Dr Tadeusz Sozański MIKROSOCJOLOGIA I i II

Dr Tadeusz Sozañski
MIKROSOCJOLOGIA I i II
Program dwuczêœciowego kursu
dla studentów I roku socjologii - studiów stacjonarnych
prowadzonego w Krakowskiej Szkole W y¿szej im . A. Frycza-Modrzewskiego
w roku akadem ickim 2010/2011
Pocz¹wszy od roku akademickiego 2007/2008, ca³oroczne zajêcia z przedmiotu Mikrosocjologia
maj¹ postaæ dwu kursów semestralnych, Mikrosocjologia I (I semestr) i Mikrosocjologia II (II
semestr), po 30 godzin wyk³adów i 30 godzin æwiczeñ ka¿dy. Celem obu kursów jest zapoznanie
s³uchaczy z klasycznymi teoriami mikrosocjologicznymi i badaniami ma³ych grup spo³ecznych i
procesów grupowych. Program uwzglêdnia w³asne zainteresowania badawcze wyk³adowcy i jego
doœwiadczenie dydaktyczne. Kontynuowana bêdzie tradycja (zapocz¹tkowana przez prof. Jacka
Szmatkê, 1950–2001) wyk³adania mikrosocjologii jako dyscypliny teoretyczno-eksperymentalnej
skupiaj¹cej uwagê na elementarnych strukturach i procesach spo³ecznych.
Od s³uchaczy oczekuje siê systematycznego uczêszczania na wyk³ady oraz aktywnej obecnoœci
na æwiczeniach. Oba kursy koñcz¹ siê egzaminami. Do egzaminów studentów obowi¹zuje znajomoœæ
materia³u z wyk³adów oraz literatury zaleconej do przestudiowania na æwiczeniach, które bêdzie
prowadzi³a mgr Agnieszka Ostafiñska wed³ug w³asnego szczegó³owego programu uzgodnionego
z wyk³adowc¹. Oceny zaliczeniowe wystawione przez ni¹ po I i II semestrze bêd¹ mia³y wp³yw na
oceny koñcowe wystawione przez wyk³adowcê po koñcz¹cych oba kursy egzaminach pisemnych
w formie testu wyboru.
Jeœli ocena zaliczeniowa bêdzie wy¿sza o co najm niej 1 od oceny z testu egzam inacyjnego (np.
zaliczenie 4.0, test 3.0) ocena koñcowa bêdzie wy¿sza od oceny z testu o 0.5 (w przyk³adzie 3.5),
natom iast jeœli ocena zaliczeniowa bêdzie ni¿sza od oceny z testu o co najm niej 1.5 (np. zaliczenie 3.5,
test 5.0), ocena koñcowa bêdzie ni¿sza o 0.5 od oceny z testu (w przyk³adzie 4.5). W pozosta³ych
przypadkach ocena koñcowa bêdzie siê pokrywaæ z ocen¹ z testu. Ocena niedostateczna z testu bez
wzglêdu na wynik æwiczeñ poci¹ga za sob¹ koñcow¹ ocenê niedostateczn¹
Tematy wyk³adów
Mikrosocjologia I
1. Co to jest nauka? Podzia³y nauk. Socjologia jako nauka empiryczna i teoretyczna.
2. Osobliwoœci socjologii. Trzy generacje teorii socjologicznych.
3. Podstawowe wiadomoœci o eksperymencie jako metodzie sprawdzania hipotez teoretycznych
w mikrosocjologii.
4. Architektura œwiata spo³ecznego. Koncepcje wielopoziomowoœci œwiata spo³ecznego.
Elementarne zjawiska i procesy spo³eczne. Biologiczne i kulturowe podstawy zjawisk
mikrospo³ecznych.
5. Pojêcie grupy spo³ecznej. Spór o sposób istnienia grup i innych ca³oœci spo³ecznych. Systemowe
modele grup.
6. Podzia³y grup spo³ecznych. Grupy pierwotne. Wieloœæ zmiennych ró¿nicuj¹cych grupy (w ujêciu
Mertona).
7. Historia mikrosocjologii: wk³ad klasyków socjologii XIX i XX wieku; odkrycie zjawiska facylitacji
spo³ecznej; badania grup naturalnych; odkrycie grup nieformalnych wytwarzaj¹cych normy.
8. Historia mikrosocjologii: teoria pola i dynamika grupowa; wspó³czesna mikrosocjologia
strukturalna.
9. Modele aktora i interakcji spo³ecznej. Mikrosocjologia a psychologia spo³eczna. Interakcja jako
komunikowanie siê prowadz¹ce do uzgodnienia postaw (uk³ad A-B-X Newcomba).
10. Model racjonalnego aktora. Teoria racjonalnego wyboru i jej oddzia³ywanie na mikrosocjologiê.
11. Teoria elementarna Davida Willera. Relacje wymiany, przymusu i konfliktu.
12. Interakcja spo³eczna jako wymiana zasobów. Problem targu Nasha.
13. Interakcja w diadzie jako gra. Minimalne sytuacje decyzyjne i minimalne sytuacje spo³eczne.
14. Dylemat wiêŸnia. Problem kooperacji. Dylematy spo³eczne.
Mikrosocjologia II
1. Obserwacyjne metody badania procesów interakcji w ma³ych grupach dyskusyjnych i
zadaniowych. System 12 kategorii Balesa i SYMLOG.
2. Rola spo³eczna, pozycja, status, osobowoœæ. Teoria ró¿nicowania siê ról.
3. Status w grupach zadaniowych. Teoria stanów oczekiwañ.
4. Wp³yw liczebnoœci grupy na procesy grupowe. Diady i triady. Przegl¹d wyników badañ
eksperymentalnych (wg Handbook of Small Group Research Paula Hare'a)
5. Struktura i strukturalizm w mikrosocjologii. Struktury relacyjne.
asymetryczne. Struktury dominacji (porz¹dek dziobania).
Relacje symetryczne i
6. Socjometria jako teoria i metodologia badania ma³ych grup. Metody pozyskiwania i analizy
danych relacyjnych. Struktury sympatii. Model struktury socjometrycznej Leinhardta-Davisa.
7. Analiza sieci spo³ecznych – ogólne wiadomoœci (do samodzielnego poszerzenia poprzez wizytê
na stronie International Network for Social Network Analysis).
8. Efektywnoœæ grup zadaniowych a struktura sieci komunikowania siê. Klasyczne eksperymenty
Bavelasa i Leavitta. Miary centralizacji.
9. Normy grupowe. Konformizm. Wp³yw grupy na jednostkê. Spójnoœæ grupy. Syndrom myœlenia
grupowego.
10. Przywództwo. Style przywództwa. Wieloczynnikowa teoria przywództwa Freda Fiedlera.
11. Teoria wymiany jako orientacja problemowa we wspó³czesnej socjologii (Homans, Blau,
Emerson, Coleman). Teoria i badania eksperymentalne sieci wymiany.
12. Podejmowanie decyzji przez jednostki i grupy. Zjawisko polaryzacji.
13. Procesy tworzenia siê koalicji w ma³ych grupach.
Literatura obowi¹zkowa
Podane ni¿ej zestawienie obejmuje teksty, obowi¹zuj¹ce na obu kursach. Wiêkszoœæ z nich bêdzie
zadawana w ci¹gu roku do przestudiowania na æwiczeniach.
ARONSON Elliot, T.D. W ILSON, R.M. AKERT. Psychologia spo³eczna. Serce i umys³. Poznañ 1997: Rozdzia³ 9
(Procesy grupowe, fragm ent), ss. 354–379.
ASCH Solom on E. Opinie i nacisk spo³eczny. Ss. 37–47 (Rozdzia³ 3) w: ARONSON Elliot (red.) Cz³owiek istota
spo³eczna. W ybór tekstów. W arszawa 2001.
BALES Robert F. SYMLOG: o pewnym praktycznym podejœciu do badania ma³ych grup. Ss. 53–80 w: EM II.
BAVELAS Alex. W zory komunikacji w grupach zadaniowych. Ss. 210–229 w: EM I.
BROW N Rupert. Procesy grupowe. Gdañsk 2006: Rozdzia³ 3 (Strukturalne aspekty grup), ss. 70–115
! Rozdzia³ 5 (Kto jest bardziej skuteczny – jednostki czy grupy), ss. 153–200.
FIEDLER Fred E. Osobowoœciowe i sytuacyjne determinanty przywództwa. Ss. 385–415 w: EM I.
GAMSON W illiam . Teoria tworzenia siê koalicji. Ss. 470–484 w: EM I.
JANIS Irving. Uogólnienia dotycz¹ce grupowego myœlenia. Ss. 185–200 w: EM II.
LAW LER Edward J., G.A. YOUNGS, Jr. Tworzenie siê koalicji: model zak³adaj¹cy ³¹czny wp³yw wielu
zmiennych. Ss. 155–172 w: EM II.
MARKOVSKY Barry, D. W ILLER, T. PATTON. Relacje w³adzy w sieciach wymian. Ss. 195–213 w: SW W .
MERTON Robert K. Prowizoryczna lista w³asnoœci grup spo³ecznych. Ss. 67–80 w: EM I ! Zespó³ ról
spo³ecznych. Ss. 147–160 w: EM I.
MIKA Stanis³aw. Psychologia spo³eczna. W yd. III. W arszawa 1981: Rozdzia³ V (Grupy jako system jednostek
pozostaj¹cych ze sob¹ w interakcji, fragm ent), ss. 328–340.
MILGRAM Stanley. Behawioralne badanie pos³uszeñstwa. Ss. 48–64 (rozdzia³ 4) w: ARONSO N Elliot (red.)
Cz³owiek istota spo³eczna. W ybór tekstów. W arszawa 2001.
MILLS Theodore M. Modele grup. Ss. 83–94 w: EM I.
M LICKI Marek. Konflikty spo³eczne. Pu³apki i dylematy dzia³añ zbiorowych. W arszawa 1992: Rozdzia³ 4 (O
dylematach spo³ecznych), ss. 57–68 ! Rozdzia³ 7 (Jednostka i grupa wobec dylematu), ss. 109–132.
NEW COMB Theodore M. R.H. TURNER, P.E. CONVERSE. Psychologia spo³eczna. W arszawa 1965: Dodatek
C (Analiza procesu interakcji), ss. 577–583.
RYBICKI Pawe³. Grupy spo³eczne. Ss. 207–217 (VI.1) w: Spo³eczeñstwo miejskie. W arszawa 1972 ! W ielkie
i ma³e struktury spo³eczne. Ss. 184–219 w: Struktura spo³ecznego œwiata. W arszawa 1979.
SOZAÑSKI Tadeusz. Sieæ spo³eczna. Ss. 28–36 w: ES, t. 4, W arszawa 2002.
SZACKA Barbara. W prowadzenie do socjologii. W arszawa 2003: Rozdzia³ II (Biologiczne podstawy ¿ycia
spo³ecznego z perspektywy biologii ewolucyjnej), ss. 53–73 ! Rozdzia³ V (Interakcje spo³eczne), ss. 119–133.
SZMATKA Jacek. Próba strukturalistycznej koncepcji ma³ej grupy spo³ecznej. „Studia Socjologiczne” 1983 nr 2,
153–170 ! Emergentny strukturalizm socjologiczny – dochodzenie do paradygmatu analizy mikrostruktur
spo³ecznych. Ss. 15–43 (r. 1) w: MSS ! Ró¿nice strukturalne miêdzy diadami i triadami. Ss. 62–65 (r. 2,
2.3.5) w: MSS. Socjometria Jacoba L. Moreno. Ss. 96–107 (r. 3, 3.2) w: MSS ! Formowanie siê i krystalizacja
uk³adów statusów. Ss. 127–140 (r.4) w: MSS ! Role spo³eczne i struktury ról. Ss. 141–160 (r.5) w: MSS
! Struktura socjometryczna. Ss. 161–178 (r. 6, 6.1–6.3.2) w: MSS ! Atrakcyjnoœæ interpersonalna i struktury
socjometryczne sensu stricto. Ss. 178–184 (r. 6, 6.3.3) w: MSS.
SZMATKA Jacek, T. SOZAÑSKI. O czterech mitach socjologii i trzech generacjach teorii socjologicznych. Ss.
9–28 w: SW W .
SZMATKA Jacek, D. W AGNER, K. W YSIEÑSKA. Teoria stanów oczekiwañ. Ss. 200–207 w: ES, t. 4.
W arszawa 2002.
TURNER Jonathan H. Struktura teorii socjologicznej. W ydanie nowe. Rozdzia³ 22 (Sieciowe ujêcie wymiany –
Emerson), ss. 325–334.
UHL Izabella. Co to jest „teoria elementarna”? Ss. 73–99 w: SW W .
ES
Encyklopedia Socjologii, t. 1-4, W arszawa 1998-2002.
EM I
SZMATKA Jacek (red.). Elementy mikrosocjologii (W ybór tekstów). Kraków 1979.
EM II
SZMATKA Jacek (red.). Elementy mikrosocjologii. Czêœæ II (W ybór tekstów). Kraków 1992.
MSS
SZMATKA Jacek. Ma³e struktury spo³eczne. W stêp do mikrosocjologii strukturalnej. W arszawa 1989,
2007 (w spisie lektur podano strony w nowym wydaniu, które ukaza³o siê w 2007 roku w serii Biblioteka
Socjologiczna)
SW W
SOZAÑSKI Tadeusz, Jacek SZMATKA, Marian KEMPNY (red.). Struktura, wymiana, w³adza. Studia
z socjologii teoretycznej. W arszawa 1993.
http://www.cyf-kr.edu.pl/~ussozans/