe obszary
współpracy, takie jak Morze Bałtyckie,
regiony alpejskie czy region Morza Śródziemnego; koncentrują się one na projektach międzyregionalnych związanych
z innowacyjnością, ochroną środowiska
naturalnego, zapobieganiem ryzyku,
z dostępnością i zrównoważonym rozwojem obszarów miejskich;
udział EFRR: 1,8 mld euro
n program współpracy międzyregionalnej (INTERREG IVC) ustala ramy wymiany
doświadczeń między instytucjami regionalnymi i lokalnymi w różnych krajach; ma
dwa priorytety: innowacyjność i gospodarka oparta na wiedzy oraz ochrona
środowiska i zapobieganie ryzyku; wraz
z programem URBACT II, program ten
jest głównym nośnikiem inicjatywy UE
„Regiony na rzecz zmian gospodarczych”,
który ma wspomagać sieci regionalne
i miejskie w opracowaniu i rozpowszechnianiu dobrych praktyk w zakresie modernizacji gospodarki;
udział EFRR: 321 mln euro;
kraje: UE-27, Norwegia i Szwajcaria;
n program URBACT II łączy podmioty działające na szczeblu lokalnym i regionalnym
w celu wymiany doświadczeń i ułatwienia nauki w zakresie polityki zarządzania
24
15/01/2008 13:33:24
Raz do roku: Europejski Tydzień Regionów i Miast służy wymianie doświadczeń, dobrych
praktyk i nowych pomysłów
Węgry
obszarami miejskimi; program ten wspomaga sieci tematyczne i grupy robocze
zrzeszające miasta, konferencje i opracowywanie narzędzi;
udział EFRR: 53 mln euro
kraje: UE-27, Norwegia i Szwajcaria;
n Europejska Sieć Obserwacyjna Planowania Przestrzennego (ESPON) dostarcza
informacji naukowych służących rozwojowi
regionów i większych obszarów dzięki badaniom stosowanym, analizie i narzędziom;
udział EFRR: 34 mln euro
kraje: UE-27, Norwegia, Szwajcaria, Islandia
i Lichtenstein;
n Program INTERACT II oferuje usługi i narzędzia do zarządzania programami współpracy; udział EFRR: 34 mln euro.
Projekty współpracy regionalnej mogą napotkać trudności z powodu różnic między
poszczególnymi krajami w zakresie prawa
podatkowego, prawa pracy czy planowania
przestrzennego. Europejskie Grupy Współpracy Terytorialnej (EGWT) to nowy instrument umożliwiający władzom regionalnym
i lokalnym z różnych krajów tworzenie mających osobowość prawną ugrupowań współpracy. Dziedziny, w których można stosować
ten instrument, to przygraniczne usługi transportowe, ochrona zdrowia oraz przeprowadzanie wspólnych badań i przedsięwzięć. Członkami EGWT mogą być krajowe i regionalne
instytucje publiczne.
nalnego:
n Instrument Pomocy Przedakcesyjnej
(IPA) opiera się na partnerskiej współpracy
z państwami kandydującymi do UE – byłą
Jugosłowiańską Republiką Macedonii,
Chorwacją i Turcją – oraz z potencjalnymi
kandydatami: Albanią, Bośnią i Hercegowiną, Czarnogórą oraz Serbią z Kosowem;
wspomaga on reformy administracyjne,
społeczne i gospodarcze oraz współpracę
regionalną i transgraniczną;
Wkład UE: 11,47 mld euro
n Europejski Instrument Sąsiedztwa i
Partnerstwa (EISP) propaguje współpracę i integrację gospodarczą między UE
i państwami-partnerami: Algierią, Armenią,
Autonomią Palestyńską, Azerbejdżanem,
Białorusią, Egiptem, Gruzją, Izraelem, Jordanią, Libanem, Libią, Mołdawią, Marokiem, Federacją Rosyjską, Syrią, Tunezją
i Ukrainą. Wspiera on partnerską współpracę, która zachęca do dobrego zarządzania oraz do rozwoju społecznego i
gospodarczego. Obejmuje 15 projektów
współpracy przygranicznej (CTF) realizowanych wzdłuż zewnętrznych granic UE.
Wkład UE: 11,18 mld euro, w tym 1,18 mld
na programy EISP -CTF
lata 2007–2013
i zatrudnienie: 2 mld euro
Priorytety
programowe
Poprawa konkurencyjności
i wzmocnienie gospodarki
opartej na wiedzy, rozwój
środowiska biznesowego
i aktywna polityka rynku
pracy, rozwój zasobów
ludzkich.
Cele
Zwiększenie liczby nowych
miejsc pracy o 4 %.
Wzrost produkcji
przedsiębiorstw o 10 %
do 2015 r.
Od 2006 r. Komisja Europejska prowadzi również dialog na temat polityki regionalnej z Chinami, a od 2007 r. z Rosją.
Na lata 2007–13 dla państw kandydujących,
potencjalnych kandydatów i państw trzecich
przewidziano dwa instrumenty rozwoju regio-
25
15/01/2008 13:33:31
Zabytki poprzemysłowe mogą być atutem dla regionu: Völklinger Hütte, Saarland (Niemcy)
Niemcy
2007–2013
Wspieranie innowacyjności,
wzrost konkurencyjności
i atrakcyjności regionów oraz
tworzenie większej liczby
lepszych miejsc pracy.
Cele
Wzrost nakładów na badania
i innowacje z 2,5 % do 3 % PKB.
Wzrost poziomu zatrudnienia
z 65,4 % do 70 %.
Jakie efekty?
Z najnowszych ocen wynika, że polityka spójności jest bardzo skuteczna:
pomaga ona w pobudzeniu wzrostu
gospodarczego i tworzeniu miejsc
pracy w państwach członkowskich,
które ich najbardziej potrzebują.
Odgrywa też ważną rolę w podnoszeniu poziomu życia w całej Europie.
Każdy program inansowany przez Fundusze Strukturalne obejmuje „działania oceniające”, w ramach których państwa członkowskie, regiony i Komisja Europejska dokonują
regularnych ocen polityki spójności. Wyniki
są mierzone takimi wskaźnikami jak dodatkowy wzrost gospodarczy, liczba stworzonych miejsc pracy czy zmniejszenie ilości
emitowanych zanieczyszczeń.
Raport na temat spójności opublikowany
przez Komisję Europejską w 2007 r. dowodzi, że programy te pomogły ukierunkować
politykę państw członkowskich na inwestycje stymulujące wzrost. Wsparły też niezbędne inwestycje w infrastrukturę, zasoby
ludzkie oraz modernizację i zróżnicowanie
gospodarek regionalnych. Przyczyniły się
do zmniejszenia wykluczenia społecznego i
ubóstwa poprzez zapewnienie kompetencji
niezbędnych w gospodarce opartej na wiedzy wzmacniając politykę rynku pracy.
Na szczeblu krajowym Grecja, Hiszpania,
Irlandia i Portugalia – najwięksi beneicjenci
polityki spójności w latach poprzedzających
ostatnie rozszerzenia UE –szczycą się znakomitymi wynikami gospodarczymi od 1995r.
Grecja zmniejszyła dystans do pozostałych
państw UE-27, zwiększając PKB na mieszkańca z 74 % w 1995 r. do 88 % w 2005 r.
W tym samym czasie Hiszpania osiągnęła
wzrost z 91% do 102 %, a Irlandia ze 102 %
do 145 %.
W nowych państwach członkowskich,
których dopiero rozpoczęto realizację polityki spójności, sytuacja jest inna. Startując z
bardzo niskiego poziomu rozwoju, wszystkie wykazują obecnie szybki wzrost gospodarczy, często skoncentrowany w regionach
stołecznych i wielkich miastach. PKB trzech
państw bałtyckich prawie się podwoił między 1995 r. i 2005 r. Polska, Węgry i Słowacja
również odnotowały dobre wyniki, ponieważ ich wzrost gospodarczy był ponad
dwa razy wyższy od unijnej średniej. Jednak nawet przy założeniu, że gospodarka
będzie w dalszym ciągu rozwijać się w tym
tempie, osiągnięcie PKB na mieszkańca
w wysokości 75 % średniej UE-27 zajmie
Polsce, Bułgarii i Rumunii ponad 15 lat.
Na szczeblu regionalnym stosunkowo
wysoki wzrost gospodarczy, który w ostatniej dekadzie miał miejsce w krajach o niskim
PKB na mieszkańca, dowodzi upodabniania
się regionów UE. W latach 1995–2004 liczba
regionów o PKB na mieszkańca niższym
od 75 % średniej unijnej zmniejszyła się
z 78 do 70, natomiast liczba regionów z
PKB poniżej 50 % spadła z 39 do 32. Pozostające w tyle regiony UE-15, które w latach
2000–2006 były głównymi adresatami
26
15/01/2008 13:33:38
Nowa oczyszczalnia ścieków w Danutoni jest przebudowywana za środki z PHARE, okolice Petrosani w Rumunii
Rumunia
pomocy w ramach polityki spójności, wykazały znaczny wzrost PKB na mieszkańca. W
latach 1995–2004 PKB na mieszkańca w
jednej czwartej tych regionów przekroczył
próg 75 %.
W latach 2000–2006 w Hiszpanii zbudowano dodatkowych 850 km torów dla szybkich pociągów. Ponadto modernizacja dróg
przyniosła oszczędności wynoszące około
1,2 mln godzin. Oba te osiągnięcia to wielki
wkład w zrównoważony transport. W podobnym okresie Fundusze Strukturalne zapewniły selektywną zbiórkę odpadów dla około
6,4 mln mieszkańców Włoch. W Hiszpanii
około 4 mld euro zainwestowano w prawie
13 000 projektów badawczych z udziałem
około 100 000 naukowców. 256 000 brytyjskich MŚP otrzymało pomoc inansową,
porady i szkolenia w zakresie umiejętności
kierowniczych i organizacyjnych.
Podobne zjawiska można zaobserwować w zakresie tworzenia miejsc pracy.
W latach 2000–2005 wielkość zatrudnienia
w poszczególnych regionach Unii Europejskiej zaczęła się upodabniać, a bezrobocie
w zapóźnionych regionach UE-15 spadło
z 13,4 % do 12,4 %. Jednak w 2005 r. zatrudnienie w tych regionach wciąż było o około
11 % niższe niż w pozostałej części UE.
Szacuje się, że w latach 2007–13 polityka
spójności zwiększy PKB większości nowych
państw członkowskich o około 6 % w
stosunku do pierwotnych przewidywań.
Na przykład na Litwie, w Republice Czeskiej
i Słowacji prognozuje się wzrost PKB większy
o 9 %, 5,5-6 % w Bułgarii, Polsce i Rumunii,
3,5 % w Grecji i około 1-1,5 % w Hiszpanii,
wschodnich landach Niemiec i we włoskim
regionie Mezzogiorno. Do 2015 r. inwestycje w ramach polityki spójności powinny
doprowadzić do utworzenia nawet 2 mln
dodatkowych miejsc pracy.
Płynące z tej polityki korzyści to nie tylko
rozwój gospodarczy i nowe miejsca
pracy. Polityka spójności zapewnia przestrzeganie innych polityk Wspólnoty dotyczących pomocy państwa, środowiska
naturalnego, transportu, wspierania innowacyjności czy społeczeństwa informacyjnego. Modernizuje i doskonali ona również jakość funkcjonowania administracji
publicznej, zwiększa przejrzystość i promuje
dobre zarządzanie.
lata 2007–2013
Priorytety
programowe
Rozwój podstawowej
infrastruktury zgodnie
ze standardami
europejskimi, zwiększanie
długoterminowej
konkurencyjności,
rozwój i efektywniejsze
wykorzystanie kapitału
ludzkiego, wzmacnianie
zdolności administracyjnych,
propagowanie
regionów.
Cele
Osiągnięcie 15–20 % wzrostu
PKB do 2015 r.
Wzrost poziomu
zatrudnienia z 57,4 %
do 64 %.
Inwestycje w budowę lub
remont 1 400 km dróg.
27
15/01/2008 13:33:41
Wspieranie zrównoważonej turystyki: ścieżki rowerowe w regionie Salzburga w Austrii
Austria
2007–2013
Konkurencyjność
i innowacyjność w regionach,
atrakcyjność regionów,
zwiększenie zdolności
adaptacyjnych i kwaliikacji
siły roboczej, współpraca
terytorialna, dobre
zarządzanie.
Cele
Zwiększenie konkurencyjności
poprzez rozszerzenie wiedzy
i zdolności przedsiębiorstw do
wprowadzania innowacji.
Pomoc w pracach badawczorozwojowych.
Zrównoważony rozwój
regionów, poprawa ich
dostępności i promocja
zatrudnienia.
Kontrola prawidłowości
wykorzystania pieniędzy
podatników
Roczne nakłady z Funduszy Strukturalnych i Funduszu Spójności to około 50
mld euro z budżetu UE wspomagane
przez środki krajowe, regionalne i prywatne. W sumie istnieje ponad 400 krajowych i regionalnych programów zarządzanych przez państwa członkowskie,
które zawierają dziesiątki tysięcy wybieranych co roku projektów. W jaki sposób
Komisja Europejska zapewnia właściwe
i efektywne zarządzanie pieniędzmi
podatników?
Odpowiedzią jest system kontroli i audytów
na szczeblu unijnym, krajowym i regionalnym. Państwa Członkowskie i regiony muszą
spełnić pewne minimalne wymagania, zanim
na dany projekt zostanie przeznaczone chociaż jedno euro z Funduszy Strukturalnych
i Funduszu Spójności.
Dla każdego programu trzeba określić trzy
organy władz i ich funkcje:
n instytucja zarządzająca zapewnia zgodność projektów z kryteriami wyboru oraz
zapoznaje beneicjentów z obowiązującymi warunkami; sprawdza czy zostały
zachowane warunki przyznawania środków i regularnie prowadzi wyrywkowe
kontrole w celu ustalenia postępów
i rzetelności kosztorysu; instytucja zarzą-
dzająca dokonuje korekt lub odzyskuje
środki UE w przypadku nieprawidłowości;
sporządza też roczne raporty z realizacji
oraz raport końcowy podsumowujący
realizację całego programu; raporty te
sprawdza Komisja Europejska;
n jednostka certyikująca przedstawia
Komisji okresowe sprawozdania z poniesionych nakładów i składa wnioski o płatności; sprawdza ona, czy żądania zwrotu
kosztów są rzetelne, czy wynikają z wiarygodnych systemów rachunkowości oraz
czy są zgodne z obowiązującymi zasadami szczebla unijnego i krajowego; prowadzi ona weryikację, a w razie konieczności również wyrywkowe kontrole
operacji; instytucja certyikująca monitoruje również i zgłasza nieprawidłowości
oraz wynikającą z nich windykację lub
wycofanie środków od beneicjentów;
n jednostka kontrolna prowadzi audyty
systemów i testuje projekty; zgłasza instytucji zarządzającej i jednostce certyikującej
stwierdzone wady systemów i nieprawidłowe nakłady. Zakres odpowiedzialności
krajowych instytucji kontrolnych na lata
2007–13 rozszerzono. Po pierwsze, muszą
one wydawać opinie o zgodności systemu
zarządzania i kontroli. Po drugie, w ramach
każdego programu musi być wyznaczona
28
15/01/2008 13:33:45
Usługi dla ludności: popołudniowy ośrodek dla dzieci szkół podstawowych, Lastenkaari, Finlandia
Finlandia
lata 2007–2013
jednostka kontrolna oicjalnie odpowiedzialna za prace związane z audytem. Musi
ona przedstawić strategię audytu w ciągu
dziewięciu miesięcy od zatwierdzenia programu i wydawać coroczne opinie w sprawie funkcjonowania systemów. Jest ona
również zobowiązana do weryikacji prac
związanych z audytem na koniec okresu
objętego programem. Komisja Europejska
analizuje szczegółowo te oświadczenia.
Służby audytu Komisji Europejskiej sprawują nadzór, głównie poprzez audyt systemów zarządzania i kontroli państw
członkowskich i regionów, w tym poprzez
weryikację transakcji na szczeblu beneicjenta, oraz kontrolę przepływu środków do
państw członkowskich. Wykonuje się również
audyty tematyczne. W przypadku stwierdzenia istotnych wad systemów Komisja i państwa członkowskie uzgadniają plan działania
w celu zaradzenia problemom.
Jeżeli państwo członkowskie nie podejmie
niezwłocznych działań naprawczych, Komisja Europejska może przerwać lub zawiesić
płatności i zastosować korekty inansowe
w celu odzyskania wcześniejszych płatności
dokonanych w ramach wadliwego systemu.
Korekt inansowych dokonuje się według
stałej stawki stosowanej do wszystkich płatności o pewnym stopniu ryzyka.
Na lata 2007–13 Komisja Europejska przyjęła
plan działań w zakresie dalszej integracji kontroli i audytu na szczeblu unijnym, krajowym
i regionalnym. Obejmują one lepszą koordynację audytów i wymianę ich wyników między instytucjami kontrolnymi państw członkowskich i Komisją oraz rozpowszechnianie
wytycznych i dobrych praktyk.
Komisja stosuje również korekty w przypadku pojedynczych błędów stwierdzonych
w audytach prowadzonych przez nią samą
lub przez Europejski Trybunał Obrachunkowy. Państwa członkowskie mają możliwość podważenia proponowanych korekt
inansowych i zastąpienia nakładu objętego
korektą innym kwaliikującym się do inansowania nakładem w celu uniknięcia zmniejszenia inansowania netto danego programu.
Razem: 1,7 mld euro
Priorytety
programowe
Promocja przedsiębiorstw,
wsparcie dla innowacyjności,
tworzenie sieci kontaktów
i wzmacnianie struktur
wiedzy, kompetencje,
zatrudnienie, zatrudnienie
i przedsiębiorczość,
poprawa dostępności
regionów i stanu środowiska
naturalnego.
Cele
Tworzenie nowych
przedsiębiorstw i miejsc
pracy w celu zwiększenia
zatrudnienia.
Rozwój gospodarki
regionalnej.
Wzrost wydajności,
konkurencyjności i eksportu
przedsiębiorstw.
Wzrost poziomu edukacji.
Zwiększenie do 2010 r.
nakładów na badania i
innowacje do 4 % PKB
29
15/01/2008 13:33:53
Ratowanie dziedzictwa kulturowego w Atenach (Grecja)
Grecja
2007–2013
Zwiększenie
konkurencyjności, poprawa
dostępności, osiągnięcie
konwergencji cyfrowej,
wspieranie rozwoju zasobów
ludzkich, edukacji
i kształcenia ustawicznego.
Cele
Wzrost PKB o około 3,5 %
i stworzenie do 95 000 nowych
miejsc pracy do 2015 r.
Wzrost nakładów na prace
badawczo-rozwojowe do 1,5 %
PKB z obecnych 0,6 %.
Masz prawo wiedzieć
Informowanie i komunikowanie na
temat polityki spójności UE jest bardzo ważne, aby zwiększyć świadomość
opinii publicznej oraz przejrzystość
działań współinansowanych ze środków Funduszy Strukturalnych i Funduszu Spójności.
„Otwarte mówienie” o Funduszach Strukturalnych i Funduszu Spójności oznacza, że publikacje, strony internetowe, bazy danych dotyczące
dobrych praktyk i inne źródła są koordynowane przez władze UE, państwa członkowskie
i regiony w celu zapewnienia jak najlepszego
dostępu do odpowiednich informacji. Władze krajowe odpowiadają przede wszystkim
za informowanie swoich obywateli o działaniach współinansowanych przez UE.
Nacisk na odpowiednie informowanie
i komunikowanie na wszystkich szczeblach
funduszy będzie rósł w latach 2007–13. Państwa członkowskie i regiony są zobowiązane
do informowania o programach współinansowanych przez Fundusze oraz do publikacji
listy z wszystkimi końcowymi beneicjentami
łącznie z projektami i przyznanymi kwotach.
Rozporządzenia UE ustanawiają:
n dla każdego Programu Operacyjnego musi
zostać opracowany plan komunikacji
określający strategię, grupy docelowe,
planowane działania promocyjno-informacyjne oraz orientacyjny budżet; władze
muszą wskazać departamenty odpowiedzialne za plan i określić, w jaki sposób
będzie on oceniany;
n określono minimalne wymagania w zakresie informowania społeczeństwa stawiane
instytucjom zarządzającym i końcowym
beneicjentom; przykłady takich wymagań
to szeroko zakrojona akcja informacyjna
w chwili rozpoczęcia programu i jedna akcja
w każdym następnym roku jego realizacji,
publikacja listy końcowych beneicjentów
przez instytucję zarządzającą i ustawienie
tablic i tabliczek informacyjnych w miejscach realizacji prac;
n Państwa członkowskie i regiony powinny
współpracować ze sobą w zakresie działań promocyjno-informacyjnych, aby
osiągnąć większą integrację i korzystać z
dobrych praktyk.
Informacja i komunikacja są od teraz integralną częścią polityki spójności UE, która
może wnieść wartość dodaną do jakości programów i realizowanych projektów. Wcielają je
w życie organy administracji krajowej i regionalnej, końcowi beneicjenci i służby Komisji
Europejskiej. Ważna jest również ocena i nadzór strategii promocyjno-informacyjnych oraz
ich związków z ogólnymi celami Programów
Operacyjnych.
30
15/01/2008 13:34:00
Służby Komisji Europejskiej informują społeczeństwo o funkcjonowaniu Funduszy
w poszczególnych państwach członkowskich
poprzez publikacje, Internet, audiowizualne
środki przekazu oraz konferencje. Działania te,
prowadzone we wszystkich urzędowych językach UE, mają na celu zwiększanie świadomości na temat wpływu Funduszy oraz zapewnienie powszechnej dostępności do spójnych
i właściwych informacji.
Komisja koordynuje również sieć specjalistów do spraw komunikacji ze wszystkich 27
państw członkowskich w celu zapewnienia
łączności między osobami odpowiedzialnymi za promocję Funduszy Strukturalnych
i Funduszu Spójności UE. Celem jej istnienia
jest wymiana doświadczeń i dobrych praktyk,
identyikacja sposobów podnoszenia jakości działań promocyjno-informacyjnych oraz
kontakty z istniejącymi sieciami krajowymi.
31
15/01/2008 13:34:05
Więcej informacji
Osoby, które chcą uzyskać więcej informacji o wsparciu, które Unia Europejska zapewnia regionom i o środkach przeznaczonych na poszczególne projekty w swoim regionie
lub szukających wiadomości, publikacji, prezentacji w programie Power Point, zdjęć lub ilmów, zachęcamy do odwiedzenia strony internetowej Dyrekcji Generalnej do spraw Polityki
Regionalnej Komisji Europejskiej:
http://ec.europa.eu/regional_policy
Pytania i prośby o przesłanie naszych publikacji prosimy kierować na adres:
mailto:[email protected]
Dyrekcja Generalna do spraw Polityki Regionalnej prowadzi centrum informacji otwarte
dla gości indywidualnych i grup od poniedziałku do piątku w godzinach 9.30–12.30
i 14.00–17.00.
European Commission, Regional Policy DG
Avenue de Tervuren/Tervurenlaan 41
B-1049 Bruxelles/Brussel
Tel. +32 (0)2 296 06 34
Faks +32 (0)2 296 60 03
32
15/01/2008 13:34:09

polityka_regionalna_UE1

Transkrypt

Podobne dokumenty

w bajkowym nastroju - Enrico Zanolla | design studio

Kim jestesmy Czym sie zajmujemy W co wierzymy Czego pragniemy