Zalozenia do planu energii dla G Miedzylesie

Transkrypt

ZAŁOŻENIA DO PLANU ZAOPATRZENIA
W CIEPŁO, ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ I
PALIWA GAZOWE
DLA GMINY MIĘDZYLESIE
Międzylesie, 2011r.
SPIS TREŚCI
1
WSTĘP ............................................................................................................................... 5
1.1
CHARAKTERYSTYKA GMINY MIĘDZYLESIE ..................................................................... 7
1.1.1
Lokalizacja .............................................................................................................. 7
1.1.2
Warunki klimatyczne .............................................................................................. 8
1.1.3
Sytuacja społeczno – gospodarcza Gminy ............................................................ 12
1.1.3.1 Uwarunkowania demograficzne ……………………………………………..12
1.1.3.2 Działalność gospodarcza, rolnictwo, leśnictwo ………………………………17
Działalność gospodarcza ............................................................................................ 17
Rolnictwo i leśnictwo................................................................................................. 20
1.1.4
Ogólna charakterystyka infrastruktury budowlanej .............................................. 22
1.1.4.1 Zabudowa mieszkaniowa ……………………………………………………..25
1.1.4.2 Obiekty handlowe, usługowe, przedsiębiorstw produkcyjnych ……………30
2
OCENA STANU ISTNIEJĄCEGO .............................................................................. 31
2.1
INWENTARYZACJA ......................................................................................................... 31
2.1.1
Ankietyzacja – obiekty użyteczności publicznej i budynki mieszkalne należące do
gminy ………………………………………………………………………………… 31
2.1.2
Ankietyzacja – obiekty produkcyjne, handel i usługi ........................................... 36
2.1.3
Współpraca z samorządem lokalnym ................................................................... 36
2.1.4
Współpraca z przedsiębiorstwami energetycznymi .............................................. 37
2.2
SYSTEMY ENERGETYCZNE – WPROWADZENIE ................................................................ 40
2.2.1
Grupy użytkowników energii – podział odbiorców mediów energetycznych ...... 40
2.2.2
Bilans energetyczny Gminy .................................................................................. 43
2.2.3
System ciepłowniczy............................................................................................. 47
2.2.4
System gazowniczy ............................................................................................... 48
2.2.4.1 Informacje ogólne ……………………………………………………………..49
2.2.4.2 Odbiorcy i zużycie gazu …………………………………………………….. 49
2.2.4.3 Plany rozwojowe dla systemu gazowniczego na terenie Gminy ……………. 51
2.2.5
System elektroenergetyczny.................................................................................. 52
2.2.5.1 Informacje ogólne ……………………………………………………………..52
2.2.5.2 Odbiorcy i zużycie energii elektrycznej
54
2.2.5.3 Plany rozwojowe systemu elektroenergetycznego na terenie gminy
55
2.2.5.4 Oświetlenie ulic
55
2.2.6
Transport ............................................................................................................... 57
2.2.7
Odnawialne źródła energii .................................................................................... 57
2.3
KOSZTY ENERGII ............................................................................................................ 58
2.4
STAN ŚRODOWISKA NA OBSZARZE GMINY ...................................................................... 61
2.4.1
Charakterystyka głównych zanieczyszczeń atmosferycznych .............................. 61
2.4.2
Stan atmosfery na terenie województwa, powiatu oraz Gminy Międzylesie ....... 62
2
2.4.3
Emisja substancji szkodliwych i dwutlenku węgla na terenie Gminy Międzylesie…69
2.5
OCENA STANU ISTNIEJĄCEGO W ZAKRESIE BEZPIECZEŃSTWA PALIWOWEGO,
TECHNICZNEGO, EKONOMICZNEGO ZWIĄZANEGO ZAOPATRZENIEM GMINY W CIEPŁO, ENERGIĘ
ELEKTRYCZNĄ I PALIWA GAZOWE .............................................................................................. 74
GŁÓWNE RODZAJE PALIW I ICH ZUŻYCIE W POLSCE I NA ŚWIECIE. ................ 76
2.6
GŁÓWNE RODZAJE PALIW I ICH ZUŻYCIE ........................................................................ 76
Główne rodzaje paliw w Polsce i ich aktualne zużycie. .................................... 76
REGULACJE PRAWNE ...................................................................................................... 95
RYNEK ENERGII. ........................................................................................................... 106
METODY OGRANICZANIA CO2 ..................................................................................... 112
2.7
2.8
2.9
3
CELE I PRIORYTETY DZIAŁAŃ ............................................................................ 116
WYJŚCIOWE ZAŁOŻENIA ROZWOJU SPOŁECZNO-GOSPODARCZEGO GMINY DO ROKU 2030..118
PRZEWIDYWANE ZMIANY ZAPOTRZEBOWANIE NA CIEPŁO ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ I
PALIWA GAZOWE DO ROKU 2030 ZGODNE Z PRZYJĘTYMI ZAŁOŻENIAMI ROZWOJU .................. 125
3.1
3.2
3.3
CELE OGÓLNE I SZCZEGÓŁOWE W ZAKRESIE SYTUACJI ENERGETYCZNEJ GMINY .......... 127
4
MOŻLIWOŚCI WYKORZYSTANIA ODNAWIALNYCH ZASOBÓW PALIW
I ENERGII ................................................................................................................................. 128
4.1
4.2
4.3
4.4
4.5
4.6
4.7
5
ENERGIA WIATRU ......................................................................................................... 135
ENERGIA GEOTERMALNA ............................................................................................. 141
ENERGIA SPADKU WODY .............................................................................................. 148
ENERGIA SŁONECZNA ................................................................................................... 150
ENERGIA Z BIOMASY .................................................................................................... 156
ENERGIA Z BIOGAZU..................................................................................................... 162
NIEKONWENCJONALNE ŹRÓDŁA ENERGII ..................................................................... 164
Ciepło odpadowe z instalacji przemysłowych ....................................................... 164
WYTYCZNE DO REALIZACJI PROGRAMÓW WYKONAWCZYCH ............. 165
5.1
5.2
PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI NA OBSZARZE GMINY ................................... 165
WYTYCZNE ZASTOSOWANIA ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII W GMINIE .................. 170
6
PRZEDSIĘWZIĘCIA RACJONALIZUJĄCE UŻYTKOWANIE PALIW
I ENERGII ................................................................................................................................. 174
6.1
6.1.1
6.1.2
6.1.3
6.1.4
LOKALNY PLAN DZIAŁAŃ DOTYCZĄCY EFEKTYWNOŚCI ENERGETYCZNEJ DLA GMINY 174
Wyznaczenie lokalnego celu indykatywnego w zakresie oszczędności energii . 176
Zakres analizowanych obiektów ......................................................................... 177
Analiza sumarycznego kosztu oraz zużycia energii i wody w grupie ................ 180
Zużycie i koszty energii elektrycznej .................................................................. 183
3
6.1.5
6.1.6
Zużycie i koszty ciepła ........................................................................................ 189
Klasyfikacja obiektów......................................................................................... 194
6.1.7
Program poprawy efektywności energetycznej dla budynków gminnych .......... 198
6.1.7.1 Działania organizacyjne i zarządcze
198
6.1.7.2 Działania informacyjne i edukacyjne
201
6.1.7.3 Działania inwestycyjne
202
6.1.7.4 Propozycje finansowania działań inwestycyjnych
206
6.1.8
Przedsięwzięcia racjonalizujące użytkowanie paliw i energii ............................ 211
7
KIERUNKI ROZWOJU I MODERNIZACJI SYSTEMÓW ZAOPATRZENIA W
ENERGIĘ .................................................................................................................................. 218
7.1
ANALIZA DLA GMINY MIĘDZYLESIE ............................................................................ 218
4
1
Wstęp
Dokument " Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe
dla Gminy Międzylesie” powstał, jako działanie w ramach projektu Ekogmina. Projekt ten jest
realizowany przez Stowarzyszenie Wolna Przedsiębiorczość i współfinansowany z Mechanizmu
Finansowego
Europejskiego
Obszaru
Gospodarczego
oraz
Norweskiego
Mechanizmu
Finansowego.
Podstawowym celem projektu
Ekogmina jest promowanie zrównoważonego rozwoju
poprzez umiejętne wykorzystanie energii odnawialnych na trzech szczeblach: lokalnym,
powiatowym oraz regionalnym. Projekt stanowi odpowiedź na realne potrzeby związane z
koniecznością dywersyfikacji
źródeł
energii
i
problemami
związanymi
z
nadmierną
energochłonnością wielu inwestycji.
Ekogmina skupia się na dwóch grupach wzajemnie uzupełniających się działań: szkoleń w
systemie tradycyjnym uzupełnionym o platformę e-learningową oraz części doradczej obejmującej
audyty, strategie, plany oszczędności energii, studia wykonalności. Na bazie wszystkich działań
projektowych jest tworzony model Autonomicznych Regionów Energetycznych skupiający się na
idei samowystarczalności energetycznej danego obszaru obejmującego kilka gmin.
Podstawą formalną opracowania " Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię
elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Międzylesie " jest umowa zawarta pomiędzy Urzędem
Gminy w Międzylesiu, reprezentowanym przez Burmistrza – Pana Tomasza Korczaka a
Oddziałem Terenowym Stowarzyszenia „Wolna Przedsiębiorczość” w Świdnicy. Dokument ten
powstał przy szczególnym udziale Pani Ewy Siwek pełniącej funkcje Inspektora w Referacie
Rolnictwa i Gospodarki Gruntami .
Zadanie
to
realizowane
jest
w
ramach
projektu
pilotażowego
„Eko-miasto”
dofinansowanego ze środków Mechanizmu Finansowego EOG i Norweskiego Mechanizmu
Finansowego.
Niniejsze opracowanie zawiera m. in.:
1. Ocenę stanu aktualnego i przewidywanych zmian zapotrzebowania na ciepło, energię
elektryczną i paliwa gazowe.
2. Przedsięwzięcia racjonalizujące użytkowanie ciepła, energii elektrycznej i paliw gazowych.
3. Możliwości wykorzystania istniejących nadwyżek i lokalnych zasobów paliw i energii,
z uwzględnieniem energii elektrycznej i ciepła wytwarzanych w odnawialnych źródłach
5
energii, energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła oraz
zagospodarowania ciepła odpadowego z instalacji przemysłowych.
Niniejsza dokumentacja została wykonana zgodnie z umową, obowiązującymi przepisami
i zasadami wiedzy technicznej.
6
1.1 Charakterystyka Gminy Międzylesie
1.1.1 Lokalizacja
Gmina Międzylesie położona jest w południowej części kotliny kłodzkiej. Międzylesie jest gminą
graniczną (z Republiką Czeską), miejsko-wiejską położoną w południowej części powiatu
kłodzkiego w województwie dolnośląskim w regionie funkcjonalnym III – przemysłoworekreacyjno-turystyczny. Obszar gminy położony jest na wysokości do 1326,1 m n.p.m. w obrębie
dwóch makroregionów: Sudetów Wschodnich oraz Sudetów Środkowych, pomiędzy masywem
Gór Bystrzyckich (Czerniec 891 m n.p.m.) od zachodu i masywem Śnieżnika od wschodu (Mały
Śnieżnik 1326,1 m n.p.m.).
Gmina Międzylesie zajmuje obszar 188,75 km2.
Obszar gminy graniczy:
− od północy – z gminą Bystrzyca Kłodzka
− od zachodu, wschodu i południa z Republiką Czeską.
W skład sieci osadniczej wchodzą jednostki: miejska - Międzylesie wraz z 21 sołectwami:
•
Boboszów,
•
Długopole Górne,
•
Dolnik,
•
Domaszków,
•
Gajnik,
•
Gniewoszów,
•
Goworów,
•
Jaworek,
•
Jodłów,
•
Kamieńczyk,
•
Lesica,
•
Michałowice,
•
Nagodzice,
7
•
Niemojów,
•
Nowa Wieś,
•
Pisary,
•
Potoczek,
•
Roztoki,
•
Różanka,
•
Smreczyna,
•
Szklarnia.
Rysunek 1-1 Lokalizacja Gminy Międzylesie na tle województwa i powiatu
Przez gminę przebiegają dwa główne szlaki komunikacyjne:
− droga krajowa 33 – relacji Kłodzko-Boboszów (przejście graniczne),
− linia kolejowa – o znaczeniu międzynarodowym Wrocław – Praga.
1.1.2
Warunki klimatyczne
Gmina leży w strefie klimatów górskich i podgórskich o cechach chłodnego i wilgotnego,
a w wyższych partiach górskich coraz wilgotniejszy co sprzyja gospodarce łąkowej i hodowli.
Średnia roczna temperatura wynosi 7 – 8 oC, opady atmosferyczne kształtują się na wysokim a
nawet bardzo wysokim poziomie. Okres wegetacji i dojrzewania letniego wynosi około 220 dni.
8
Przeważającymi kierunkami wiatru są wiatry zachodnie z dominującym kierunkiem południowozachodnim. Mniejszą częstotliwością odznaczają się wiatry północno-zachodnie i wschodnie
(około 10% w roku).
Cechy klimatu na terenie gminy:
- średnia roczna temperatura dla całej gminy wynosi 7-8 °C,
- średnia temperatura roczna w partiach górskich 4-5 °C,
- średnia temperatura stycznia dla całej gminy -2 °C,
- średnia temperatura stycznia w partiach górskich -5 °C,
- średnia temperatura lipca dla całej gminy 17 °C,
- średnia temperatura lipca w partiach górskich 10-12 °C,
- występowanie wiosny w całej gminie około 10 IV,
- występowanie wiosny w partiach górskich około 1 V
- występowanie lata w całej gminie około 15 VI,
- występowanie lata w partiach górskich około 1VII,
- występowanie jesieni w całej gminie około 25IX
- występowanie jesieni w partiach górskich około 30IX
- występowanie zimy w całej gminie około30 XI
- występowanie zimy w partiach górskich około 10XI
- opady atmosferyczne kształtują się na wysokim a nawet bardzo wysokim poziomie
800 - 1000 mm / rok (nawet 1300 mm),
- wilgotność w granicach 81 - 85%,
- pokrywa śnieżna na wysokości powyżej 800 zalega nawet do 140 dni.
Powyższe informacje zestawiono dodatkowo z danymi klimatycznymi dla rozpatrywanego
obszaru, które zaczerpnięto z bazy Ministerstwa Infrastruktury „Typowe lata meteorologiczne
i statystyczne dane klimatyczne dla obszaru Polski” dla stacji meteorologicznej Kłodzko. Dane te
przedstawiono poniżej:
9
− temperatury powietrza (średnia, maksymalna i minimalna dla danego miesiąca z wieloletnich
pomiarów):
35
temperatura, oC
25
15
5
-5
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
-15
-25
temperatura średnia dla miesiąca
temperatura minimalna
temperatura maksymalna
− energia promieniowania słonecznego na rozpatrywanym obszarze (natężenie promieniowania
na powierzchnię poziomą dla danego miesiąca w ciągu roku):
160
140
natężenie promieniowania
słonecznego na powierzchnię
poziomą
kWh/m2*m-c
120
100
80
60
40
20
0
1
2
3
4
5
6
7
10
8
9
10
11
12
− rozkład prędkości średnich wiatru oraz róża wiatrów dla obszarów województwa
dolnośląskiego:
4
3,5
3
m/s
2,5
2
1,5
1
0,5
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
średnia prędkość wiatru na wysokości 10 m
źródło: Opracowanie Ekofizjograficzne dla Województwa Dolnośląskiego
11
1.1.3
Sytuacja społeczno – gospodarcza Gminy
W niniejszym dziale przedstawiono podstawowe dane dotyczące Gminy Międzylesie za 2009 rok
(ostatni zamknięty rok bilansowy) oraz trendy zmian wskaźników stanu społecznego
i gospodarczego w latach 1995 – 2009. Wskaźniki opracowano w oparciu o informacje Głównego
Urzędu Statystycznego zawarte w Banku Danych Regionalnych (www.stat.gov.pl), raportu
z wyników Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002, dane Wojewódzkiego
Urzędu Pracy i danych Urzędu Miasta i Gminy Międzylesie.
1.1.3.1
Uwarunkowania demograficzne
Jednym z podstawowych czynników wpływających na rozwój gmin jest sytuacja demograficzna
oraz perspektywy jej zmian. Przyrost ludności to przyrost liczby konsumentów, a zatem wzrost
zapotrzebowania na energię oraz jej nośniki, zarówno sieciowe jak i w postaci paliw stałych, czy
ciekłych.
Gmina Międzylesie zajmuje obszar o powierzchni 188 km2 i liczy około 7,5 tys. mieszkańców.
Liczba ludności w Gminie Międzylesie ulegała w latach 2000-2009 zmniejszeniu o łączną liczbę
418 osób (Rysunek 1-2).
8 000
7 900
7 800
7 469
7 300
7 485
7 559
2003
7 598
2002
7 400
7 671
7 798
2001
7 718
7 822
7 500
liczba
ludności
7 841
7 600
7 887
7 700
2008
2009
7 200
2000
2004
2005
2006
2007
Rysunek 1-2 Liczba ludności w Gminie Międzylesie w latach 2000– 2009
12
Duży wpływ na zmiany demograficzne mają takie czynniki jak: przyrost naturalny będący
pochodną liczby zgonów i narodzin, a także migracje krajowe oraz zagraniczne, które w wyniku
otwarcia zagranicznych rynków pracy szczególnie przybrały na sile praktycznie w skali całego
kraju.
W tabeli 1-1 porównano podstawowe wskaźniki demograficzne dotyczące Gminy Międzylesie
w zestawieniu z analogicznymi wskaźnikami dla powiatu wałbrzyskiego, województwa
dolnośląskiego oraz Polski.
Tabela 1-1 Porównanie podstawowych wskaźników demograficznych
Wskaźnik
Stan ludności wg stałego miejsca zameldowania na 31.12.2008r.
Wielkość
Jedn.
7 469
osób
188,8
Powierzchnia gminy
km
Trend z lat
1995-2008
2
2
Gęstość zaludnienia
gmina
powiat
województwo
kraj
39,6
100,2
144,1
122,1
os./km
2
os./km
2
os./km
2
os./km
Przyrost naturalny
gmina
powiat
województwo
kraj
0,16
-0,22
-0,04
0,09
%
%
%
%
Saldo migracji
gmina
powiat
województwo
kraj
-0,37
-0,26
-0,06
-0,00
%
%
%
%
- trend spadkowy
- bez zmian
- trend wzrostowy
Średnia gęstość zaludnienia w gminie wynosi około 40 os./km2 i jest znacznie niższa niż dla
województwa dolnośląskiego. Obszar powiatu kłodzkiego także charakteryzuje się większą
gęstością zaludnienia.
Zakładane zmiany w strukturze demograficznej Gminy wyznaczono na podstawie prognozy
wykonanej przez Główny Urząd Statystyczny dla powiatu kłodzkiego oraz poprzez przeniesienie
tego trendu na poziom Gminy Międzylesie.
13
Prognoza GUS przewiduje do 2030 roku zmniejszenie liczby ludności o około 773 osoby, co
stanowi spadek w stosunku do stanu ludności z 2009 roku o 11 %. Taki stopień zmian jest
prawdopodobny, aczkolwiek porównując go do obecnego trendu zmian liczby mieszkańców
Gminy w ostatnich 14 latach, jest on bardziej korzystny. Przy zachowaniu obecnego trendu,
szacowany spadek liczby ludności do roku 2030 przekroczy bowiem liczbę 1 160 osób.
W dalszej analizie trend oparty o prognozy GUS przyjęto jako umiarkowany scenariusz rozwoju
Gminy (Scenariusz B). W scenariuszu aktywnym (Scenariusz C) przyjęto, że liczba ludności
będzie utrzymywać się na poziomie obecnym (2009 rok). Natomiast wariant pasywny
(najbardziej niekorzystny) zakłada największy spadek liczby ludności, co wynika z trendu zmian
z ostatnich lat (Scenariusz A). Wszystkie scenariusze przedstawiono na rysunku 1-3.
8500
Liczba ludności
8000
umiarkowany - prognoza GUS
aktywny - poziom dzisiejszy
7500
pasywny - trend zmian
ostatnich lat
7000
stan ludności z ostatnich lat
6500
6000
2000
2005
2010
2015
Lata
2020
2025
2030
Rysunek 1-3 Prognoza demograficzna dla Gminy Międzylesie
Strukturę wiekową mieszkańców Gminy z lat 1995 i 2009 w oparciu o podział na grupy: ludność
w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym pokazano na poniższym
rysunku.
14
6 000
5 000
4 000
3 000
2 000
1 000
0
1995
1996
1997
1998
1999
2000
Ludność w w ieku przedprodukcyjnym
2001
2002
2003
2004
Ludność w wieku produkcyjnym
2005
2006
2007
2008
2009
Ludność w wieku poprodukcyjnym
Rysunek 1-4 Struktura wiekowa ludności dla Gminy Międzylesie
W ostatnich latach liczba ludności w wieku poprodukcyjnym uległa wzrostowi w stosunku do
liczby ludności w wieku przedprodukcyjnym, co oznacza stopniowe starzenie się społeczności
Gminy. Problem starzejącego się społeczeństwa, należy zaliczyć do negatywnych wskaźników
społeczno-gospodarczych, niemniej jednak problem ten nie jest jedynie problemem lokalnym,
lecz dotyczącym praktycznie całego kraju.
Liczba ludności w wieku produkcyjnym utrzymuje się na stałym poziomie i w roku 2009 udział
tej grupy w całkowitej liczbie ludności wyniósł około 66%.
Na przestrzeni omawianego przedziału czasowego zmalał również stosunek liczby mieszkańców
pracujących w odniesieniu do wszystkich mieszkańców w wieku produkcyjnym.
Pozytywnym zjawiskiem jest rosnąca liczba podmiotów gospodarczych, co świadczy o rozwoju
gospodarczym Gminy.
W kolejnej tabeli zestawiono wskaźniki zmian związanych z rynkiem pracy w Gminie Międzylesie,
powiecie, województwie oraz całym kraju.
15
Tabela 1-2 Wskaźniki zmian związanych z rynkiem pracy
Trend z
Wskaźnik
Wielkość
Jedn.
lat 19952008
gmina
65,7
%
powiat
64,6
%
województwo
65,8
%
kraj
64,5
%
gmina
powiat
województwo
kraj
15,1
17,7
16,7
16,5
%
%
%
%
gmina
powiat
województwo
kraj
18,0
17,0
17,5
18,9
%
%
%
%
gmina
powiat
województwo
kraj
31,9
23,0
11,4
10,9
%
%
%
%
gmina
powiat
województwo
kraj
14,2
24,5
37,2
35,0
%
%
%
%
gmina
powiat
województwo
kraj
17,6
12,7
7,7
7,7
%
%
%
%
gmina
powiat
województwo
kraj
66,4
103,2
110,1
98,1
l.p./1000os.
l.p./1000os.
l.p./1000os.
l.p./1000os.
Ludność w wieku produkcyjnym do
liczby mieszkańców ogółem
Ludność w wieku poprodukcyjnym do
liczby mieszkańców ogółem
Ludność w wieku przedprodukcyjnym
do liczby mieszkańców ogółem
Stopa bezrobocia - wrzesień 2009 r.
Liczba pracujących w stosunku do
liczby mieszkańców w wieku
produkcyjnym
Liczba bezrobotnych do liczby
mieszkańców w wieku produkcyjnym
Liczba podmiotów gospodarczych na
1000 mieszkańców
- trend spadkowy
- bez zmian
- trend wzrostowy
16
1.1.3.2
Działalność gospodarcza, rolnictwo, leśnictwo
Działalność gospodarcza
Na terenie Gminy w 2009 roku zarejestrowanych było 496 podmiotów gospodarczych – głównie
małych i średnich (wg klasyfikacji REGON). W ciągu ostatnich 14 lat liczba ta wzrosła o blisko
140%. Dane o ilości podmiotów gospodarczych na terenie gminy na tle innych gmin powiatu
pokazano w tabeli 1-4.
Do największych grup branżowych na terenie Gminy należą firmy z kategorii handel hurtowy
i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle, działalność związana
z obsługą rynku nieruchomości oraz rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo, co pokazano
w poniższej tabeli.
17
Tabela 1-3 Liczba podmiotów gospodarczych wg klasyfikacji PKD w 2009 roku
Sekcja
Opis
wg PKD
Liczba
podmiotów
A
Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo.
48
C
Przetwórstwo przemysłowe
43
E
F
G
H
I
Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz
działalność związana z rekultywacją
Budownictwo.
1
38
Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych,
włączając motocykle
Transport, gospodarka magazynowa
Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami
gastronomicznymi.
132
31
10
J
Informacja i komunikacja
6
K
Działalność finansowa i ubezpieczeniowa
11
L
Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości
50
M
Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna
25
N
O
Działalność w zakresie usług administrowania i działalność
wspierająca
Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe
zabezpieczenia społeczne
5
10
P
Edukacja.
15
Q
Opieka zdrowotna i pomoc społeczna
12
R
Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją
13
S
Pozostała działalność usługowa
46
RAZEM
496
W gminie funkcjonują następujące zakłady: Instytut Elektrotechniki ZDEEL w Międzylesiu,
Tartak Tadeusz Farbotko w Domaszkowie, małe zakłady przerobu drewna. W gminie dominuje
drobna wytwórczość w zakresie przetwórstwa spożywczego. Gmina posiada dobrze rozwiniętą
sieć drobnego handlu i usług.
18
Tabela 1-4 Liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w systemie REGON na terenie powiatu w latach 1995-2009
Lp.
Gmina
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
1
Międzylesie
207
286
335
380
423
420
447
489
503
494
480
488
495
508
496
2
3
4
5
6
7
8
9
Duszniki-Zdrój 179
447
497
507
540
582
586
578
569
584
571
580
547
1 731 2 650 3 266
3 820
4 162
4 177
4 690
4 932
5 085
5 204
5 332
5 322
5 243
5 364
4 458
Kudowa-Zdrój
286
625
950
1 025
1 033
1 037
1 060
1 112
1 106
1 089
1 095
1 270
1 141
1 056
Nowa Ruda -
956
1 281 1 550
1 816
1 949
1 965
2 052
2 167
2 519
2 647
2 617
2 631
2 663
2 681
2 531
Polanica-Zdrój 334
504
789
904
897
964
1 004
1 051
1 027
1 025
1 110
1 117
1 105
1 049
Bystrzyca
687
1 095 1 330
1 609
1 736
1 791
1 880
1 961
2 014
2 147
2 062
2 053
2 096
2 115
1 771
387
595
715
844
923
955
1 039
1 150
1 222
1 189
1 186
1 227
1 214
1 251
1 015
248
350
441
537
600
634
730
767
800
800
807
817
836
857
823
Kłodzko
288
368
miasto
803
miasto
641
Kłodzka
Kłodzko gmina wiejska
Nowa Ruda gmina wiejska
10
Lądek-Zdrój
322
559
710
846
923
1 014
1 072
1 131
1 168
1 162
1 124
1 114
1 107
1 116
966
11
Lewin Kłodzki
49
88
114
133
143
144
150
166
183
190
203
215
211
206
184
12
Radków
262
362
407
467
537
548
564
698
708
705
682
707
707
748
717
13
Stronie Śląskie 248
437
558
668
748
764
776
819
859
834
803
818
817
823
731
14
Szczytna
197
331
431
494
541
550
552
581
616
616
597
609
649
692
650
6093
9451
11669
13800
15111
15399
16493
17507
18426
18699
18576
18790
18996
19187
RAZEM
19
16994
Rolnictwo i leśnictwo
Gmina Międzyleskie ma charakter rolniczy i rekreacyjny z uzupełniającymi funkcjami z zakresie
usług na rzecz ludności. Teren Gminy należy do obszarów o sporej koncentracji użytków rolnych,
które stanowią ponad 61% powierzchni Gminy.
Szczegółowa struktura przeznaczenia gruntów na obszarze Gminy została przedstawiona na
rysunku 1-5.
pozostałe
7,0%
lasy i grunty leśne
32,0%
grunty orne
34,3%
pastwiska
16,2%
sady
0,1%
łąki
10,4%
Rysunek 1-5 Użytkowanie gruntów na terenie Gminy Międzylesie
20
Zmiany w użytkowaniu gruntów w rolnictwie i leśnictwie na tle powiatu, województwa i kraju
pokazano w tabeli 1-5.
Tabela 1-5 Wskaźniki zmian w użytkowaniu gruntów
Wskaźnik
Powierzchnia użytków rolnych do całkowitej
powierzchni
Powierzchnia lasów do całkowitej powierzchni
gminy
Wielkość
Jedn.
Trend z lat
1995-2008
gmina
powiat
województwo
kraj
61,0
49,2
58,1
58,2
%
%
%
%
gmina
powiat
województwo
kraj
32,4
43,7
30,3
29,7
%
%
%
%
- trend spadkowy
- bez zmian
- trend wzrostowy
Na terenie Gminy występuje gleba III, IV, V, VI klasy, główne uprawy: zboże, rośliny okopowe,
trawy nasienne, rośliny przemysłowe - len, rzepak, gryka, hodowla: bydło mleczne, i opasowe a
jako kierunek uzupełniający trzoda chlewna. Jakość gleb na obszarze Gminy można ogólnie
określić jako słabą. Średnia bonitacja gruntów ornych kształtuje się na poziomie klasy IVb.
W gminie Międzylesie można wyodrębnić trzy rodzaje gleb:
•
gleby górskie jako gleby brunatne wyługowano, brunatne kwaśne, rzadziej bielicowe,
pochodzenia zwietrzelinowego
•
gleby nizinne i wyżynne bielicowe i brunatne,
•
gleby dolinne do których zalicza się mady, mady górskie, gleby murszowe, glejowe
i mułowo-torfowe.
Grunty rolne położone są na terenach o zróżnicowanej wysokości npm.
Lasy na obszarze gminy zajmują około 32 % całości jej powierzchni (około 6000 ha). Lasami
państwowymi zarządza Nadleśnictwo Międzylesie. Średnia zasobność drewna dla lasów
nadleśnictwa wynosi około 361 m3/ha
Szacunkowa sprzedaż drewna do celów opalowych dla odbiorców z terenu Międzylesia wyniosła
21
w 2009 roku około 1 710 m3.
Duże obszary leśne zajmują wschodnią i zachodnią część gminy, głównie górzyste tereny obrębów,
gdzie lesistość wynosi odpowiednio: w Jodłowie (39,4%), Gniewoszowie (44,2%), Różance (54,5%),
Nowej Wsi (86,3%). Praktycznie 93% całej powierzchni lasów znajdujących się na terenie gminy
posiada ważne kategorie ochronności: 65% to lasy wodochronne, 30% lasy glebochronne, 5% lasy
uzdrowiskowo-klimatyczne. Przeważają górskie bory mieszane, górskie lasy mieszane i nizinne lasy
mieszane. W składzie gatunkowym lasów najliczniej występuje świerk oraz buk. Mniejsze zasoby to
jawor, modrzew, jodła, wiąz, brzoza. W podszyciu spotyka się niektóre z wymienionych wyżej
gatunków, a także jarzębinę, leszczynę i kruszynę. W runie: szczawik zajęczy, majownik dwulistny
i marzannę wonną. Najliczniejszą grupę drzew stanowią drzewa w wieku 60-100 lat (60%). Drzewa
w wieku 20-40 lat i ponad 120 lat stanowią 20%. Najmniejszy odsetek to drzewa w wieku 1-20 lat
(2%).
1.1.4
Ogólna charakterystyka infrastruktury budowlanej
Obiekty budowlane znajdujące się na terenie gminy różnią się wiekiem, technologią wykonania,
przeznaczeniem i wynikającą z powyższych parametrów energochłonnością. Spośród wszystkich
budynków wyodrębniono podstawowe grupy obiektów:
− budynki mieszkalne,
− obiekty użyteczności publicznej,
− obiekty handlowe, usługowe i przemysłowe – podmioty gospodarcze.
W sektorze budynków mieszkalnych i użyteczności publicznej (budynki edukacyjne, ochrony
zdrowia, urzędy, obiekty sportowe, obiekty o funkcji gastronomicznej) energia może być
użytkowana do realizacji celów takich jak: ogrzewanie i wentylacja, podgrzewanie wody,
gotowanie, oświetlenie, napędy urządzeń elektrycznych, zasilanie urządzeń biurowych i sprzętu
AGD. W budownictwie tradycyjnym energia zużywana jest głównie do celów ogrzewania
pomieszczeń. Zasadniczymi wielkościami, od których zależy to zużycie jest temperatura
zewnętrzna i temperatura wewnętrzna pomieszczeń ogrzewanych, a to z kolei wynika z
przeznaczenia budynku. Charakterystyczne minimalne temperatury zewnętrzne dane są dla
poszczególnych stref klimatycznych kraju.
22
Podział na te strefy pokazano na poniższym rysunku.
Obliczeniowa
minimalna
temperatura
zewnętrzna
danej
strefy klimatycznej:
•
I strefa (-16oC),
•
II strefa (-18oC),
•
III strefa (-20oC),
•
IV strefa (-22oC),
•
V strefa (-24oC).
Rysunek 1-6 Mapa stref klimatycznych Polski i minimalne temperatury zewnętrzne
Inne czynniki decydujące o wielkości zużycia energii w budynku to:
− zwartość budynku (współczynnik A/V) – mniejsza energochłonność to minimalna
powierzchnia ścian zewnętrznych i płaski dach;
− usytuowanie względem stron świata – pozyskiwanie energii promieniowania słonecznego –
mniejsza energochłonność to elewacja południowa z przeszkleniami i roletami opuszczanymi
na noc; elewacja północna z jak najmniejszą liczbą otworów w przegrodach; w tej strefie
budynku można lokalizować strefy gospodarcze, a pomieszczenia pobytu dziennego od strony
południowej;
− stopień osłonięcia budynku od wiatru;
− parametry izolacyjności termicznej przegród zewnętrznych;
− rozwiązania wentylacji wnętrz;
− świadome przemyślane wykorzystanie energii promieniowania słonecznego, energii gruntu.
Poniższy schemat ilustruje, jak kształtowały się technologie budowlane oraz standardy ochrony
cieplnej budynków w poszczególnych okresach. Po roku 1993 nastąpiła znaczna poprawa
23
parametrów energetycznych nowobudowanych obiektów, co bezpośrednio wiąże się z redukcją
strat ciepła, wykorzystywanego do celów grzewczych.
zużycie energii kWh/m2 rok
700
600
500
350
280
400
od
do
200
300
160
200
120
100
240
240
160
120
90
do 1966
1967 – 1985
1985 – 1992
1993 – 1997
od 1998
0
Rysunek 1-7 Przeciętne roczne zapotrzebowanie energii na ogrzewanie w budownictwie
mieszkaniowym w kWh/m2 powierzchni użytkowej
Orientacyjna klasyfikacja budynków mieszkalnych w zależności od jednostkowego zużycia
energii użytecznej w obiekcie podana jest w poniższej tabeli.
Tabela 1-6 Podział budynków ze względu na zużycie energii do ogrzewania
Rodzaj budynku
Zakres jednostkowego zużycia energii,
kWh/m2/rok
energochłonny
Powyżej 150
średnio energochłonny
120 do 150
standardowy
80 do 120
energooszczędny
45 do 80
niskoenergetyczny
20 do 45
pasywny
Poniżej 20
Ponadto na terenie gminy Międzylesie znajduje się duża ilość zabytków architektury i
budownictwa będących pod ochroną konserwatorską, co wyłącza budynki tego typu z możliwości
stosowania typowych przedsięwzięć termomodernnizacyjnych.
Na terenie gminy znajduje się 52 zabytki architektury wpisane do rejestru lub ewidencji
zabytków. Wśród nich są kościoły (14), budynki mieszkalne (14), zespoły pałacowe i zamki (3),
24
dwory (6), kaplice cmentarne (2), młyn (1), plebanie (1), ogrody (1), mosty (1), sukiennice (1),
drewniane domki tkaczy (2).
Do głównych obiektów będących pod ścisłą ochroną konserwatorską (zabytki wpisane do
rejestru) należą:
•
Zespół zamkowo-pałacowy z XVIII wieku (barokowo-renesansowy z gotycką Czarną
Wieżą),
•
Kościół barokowy pw. Bożego Ciała z XVII w.,
•
Kolumna Maryjna z 1698 r.,
•
Kościół cmentarny św. Barbary z XVI w.,
•
Barokowe Sukiennice z XVIII w.
•
Kościół poewangelicki z 1900 r.
•
Barokowe i renesansowe kamieniczki mieszczańskie,
•
Podcienione „Domy Tkaczy” z końca XVIII w.,
•
Ruiny zamku Szczerba,
•
Jaskinia „Solna Jama” w okolicach Gniewoszowa,
•
Drewniany kościółek z 1710 r. w Kamieńczyku,
•
Kościół NMP w Nowej Wsi.
•
1.1.4.1
Zabudowa mieszkaniowa
Na terenie Gminy Międzylesie można wyróżnić następujące rodzaje zabudowy mieszkaniowej:
jednorodzinną, w mniejszym stopniu rolniczą zagrodową oraz wielorodzinną. Dane dotyczące
budownictwa mieszkaniowego opracowano w oparciu Narodowy Spis Powszechny w 2002 roku
uzupełniony o informacje GUS do roku 2009.
Na koniec 2009 roku na terenie Gminy zlokalizowanych było 2680 mieszkań o łącznej
powierzchni użytkowej 209 265 m2 (wg danych GUS). Wskaźnik powierzchni mieszkalnej
przypadającej na jednego mieszkańca wyniósł 28 m2 i wzrósł w odniesieniu do 1995 roku o około
5 m2/osobę. Średni metraż przeciętnego mieszkania wynosił 78,1 m2 (2009 rok) i wzrósł w
odniesieniu do 1995 roku o około 2 m2/mieszkanie. Rosnące wskaźniki związane z gospodarką
mieszkaniową stanowią pozytywny czynnik świadczący o wzroście jakości życia społeczności
gminnej i stanowią podstawy do prognozowania dalszego wzrostu poziomu życia w następnych
latach.
25
W tabeli 1-7 i 1-8 zestawiono informacje na temat zmian w gospodarce mieszkaniowej.
Tabela 1-7 Statystyka mieszkaniowa z lat 1995 – 2009 dotycząca Gminy Międzylesie
Mieszkania oddane do użytku w
Mieszkania istniejące
danym roku
Rok
Liczba
sztuk
Powierzchnia
użytkowa
m2
Liczba
Powierzchnia użytkowa
sztuk
m2
1995
2 512
192 142
1
95
1996
2 514
192 479
2
337
1997
2 548
194 638
34
2159
1998
2 551
195 029
3
391
1999
2 560
195 822
9
793
2000
2 582
197 085
22
1263
2001
2 590
197 948
8
863
2002
2 600
198 861
10
913
2003
2 613
200 225
13
1364
2004
2 627
201 964
14
1739
2005
2 631
202 447
4
483
2006
2 639
203 357
8
910
2007
2 649
204 814
10
1 457
2008
2 665
207 339
16
2 525
2009
2 680
209 265
15
1 926
Na terenie Gminy występują głównie zabudowania indywidualne jednorodzinne. Porównując
liczbę budynków typu jednorodzinnego i wielorodzinnego zabudowa indywidualna stanowi około
80% wszystkich budynków.
Infrastruktura ta wznoszona była w przeważającej większości (ponad 76% budynków) przed
rokiem 1944, a więc w technologiach odbiegających pod względem cieplnym od obecnie
obowiązujących standardów (przyjmuje się, że budynki wybudowane przed 1989, a nie docieplone
do tej pory, wymagają termomodernizacji).
26
Tabela 1-8 Wskaźniki zmian w gospodarce mieszkaniowej
Trend z
Wskaźnik
Wielkość
Jedn.
lat 19952008
Gęstość zabudowy mieszkaniowej
gmina
powiat
województwo
kraj
11,1
25,0
35,5
30,0
2
m pow.uż/ha
2
m pow.uż/ha
2
m pow.uż/ha
2
m pow.uż/ha
Średnia powierzchnia mieszkania na 1 mieszkańca
gmina
powiat
województwo
kraj
28,0
25,0
24,6
24,6
m /osobę
2
m /osobę
2
m /osobę
2
m /osobę
Średnia powierzchnia mieszkania
gmina
powiat
województwo
kraj
78,1
66,9
67,1
70,6
m /mieszk.
2
m /mieszk.
2
m /mieszk.
2
m /mieszk.
Liczba osób na 1 mieszkanie
gmina
powiat
województwo
kraj
2,8
2,7
2,7
2,9
os./mieszk.
os./mieszk.
os./mieszk.
os./mieszk.
gmina
powiat
województwo
kraj
22,6
23,0
39,2
42,3
szt.
szt.
szt.
szt.
gmina
powiat
województwo
kraj
6,3
6,2
10,7
12,1
%
%
%
%
gmina
powiat
województwo
kraj
101,9
109,6
90,2
99,9
m /mieszk.
2
m /mieszk.
2
m /mieszk.
2
m /mieszk.
Liczba oddanych mieszkań w latach 1995-2008 na
1000 mieszkańców
Udział mieszkań oddawanych w latach 1995-2008 w
całkowitej liczbie mieszkań
Średnia powierzchnia oddawanego mieszkania w
latach 1995 - 2008
- trend spadkowy
- bez zmian
- trend wzrostowy
27
2
2
2
Liczbę budynków i mieszkań wybudowanych w całej Gminie w poszczególnych okresach
przedstawiono na rysunku 1-8, natomiast wielkość zaopatrzenia w energię cieplną na potrzeby
grzewcze ujmuje tabela 1-9.
60%
50%
50%
43%
Struktura wiekowa
budynków
40%
29%
30%
26%
Struktura wiekowa
mieszkań
20%
10%
6%
3% 2%
4%
1945-1970
1971-1978
7% 7%
7% 6%
8%
1979-1988
1989-2002
2002-2009
3%
0%
przed 1918
1918-1944
Rysunek 1-8 Struktura wiekowa budynków i mieszkań w Gminie Międzylesie
Tabela 1-9 Potrzeby cieplne zabudowy mieszkaniowej w Gminie Międzylesie (energia użyteczna –
bez sprawności systemów grzewczych)
Budynki jednorodzinne
Zapotrzebow
Okres
budowy
Powierzchnia
anie na
Budynki wielorodzinne
Powierzchn
Zapotrzebow
anie na
ia
ciepło
m
2
Budynki łącznie
Powierzchnia
zapotrzebowanie
na ciepło
ciepło
GJ/a
m
2
GJ/a
m
2
GJ/a
przed 1918
34092
27358
63793
51193
97885
78551
1918-1944
27731
22254
28552
22913
56283
45166
1945-1970
2828
2000
1413
999
4241
3000
1971-1978
2732
1932
6121
4329
8853
6262
1979-1988
8657
6136
7128
5041
15803
11177
1989-2002
9068
4440
5815
2847
14883
7287
2002-2008
11317
3803
0
0
11317
3803
RAZEM
96443
67923
112822
87323
209265
155246
Budynki wielorodzinne stanowią około 21 % udziału w łącznej liczbie budynków mieszkalnych
gminy. Średnia powierzchnia budynku wielorodzinnego wynosi około 567 m2, a budynku
jednorodzinnego około 126 m2. Należy jednak pamiętać, że w budynkach tzw. jednorodzinnych
28
występują niekiedy dwa mieszkania, co powoduje, że średnia powierzchnia mieszkania
w budynkach jednorodzinnych wynosi około 104 m2, natomiast średnia powierzchnia mieszkania
w budynkach wielorodzinnych wynosi około 64 m2.
Ogólny stan zasobów mieszkaniowych jest w zasadzie bardzo podobny do sytuacji województwa
dolnośląskiego. Generalnie w całej Gminie zastosowane technologie w budynkach zmieniały się
wraz z upływem czasu i rozwojem technologii wykonania materiałów budowlanych oraz
wymogów normatywnych. Począwszy od najstarszych budynków, w których zastosowano mury
wykonane z cegły oraz kamienia wraz z drewnianymi stropami, kończąc na budynkach
najnowocześniejszych, gdzie zastosowano ocieplenie przegród budowlanych materiałami
termoizolacyjnymi.
Na podstawie diagnozy stanu aktualnego zasobów mieszkaniowych w Gminie można stwierdzić,
że bardzo duży udział w strukturze stanowią budynki charakteryzujące się często złym stanem
technicznym oraz niskim stopniem termomodernizacji, a częściowo brakiem instalacji centralnego
ogrzewania (ogrzewanie piecowe).
Nadal około 36% mieszkań w gminie ogrzewanych jest przy wykorzystaniu pieców, głównie
kaflowych, które charakteryzują się niską sprawnością energetyczną oraz duża niewygodą
w eksploatacji.
70%
66,0%
60%
50%
40%
29,4%
30%
20%
10%
1,0%
0,5%
1945-1970
1971-1978
2,6%
0,4%
0%
1989-2002
2002-2009
0%
przed 1918
1918-1944
1979-1988
Rysunek 1-9 Struktura wiekowa mieszkań z ogrzewaniem piecowym*
* dane o ilości mieszkań z ogrzewaniem piecowym zestawiono na podstawie opracowania GUS
„Podstawowe informacje ze spisów powszechnych” i analiz własnych. Wg danych statystycznych
do kategorii ogrzewanie piecowe zaliczono: piece kaflowe na węgiel, piece przenośne na paliwo
stałe oraz piece kaflowe z wmontowanymi grzałkami elektrycznymi.
29
Należy dążyć do stymulowania i zachęcania do oszczędzania energii w budynkach mieszkalnych,
co może odbywać się za pomocą uświadamiania społeczeństwa poprzez prowadzenie akcji
promujących efektywnościowe zachowania (organizowanie tematycznych spotkań, przedstawiania
problemów w lokalnej prasie, na stronie internetowej Gminy), a także poprzez prowadzenie punktu
informacyjno – doradczego w Urzędzie Miasta i Gminy.
1.1.4.2
Obiekty handlowe, usługowe, przedsiębiorstw produkcyjnych
W Gminie Międzylesie podstawową rolę odgrywają usługi oraz drobne wytwórstwo, a więc
obiekty cechujące się zróżnicowanymi potrzebami energetycznymi począwszy od cech budynków
mieszkalnych, administracyjnych, poprzez budynki warsztatów, a kończąc na halach
produkcyjnych. Struktura zapotrzebowania energii w tego typu obiektach jest niejednorodna
i często zmienna w czasie. Na potrzeby niniejszego raportu przeprowadzona została dobrowolna
ankietyzacja wśród wybranych podmiotów gospodarczych. Szczegółowe wyniki tej ankietyzacji
pokazano w dalszej części opracowania.
30
2
Ocena stanu istniejącego
2.1 Inwentaryzacja
W ramach inwentaryzacji na potrzeby określenia stanu istniejącego w zakresie sytuacji
energetycznej w gminie oraz oceny oddziaływania systemów energetycznych na środowisko
wykorzystano:
− dostępne dane statystyczne publikowane przez GUS,
− informacje przekazane przez Urząd Miasta i Gminy Międzylesie dotyczące:
o obiektów użyteczności publicznej i mieszkalnych zarządzanych przez gminę
(ankietyzacja, dane o zużyciu nośników energii dla wybranych obiektów),
o systemu oświetlenia ulicznego na terenie miasta (inwentaryzacja z 2009 roku),
o dostępne opracowania o stanie środowiska na terenie Gminy Międzylesie,
o wybrane informacje z Miejscowych Planów Zagospodarowania Przestrzennego,
o wybrane informacje dotyczące podmiotów prowadzących działalność gospodarczą na
terenie gminy.
− informacje przekazane przez firmy usługowe, produkcyjne, które odpowiedziały na
skierowane do nich ankiety.
− informacje z dokumentów z zakresu energetyki i ochrony środowiska szczebla powiatowego
i wojewódzkiego.
2.1.1
Ankietyzacja – obiekty użyteczności publicznej i budynki mieszkalne należące do gminy
Na obszarze miasta znajdują się budynki użyteczności publicznej o zróżnicowanym przeznaczeniu,
wieku i technologii wykonania. Na potrzeby niniejszego opracowania jako budynki użyteczności
publicznej przyjęto obiekty zlokalizowane na terenie gminy administrowane przez Urząd Miasta
i Gminy. W celu pozyskania wiarygodnych danych przeprowadzona została ankietyzacja
skierowana bezpośrednio do administratorów poszczególnych obiektów. Wykaz tych obiektów
przedstawia tabela 2-1.
Ponadto na podstawie ankiet przeprowadzono analizę kosztów poniesionych na zakup paliw i
energii w rozpatrywanych obiektach.
31
Na wszystkie skierowane ankiety do tej grupy obiektów otrzymano odpowiedzi. Ponadto z Urzędu
Miasta i Gminy uzyskano podstawowe informacje o powierzchni użytkowej, sposobie ogrzewania
i stanie termomodernizacji budynków mieszkalnych będących w posiadaniu gminy.
Tabela 2-10 Wykaz budynków użyteczności publicznej Gminy
Powierzchnia
Lp.
1
2
Nazwa podmiotu
użytkowa
m2
Sposób ogrzewania
440
kotłownia na paliwo stałe
482
288
Biblioteka Publiczna
Samorządowa Szkoła Podstawowa w
Długopolu Górnym
3
Długopolu Górnym, stołówka, kuchnia,
biblioteka, zastępcza sala gimn.
Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w
4
5
6
7
8
9
10
11
563
Międzylesiu
Samorządowe Gimnazjum nr 2
902
Domaszkowie
Samorządowe Przedszkole w
Międzylesiu
825
Przychodnia w Międzylesiu
821
Samorządowe Przedszkole w
Domaszkowie
1 208
Samorządowa Szkoła Podstawowa
lokalna sieć ciepłownicza
bud B w Goworowie
257
Samorządowa Szkoła Podstawowa
bud A w Gowotowie
764
lokalna sieć ciepłownicza
Domaszkowie
1 877
12
Urząd Miasta i Gminy w Międzylesiu
1 441
kotłownia gazowa
13
Zespół Szkół w Międzylesiu
5361
Kotłownia gazowa
14.
Dom Kultury +OSP w Domaszkowie
RAZEM
552
15781
32
-
Dane o gminnych budynkach mieszkalnych pokazano w tabeli 2-2.
Tabela 2-2 Wykaz budynków mieszkalnych i mieszkań należących do Gminy
Liczba
Lp.
Adres
Liczba
Rok
mieszkańc
mieszka budowy/Wi
ów
os.
ń
ek budynku
mieszk.
rok/lata
Powierzchnia
użytkowa
Sposób
ogrzewania
m2
1
Kościelna 12
3
1
b.d.
54,56
indywidualne
2
Lipowa 3
17
6
1897
311,45
indywidualne
3
Lipowa 5
8
5
1899
237,52
indywidualne
4
Lipowa 25
21
8
1972
293,09
indywidualne
5
Plac Wolności 2
17
8
1863
539,62
indywidualne
6
Plac Wolności 5
24
10
1898
484,36
indywidualne
7
Plac Wolności 8
11
5
1882
370,29
indywidualne
8
Plac Wolności 9
11
6
1884
401,05
indywidualne
9
Plac Wolności 10
4
4
1892
203,4
indywidualne
10
Plac Wolności 11
4
2
1862
297,42
indywidualne
11
Plac Wolności 12
5
1
1837
129,81
indywidualne
12
Plac Wolności 13
18
3
1837
209,2
indywidualne
13
Plac Wolności 13 A
1
1
b.d.
171,2
indywidualne
14
Plac Wolności 15
3
2
1828
578,95
indywidualne
15
Plac Wolności 26 A
10
4
1849
240,07
indywidualne
16
Plac Wolności 27
9
4
1892
309,94
indywidualne
17
Plac Wolności 28
14
8
1875
387,06
indywidualne
18
Plac Wolności 29
9
5
1875
252,87
indywidualne
19
Plac Wolności 30 A
4
2
1920
145,77
indywidualne
20
Plac Wolności 37
4
2
1852
179,99
indywidualne
21
Plac Wolności 40
10
4
1830
444,54
indywidualne
22
Plac Wolności 41
9
3
1838
150,16
indywidualne
23
Powstańców Śląsk. 4
12
8
1793
399,5
indywidualne
24
9
4
1798
172,89
indywidualne
25
2
2
b.d.
350,83
26
Słowackiego 6
12
4
1842
204,62
33
kotłownia
gazowa
indywidualne
27
Słowackiego 7
20
7
1852
272,36
indywidualne
28
Słowackiego 15
8
3
1905
118,41
indywidualne
29
Sobieskiego 7
11
5
1867
245,25
indywidualne
30
Sobieskiego 15
14
3
1859
275,36
indywidualne
31
Sobieskiego 17
13
6
1865
277,42
indywidualne
32
Syrokomli 5
10
3
1907
125,88
indywidualne
33
Tysiąclecia 15
6
3
1973
151,36
indywidualne
34
Tysiąclecia 16
8
2
b.d.
175,04
indywidualne
3
1
1998
117,14
indywidualne
35
Polna 10(dawniej
Tysiąclecia 18)
36
Waryńskiego 5
11
5
1881
324,05
indywidualne
37
Waryńskiego 9
21
10
1788
791,25
indywidualne
38
Waryńskiego 10
15
8
1830
291,29
indywidualne
39
Waryńskiego 12
12
7
1873
301,82
indywidualne
40
Wrayńskiego 13
18
10
1869
372,38
indywidualne
41
Waryńskiego 14
15
8
1857
367,11
indywidualne
42
Waryńskiego 16
10
7
1829
344,06
indywidualne
43
Waryńskiego 17
12
4
1834
223,3
indywidualne
44
Waryńskiego 19
10
4
1828
237,83
indywidualne
45
Waryńskiego 20
9
6
1821
313,33
indywidualne
46
Wojska Polskiego 3
12
8
1890
387,45
indywidualne
47
Wojska Polskiego 7
19
6
1860
328,92
indywidualne
48
Wojska Polskiego 9
10
6
1860
270,46
indywidualne
49
Wojska Polskiego 10
7
4
1890
265,03
indywidualne
50
Wojska Polskiego 20
8
4
1810
308,94
indywidualne
51
Wojska Polskiego 22
19
8
1840
406,59
indywidualne
52
Wojska Polskiego 24
12
7
1840
300,02
indywidualne
53
Wojska Polskiego 48
28
8
1890
454,29
indywidualne
54
Boboszów 11
2
1
1865
147,01
indywidualne
55
Boboszów 62
2
2
b.d.
104,82
indywidualne
56
Długopole Górne 48
16
5
1908
227,29
indywidualne
57
20
6
b.d.
317,67
indywidualne
58
4
4
1890
243,47
indywidualne
34
59
60
61
62
63
Domaszków Górna 24
Domaszków
Kolejowa 47
Domaszków
Kolejowa 62
Domaszków
Międzyleska 20
Domaszków
Międzyleska 22
10
3
1874
147,65
indywidualne
9
4
1908
164,65
indywidualne
16
7
1891
295,91
indywidualne
24
14
1898
661,49
indywidualne
6
5
b.d.
228,31
indywidualne
64
Gniewoszów 10
2
2
b.d.
147,96
indywidualne
65
Goworów 14
6
4
1900
344,63
indywidualne
66
Goworów 15
5
2
1897
265,63
indywidualne
67
Goworów 60
13
6
1906
335,42
indywidualne
68
Jaworek 13
17
5
1998
333,25
indywidualne
69
Jodłów 20
11
3
b.d.
211,21
indywidualne
70
Lesica 5
3
1
1860
75,11
indywidualne
71
Lesica 9
1
1
1878
22,89
indywidualne
72
Nagodzice 40
2
1
1876
60,2
indywidualne
73
Pisary 41
3
2
1907
114,22
indywidualne
74
Roztoki 12
7
1
b.d.
61,19
indywidualne
75
Roztoki 16
12
3
1868
203,6
indywidualne
76
Roztoki 19
8
3
1873
271,29
indywidualne
77
Roztoki 27
17
5
1905
377,85
indywidualne
78
Roztoki 34
5
1
1890
45,04
indywidualne
79
Różanka 3
9
4
1875
340,55
indywidualne
80
Różanka 9
8
3
1865
193,56
indywidualne
81
Różanka 12
4
1
b.d.
62,06
indywidualne
82
Różanka 27
4
1
1787
15,74
indywidualne
83
Różanka 50
4
3
1901
283,51
indywidualne
84
Różanka 53
10
5
1897
454,83
indywidualne
85
Szklarnia 26
6
2
b.d.
182,17
indywidualne
86
Szklarnia 33
4
2
b.d.
119,71
indywidualne
35
2.1.2
Ankietyzacja – obiekty produkcyjne, handel i usługi
Na potrzeby opracowania niniejszego audytu przeprowadzona została dobrowolna ankietyzacja
wśród wybranych podmiotów gospodarczych, w wyniku której otrzymano częściowe informacje
na temat ww. grupy odbiorców. W dalszych analizach do obliczenia potrzeb energetycznych w tej
grupie
odbiorców poza informacjami
ankietowymi,
przyjęto
dane
z
przedsiębiorstw
energetycznych oraz własne wskaźniki obliczeniowe. Na ankiety skierowane do tej grupy
użytkowników energii otrzymano 5 odpowiedzi.
Pozyskano również dane z Urzędu Miasta i Gminy dotyczące powierzchni obiektów, w których
prowadzona jest działalność gospodarcza. Przedstawiają się one następująco:
− powierzchnia obiektów, w których prowadzona jest działalność gospodarcza przez osoby
fizyczne – 12 558,67 m2;
− powierzchnia obiektów, w których prowadzona jest działalność gospodarcza przez osoby
prawne – 27 553,38 m2.
Do podmiotów gospodarczych na terenie gminy o znaczącym zużyciu energii można zaliczyć:
− obiekty PKP S.A.;
− Instytut Elektrotechniki;
− Tartak-Domaszków.
2.1.3
Współpraca z samorządem lokalnym
Podstawowym problemem spotykanym w gminach jest brak wyspecjalizowanej jednostki
zajmującej się problematyką energetyczną gminy. W gminach małych pod względem liczby
ludności, takich jak Międzylesie, gdzie złożoność i ilość problemów związanych z gospodarką
energetyczną nie jest duża, tworzenie oddzielnego pełnego etatu dla specjalisty energetyka może
okazać się w perspektywie czasowej niepotrzebne. Alternatywą może być stworzenie w dwóch lub
więcej gminach sąsiednich niepełnych etatów, na których zatrudniona by była jedna odpowiednio
do tego zadania przygotowana osoba. Specjalista taki, mógłby przede wszystkim uporządkować
gospodarkę energetyczną, prowadzić monitoring zużyć i kosztów nośników energetycznych oraz
wody, przede wszystkim w budynkach użyteczności publicznej. Na podstawie analiz
i przygotowanych przez niego raportów w sposób logiczny mogłyby być podejmowane decyzje
inwestycyjne, tzn. w pierwszej kolejności zabiegom modernizacyjnym podlegały by te budynki,
36
w których stwierdzono największe jednostkowe zużycia energii (np. GJ/m2 powierzchni
ogrzewanej) oraz największe jednostkowe koszty (np. zł/m2). Ponadto, co bardzo ważne dokonałby
przeglądu wszystkich umów i w razie potrzeby zweryfikował taryfy (bardzo często taryfy dobrano
wiele lat wcześniej i ich nie weryfikowano, co generuje często duże koszty stałe związane z mocą
zamówioną). Najistotniejszą sprawą w działalności Specjalisty ds. energetyki jest to, aby ta osoba
zajmowała się rzeczywiście swoim zakresem zadań i właśnie z tej działalności była rozliczana,
natomiast częstą praktyką jest zwiększanie obowiązków innym pracownikom właśnie o zakresy
energetyczne, które albo nie posiadają odpowiedniej wiedzy, albo wystarczającej ilości czasu
na dodatkowe działania.
Lokalna współpraca samorządów gminnych w zakresie zagadnień energetycznych może
sprowadzać się do koordynowania i występowania do zakładów energetycznych w sprawie
wspólnych interesów, np. budowa lub rozbudowa sieci gazowej i elektroenergetycznej.
2.1.4
Współpraca z przedsiębiorstwami energetycznymi
Na tym tle istotne znaczenie, dla strategii rozwoju gmin i przedsiębiorstw energetycznych mają
przepisy ustawy – Prawo energetyczne, dotyczące obowiązku opracowywania przez
przedsiębiorstwa planów rozwoju poszczególnych systemów sieciowych oraz opracowywania
przez gminy założeń do planów oraz planów zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa
gazowe. Zgodnie z tymi przepisami, przedsiębiorstwa „sieciowe” mają obowiązek sporządzania,
na okresy nie krótsze niż trzy lata, planów rozwoju dla obszaru swojego działania, uwzględniając
miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego (kierunki rozwoju gminy). Plany te muszą
m.in. określać:
− przewidywany zakres dostarczania paliw gazowych, energii elektrycznej lub ciepła,
− przedsięwzięcia w zakresie modernizacji, rozbudowy albo budowy sieci oraz ewentualnych
nowych źródeł paliw gazowych, energii elektrycznej lub ciepła, w tym źródeł
niekonwencjonalnych i odnawialnych,
− przedsięwzięcia racjonalizujące zużycie paliw i energii u odbiorców,
− przewidywany sposób finansowania inwestycji,
− przewidywane przychody niezbędne do realizacji planów,
− przewidywany harmonogram realizacji inwestycji.
37
Plan rozwoju przedsiębiorstwa energetycznego powinien zapewniać minimalizację nakładów
i kosztów ponoszonych przez przedsiębiorstwo tak, aby w poszczególnych latach nie nastąpił
nadmierny wzrost cen i stawek opłat, przy zapewnieniu ciągłości, niezawodności i jakości
dostaw. Jednocześnie przedsiębiorstwo to ma obowiązek współpracować z odbiorcami
i gminami, a w szczególności przekazywać informacje o przedsięwzięciach wpływających na
pracę urządzeń przyłączonych do sieci, albo zmianę warunków przyłączenia lub dostawy, a także
informacje niezbędne dla zapewnienia spójności między planem rozwoju przedsiębiorstwa,
a założeniami do planu i „planem zaopatrzenia w energię i paliwa gminy”.
Projekty planów rozwoju sieci elektroenergetycznych i gazowniczych podlegają uzgodnieniu
z Prezesem URE, natomiast wyłączone z tego obowiązku są plany rozwoju systemów
ciepłowniczych. Wynika to stąd, że sieci elektroenergetyczne i gazownicze mają zasięg
ogólnokrajowy i międzynarodowy, natomiast sieci ciepłownicze mają zasięg lokalny,
a zaopatrzenie w ciepło stanowi zadanie własne gmin.
Jednocześnie zgodnie z ustawą zarząd gminy opracowuje projekt założeń do planu zaopatrzenia
w energię i paliwa gminy lub jej części, który powinien określać:
− ocenę stanu aktualnego i przewidywanych zmian zapotrzebowania na ciepło, energię
elektryczną i paliwa gazowe,
− przedsięwzięcia racjonalizujące użytkowanie ciepła, energii elektrycznej i paliw gazowych,
− możliwości wykorzystania istniejących nadwyżek i lokalnych zasobów paliw i energii,
z uwzględnieniem
skojarzonego
wytwarzania
ciepła
i
energii
elektrycznej
oraz
zagospodarowania ciepła odpadowego z instalacji przemysłowych,
− zakres współpracy z innymi gminami.
Jeśli plany przedsiębiorstw energetycznych nie zapewniają realizacji tych założeń, wówczas
zarząd gminy opracowuje projekt planu zaopatrzenia…, który powinien zawierać:
− propozycje w zakresie rozwoju i modernizacji poszczególnych systemów zaopatrzenia
w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, wraz z uzasadnieniem ekonomicznym,
− harmonogram realizacji zadań,
− przewidywane koszty realizacji planowanych przedsięwzięć oraz źródła ich finansowania.
Ustawa zobowiązuje przedsiębiorstwa energetyczne do nieodpłatnego udostępnienia zarządowi
gminy informacji i przedstawienia propozycji niezbędnych do opracowania projektu założeń do
38
„planu zaopatrzenia w energie i paliwa dla gminy”. Każde przedsiębiorstwo musi więc określić
swoje możliwości rozwojowe i przedstawić ofertę pokrycia potrzeb energetycznych gminy.
Procedurę legislacyjną związana ze sporządzeniem projektu założeń i projektu planu
w powiązaniu z planami przedsiębiorstw energetycznych przedstawia poniższy rysunek.
Rysunek 2-10 Procedury legislacyjne projektu założeń i ich związek z planami rozwoju
przedsiębiorstw energetycznych
39
Realizacja założeń do planu lub planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe
wymaga stworzenia systemu monitorowania ujętych w nim zadań. Monitoring powinien stanowić
część składową systemu zarządzania gospodarką energetyczną gminy. Okresowa analiza
wyników monitorowania powinna stanowić narzędzie pomocne przy podejmowaniu bieżących
decyzji w zakresie zarządzania energią w gminie.
2.2 Systemy energetyczne – wprowadzenie
Zaopatrzenie w energię jest jednym z podstawowych czynników niezbędnych dla egzystencji
ludności, jednak wydobycie paliw i produkcja energii stanowi jeden z najbardziej niekorzystnych
rodzajów oddziaływania na środowisko. Jest to wynikiem zarówno ogromnej ilości użytkowanej
energii, jak i istoty przemian energetycznych, którym energia musi być poddawana w celu
dostosowania do potrzeb odbiorców.
Gmina Międzylesie należy do grupy małych gmin w kraju pod względem liczby ludności, która
obecnie kształtuje się na poziomie 7,5 tysiąca mieszkańców. Podobnie jak wiele innych gmin
w Polsce, boryka się z szeregiem problemów technicznych, ekonomicznych, środowiskowych
i społecznych we wszystkich dziedzinach jej funkcjonowania.
Jedną z najistotniejszych dziedzin funkcjonowania gminy jest gospodarka energetyczna, czyli
zagadnienia związane z zaopatrzeniem w energię, jej użytkowaniem i gospodarowaniem
na terenie gminy w celu zapewnienia bezpieczeństwa i równości w dostępie nośników energii.
2.2.1
Grupy użytkowników energii – podział odbiorców mediów energetycznych
Odbiorcami energii w Gminie Międzylesie są głównie obiekty mieszkalne (77,6 % udziału
w rynku energii), w następnej kolejności handle, usługi i przemysł (16,6 %) oraz obiekty
użyteczności publicznej (5,0 %) i oświetlenie uliczne (0,8 %).
Udział poszczególnych odbiorców w zapotrzebowaniu na energię (energia łącznie na wszystkie
cele) przedstawia się następująco:
40
Użyteczność
publiczna
5,0%
Handel, usługi,
przedsiębiorstwa
16,5%
Mieszkalnictwo
77,8%
Oświetlenie ulic
0,8%
Rysunek 2-11 Udział poszczególnych grup odbiorców w zapotrzebowaniu na energię w 2009 roku
Udział poszczególnych odbiorców w rynku ciepła przedstawia się następująco:
Użyteczność
publiczna
5,0%
Handel, usługi,
przedsiębiorstwa
14,4%
Mieszkalnictwo
80,6%
Rysunek 2-12 Udział poszczególnych grup odbiorców w zapotrzebowaniu na moc cieplną w 2009
roku
41
Użyteczność
publiczna
5,0%
Handel, usługi,
przedsiębiorstwa
13,9%
Mieszkalnictwo
81,1%
Rysunek 2-13 Udział poszczególnych grup odbiorców w zapotrzebowaniu na ciepło
w 2009 roku
Udział poszczególnych odbiorców w zużyciu sieciowych nośników energii (energia elektryczna,
gaz ziemny) przedstawia się następująco:
Przemysł
4,6%
Produkcja,
handel, usługi,
użyteczność
publiczna
20,9%
Cele komunalnobytowe
74,5%
Rysunek 2-14 Udział poszczególnych grup odbiorców w zużyciu gazu ziemnego w 2009 roku na
terenie gminy
42
Mieszkalnictwo
45,2%
Oświetlenie ulic
7,7%
Użyteczność
publiczna
2,9%
Handel, usługi,
przedsiębiorstwa
44,3%
Rysunek 2-15 Udział poszczególnych grup odbiorców w zużyciu energii elektrycznej w 2009 roku
na terenie gminy
2.2.2
Bilans energetyczny Gminy
Bilans energetyczny Gminy przedstawia przegląd potrzeb energetycznych poszczególnych grup
odbiorców wraz ze sposobem ich pokrywania oraz strukturę użytkowania poszczególnych
nośników energii i paliw.
Wielkość rynku energii (energia użyteczna łącznie na wszystkie cele) wynosi około 66,4 GWh/rok
(239,1 TJ). Energia finalna1 zużywana przez odbiorców zlokalizowanych na terenie gminy wynosi
około 107,5 GWh/rok (386,9 TJ).
Wielkość rynku ciepła (ogrzewanie, ciepła woda użytkowa, ciepło do celów bytowych oraz ciepło
dla przedsiębiorstw produkcyjnych itp.) w zapotrzebowaniu na moc wynosi około 33,2 MW,
w zapotrzebowaniu energii 226,8 TJ/rok.
1
Energia finalna - ilość energii użytecznej uzyskana z paliwa po uwzględnieniu strat wynikających z konwersji, transportu
etc.
43
Strukturę zużycia paliw i energii na wszystkie cele (ogrzewanie, cele bytowe, przygotowanie
cwu, oświetlenie) oraz dla rynku ciepła (bez zużycia energii elektrycznej na oświetlenie)
przedstawiono na kolejnych rysunkach (rysunki 2-7 do 2-8). Dane bilansowe przedstawiono
również tabelarycznie (tabela 2-1 oraz 2-3).
drewno
8,6%
olej opałowy
3,3%
energia
elektryczna
8,6%
Gaz LPG
1,5%
gaz ziemny
9,1%
węgiel
68,9%
Rysunek 2-16 Struktura zużycia paliw i energii na wszystkie cele łącznie w Gminie
Międzylesie
44
olej opałowy
3,3%
drewno
8,6%
energia
elektryczna
8,6%
Gaz LPG
1,5%
gaz ziemny
9,1%
węgiel
68,9%
Rysunek 2-17 Struktura zużycia paliw i energii na cele grzewcze (ogrzewanie pomieszczeń,
c.w.u., cele bytowe, technologia)
Tabela 2-11 Zestawienie zapotrzebowania energetycznego Gminy Międzylesie na moc
Zapotrzebowanie Gminy Międzylesie na moc
Powierzchnia
L.p.
Wyszczególnienie
Potrzeby
Potrzeby
Potrzeby
grzewcze
c.w.u.
bytowe
elektr.
MW
MW
MW
MW
cieplnych
MW
209 265
22,05
3,14
1,58
2,70
26,8
12 390
1,49
0,12
0,05
0,25
1,7
40 142
4,01
0,6
0,16
2,81
4,8
m
1
2
3
4
Mieszkalnictwo
Użyteczność
publiczna
Handel, usługi,
przedsiębiorstwa
2
Oświetlenie ulic
SUMA
Suma
Potrzeby
użytkowa
potrzeb
0,14
261 798
27,6
3,9
45
1,8
5,9
33,2
Zapotrzebowanie Gminy Międzylesie na energię
Powierzchnia
L.p.
Wyszczególnienie
Potrzeby
Potrzeby
Potrzeby
grzewcze
c.w.u.
bytowe
elektr.
GJ
GJ
GJ
MWh
cieplnych
GJ
209 265
155 246
20 927
7 719
5 652
183 891
12 390
11 151
124
139
188
11 415
40 142
24 487
6 222
803
2 898
31 512
m
1
Mieszkalnictwo
Użyteczność
2
publiczna
Handel, usługi,
3
przedsiębiorstwa
4
2
Oświetlenie ulic
SUMA
Suma
Potrzeby
użytkowa
potrzeb
504
261 798
190 884
27 272
8 661
9 242
226 818
Tabela 2-12 Zestawienie zapotrzebowania Gminy Międzylesie na energię
Tabela 2-13 Bilans paliw i energii dla Gminy Międzylesie za rok 2009
L.p.
Rodzaj paliwa
Jednostka
Roczne zużycie
1
Propan - butan
Mg/rok
123
2
Węgiel kamienny - piece
Mg/rok
6 147
3
Węgiel - kotły komorowe
Mg/rok
5 279
4
Węgiel - kotły retortowe
Mg/rok
156
5
Drewno i odpady drzewne
Mg/rok
2 559
6
3
Olej opałowy
m /rok
3
345
7
Gaz ziemny
tys. m /rok
1 011
8
Energia elektryczna
MWh/rok
9 242
46
2.2.3
System ciepłowniczy
W Gminie Międzylesie nie funkcjonuje typowy scentralizowany system ciepłowniczy2.
Budynki mieszkalne w Gminie zasilane są głównie z pieców węglowych oraz przydomowych
kotłowni indywidualnych.
Podstawowym nośnikiem energii wykorzystywanym w Gminie do celów grzewczych są paliwa
stałe, głównie węglowe, następnie gaz ziemny oraz w niewielkim stopniu olej, gaz płynny
i energia elektryczna. Struktura zużycia paliwa do celów ogrzewania pomieszczeń wynika z kilku
elementów, przede wszystkim paliwa stałe są paliwami najtańszymi.
olej
3,2%
gaz ziemny
5,6%
propan - butan
0,2%
energia
elektryczna
3,9%
węgiel
77,2%
drewno
9,8%
Rysunek 2-18 Struktura zużycia paliw i energii na cele ogrzewania pomieszczeń
Ceny paliw ciekłych stanowią barierę w stosowaniu ich do celów grzewczych, dlatego ich
znaczenie w bilansie energetycznym jest niewielkie i prawdopodobnie nadal będzie maleć,
pomimo powszechnej dostępności tych paliw.
2
Autorzy niniejszego opracowania przyjęli, że scentralizowany system ciepłowniczy poza infrastrukturą (źródło, sieć
dystrybucyjna, wymienniki ciepła) posiadać musi odpowiedni sposób rozliczania poparty taryfą, a co za tym idzie przedsiębiorstwo
zarządzające systemem musi posiadać koncesję. Zgodnie z Ustawą Prawo Energetyczne uzyskania koncesji wymaga wykonywanie
działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania ciepła w źródłach o łącznej mocy zainstalowanej cieplnej przekraczającej 5 MW, a
więc większej niż moce kotłowni znajdujące się na terenie Gminy Międzylesie.
47
Budowa od podstaw lokalnego systemu ciepłowniczego opartego na węglu lub innych kopalnych
nośnikach energii w przypadku Gminy Międzylesie jest nieopłacalna, ze względu na wysokie
koszty sieci ciepłowniczej oraz rozproszoną zabudowę.
Nie można, jednak wykluczać budowy w przyszłości układów wyspowych zasilających kilka
budynków opartych o odnawialne źródła energii lub ekologiczne technologie spalania czystych
paliw jak, gaz ziemny (np.: w przypadku nowych inwestycji związanych z budową budynków
mieszkalnych wielorodzinnych).
2.2.4
System gazowniczy
Dystrybucją gazu ziemnego dla odbiorców indywidualnych i instytucjonalnych na terenie gminy
zajmuje się Dolnośląska Spółka Gazownictwa sp. z o.o. Dolnośląska Spółka Gazownictwa
wchodzi w skład Grupy Kapitałowej Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo (PGNiG), lecz
stanowi samodzielny podmiot prawa handlowego.
Rysunek 2-19 Obszar działania Dolnośląskiej Spółki Gazownictwa
Obszar Zakładu Gazowniczego Wałbrzych zasilany jest poprzez gazociąg przesyłowy wysokiego
ciśnienia DN 300 relacji Ołtaszyn – Kudowa oraz gazociąg podwyższonego średniego ciśnienia
DN 300/250 relacji Lubiechów – Kłodzko.
48
2.2.4.1
Informacje ogólne
Gmina Międzylesie posiada system gazowniczy głównie obsługujący odbiorców z terenu miasta
Międzylesie. Blisko 98% sieci gazowniczej zlokalizowanej jest w mieście Międzylesie.
Główne linie gazociągu średniego ciśnienia przebiegają z kierunku od Bystrzycy Kłodzkiej.
W skład systemu gazowniczego na terenie miasta wchodzą również:
− stacja redukcyjna I stopnia o wydajności nominalnej 1500 m3/h zlokalizowana przy
ul. Syrokomli; wg informacji DSG Sp. z o.o. stan techniczny stacji jest dobry;
− stacja redukcyjna II stopnia o wydajności nominalnej 1500 m3/h zlokalizowana przy
ul. Syrokomli; wg informacji DSG Sp. z o.o. stan techniczny stacji jest dobry;.
Długość sieci rozdzielczej na terenie gminy wynosi 8,15 km (wg danych DSG Sp. z o.o. na rok
2009), w tym rurociągi średniego ciśnienia stanowią 372 m.
2.2.4.2
Odbiorcy i zużycie gazu
Sumaryczne zużycie gazu na terenie Gminy Międzylesie z podziałem na ilość i charakter
odbiorców przedstawiono w poniższych tabelach.
Tabela 2-14 Ilość i grupy odbiorców gazu ziemnego na terenie gminy
Odbiorcy gazu
Gospodarstwa domowe
Rok
Ogółem
odbiorcy
Razem
Inni odbiorcy
W tym do celów
przedsiębiorstwa
c.o.
produkcyjne
handel, usługi,
użyteczność
publiczna
2004
851
830
130
2
19
2005
848
829
133
2
17
2006
852
838
141
2
12
2007
856
842
147
2
12
2008
857
843
160
2
12
2009
854
843
166
3
8
49
Tabela 2-15 Zużycie gazu ziemnego z podziałem na grupy odbiorców
Rok
Ogółem
odbiorcy
Zużycie gazu w ciągu roku w tys. m3
Gospodarstwa domowe
Inni odbiorcy
handel, usługi,
W tym do
przedsiębiorstwa
Razem
użyteczność
celów c.o.
produkcyjne
publiczna
2004
558,4
282,2
140,6
1,5
274,7
2005
578,9
289,1
170,4
6,0
283,8
2006
569,3
357,5
229,2
11,6
200,2
2007
509,9
386,4
230,8
8,3
115,2
2008
527,7
399,0
281,4
11,7
117,0
2009
560,5
417,7
205,8
25,6
117,2
zużycie gazu, tys. m3/rok
450
400
Gospodarstwa
domowe
350
300
250
Przedsiębiorstwa
produkcyjne
200
150
Pozostali
100
50
0
2007
2008
2009
Rysunek 2-20 Zmiany zużycia gazu w grupach odbiorców w latach 2007 - 2009
Wg danych z trzech ostatnich lat można obserwować wzrost zużycia gazu ziemnego we
wszystkich grupach odbiorców, przy czym największy wzrost nastąpił w gospodarstwach
domowych oraz w przedsiębiorstwach produkcyjnych. W roku 2009 ilość gazu odbieranego
przez gospodarstwa domowe wzrosła o ok. 19 tys m3, a w przedsiębiorstwach produkcyjnych o
50
ok. 14 tys. m3 gazu. Stosunkowo stabilnym zużyciem charakteryzuje się grupa pozostałych
użytkowników wśród których znajduje się handel, usługi oraz użyteczność publiczna.
2.2.4.3
Plany rozwojowe dla systemu gazowniczego na terenie Gminy
W najbliższym czasie Dolnośląska Spółka Gazownicza przewiduje jedną inwestycję z zakresu
rozbudowy sieci gazowej, związanej z procesem przyłączenia nowych klientów. Spółka nie
przewiduje natomiast żadnych prac modernizacyjnych. Inwestycje te w latach 2010 – 2011
w szczególności będą dotyczyć:
− Rozbudowa sieci – planuje się budowę odcinka gazociągu średniego ciśnienia o średnicy
DN 63 o długości 360 m w obrębie ulicy Chrobrego.
Analizy techniczno-ekonomiczne dostawcy gazu ziemnego nie wykazały opłacalności gazyfikacji
obszarów gminy nie wyposażonych w sieć gazową.
Jednak celem samorządu jest umożliwienie dostępu do tego nośnika wszystkim mieszkańcom
gminy, gdy pojawią się dogodne ku temu warunki.
51
2.2.5
System elektroenergetyczny
Główne elementy systemu elektroenergetycznego województwa dolnośląskiego, linie wysokich
napięć 400, 220 i 110 kV wraz ze stacjami rozdzielczymi pokazuje poniższy rysunek.
Rysunek 2-21 Główne elementy systemu elektroenergetycznego województwa dolnośląskiego
Na rozpatrywanym obszarze nie znajdują się żadne linie elektroenergetyczne 110 kV i wyższe.
2.2.5.1
Informacje ogólne
Koncesję na obrót, przesyłanie i dystrybucję energii elektrycznej na omawianym terenie posiada
EnergiaPro GRUPA TAURON S.A. Oddział w Wałbrzychu. Głównym sprzedawcą energii na
terenie Gminy Międzylesie jest EnergiaPro Gigawat Sp. z o.o. GRUPA TAURON S.A. Obszar
działania dystrybutora energii pokazano na poniższym rysunku.
52
Rysunek 2-22 Obszar działania EnergiaPro GRUPA TAURON S.A. Oddział w Wałbrzychu
System zaopatrzenia Gminy i Miasta Międzylesie w energię elektryczną odbywa się za
pośrednictwem głównego punkty zasilania (GPZ) stacji 110/20kV R-Bystrzyca. Stacja
zlokalizowana
na
obrzeżach
Bystrzycy
Kłodzkiej,
powiązana
jest
z
systemem
elektroenergetycznym dwoma liniami 110 kV. W stacji zabudowane są dwa transformatory
110/20kV. Obecnie eksploatowany jest jeden transformator o mocy 25 MVA. Stopień obciążenia
transformatora wynosi obecnie ok. 36%.
Ze stacji R-Bystrzyca wyprowadzone są linie napowietrzne i kablowe średniego napięcia 20 kV
zasilające stacje transformatorowe 20/0,4 kV zlokalizowane na terenie Gminy Międzylesie.
Następnie liniami niskiego napięcia (napowietrznymi i kablowymi) energia trafia do odbiorców.
Wg informacji EnergiaPro GRUPA TAURON S.A. stan techniczny sieci SN i nN jest
zadowalający.
53
2.2.5.2
Odbiorcy i zużycie energii elektrycznej
W poniższej tabeli i rysunku przedstawiono liczbę przyłączonych do sieci energetycznej
odbiorców na obszarze Gminy Międzylesie oraz związane z tym roczne zużycia energii
elektrycznej (wg danych EnergiaPro GRUPA TAURON S.A.).
Tabela 2-16 Liczba odbiorców energii elektrycznej w poszczególnych grupach w Gminie
Międzylesie na przestrzeni lat 2006 – 2008
Odbiorcy na niskim napięciu
Odbiorcy na
liczba odbiorców
średnim
Rok
Razem
napięciu
liczba odbiorców liczba odbiorców
gospodarstwa domowe
pozostali
2006
1182
139
6
1327
2007
1193
144
6
1343
2008
1170
154
6
1330
5500
Zużycie energii elektrycznej, MWh/rok
5000
4500
4000
SN
3500
nN
3000
2500
2000
1500
1000
500
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
Rysunek 2-23 Zmiany zużycia energii elektrycznej na obszarze Gminy Międzylesie
w poszczególnych grupach odbiorców w latach 2000 – 2008.
54
2008
Po znacznym wzroście zużycia energii w gospodarstwach domowych w roku 2007, w kolejnym
obserwowany jest nieznaczny spadek. Wyraźna tendencja spadkowa zużycia energii elektrycznej,
występuje z kolei w grupie odbiorców na średnim napięciu. Całkowite zużycie energii
elektrycznej w ostatnich latach wahało się w granicach 7200 MWh w roku 2006 do 5700 MWh w
roku 2008.
Największym odbiorcą energii elektrycznej w Gminie Międzylesie są obecnie odbiorcy na
średnim napięciu, w tym najwięksi odbiorcy jakimi są PKP Energetyka oraz Instytut
Elektrotechniki.
2.2.5.3
Plany rozwojowe systemu elektroenergetycznego na terenie gminy
Na podstawie informacji dostarczonych przez EnergiaPro GRUPA TAURON S.A. w planach
rozwojowych
przedsiębiorstwa
infrastruktury
średniego
nie
napięcia.
przewidziano
Rozbudowa
większych
sieci
inwestycji
elektroenergetycznej
dotyczących
związana
z
przyłączaniem nowych odbiorców realizowana jest na bieżąco.
Aktualnie trwa proces uzgadniania Planu Rozwoju EnergiaPro S.A. na lata 2011 – 2015 przez
URE.
2.2.5.4
Oświetlenie ulic
Utrzymanie oświetlenia dróg, parków, skwerów i innych publicznych terenów należy do jednych
z podstawowych obowiązków Gminy w zakresie planowania energetycznego. Gmina
Międzylesie zleca eksploatację urządzeń oświetlenia drogowego dla Zakładu Gospodarki
Komunalnej i Mieszkaniowej w Międzylesiu.
Obecnie na terenie Gminy Międzylesie zainstalowanych jest łącznie około 845 opraw na
wszystkich typach dróg. Łączna moc opraw to około 105 kW, co daję średnią moc na punkt
oświetleniowy na poziomie 150 W.
Zestawienie opraw oświetleniowych pokazano poniżej.
55
Ilość [szt.]
Moc poj. [W]
Moc łączna
[Kw]
Oprawy stare
rtęciowe
235
264
125
250
29,4
66,0
Razem oprawy
499
191,1
95,4
Oprawy nowesodowe
42
60
90
154
27
79
175
27
1,1
4,7
15,8
4,2
346
74,5
25,8
Razem oprawy
nowe
SUMA
121,2
Przy założeniu czasu pracy na poziomie 3650 h/rok, szacowane zużycie energii elektrycznej na
oświetlenie ulic kształtuje się na poziomie 442 MWh/rok.
Potencjał wymiany pozostałych opraw rtęciowych na oprawy energooszczędne pokazano
w tabeli poniżej.
Moc łączna
przed
modernizacją
[kW]
Oprawy stare
rtęciowe
29,4
66,0
Razem oprawy
95,4
Oprawy nowesodowe
Razem oprawy
nowe
SUMA
Moc łączna
po
modernizacji
[kW]
16,5
Zużycie
energii przed
modernizacja
[MWh/rok]
107,2
240,9
39,6
1,1
4,7
15,8
4,2
56,1
1,1
4,7
15,8
4,2
348,1
25,8
121,2
Zużycie
energii po
modernizacji
[MWh/rok]
60,0
144,5
Potencjał
[MWh/rok]
47,2
96,4
143,5
4,1
17,3
57,5
15,2
204,6
4,1
17,3
57,5
15,2
25,8
94,1
94,1
0
81,9
442,2
298,7
143,5
0
0
0
0
Wg informacji Urzędu Miasta blisko połowa opraw oświetleniowych nie zostało jeszcze
zmodernizowanych, do wymiany pozostało 499 punktów świetlnych.
Wymiana opraw rtęciowych na energooszczędne pozwala zastąpić źródło o mocy 125 W na
źródło o mocy 70W, a źródło o mocy 250 W na źródło o mocy 150 W. Zakładając czas pracy
56
oświetlenia na realnym poziomie 3650 h w roku, potencjał oszczędności energii z tytułu
modernizacji oświetlenia wynosi 143 MWh/rok co stanowi zmniejszenie zużycia energii na ten
cel o 32%.
Koszt wymiany 499 szt. opraw wraz ze źródłami światła i słupami szacuje się na 1 250 000 zł.
2.2.6
Transport
Zgodnie z przyjętą dla opracowania metodologią zużycie energii na obszarze gminy przez sektor
transportowy oceniane jest w zakresie zorganizowanego systemu komunikacji zbiorowej. Na
terenie miasta Międzylesie system taki nie funkcjonuje.
W dalszej części raportu określono w sposób szacunkowy oddziaływanie sektora transportowego
na stan powietrza atmosferycznego poprzez określenie wielkości emisji liniowej przy drogach
krajowych, wojewódzkich, powiatowych oraz gminnych, dane uwzględniono w rozdziale
dotyczącym oceny stanu ochrony środowiska.
2.2.7
Odnawialne źródła energii
Gmina nie posiada spójnej strategii wykorzystania odnawialnych źródeł energii na swoim terenie.
Natomiast w dokumentach gminnych zamieszczono zapisy związane z zamiarami realizowania
projektów tego typu. Są to w szczególności:
− Plany inwestycyjne w zakresie wykorzystania ekologicznych i odnawialnych źródeł energii
(Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Międzylesie na lata 2009 - 2020) wymieniono tu
następujące zadania z terminem realizacji do 2020 roku:
o montaż kolektorów słonecznych w budynku przy pl. Wolności 33,
o modernizacja źródeł ciepła w budynkach należących do gminy bez precyzowania
rodzaju nowego źródła ciepła.
Natomiast opracowanie p.t. Strategia Rozwoju Gminy Międzylesie na lata 2009 - 2015 nie podaje
żadnych celów i rozwiązań dotyczących wykorzystania odnawialnych źródeł energii na obszarze
gminy wspominając jedynie bardzo ogólnie o ograniczeniu presji wywieranej na środowisko oraz
o edukacji ekologicznej wśród mieszkańców.
57
Obecnie w obiektach zarządzanych przez Urząd Miasta nie wykorzystuje się OZE. Wg
informacji Urzędu Miasta w budynkach jednorodzinnych występują pojedyncze instalacje typu
pompa ciepła, kolektory do przygotowania ciepłej wody użytkowej.
2.3 Koszty energii
Koszt
wytworzenia
1GJ
energii
cieplnej
do
ogrzewania
przykładowego
budynku
jednorodzinnego przy uwzględnieniu średniego kosztu zakupu oraz sprawności urządzeń
działających na poszczególne nośniki energii przedstawia rysunek 2.15.
Poniżej zestawiono założenia przyjęte do analizy. Dane o powierzchni budynku jednorodzinnego
to średnia dla budynków istniejących na terenie Gminy wynikająca z danych statystycznych.
Charakterystyka przykładowego obiektu jednorodzinnego
Cecha
Jednostka
opis / wartość
Technologia budowy
-
tradycyjna
Szerokość budynku
m
9
Długość budynku
m
9,3
Powierzchnia ogrzewana budynku
m
2
126
m
3
315
m
2
20,7
Dane techniczne budowlane
Kubatura ogrzewana budynku
Sumaryczna powierzchnia okien i drzwi zewnętrznych
Dane energetyczne
Jednostkowy wskaźnik zapotrzebowania na ciepło
GJ/m
2
0,69
Roczne zapotrzebowanie na ciepło budynku
GJ/rok
87,1
kW
11
Typ kotła
-
węglowy
Sprawność kotła
%
65
Zapotrzebowanie na moc cieplną budynku
Ponadto przyjęto poniższe ceny paliw i energii (cena z VAT i ewentualny transport):
− cena węgla do kotłów komorowych 600 zł/tonę;
− cena węgla do kotłów retortowych 770 zł/tonę;
− cena drewna opałowego 165 zł/m3;
− cena słomy 30 zł/m3;
− cena oleju opałowego 2,90 zł/litr;
− cena gazu płynnego LPG 2,30 zł/litr;
58
− koszt gazu ziemnego zgodnie z taryfą Dolnośląskiej Spółki Gazownictwa Sp. z o.o. (dla
taryfy W-3)
− ceny energii elektrycznej zgodnie z taryfą EnergiaPro GRUPA TAURON S.A. (dla taryfy
G12 – 60% ogrzewania w taryfie nocnej oraz 40% w taryfie dziennej);
− ceny energii elektrycznej zgodnie z taryfą EnergiaPro GRUPA TAURON S.A. (dla taryfy
G11);
− pompa ciepła zasilana energią elektryczną w taryfie G11,
− w niniejszej analizie nie uwzględnia się kosztów ewentualnej obsługi i remontów urządzeń
oraz nakładów inwestycyjnych niezbędnych do poniesienia w przypadku zmiany nośnika
energii.
Przyjęto również sprawności wytwarzania w zależności od sposobu ogrzewania i rodzaju
stosowanego paliwa. Przedstawiono również efekt energetyczny spowodowany zmianą kotła
węglowego na inne alternatywne źródło ciepła (Tabela 2.8).
Tabela 2-17 Roczne zużycie paliw na ogrzanie budynku indywidualnego
z uwzględnieniem sprawności energetycznej urządzeń grzewczych oraz potencjał redukcji zużycia
energii w wyniku zastosowania technologii alternatywnej do kotła węglowego komorowego
Roczne zużycie paliwa dla różnych kotłów
Rodzaj kotła
Sprawność
Redukcja
Zużycie paliwa
zużycia energii
Ilość
Jednostka
Kocioł węglowy - tradycyjny
kotła [%]*
65
5,8
Mg/a
paliwa
-
Kocioł węglowy - retortowy
85
4,1
Mg/a
23,5%
Kocioł olejowy
88
2765
m /a
3
27,8%
3
Kocioł na gaz ziemny
90
2,7
m /a
26,0%
Kocioł LPG
90
2,1
m /a
3
27,9%
Kocioł na drewno
80
8,4
Mg/a
18,7%
3
Kocioł na słomę
80
47,4
m /a
18,7%
Pompa ciepła zasilana en.elektr.**
300
8,1
MWh/rok
78,3%
Ogrzewanie elektryczne
100
24,2
MWh/rok
35,0%
* sprawność średnioroczna
** dla pomp ciepła efektywność określa współczynnik COP
59
160
120
0
energia
elek tryczna
G11
energia
elektryczna
G12g
kocioł
olejowy
kocioł LPG
pompa ciepła węgiel - kocioł węgiel - kocioł
tradycy jny
retortowy
kotły na
drewno
16,3
30,5
35,3
20
39,5
49,0
40
64,9
60
78,8
80
133,6
100
141,6
Jednostkowe koszty ciepła [zł/GJ]
140
k otły na słomę
Sposób ogrzewania
Rysunek 2-24 Porównanie kosztów wytworzenia energii w odniesieniu do zapotrzebowania na
energię użyteczną dla różnych nośników
Na podstawie powyższego rysunku można stwierdzić, że najniższy koszt wytworzenia ciepła
w przeliczeniu na ilość ciepła użytecznego (potrzebnego do zachowania normatywnego komfortu
cieplnego) występuje w przypadku kotłowni zasilanej paliwami stałymi na słomę, a w dalszej
kolejności na drewno, węgiel do kotłów retortowych oraz komorowych.
Konkurencyjne pod względem kosztów eksploatacyjnych jest ogrzewanie pompą ciepła, która
około 2/3 energii potrzebnej do ogrzewania pobiera z gruntu (lub innego źródła), a tylko 1/3
w postaci energii konwencjonalnej jaką zazwyczaj jest energia elektryczna. Najwyższe koszty dla
przykładowego budynku jednorodzinnego występują w przypadku zasilania w ciepło energią
elektryczną oraz olejem opałowym.
W przypadku rozważania zmiany źródła ciepła trzeba się liczyć z poniesieniem znacznych
nakładów inwestycyjnych, których nie uwzględniono na omawianym rysunku.
60
2.4 Stan środowiska na obszarze gminy
System zaopatrzenia w ciepło na terenie Gminy Międzylesie oparty jest w znaczącym stopniu
o spalanie paliw stałych, w dalszej kolejności gazu ziemnego i paliw ciekłych (olej, LPG).
Stąd główne oddziaływanie na środowisko będzie przejawiać się emisją substancji toksycznych do
atmosfery w wyniku spalania paliw, w tym także w silnikach spalinowych pojazdów
mechanicznych poruszających się po drogach Gminy.
2.4.1
Charakterystyka głównych zanieczyszczeń atmosferycznych
Istnieją dwie główne grupy zanieczyszczeń powietrza:
− zanieczyszczenia substancjami gazowymi pochodzenia nieorganicznego i organicznego, np.:
tlenki węgla (CO i CO2), siarki (SOx) i azotu (NOx), amoniak (NH3), fluor, węglowodory
(łańcuchowe i aromatyczne), fenole;
− zanieczyszczenia substancjami pyłowymi np.: popiół lotny, sadza, związki ołowiu, miedzi,
chromu, kadmu i innych metali ciężkich.
Do zanieczyszczeń energetycznych należą dwutlenek węgla – CO2, tlenek węgla - CO, dwutlenek
siarki – SO2, tlenki azotu - NOX, pyły oraz benzo(α)piren.
W trakcie prowadzenia różnego rodzaju procesów technologicznych dodatkowo, poza wyżej
wymienionymi, do atmosfery emitowane mogą być zanieczyszczenia w postaci różnego rodzaju
związków organicznych, a wśród nich silnie toksyczne węglowodory aromatyczne.
Natomiast głównymi związkami wpływającymi na powstawanie efektu cieplarnianego są
dwutlenek węgla odpowiadający w około 55% za efekt cieplarniany oraz w 20% metan – CH4.
Dwutlenek siarki i tlenki azotu niezależnie od szkodliwości związanej z bezpośrednim
oddziaływaniem na organizmy żywe są równocześnie źródłem kwaśnych deszczy.
Zanieczyszczeniami widocznymi, uciążliwymi i odczuwalnymi bezpośrednio są pyły w szerokim
spektrum frakcji.
Najbardziej toksycznymi związkami są węglowodory aromatyczne (WWA) posiadające
właściwości kancerogenne. Najsilniejsze działanie rakotwórcze wykazują WWA mające więcej
niż trzy pierścienie benzenowe w cząsteczce. Najbardziej znany wśród nich jest benzo(α)piren,
którego emisja związana jest również z procesem spalania węgla zwłaszcza w niskosprawnych
paleniskach indywidualnych.
Żadne ze wspomnianych zanieczyszczeń nie występuje pojedynczo, niejednokrotnie ulegają one
61
w powietrzu dalszym przemianom. W działaniu na organizmy żywe obserwuje się występowanie
zjawiska synergizmu, tj. działania skojarzonego, wywołującego efekt większy niż ten, który
powinien wynikać z sumy efektów poszczególnych składników.
Na stopień oddziaływania mają również wpływ warunki klimatyczne takie jak: ciśnienie
atmosferyczne, temperatura, nasłonecznienie, wilgotność powietrza oraz kierunek i prędkość
wiatru.
Wielkości dopuszczalnych poziomów stężeń niektórych substancji zanieczyszczających
w powietrzu określone są w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002r. (Dz.
U. nr 87, poz. 796). Dopuszczalne stężenia zanieczyszczeń, zgodnie z obowiązującym
rozporządzeniem, zestawiono w poniższej tabeli.
Tabela 2-18 Dopuszczalne stężenia zanieczyszczeń
3
Rodzaj zanieczyszczenia
Benzen
3
Benzo(α)piren [ng/m ]
NO2
Stężenie zanieczyszczeń [µg/m ]
Dopuszczalne wg rozporządzenia
godzinowe
dobowe
średnioroczne
5*
200*
NOx
SO2
350*
Ołów (w pyle zawieszonym PM10)
Pył zawieszony PM10
CO
5*
1*
40*
40* do 2002
30* od 2003
150* do 2004
125* od 2005
40** do 2002
20** od 2003
50*
0,5*
40
10 000*/8godz
* poziom dopuszczalny ze względu na ochronę zdrowia ludzi
** poziom dopuszczalny ze względu na ochronę roślin
2.4.2
Stan atmosfery na terenie województwa, powiatu oraz Gminy Międzylesie
O wystąpieniu zanieczyszczeń powietrza decyduje ich emisja do atmosfery, natomiast o poziomie
w znacznym stopniu występujące warunki meteorologiczne. Przy stałej emisji – zmiany stężeń
zanieczyszczeń są głównie efektem przemieszczania, transformacji i usuwania zanieczyszczeń
z atmosfery. Stężenie zanieczyszczeń zależy również od pory roku. I tak:
− sezon zimowy, charakteryzuje się zwiększonym zanieczyszczeniem atmosfery, głównie przez
niskie źródła emisji,
62
− sezon letni, charakteryzuje się zwiększonym zanieczyszczeniem atmosfery przez skażenia
wtórne powstałe w reakcjach fotochemicznych.
Czynniki meteorologiczne wpływające na stan zanieczyszczenia atmosfery w zależności od pory
roku podano w tabeli 2-10.
Tabela 2-19 Czynniki meteorologiczne wpływające na stan zanieczyszczenia atmosfery
Zmiany stężeń
Główne zanieczyszczenia
zanieczyszczenia Zimą: SO2, pył zawieszony, CO
Latem: O3
Sytuacja wyżowa:
Wzrost stężenia
Sytuacja wyżowa:
−
wysokie ciśnienie,
−
spadek temperatury poniżej 0 C,
−
spadek prędkości wiatru poniżej 2
zanieczyszczeń
o
m/s,
−
brak opadów,
−
inwersja termiczna,
−
mgła,
wysokie ciśnienie,
−
wzrost temperatury powyżej 25 C,
−
spadek prędkości wiatru poniżej 2 m/s,
−
brak opadów,
−
o
promieniowanie bezpośrednie powyżej
500 W/m
Sytuacja niżowa:
2
Sytuacja niżowa:
−
niskie ciśnienie,
Spadek stężenia
−
wzrost temperatury powyżej 0 C,
zanieczyszczeń
−
wzrost prędkości wiatru powyżej 5
o
m/s,
−
−
opady,
−
niskie ciśnienie,
−
spadek temperatury,
−
wzrost prędkości wiatru powyżej 5 m/s,
−
opady,
Ocenę stanu atmosfery na terenie województwa, powiatu i gminy przeprowadzono w oparciu
o dane z raportów Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska we Wrocławiu. Na
kolejnych rysunkach przedstawiono wielkość emisji na terenie województwa dolnośląskiego
i w jego wydzielonych strefach na potrzeby oceny stanu jakości powietrza.
63
Rysunek 2-25 Wielkość emisji pyłowej w poszczególnych powiatach województwa dolnośląskiego
w 2008 roku
źródło: Raport WIOŚ we Wrocławiu „Stan środowiska w województwie dolnośląskim w 2008
roku”
64
Rysunek 2-26 Wielkość emisji gazowej w poszczególnych powiatach województwa dolnośląskiego
w 2008 roku
roku”
Na rysunkach 2-18 do 2-20 przedstawiono wyniki klasyfikacji stref województwa dolnośląskiego
za rok 2008 (klasyfikacja ze względu na kryterium ochrony zdrowia), stosując oznaczenia:
− klasa A: poziom stężeń nie przekraczający odpowiednio: poziomu dopuszczalnego lub
poziomu docelowego,
− klasa C: poziom stężeń powyżej poziomu dopuszczalnego, poziomu dopuszczalnego
powiększonego o margines tolerancji lub poziomu docelowego; wymagany program ochrony
powietrza,
− klasa D1: poziom stężeń nie przekraczający poziomu celów długoterminowych,
− klasa D2: poziom stężeń powyżej poziomu celów długoterminowych; wymagany program
ochrony powietrza.
65
Rysunek 2-27 Klasyfikacja stref województwa ze względu na stężenia związków: SO2, NO2, CO,
C6H6 oraz pierwiastków Pb, Cd, Ni w 2008 roku
roku”
66
Rysunek 2-28 Klasyfikacja stref województwa ze względu na stężenie pyłu zawieszonego PM10 w
2008 roku
roku”
67
Rysunek 2-29 Klasyfikacja stref województwa ze względu na stężenie benzo(a)pirenu w 2008
roku
roku”
68
Rysunek 2-30 Klasyfikacja stref województwa ze względu na stężenie ozonu (O3) w 2008 roku
roku”
2.4.3
Emisja substancji szkodliwych i dwutlenku węgla na terenie Gminy Międzylesie
Proces spalania paliw dla zaspokojenia potrzeb cieplnych na ogrzewanie pomieszczeń jest
podstawową przyczyną emisji substancji szkodliwych i dwutlenku węgla na terenie Gminy
Międzylesie. Z uwagi na rodzaj źródła, emisję można podzielić na trzy rodzaje, a mianowicie:
− emisję punktową (wysoka emisja),
− emisję rozproszoną (niska emisja),
− emisję komunikacyjną (emisja liniowa).
69
W dalszej części opracowania, wyznaczono dla poszczególnych źródeł emisje takich substancji
szkodliwych jak: SO2, NO2, CO, pył, B(α)P oraz CO2 wyrażoną w Mg danej substancji na rok.
Na terenie Gminy Międzylesie nie występują źródła punktowe emisji zanieczyszczeń (tzw.
wysoka emisja). W celu oszacowania ogólnej emisji substancji szkodliwych do atmosfery
ze spalania
paliw
w
budownictwie
mieszkaniowym,
sektorze
handlowo-usługowym
i użyteczności publicznej w Gminie, koniecznym jest posłużenie się danymi pośrednimi. Punkt
wyjściowy stanowiła w tym przypadku struktura zużycia paliw i energii w Gminie.
Tabela 2-20 Szacunkowa emisja substancji szkodliwych do atmosfery na terenie
Gminy Międzylesie ze spalania paliw do celów grzewczych (emisja niska)
Jedn.
Wielkość emisji wyjściowej
Pył
Mg/a
290
SO2
Mg/a
129
NOx
Mg/a
40
CO
Mg/a
517
B(a)P
kg/a
7,01
CO2
Mg/a
22 111
Na podstawie danych dotyczących natężenia ruchu oraz udziału poszczególnych typów pojazdów
w tym ruchu na głównych arteriach komunikacyjnych Gminy – droga krajowa i wojewódzka
(dane Dolnośląskiej Służby Dróg i Kolei we Wrocławiu oraz GDDiA) oraz opracowania
Ministerstwa Środowiska „Wskazówki dla wojewódzkich inwentaryzacji emisji na potrzeby ocen
bieżących i programów ochrony powietrza” oszacowano wielkość emisji komunikacyjnej. Dla
wyznaczenia wielkości emisji liniowej na badanym obszarze, wykorzystano również opracowaną
przez Krajowe Centrum Inwentaryzacji Emisji aplikację do szacowania emisji ze środków
transportu, która dostępna jest na stronach internetowych Ministerstwa Ochrony Środowiska.
70
Rysunek 2-31 Widok panelu głównego aplikacji do szacowania emisji ze środków transportu
Przyjęto także założenia co do natężenia ruchu na poszczególnych rodzajach dróg oraz procentowy
udział typów pojazdów na drodze, jak to przedstawiono poniżej. Natomiast w celu wyznaczenia
emisji CO2 ze środków transportu wykorzystano wskaźniki emisji dwutlenku węgla z transportu,
zamieszczone w opracowaniu p.t. „Inwentaryzacja emisji gazów cieplarnianych
i ich prekursorów w roku 2002”, sporządzonym przez Krajowe Centrum Inwentaryzacji Emisji.
I tak wskaźnik emisji dla benzyny wynosi 65,29 Mg/TJ, natomiast dla oleju napędowego 70,23
Mg/TJ. Przyjmując wartości opałowe wspomnianych paliw odpowiednio na poziomie 31,87 GJ/m3
i 34,98 GJ/m3 oraz przy założeniu ilości spalanego paliwa dla różnych typów pojazdów, jak
pokazano w tabeli poniżej, otrzymano całkowitą emisję dwutlenku węgla ze środków transportu.
Wyznaczone powyżej wartości emisji rozproszonej, liniowej oraz emisja punktowa, składają się na
całkowitą emisję zanieczyszczeń do atmosfery, powstałych przy spalaniu paliw na terenie Gminy
Międzylesie. Emisja całkowita pokazana została w tabeli poniżej.
71
drogi krajowe - nr 33
długość
18,8 km
średnie natężenie ruchu (wg GDDiA)
3222 poj/dobę
udził % poszczególnych typów pojazdów
poj./h
osobowe
dostawcze
ciężarowe
autobusy
motocykle
108,0
14,8
7,7
2,6
1,2
80,4
11,0
5,7
1,9
0,9
drogi wojewódzkie - nr 389
długość
14,3 km
405 poj/dobę
udział % poszczególnych typów pojazdów
osobowe
dostawcze
ciężarowe
autobusy
motocykle
poj./h
74,3
8,9
9,9
3,5
3,5
12,5
1,5
1,7
0,6
0,6
drogi powiatowe
długość
4,9 km
1008 poj/dobę
poj./h
osobowe
dostawcze
ciężarowe
autobusy
motocykle
72,4
11,3
13,8
1,8
0,3
30,4
4,7
5,8
0,8
0,1
drogi gminne
długość
79 km
średnie natężenie ruchu (szacowane)
700 poj/dobę
osobowe
dostawcze
ciężarowe
autobusy
motorowery
poj./h
83
14,5
1
1
0,5
24,2
4,2
0,3
0,3
0,1
Tabela 2-21 Założenia do wyznaczenia emisji liniowej
72
Wyniki przeprowadzonej analizy emisji liniowej na terenie gminy pokazano w tabeli poniżej.
Tabela 2-22 Emisja komunikacyjna na terenie Gminy Międzylesie
Jedn.
Wielkość emisji
Pył
kg/a
3 784
SO2
kg/a
4 982
NOx
kg/a
66 589
CO
kg/a
135 917
CO2
kg/a
11 457 098
Udział rozproszonych i liniowych źródeł w całkowitej emisji poszczególnych substancji do
atmosfery przedstawia poniższy rysunek.
3,7%
SO2
37,3%
niska
niska
liniowa
liniowa
96,3%
62,7%
1,3%
CO
20,8%
NOx
pył
niska
niska
liniowa
liniowa
79,2%
98,7%
0,0%
6,7%
B(a)P
CO2
niska
niska
liniowa
liniowa
100,0%
93,3%
Rysunek 2-32 Udział rodzajów źródeł emisji w całkowitej emisji poszczególnych zanieczyszczeń
do atmosfery
73
2.5 Ocena
stanu
paliwowego,
istniejącego
w
technicznego,
zakresie
bezpieczeństwa
ekonomicznego
związanego
zaopatrzeniem gminy w ciepło, energię elektryczną i paliwa
gazowe
Stabilny i harmonijny rozwój gospodarki gminy uzależniony jest w znacznej mierze od
zaspokojenia zazwyczaj rosnącego zapotrzebowania na energię elektryczną, gaz i inne nośniki
energii czyli zapewnienia w sposób ciągły i niezawodny bezpieczeństwa energetycznego.
Pojęcie bezpieczeństwa energetycznego zostało zdefiniowane w obowiązujących dokumentach
urzędowych, takich jak Ustawa prawo energetyczne, czy „Polityka energetyczna Polski do 2025
roku”. Według Ustawy, bezpieczeństwo energetyczne jest to stan gospodarki umożliwiający
pokrycie bieżącego i perspektywicznego zapotrzebowania odbiorców na paliwa i energię w
sposób technicznie i ekonomicznie uzasadniony przy zachowaniu wymagań ochrony
środowiska”.
System gazowniczy
System gazowniczy zaspokaja potrzeby dotychczasowych odbiorców gazu ziemnego jedynie na
terenie miasta Międzylesie. Sołectwa gminy nie są zgazyfikowane.
W chwili obecnej nie ma zagrożenia dostaw gazu do zgazyfikowanej części gminy ze strony
dystrybutora, spółka gazownicza sukcesywnie obsługuje sieć na terenie gminy.
Rezerwy stacji redukcyjno – pomiarowych I i II stopnia pozwalają na nowe podłączenia do
systemu w zakresie jego zasięgu oraz zwiększenie liczby odbiorców na cele bytowe, grzewcze
oraz technologiczne.
Stan techniczny sieci gazowniczej jest w stanie zadowalającym.
System elektroenergetyczny
System elektroenergetyczny zaspokaja potrzeby wszystkich dotychczasowych odbiorców energii
elektrycznej. System zasilania gminy w energię elektryczną jest dobrze skonfigurowany i wg
informacji Energia Pro znajduje się w zadowalającym stanie technicznym. Spółka nie planuje w
najbliższym czasie większych inwestycji na terenie gminy. Główny Punkt Zasilania (GPZ)
znajduje się na terenie Bystrzycy Kłodzkiej – GPZ R-Bystrzyca.
Duże rezerwy stacji
transformatorowych, wynoszące ponad 60%, pozwalają na nowe podłączenia do systemu
i zwiększenie liczby odbiorców stosujących ogrzewanie elektryczne (dotyczyć to może np.
74
mieszkań obecnie ogrzewanych piecami węglowymi).
W systemie elektroenergetycznym na terenie Miasta Międzylesie nie ma wytwórców energii
elektrycznej. Dostawy pochodzą z krajowego systemu elektroenergetycznego, którego źródła
zasilania również praktycznie w całości bazują na węglu kamiennym i brunatnym.
Bezpieczeństwo paliwowe zaopatrzenia Miasta jest podobne jak bezpieczeństwo energetyczne
Polski. Systemy grzewcze praktycznie w całości oparte są na dostawach paliw z poza obszaru
gminy.
75
Główne rodzaje paliw i ich zużycie w Polsce i na Świecie.
2.6 Główne rodzaje paliw i ich zużycie
Definicja ekoenergetyki.
Ekoenergetyka bytowa jest związana bezpośrednio lub pośrednio z zapewnieniem warunków
gwarantujących
odpowiednią
jakość
życia.
W
dotychczasowej
praktyce
działalności
gospodarczej, historycznie wyróżniano najpierw dwa integralne systemy: energetyczny i ochrony
środowiska. Dostrzeżono liczne powiązania obu systemów, aby ostatecznie dojść do konkluzji, że
jedynie sensownym sposobem podejścia do problemu jest rozpatrywanie jednego, racjonalnego,
ekoenergetycznego systemu gospodarczego.
Główne rodzaje paliw w Polsce i ich aktualne zużycie.
Węgiel kamienny – wartość opałowa waha się od 16,7 do 29,3 MJ/kg i silnie zależy od
jego składu (zawartości popiołu, siarki, wilgotności). Wartość opałowa czystego pierwiastka
węgla wynosi ok. 33,2 MJ/kg. Węgiel kamienny jest nieodnawialnym źródłem energii. Główne
złoża węgla kamiennego na świecie znajdują się w Rosji, Chinach, USA, Niemczech, Republice
Południowej Afryki. W Polsce węgiel kamienny wydobywany jest w zagłębiach: głównie w
Górnośląskim i Lubelskim, a także w Małopolsce oraz na Dolnym Śląsku. Węgiel poddawany
jest chemicznej przeróbce, w wyniku której uzyskuje się inne paliwa (m.in. koks, gazy opałowe),
a także produkty dla przetwórstwa przemysłowego.
Węgiel brunatny - wartość opałowa waha się od 7,5 do 21 MJ/kg – używany głównie na
rynkach lokalnych ze względu na problemy z transportem. Wydobywa się go w Zagłębiach:
Konińskim, Turoszowskim, Bełchatowskim oraz w Sieniawie. Istnieje również kilka
perspektywicznych złóż w Polsce.
76
Ropa naftowa - pozyskiwana głównie w Afryce, Ameryce Północnej, oraz Eurazji. Kraje
nad Zatoką Perską zapewniają 30% światowych dostaw tego surowca. W Polsce ropę naftową
wydobywa się w Zagłębiu Pomorskim, z platformy wiertniczej na Bałtyku oraz karpackim
zagłębiu roponośnym. Mimo to Polska jest krajem ubogim w ropę naftową. Wydobycie ropy
wynosi 0,4 miliona ton co stanowi 0,01% wydobycia światowego i pokrywa koszty 1,5%
zapotrzebowania.
Gaz ziemny – w większości gaz ziemny składa się gazu zwanego metanem. Wydobywany
jest głównie w USA, Rosji i Kanadzie. w Polsce - występuje w Karpatach na Podkarpaciu Niżu
Polskim, obszarze przesudeckim i na Pomorzu Zachodnim.
Rysunek 33. Pozyskiwanie energii pierwotnej w Polsce
Każde z powyższych paliw poddawane jest często przetworzeniu na drodze odpowiednich
procesów chemicznych, dzięki czemu uzyskuje się inne paliwa, często o lepszych
właściwościach. Do takich paliw zaliczyć można m.in.:
77
•
Gaz koksowniczy
•
Koks i półkoks
•
Benzyna, olej napędowy, paliwa lotnicze
•
Nafta
•
Oleje opałowe
•
Gaz płynny
Energię zawartą w paliwach wykorzystuje się do zaspokajania potrzeb odbiorców
przetwarzając na:
•
Ciepło
•
Energię elektryczną
•
Pracę mechaniczną
Gospodarstwa domowe, instytucje użyteczności publicznej, średnie i małe firmy usługowe a
także przemysł biorą udział w użytkowaniu energii końcowej celem zaspokajania codziennych
potrzeb energetycznych, jak oświetlenie, ogrzewanie pomieszczeń i wody, klimatyzacja,
przetwórstwo przemysłowe itp. Czasami biorą również udział w przetwarzaniu energii pierwotnej
(węgiel, gaz, itp) na energię końcową, np. wytwarzając ciepło w małych kotłach grzewczych, a
nawet produkując prąd i ciepło.
Zużycie energii na świecie.
Obecnie nadal kraje rozwijające się mają mniejszy udział w zużyciu paliw i energii niż
kraje już rozwinięte (OECD), ale za kilkanaście lat ich udział będzie przeważający.
78
Rysunek 34. Udział grup krajów w zużyciu energii pierwotnej w 2002r.
Rysunek 4. Udział grup krajów w zużyciu energii pierwotnej w 2002r
79
Kolejnym istotnym problemem jest bardzo duży rozrzut zużycia energii w przeliczeniu na
jednego mieszkańca dla poszczególnych krajów. Dla przykładu w Katarze przypada ponad 1100
GJ/osobę, a w Indiach niespełna 20 GJ/osobę. Taka sytuacja jest źródłem wielu politycznych
konfliktów i braku zgody na podpisywanie konwencji ograniczenia np. emisji gazów
cieplarnianych przez kraje rozwijające się.
Zaledwie 25% populacji ludzkiej mieszka w krajach, w których zużycie energii na 1
mieszkańca jest większe niż w Polsce (ok. 100 GJ/mieszkańca). Gdyby wszystkie kraje, w
których zużycie energii jest mniejsze niż w Polsce, (głównie kraje rozwijające się), miały
osiągnąć takie same zużycia jak Polska, to całkowite zużycie energii na świecie musiałoby
wzrosnąć ponad dwukrotne. A przecież Polska nie jest największym konsumentem energii.
Problem ten podnoszony jest przez kraje rozwijające się. Większość ekologów oraz część
polityków stoi na stanowisku, że przestrzenią i zasobami świata należy się dzielić sprawiedliwie:
•
kraje rozwijające się winny w sposób zrównoważony i energetycznie zwiększać swój
dobrobyt (PKB) dochodząc do poziomu znacznie mniejszego niż średnie zużycie energii
na mieszkańca w krajach rozwiniętych,
•
kraje rozwinięte winny racjonalnie dalej się rozwijać i znacznie zmniejszyć zużycie
energii na mieszkańca,
•
w przyszłości zużycie energii na mieszkańca winno się wyrównać i odpowiadać
poziomowi, który zapewni niezakłócone pokrycie zapotrzebowanie na paliwa i energię
oraz ustabilizuje klimat ziemi.
Zapotrzebowanie na paliwa i energię na świecie ciągle rośnie, gdyż wzrostowi dobrobytu
państw, mierzonego wartością, produktem krajowym brutto, towarzyszy wzrost zużycia paliw i
energii. Światowe zużycie energii pierwotnej wynosiło w 2004r 10200 mln toe (ton oleju
ekwiwalentnego) lub w przeliczeniu 428 EJ (eksa dżuli).
Trudno jednak sobie wyobrazić czy te miliony toe to dużo, czy mało. Dla ułatwienia sprawy
wyobraźmy sobie samolot pasażerski Boeing 747-400 z 416 pasażerami na pokładzie. Jest to
potężna maszyna zużywająca ogromne ilości paliwa (pojemność zbiorników to ok. 240 000
litrów paliwa). Przeliczmy więc liczbę takich samolotów latających codziennie przez cały rok, z
Londynu do Los Angeles, tam i z powrotem (ok. 10 000km x 2), które zużyłyby roczne potrzeby
80
całego świata na energię (10200 mln toe). UWAGA: liczba ta musiałaby wynosić ok. 107
tysięcy latających na tej trasie Boeingów 747 każdego dnia w roku!!!
Oczywiście energia pierwotna zużywana przez cały świat pochodzi z bardzo wielu rodzajów
źródeł, np. paliwa kopalne, odnawialne źródła energii, energia jądrowa itd. Dokładniej ta
struktura przedstawiona została na poniższym wykresie. Warto się jej przyjrzeć.
Rysunek 5. Struktura zużycia energii pierwotnej w świecie w 2003 r.
Najwięcej energii pierwotnej zużywanej przez świat pochodzi z ropy
naftowej, ok. 35%. Gaz ziemny i węgiel mają zbliżone udziały, kolejno ok.
25% i 20%. Niestety zaledwie 14% energii pochodzi z odnawialnych źródeł
(2,2% energia wodna, 9,5% tradycyjna biomasa, 2,2% nowe źródła – wiatr,
słońce itp.).
Zużycie paliw i energii w poszczególnych krajach świata nie jest ani równomierne, ani
proporcjonalne do liczby mieszkańców. Najwięcej paliw i energii zużywają kraje rozwinięte jak
81
Stany Zjednoczone i Wspólnota Europejska EU-25, jednak kraje szybko rozwijające się
i olbrzymiej populacji jak Chiny i Indie szybko zwiększają swoje zużycie.
Zużycie energii w Polsce.
Zużycie energii pierwotnej w Polsce jest wyższe od pozyskania o ponad 30%.
Najważniejszym nośnikiem jest węgiel kamienny z udziałem wynoszącym 46%. Udział ropy
naftowej wynosi 21%, a gazu ziemnego 14%. Węgiel brunatny stanowi 13% zużytej energii, a
pozostałe nośniki 6%.
82
Rysunek 6. Krajowe zużycie energii pierwotnej
83
Rysunek 7. Węgiel kamienny (tys. ton)
Rysunek 8. Węgiel brunatny (tys. ton)
84
Rysunek 9. Gaz ziemny (PJ)
Rysunek 10. Ropa naftowa (tys. ton)
85
Rysunek 35. Energia elektryczna
Rysunek 36. Zużycie ciepła
93% energii elektrycznej w Polsce produkowanej jest z węgla, udział pozostałych nośników
jest niewielki. W pozostałych dużych państwach produkcja energii elektrycznej jest bardziej
zdywersyfikowana w odniesieniu do stosowanych nośników energii, za wyjątkiem Francji, gdzie
dominują elektrownie atomowe.
86
Rysunek 37. Struktura wytwarzania energii elektrycznej
Główni odbiorcy energii w Polsce.
Wszystkich odbiorców energii dzieli się na osobne kategorie determinowane głównie
uwarunkowaniami ekonomicznymi i społecznymi. Wyróżnia się następujące główne grupy
odbiorców energii (wg GUS):
•
Górnictwo i kopalnictwo
•
Przetwórstwo przemysłowe
•
Zaopatrzenie w energię i wodę
•
Budownictwo
•
Transport
•
Gospodarstwa domowe
•
Rolnictwo
Bezpośrednie zużycie energii przedstawiono na poniższym rysunku:
87
Rysunek 38. Zużycie bezpośrednie energii w roku 2008
Rysunek 39. Krajowe zużycie energii pierwotnej i finalnej wg nośników i grup odbiorców w 2005 r.
88
Energia odnawialna w Polsce
Wzrost zapotrzebowania na energię, spowodowany szybkim rozwojem gospodarczym,
ograniczona ilość zasobów kopalnych, a także nadmierne zanieczyszczenie środowiska,
spowodowały w ostatnich latach, duże zainteresowanie odnawialnymi źródłami energii. Pewne
zaskoczenie może budzić stosunkowo wysoki udział odnawialnych źródeł energii w bilansie
paliwowo-energetycznym świata. Udział ten wynosi około 18% i wynika zarówno z rozwoju
nowych technologii wykorzystujących odnawialne źródła energii jak również z faktu, że część
ludności świata nie ma dostępu do konwencjonalnych źródeł energii. Wspieranie rozwoju
odnawialnych źródeł energii stało się jednym z głównych celów polityki Unii Europejskiej.
Wyrazem tego stała się opublikowana w 1997 roku, w Białej Księdze Komisji Europejskiej,
strategia rozwoju odnawialnych źródeł energii w krajach Unii Europejskiej, która została uznana
za podstawę działań w krajach Unii Europejskiej. Obecnie udział energii ze źródeł odnawialnych
w Polsce według różnych szacunków wynosi od 5 do niespełna 7%. Udział energii odnawialnej
w wybranych krajach Unii Europejskiej w 2007 roku przedstawia poniższy wykres.
89
Rysunek 40. Udział produkcji energii odnawialnej w produkcji energii ogółem w % (2007 rok)
Duża rozbieżność w wykorzystaniu energii odnawialnej w poszczególnych państwach
europejskich wynika, przede wszystkim z możliwości wykorzystania energii wodnej w krajach
górzystych, np. w Szwecji i Austrii energia produkowana z energii wodnej stanowi około 95%
wykorzystania wszystkich źródeł odnawialnych.
Prognozowany wzrost cen paliw w Polsce.
Każdy nośnik energetyczny musimy zakupić za określoną cenę. Część tych cen jest
regulowana w taryfach przedsiębiorstw energetycznych. Na cenę danego nośnika energetycznego
ma wpływ jego pochodzenie (np. gaz ziemny jest sprowadzany jest głównie z Rosji, węgiel
kamienny wydobywany jest głównie na Śląsku). Na poniższym rysunku przedstawiono
przykładowe ceny nośników energii użytkowanych na cele grzewcze (ceny zawierają 22% VAT).
90
Rysunek 41. Przykładowe ceny paliw
Ceny paliw tak jak wszystkich towarów są cenami rynkowymi. W odróżnieniu do towarów
konsumpcyjnych, np. żywności na cenę paliw ma wpływ poziom wyczerpania tych zasobów. Jak
możemy zauważyć na poniższym rysunku ceny paliw w Polsce będą znacznie rosnąć, a
zwłaszcza ceny węgla, które będą stanowić w 2030 roku prawie dwukrotność cen aktualnych.
91
Rysunek 42. Prognoza cen paliw w imporcie dla Polski
W perspektywie planowanych wzrostów cen paliw jedynie
oszczędzanie energii skutecznie będzie zapobiegać rosnącemu udziałowi
kosztów nośników energetycznych w budżetach samorządów
terytorialnych.
Różnice występujące pomiędzy małymi a dużymi gminami w strukturze zużycia paliw
i energii.
Jak wiadomo we wszystkich gminach istnieje dostęp do energii elektrycznej dlatego też
charakterystyka zaopatrzenia gmin w ten rodzaj energii jest względnie podobna. Największe
różnice występują w zakresie zużycia paliw na potrzeby grzewcze. Duże miasta, o
skomplikowanej strukturze odbiorców (a także dostawców) energii charakteryzują się większym
udziałem ciepła sieciowego, przy czym należy zauważyć, iż w gminach małych ten rodzaj
nośnika często nie występuje wcale. Jak widać na poniższym rysunku udział ciepła sieciowego w
całkowitej strukturze zużycia energii na cele grzewcze w dużej gminie może być znaczny,
wynoszący ponad 34%. Często jednak udział ten osiąga a nawet przekracza wartość 50% .
92
Rysunek 43. Przykładowa struktura zużycia paliw i energii na potrzeby cieplne w mieście o liczbie ludności
wynoszącej powyżej 200 000 mieszkańców
Charakterystyczne dla dużej gminy jest także istnienie systemu gazowniczego niskiego i
średniego ciśnienia. W wyżej przedstawionym przykładowym mieście o liczbie ludności powyżej
200 tyś. mieszkańców ponad 31% zużywanej energii na potrzeby cieplne pochodzi z systemu
gazowniczego. Nie oznacza to jednak, iż mniejszych miejscowościach nie występuje gaz.
Gazyfikacja jest obecnie zjawiskiem bardzo powszechnym, a udział gazu w ogólnym zużyciu
energii w małej gminie może być znaczny.
93
Rysunek 44. Przykładowa struktura zużycia paliw i energii na potrzeby cieplne w gminie o liczbie ludności
wynoszącej około 20 000 mieszkańców
Duża liczba gmin w Polsce nie jest obecnie ani zgazyfikowana, ani uciepłowniona. W
całkowitej strukturze zużycia energii i paliw na potrzeby cieplne wciąż dominuje węgiel spalany
czy to w kotłach czy starych piecach węglowych. Ponadto znaczący jest udział energii
elektrycznej oraz oleju opałowego, a więc nośników droższych w użytkowaniu od ciepła
sieciowego czy gazu.
94
Rysunek 45. Przykładowa struktura zużycia paliw i energii na potrzeby cieplne w gminie o liczbie ludności
wynoszącej około 6 000 mieszkańców.
Powyższe przykłady nie wyczerpują oczywiście wszystkich możliwości, przedstawiają
jednak te najbardziej typowe struktury zużycia nośników dla polskich gmin.
2.7 Regulacje prawne
Unia Europejska, stoi przed poważnymi wyzwaniami związanymi z energią. Wynikają one ze
stale rosnącego zapotrzebowania na różne formy energii. Zaspokojenie tych potrzeb wiąże się
z wzrastającym uzależnieniem od importu paliw kopalnych, których dostawy często są niepewne,
oraz presją na środowisko przyczyniającą się do zmian klimatu.
95
Rysunek 46. Polityka Unii Europejskiej związana z zagadnieniami energetycznymi i jej rozwój w czasie
Obecnie Europa wciąż marnotrawi co najmniej 20% zużywanej energii. Dalej istnieje
znaczący potencjał w zakresie poprawy efektywności energetycznej szczególnie w sektorach o
dużej energochłonności takich jak budownictwo, sektor wytwórczy, sektor energetyczny czy
transport.
Ograniczenie zużycia i strat energii stanowi jeden ze strategicznych celów Unii
Europejskiej. Poprawa efektywności użytkowania energii jest niezbędna dla zapewnienie
konkurencyjność
gospodarek, bezpieczeństwa dostaw energii oraz wywiązania się ze
zobowiązań podjętych przez Unię Europejską dla ochrony klimatu ziemi.
Ograniczenie
emisji
gazów
cieplarnianych
jest
przedmiotem
porozumień
międzynarodowych. Ramowa Konwencja Klimatyczna UNFCCC, ratyfikowana przez 192
państwa, stanowi podstawę prac nad światową redukcją emisji gazów cieplarnianych. Pierwsze
szczegółowe uzgodnienia są wynikiem trzeciej konferencji stron (COP3) w 1997 r. w Kioto. Na
mocy postanowień Protokołu z Kioto kraje, które zdecydowały się na jego ratyfikację,
zobowiązują się do redukcji emisji gazów cieplarnianych średnio o 5,2% do 2012 r. Ograniczenie
wzrostu temperatury o 2–30C wymaga jednak stabilizacji stężenia gazów cieplarnianych w
atmosferze (w przeliczeniu na CO2) na poziomie 450–-550 ppm. Oznacza to potrzebę znacznie
96
większego ograniczenia emisji – od 2020 r. globalna emisja powinna spadać w tempie 1–5%
rocznie, tak aby w 2050 r. osiągnąć poziom o 25–70% niższy niż obecnie. Ponieważ sektor
energetyczny odpowiada za największą ilość emitowanych przez człowieka do atmosfery gazów
cieplarnianych (GHG) w tym obszarze musimy intensywnie ograniczać emisję CO2. Takie
ograniczenie można osiągnąć poprzez: poprawę efektywności energetycznej, zwiększenie udziału
odnawialnych źródeł energii oraz czystych technologii energetycznych w bilansie energetycznym
i ograniczeniu bezpośredniej emisji z sektorów przemysłu emitujących najwięcej CO2 (w tym
energetyki). Rozwiązania w zakresie poprawy efektywności energetycznej, czyli ograniczenia
zapotrzebowania na energię są często najtańszym sposobem osiągnięcia tego celu.
Z końcem 2006 roku Unia Europejska zobowiązała się do ograniczenia zużycia energii o
20% w stosunku do prognozy na rok 2020. Dla osiągnięcia tego ambitnego celu podejmowanych
jest szereg działań w zakresie szeroko rozumianej promocji efektywności energetycznej.
Działania te wymagają zaangażowanie społeczeństwa, decydentów i polityków oraz wszystkich
podmiotów działających na rynku. Edukacja, kampanie informacyjne, wsparcie dla rozwoju
efektywnych energetycznie technologii, standaryzacja i przepisy dotyczące minimalnych
wymagań efektywnościowych i etykietowania, „Zielone zamówienia publiczne” to tylko niektóre
z tych działań.
Historia
Działania w zakresie zmniejszenia zapotrzebowania na energią prowadzone są w państwach
europejskich od czasu kryzysu energetycznego w latach 70-tych. Przyczyniły się one w
znacznym
stopniu
do
poprawy
efektywności
energetycznej
gospodarek,
jednak
nie
wyeliminowały marnotrawstwa energii. Potwierdzeniem dalszej potrzeby racjonalizacji
gospodarki energetycznej UE był Komunikat Komisji z 1998 roku p.t. „Efektywność
energetyczna w Unii Europejskiej – w kierunku strategii racjonalnego użytkowania energii”, w
którym oszacowano potencjał oszczędności energii w latach 1998-2010 na 18% zużycia energii
w roku 1995. Stwierdzono, że istniejący potencjał ekonomiczny nie jest wykorzystywany z
powodu szeregu istniejących barier instytucjonalnych, informacyjnych, technicznych i
finansowych. Postulowano żeby ceny energii w pełni odzwierciedlały koszty jej pozyskania.
Wskazano potrzebę podjęcia szeregu skoordynowanych działań dla stworzenia wspólnej strategii
97
racjonalnego użytkowania energii. Zadeklarowano konieczność opracowania Planu działań na
rzecz efektywności energetycznej. W grudniu 1998 Rada Europy przyjęła rezolucję którą
potwierdzono możliwość osiągnięcia poprawy efektywności energetycznej Unii Europejskiej w
latach 1998 -2010 na poziomie 1% rocznie.
Konsekwencją tych działań było ogłoszenie w kwietniu 2000 roku pierwszego Planu działań
na rzecz racjonalizacji zużycia energii w Unii Europejskiej [Komunikat Komisji Plan działania
Bruksela, dnia 26.04.2000 COM(2006)545]. Zaproponowane tym planem działania obejmowały
włączenie problematyki efektywności energetycznej do innych polityk europejskich Rys.14,
wzmocnienie istniejących środków oraz stworzenie nowej polityki w tym zakresie. Potrzeba
wzmocnienia europejskiej polityki w zakresie racjonalizacji zużycia energii została mocno
wyartykułowana w wydanej w 2000 „Zielonej Księdze w kierunku europejskiej strategii na rzecz
zabezpieczenia dostaw energii”. Natomiast w 2005 elementy tej polityki zostały zebrane w
„Zielonej Księdze w sprawie racjonalizacji zużycia energii czyli jak uzyskać więcej mniejszym
nakładem środków”.
W dokumencie tym wskazano potencjał 20% ograniczenia zużycia energii do 2020 roku.
Wykazano, że korzyści, to nie tylko ograniczenie zużycia energii i oszczędności z tego
wynikające, ale również poprawa konkurencyjności, a co za tym idzie zwiększenie zatrudnienia,
realizacja strategii lizbońskiej. Energooszczędne urządzenia, usługi i technologie zyskują coraz
większe znaczenie na całym świecie. Jeżeli Europa utrzyma swoją znaczącą pozycję w tej
dziedzinie poprzez opracowywane i wprowadzane nowych, energooszczędnych technologii, to
będzie to mocny atut handlowy.
Innymi korzyściami poprawy efektywności energetycznej są ochrona środowiska oraz
wywiązanie się ze zobowiązań UE wynikających z protokołu z Kioto. Oszczędność energii
stanowi bez wątpienia najszybszy, najskuteczniejszy i najbardziej opłacalny sposób ograniczania
emisji gazów cieplarnianych oraz poprawy jakości powietrza, szczególnie na terenach gęsto
zaludnionych. Wreszcie kolejna korzyść to poprawa bezpieczeństwa dostaw energii. Zgodnie z
obecnymi tendencjami do roku 2030 UE będzie w 90 % uzależniona od importu w zakresie
zapotrzebowania na ropę naftową oraz w 80 % uzależniona od zewnętrznych dostaw gazu. Nie
sposób przewidzieć cen ropy w 2020 roku, w szczególności jeśli popyt ze strony krajów
rozwijających się będzie rósł w tak szybkim tempie, jak obecnie.
98
Zielona księga stanowiła próbę zidentyfikowania przeszkód ograniczających realizację
ekonomicznie opłacalnych przedsięwzięć efektywnościowych, takich jak na przykład brak
odpowiednich bodźców, brak informacji, czy brak dostępnych mechanizmów finansowania.
Równocześnie zaproponowano szereg sposobów ograniczenia tych barier. Przykładowo:
•
opracowanie rocznych planów działań na rzecz racjonalizacji zużycia energii, na
poziomie krajowym, które określałyby działania do podjęcia na poziomie krajowym,
regionalnym i lokalnym, a następnie wymuszałyby kontrolę skuteczności i efektywności
realizacji tych działań,
•
prowadzenie benchmarkingu (porównania ponoszonych kosztów i uzyskiwanych
efektów) realizowanych przedsięwzięć oraz opracowywanie i rozpowszechnianie w całej
UE najlepszych praktyk w tym zakresie,
•
zapewnienie obywatelom lepszej informacji, na przykład poprzez lepiej skierowane
kampanie promocyjne i lepsze oznakowanie produktów;
•
usprawnienie systemu podatkowego, aby zapewnić, że zanieczyszczający faktycznie
płaci, jednak bez zwiększania ogólnego poziomu opodatkowania,
•
lepsze ukierunkowanie pomocy państwa w przypadkach, gdy wsparcie publiczne jest
uzasadnione, proporcjonalne i niezbędne dla zapewnienia bodźca do racjonalizacji
zużycia energii,
•
wykorzystanie zamówień publicznych do inicjowania nowych, energooszczędnych
technologii,
takich
jak
oszczędniejsze
samochody
i
energooszczędny
sprzęt
informatyczny,
•
wykorzystanie nowych i udoskonalonych instrumentów finansowania, na poziomie
wspólnotowym i krajowym, w celu zapewnienia przedsiębiorstwom i gospodarstwom
domowym bodźców – do wprowadzania energooszczędnych modyfikacji,
•
podejmowanie dalszych działań dotyczących budynków, komplementarnych w stosunku
do dyrektywy o charakterystyce energetycznej budynków (Dyrektywa 2002/91/WE),
•
wykorzystanie inicjatywy Komisji pod nazwą CARS 21 celem przyspieszenia prac nad
nową generacją samochodów o niższym zużyciu paliwa.
99
W wyniku szerokich konsultacji Zielonej Księgi dla zapewnienia wykonalności europejskiej
polityki energetycznej
proponowanych rozwiązań w październiku 2006 roku Komisja
Europejska przedstawiła „Plan działań na rzecz racjonalizacji zużycia energii: sposoby
wykorzystania potencjał”. Celem planu jest podjęcie działań dla osiągnięcia 20% oszczędności w
rocznym zużyciu energii pierwotnej UE do 2020 r.
Proponowane działania obejmują:
1.
Dynamiczne wymagania w zakresie charakterystyki energetycznej dla produktów
zużywających energię, budynków i usług energetycznych
−
zwiększanie efektywności energetycznej produktów,
−
rozwijanie usług w
zakresie efektywnego
wykorzystania energii
przez
użytkowników,
−
zwiększanie efektywności energetycznej budynków
2.
Poprawę w zakresie przetwarzania energii
3.
Zmiany w transporcie
4.
Finansowanie energooszczędności, bodźce ekonomiczne i ceny energii
5.
Zmiany zachowań wobec energii
6.
Partnerstwa międzynarodowe
Przyjęte działania priorytetowe, to:
1. Oznakowanie urządzeń i sprzętu oraz minimalne wymagania eksploatacyjne
2. Wymagania eksploatacyjne dla budynków i dla budynków o bardzo niskim zużyciu
energii („budynków pasywnych”)
3. Zwiększanie efektywności energetycznej produkcji i dystrybucji energii
4. Uzyskanie paliwo-oszczędnych samochodów
5. Ułatwianie właściwego finansowania inwestycji w dziedzinie energooszczędności dla
małych i średnich przedsiębiorstw oraz przedsiębiorstw świadczących usługi energet..
6. Promowanie energooszczędności w nowych państwach członkowskich
7. Spójne stosowanie opodatkowania
8. Podnoszenie świadomości w zakresie racjonalizacji zużycia energii
9. Energooszczędność na terenach zabudowanych
10. Zwiększanie energooszczędności na świecie
100
Formalnie cel 20%-ej poprawy efektywności energetycznej został przyjęty w trakcie
Szczytu Wiosennego 8-9 marca 2007. Rada Europy przyjęła ambitne cele, które mają być
osiągnięte do 2020 roku:
•
ograniczenie emisji gazów cieplarnianych przynajmniej o 20%, w stosunku do 1990 r.
•
zwiększenie do 20% udziału energii odnawialnej w bilansie energetycznym (w tym
zwiększenie do 10% udziału biopaliw w transporcie),
•
poprawę efektywności energetycznej dla ograniczenia o 20% łącznego zużycia energii
w krajach członkowskich w stosunku do prognozy na rok 2020.
Problematyki efektywności energetycznej dotyczą również najnowsze propozycje działań
UE zawarte są w tzw. pakiecie energetyczno-klimatycznym, ogłoszonym w styczniu 2008 r.
Pakiet obejmuje pięć projektów regulacji prawnych:
1.
Dyrektywy ramowej, dotyczącej promocji wykorzystania odnawialnych źródeł
energii,
2.
Decyzji w sprawie redukcji emisji gazów cieplarnianych do 2020 r.,;
3.
Nowelizacji dyrektywy 2003/87/WE w sprawie udoskonalenia i rozszerzenia systemu
handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych,
4.
Dyrektywy w sprawie geologicznego magazynowania dwutlenku węgla (CCS),
5.
Wytycznych do zasad udzielania pomocy publicznej dotyczącej ochrony środowiska.
W poniższej tabeli zebrano wybrane europejskie regulacje dotyczące efektywności
energetycznej, które stopniowo transponowane są do prawodawstwa państw członkowskich.
101
Dyrektywa
Dyrektywa EC/2004/8
o promocji
wysokosprawnej
kogeneracji
Dyrektywa 2003/87/WE
ustanawiająca program
handlu uprawnieniami
do emisji gazów
Cele i główne działania
Zwiększenie udziału skojarzonego wytwarzania energii
elektrycznej i ciepła (kogeneracji)
Zwiększenie efektywności wykorzystania energii pierwotnej
i zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych
Promocja wysokosprawnej kogeneracji i korzystne dla niej
bodźce ekonomiczne (taryfy)
Ustanowienie handlu uprawnieniami do emisji gazów
cieplarnianych na obszarze Wspólnoty
Promowanie zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych
w sposób opłacalny i ekonomicznie efektywny
cieplarnianych na
obszarze Wspólnoty
o charakterystyce
Ustanowienie minimalnych wymagań energetycznych dla
nowych i remontowanych budynków
energetycznej
Certyfikacja energetyczna budynków
budynków
Kontrola kotłów, systemów klimatyzacji i instalacji
grzewczych
Projektowanie i produkcja sprzętu i urządzeń powszechnego
użytku o podwyższonej sprawności energetycznej
Ecodesign
o projektowaniu
urządzeń powszechnie
zużywających energię
o efektywności
Ustalanie wymagań sprawności energetycznej na
podstawie kryterium minimalizacji kosztów w całym cyklu
życia wyrobu (koszty cyklu życia obejmują koszty nabycia,
posiadania i wycofania z eksploatacji)
Zmniejszenie od 2008 r. zużycia energii końcowej o 1%, czyli
osiągnięcie 9% w 2016 r.
energetycznej i serwisie Obowiązek stworzenia i okresowego uaktualniania
Krajowego planu działań dla poprawy efektywności
energetycznym
energetycznej
Tabela 23. Europejskie regulacje dotyczące efektywności energetycznej
102
Poniżej przedstawiono obowiązujące dokumenty krajowe (lub projekty) stanowiące
implementację dyrektyw europejskich w zakresie energii i środowiska:
•
Strategia rozwoju Energetyki Odnawialnej (2001 r.),
•
Wieloletni program promocji biopaliw lub innych paliw odnawialnych na lata 2008-2014
(2007 r.),
•
Strategia działalności górnictwa węgla kamiennego w Polsce w latach 2007-2015 (2007 r.),
•
Polityka dla przemysłu gazu ziemnego (2007 r.),
•
Program dla elektroenergetyki (2006 r.),
•
Program wprowadzania konkurencyjnego rynku gazu w Polsce i harmonogram jego
wdrażania,
•
Program restrukturyzacji kontraktów długoterminowych (KDT) na zakup mocy
i energii elektrycznej zawartych pomiędzy PSE S.A. a wytwórcami,
•
Polityka ekologiczna państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do 2016,
•
Polityka energetyczna Polski do 2030 roku,
•
Krajowy plan na rzecz efektywności energetycznej,
•
Ustawa o efektywności energetycznej (projekt – przewidywane wejście w życie 2010r),
•
Nowa Ustawa Prawo energetyczne (projekt – przewidywane wejście w życie 2010r),
•
Zmiany w Ustawie Prawo budowlane (np. nakładające konieczność wykonywania
świadectw charakterystyki energetycznej dla budynków).
Podstawowym dokumentem krajowym w zakresie energetyki jest Polityka Energetyczna
Polski do 2030 roku. Określa ona sześć podstawowych kierunków rozwoju polskiej energetyki.
Dla każdego z nich sformułowane zostały cele szczegółowe, działania wykonawcze, a także
dokładny sposób ich realizacji, wyznaczono również terminy oraz odpowiedzialne podmioty. Tak
szczegółowego planu działań nie zawierał żaden z poprzednich dokumentów.
1. Poprawa efektywności energetycznej w tym:
2.
•
dążenie do utrzymania zeroenergetycznego wzrostu gospodarczego,
•
konsekwentne zmniejszanie energochłonności polskiej gospodarki do poziomu UE-15.
Wzrost bezpieczeństwa dostaw paliw i energii.
Bezpieczeństwo energetyczne Polski oparte będzie o własne zasoby, w szczególności
węgla kamiennego i brunatnego. Zapewni to uniezależnienie produkcji energii
elektrycznej i w znacznym stopniu ciepła od surowców z importu.
103
Kontynuowane będą działania mające na celu dywersyfikację dostaw paliw. Zaopatrzenie
w ropę naftową, paliwa płynne i gaz będzie dywersyfikowane także poprzez różnicowanie
technologii produkcji, a nie jedynie kierunków dostaw. Wspierany będzie rozwój
technologii pozwalających na pozyskiwanie paliw płynnych i gazowych z surowców
krajowych.
Polityka zakłada także stworzenie stabilnych perspektyw dla inwestowania w
infrastrukturę przesyłową i dystrybucyjną. Na operatorów sieciowych nałożony zostanie
obowiązek opracowania planów rozwoju sieci, lokalizacji nowych mocy wytwórczych
oraz kosztów ich przyłączenia. W taryfach zostaną wprowadzone zachęty do
inwestowania w infrastrukturę przesyłową i dystrybucyjną. Planowany jest również
rozwój połączeń transgranicznych. Zmianie ulegną przepisy definiujące odpowiedzialność
samorządów za przygotowanie lokalnych planów zaopatrzenia w ciepło, energię
elektryczną i paliwa gazowe.
3.
Dywersyfikacja struktury wytwarzania energii elektrycznej - wprowadzenie energetyki
jądrowej
4.
Rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii (OZE)
Polityka wiele uwagi poświęca także rozwojowi energetyki odnawialnej. Najważniejszym
przedsięwzięciem w tym obszarze będzie wypracowanie ścieżki dochodzenia do realizacji
celów zawartych w pakiecie klimatycznym, w podziale na poszczególne rodzaje OZE i
związane z nimi technologie.
Dokument wyznacza następujące cele: 15-proc. udział OZE w zużyciu energii finalnej w
2020 r. oraz 10-proc. udział biopaliw w rynku paliw transportowych w 2020 r. Polska
będzie także dążyć do większego wykorzystania biopaliw II generacji.
Ponadto prowadzone będą działania, które pomogą w rozwoju biogazowni rolniczych
oraz farm wiatrowych na lądzie i morzu. Nowe jednostki OZE i umożliwiające ich
przyłączenie sieci elektroenergetyczne, będą mogły uzyskać bezpośrednie wsparcie z
funduszy europejskich oraz środków funduszy ochrony środowiska.
5.
Rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii
W strategii dla sektora przewidziano również działania nakierowane na zwiększenie
konkurencji na rynku energii. Ich celem będzie zapewnienie niezakłóconego
funkcjonowania rynku, a przez to przeciwdziałanie nadmiernemu wzrostowi cen.
104
Planowane jest wdrożenie nowej architektury rynku energii elektrycznej, opartej na
systemie opłat węzłowych oraz wprowadzenie przepisów ułatwiających zmianę
sprzedawcy. Resort gospodarki przygotował także propozycję rozwiązań na rzecz ochrony
wrażliwych odbiorców energii elektrycznej.
6.
Ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko
Ze względu na zobowiązania wynikające z pakietu klimatycznego w Polityce
energetycznej wskazano metody ograniczenia emisji CO2, SO2, NOx, które pomogą
wypełnić zobowiązania międzynarodowe bez konieczności znaczących zmian w
strukturze wytwarzania.
W tym celu stworzony zostanie system zarządzania krajowymi pułapami emisji gazów
cieplarnianych i innych substancji oraz wprowadzone zostaną dopuszczalne produktowe
wskaźniki emisji. Realizowane będą też zobowiązania wynikające z nowej dyrektywy ETS, a
także opracowany zostanie system dysponowania przychodami z aukcji uprawnień do emisji
CO2. Bardzo istotnym kierunkiem działań będzie również wsparcie rozwoju technologii
wychwytu i składowania dwutlenku węgla (CCS).
Na uwagę zasługują również planowane zmiany w Prawie energetycznym wprowadzają w
planowaniu energetycznym:
•
plany rozwoju przedsiębiorstw (zajmujących się przesyłem lub dystrybucją paliw
gazowych lub energii elektrycznej) na minimum 3 lata;
•
operator systemu elektroenergetycznego sporządza plany rozwoju na minimum 5 lat
i prognozy dotyczące stanu bezpieczeństwa na nie mniej niż 15 lat.
•
wytwórcy energii elektrycznej o mocy zainstalowanej powyżej 50 MW mają sporządzać
raz na 15 lat prognozy dotyczące wielkości produkcji energii elektrycznej w zakresie
modernizacji, rozbudowy istniejących lub budowy nowych źródeł i mają je aktualizować
co 3 lata i informować o tym prezesa URE oraz operatora systemu elektroenergetycznego;
•
projekty założeń sporządzane mają być na okres 15 lat z aktualizacją co 3 lata.
105
Polityka klimatyczna
Polityka klimatyczna Unii Europejskiej skupia się na wdrożeniu tzw. pakietu klimatycznoenergetycznego. Założenia tego pakietu są następujące:
•
UE liderem i wzorem dla reszty świata dla ochrony klimatu ziemi – niedopuszczenia do
większego niż 20C wzrostu średniej temperatury Ziemi,
•
Cele pakietu „3 x 20%” (redukcja gazów cieplarnianych, wzrost udziału OZE w zużyciu
energii finalnej, wzrost efektywności energetycznej) współrealizują politykę energetyczną
UE.
Cele szczegółowe pakietu klimatycznego:
•
zmniejszyć emisję gazów cieplarnianych (EGC) o 20% w 2020 w stosunku do 1990r
przez każdy kraj członkowski,
•
zwiększyć udział energii ze źródeł odnawialnych (OZE) do 20% w 2020r, w tym osiągnąć
10% udziału biopaliw.
Krajową implementacją polityki klimatycznej UE jest „Polityka Klimatyczna Polski”
(przyjęta przez Radę Ministrów w listopadzie 2003r.) zawierająca strategie redukcji emisji gazów
cieplarnianych w Polsce do roku 2020. Dokument ten określa między innymi cele i priorytety
polityki klimatycznej Polski.
2.8 Rynek energii.
Zasada TPA w energetyce
Podstawowe zasady funkcjonowania krajowego rynku energii zawarte zostały w ustawie
Prawo Energetyczne oraz związanych z nią aktach wykonawczych. Prawo Energetyczne nie
przewiduje szczególnych ograniczeń w kształtowaniu różnych sposobów handlu energią. W
chwili obecnej polski rynek energii podzielony jest na trzy zasadnicze segmenty:
•
rynek kontraktowy - handel energią na rynku kontraktowym odbywa się na podstawie
kontraktów dwustronnych (umów) zawieranych pomiędzy wytwórcami energii, a firmami
handlującymi energią oraz klientami finalnymi.
106
•
rynek giełdowy - obejmuje handel na giełdzie energii (Towarowej Giełdzie Energii S.A.).
Handel energią na TGE odbywa się głównie na tzw. Rynku Dnia Następnego (RDN).
RDN prowadzony jest na dzień przed dobą, w której następuje fizyczna dostawa energii.
Składa się on z 24 godzinowych linii notowań (okresów rozliczeniowych), w których
członkowie giełdy mogą kupować i sprzedawać energię elektryczną. Uczestnicy RDN
wysyłają zlecenia kupna lub sprzedaży dla poszczególnych godzin. Ze zleceń sprzedaży
tworzona jest krzywa podaży, a ze zleceń zakupu tworzona jest krzywa popytu. Na TGE
funkcjonuje również Rynek Terminowy Energii Elektrycznej (RTEE).
•
rynek bilansujący - jest specyficznym obszarem rynku energii, na którym następuje
bilansowanie różnic pomiędzy transakcjami zawartymi między poszczególnymi
uczestnikami rynku, a rzeczywistym zapotrzebowaniem na energię elektryczną. Rynek
bilansujący jest tzw. rynkiem technicznym, czyli nie jest miejscem handlu energią. Jego
istnienie jest niezbędne dla funkcjonowania rynku energii, a udział w nim podmiotów
kupujących energię jest obowiązkowy. Podmiotem zarządzającym rynkiem bilansującym
jest Operator Systemu Przesyłowego (OSP), którego rolę pełni firma PSE-Operator S.A.
Rynek bilansujący jest więc rynkiem, na którym Operator Systemu Przesyłowego
dokonuje zakupów bądź sprzedaży energii (będąc stroną wszystkich transakcji) w celu
zrównoważenia (zbilansowania) popytu i podaży energii na rynku.
Oprócz tego na polskim rynku energia elektryczna może być kupowana za pośrednictwem
Platformy Obrotu Energią Elektryczną POEE.
Umowy zakupu energii na rynku konkurencyjnym określają ilości energii, która zostanie
pobrana w poszczególnych godzinach kolejnych dni, których dotyczy umowa. Ilości energii
potrzebnej odbiorcom w każdej godzinie określane są na podstawie sporządzanych przez nich
prognoz zapotrzebowania na energię. Można powiedzieć, że odbiorcy ci „zamawiają” w ten
sposób z wyprzedzeniem potrzebną dla siebie ilość energii. Odbiorcy płacą za zakupioną
(zamówioną) energię bez względu na to, jaką jej część faktycznie wykorzystają.
Gdy sporządzona prognoza okaże się nietrafna, w chwili faktycznego poboru energii
odbiorca końcowy znajdzie się w sytuacji jej braku lub posiadania nadwyżki kupionej wcześniej
energii. Zarówno w jednym, jak i drugim przypadku musi skorzystać z mechanizmów rynku
bilansującego.
107
Ceny energii kupowanej i odsprzedawanej przez odbiorców na rynku bilansującym są
odpowiednio wyższe i niższe od średnich cen rynkowych. W obydwu przypadkach są to więc
transakcje niekorzystne dla klienta końcowego. W celu minimalizacji wolumenu transakcji na
rynku bilansującym, klienci kupujący energię na rynku konkurencyjnym muszą sporządzać
możliwie najdokładniejsze prognozy jej zużycia.
Uczestnicy rynku energii elektrycznej w Polsce to:
•
operator systemu przesyłowego (OSP) – Polskie Sieci Elektroenergetyczne Operator S.A.;
•
Operatorzy Systemów Dystrybucyjnych (OSD); obowiązki Operatorów Systemów
Dystrybucyjnych pełnią lokalni dystrybutorzy energii;
•
Operatorzy odpowiedzialni za obrót energią tzw.: operatorzy handlowi (OH - Spółki
Obrotu, Towarowa Giełda Energii, POEE itp.) oraz Operatorzy Handlowo – Techniczni
(OHT). Funkcją Operatorów Handlowo-Technicznych i Operatorów Handlowych jest
przekazywanie informacji dotyczących ilości energii prognozowanej i faktycznie zużytej
przez klientów końcowych oraz energii wyprodukowanej przez jej wytwórców.
•
Odbiorcy.
W związku z tym możliwe są następujące formy udziału w rynku energii:
Odbiorca Taryfowy
Potencjalne korzyści korzystania z tej formy udziału w rynku:
•
pewność dostawy energii „za naciśnięciem guzika”;
•
znane koszty zużytej energii;
•
znany, wieloletni partner (dystrybutor i sprzedawca energii).
•
Potencjalne wady korzystania z tej formy udziału w rynku:
•
brak możliwości obniżenia kosztów zakupu energii.
Odbiorca Uprawniony do TPA - zasada TPA (z ang. Third Party Access), czyli zasada
dostępu stron trzecich do sieci oznacza możliwość korzystania przez klienta z sieci lokalnego
dostawcy energii w celu dostarczenia energii kupionej przez niego u dowolnego sprzedawcy.
Lokalny dostawca zobowiązany jest do przesyłu energii kupionej przez znajdującego się na jego
obszarze klienta (oczywiście pod warunkiem, że jest to technicznie możliwe).
108
Potencjalne korzyści korzystania z tej formy udziału w rynku:
•
możliwość obniżenia kosztów zakupu energii;
•
możliwość tworzenia Jednostki Grafikowej z przyłączy zasilanych z sieci różnych OSD
(tzw. Odbiorca Rozproszony).
Potencjalne wady korzystania z tej formy udziału w rynku:
•
ponoszone ryzyka;
•
ponoszone dodatkowe nakłady (np.: związane z grafikowaniem).
Ryzyka na rynku energii ponoszone przez odbiorcę uprawnionego do TPA to:
czynniki zewnętrzne:
•
zmienne ceny energii na Rynku,
•
zmiany reguł funkcjonowania Rynku,
•
ewentualne zmiany w umowach przesyłowych.
czynniki wewnętrzne:
•
odchylenia od planowanego zużycia,
•
awarie systemów informatycznych.
przy celu:
•
optymalizacja kosztu zużycia energii elektrycznej,
•
minimalizacja kosztów jednostkowych produktu,
wybór sprzedawcy na konkurencyjnym rynku energii musi poprzedzić analizy opłacalności
w aspekcie:
•
średniej ceny zakupu;
•
przebiegu obciążenia;
•
możliwości planowania zużycia;
•
możliwości regulacji poboru.
O opłacalności kupowania energii w ramach TPA decydują w dużej mierze koszty odbiorcy
związane z rynkiem bilansującym. Dla wielu odbiorców te koszty są zbyt wysokie i odstraszają
ich od wolnego rynku. Wielu odbiorców jako jedną z barier skorzystania z zasady TPA podaje
wysokie koszty bilansowania.
109
Wg doświadczeń uczestników rynku korzystających z TPA w sytuacji gdy istnieje potrzeba
dokupienia energii, dla transakcji tej, na rynku bilansującym, obowiązują dwie ceny. Gdy
odbiorca przekroczył grafik o mniej niż 1%, płaci za zakupioną energię po tzw. cenie CRO (cena
rozliczeniowa odchylenia). Często zdarza się, że cena CRO jest niższa niż cena energii w
kontrakcie. Jednak gdy odchylenie przekroczy 1%, za dokupywaną energię płaci się znacznie
drożej niż w kontrakcie, czasami nawet o 100, 200% lub jeszcze więcej. Natomiast gdy zużycie
energii jest mniejsze od planowanego, i trzeba ją odsprzedać uzyskiwane ceny są niższe niż w
kontrakcie i stanowią tylko 50 do 70 % tej ceny.
Dlatego, jakość sporządzenia grafiku w prosty sposób przekłada się na wyniki finansowe.
Jeżeli grafik będzie przygotowany niedbale lub zdarzy się nagły postój, straty mogą być większe
niż spodziewany zysk z korzystania z zasady TPA. Stąd jeśli ktoś nie potrafi przewidzieć
swojego poboru, może ponieść poważne konsekwencje ekonomiczne.
Kulminacyjnym momentem procesu zmiany dostawcy energii jest wybór nowego
sprzedawcy. Można to zrobić na kilka sposobów. Decyduje kilka kluczowych kryteriów.
Oczekiwania odbiorców energii wobec jej dostawcy nie różnią się znacząco od sytuacji na
rynkach innych produktów. Podstawowym oczekiwaniem wobec nowego dostawcy jest
oczywiście zapewnienie dostaw energii tańszej niż ta, którą oferuje dotychczasowy sprzedawca.
Jeśli odbiorca kupuje energię w taryfie, oczekuje od sprzedawcy w oparciu o zasadę TPA
kilkuprocentowej obniżki cen energii.
Można spotkać się z opiniami, że korzystanie z TPA ma sens tylko wtedy, kiedy energia
kupowana w ten sposób jest o około 10 % tańsza niż w taryfie. W praktyce zazwyczaj różnice
cen wahają się jednak w okolicach 3 do 5%.
Jednym z najważniejszych czynników decydujących o wyborze sprzedawcy jest również
gwarancja bezpieczeństwa dostaw. Dlatego odbiorcy zwracają uwagę na to, od kogo kupują
energię: czy od producenta lub powiązanej z nim spółką obrotu, przez spółkę obrotu związaną ze
spółką dystrybucyjną, czy też od tzw. spółki niezależnej. Dużą rolę przy wyborze dostawcy
energii odgrywają oczywiście takie czynniki jak doświadczenie na rynku i referencje, czy oferta
usług dodatkowych (doradztwo, udział finansowy np. w instalacji układów pomiarowych).
110
Podsumowanie rozdziału:
Ekoenergetyka bytowa jest związana bezpośrednio lub pośrednio
z zapewnieniem
warunków gwarantujących odpowiednią jakość życia.
Głównymi rodzajami paliw pozyskiwanymi i użytkowanymi w Polsce są: węgiel kamienny,
węgiel brunatny, ropa naftowa, gaz ziemny.
Najwięcej energii pierwotnej zużywanej przez świat pochodzi z ropy naftowej, ok. 35%.
Gaz ziemny i węgiel mają zbliżone udziały, kolejno ok. 25% i 20%. Niestety zaledwie 14%
energii pochodzi z odnawialnych źródeł (2,2% energia wodna, 9,5% tradycyjna biomasa, 2,2%
nowe źródła – wiatr, słońce itp.)
Zużycie energii pierwotnej w Polsce jest wyższe od pozyskania o ponad 30%.
Najważniejszym nośnikiem jest węgiel kamienny z udziałem wynoszącym 46%. Udział ropy
naftowej wynosi 21%, a gazu ziemnego 14%. Węgiel brunatny stanowi 13% zużytej energii, a
pozostałe nośniki 6%.
Ceny paliw w Polsce będą znacznie rosnąć, a zwłaszcza ceny węgla, którego cena będzie
stanowić w 2030 roku prawie dwukrotność cen aktualnych.
Z końcem 2006 roku Unia Europejska zobowiązała się do ograniczenia zużycia energii o
20% w stosunku do prognozy na rok 2020. Dąży się do osiągnięcia 20% oszczędności w
rocznym zużyciu energii pierwotnej UE do 2020 r.
Podstawowym dokumentem krajowym w zakresie energetyki jest Polityka Energetyczna
Polski do 2030 roku.
Obecnie udział energii ze źródeł odnawialnych w Polsce według różnych szacunków
wynosi od 5 do niespełna 7%.
Podstawowe zasady funkcjonowania krajowego rynku energii zawarte zostały w ustawie
Prawo Energetyczne oraz związanych z nią aktach wykonawczych.
Odbiorca Uprawniony do TPA - zasada TPA (z ang. Third Party Access), czyli zasada
dostępu stron trzecich do sieci oznacza możliwość korzystania przez klienta z sieci lokalnego
dostawcy energii w celu dostarczenia energii kupionej przez niego u dowolnego sprzedawcy.
Cele szczegółowe pakietu klimatycznego:
zmniejszyć emisję gazów cieplarnianych (EGC) o 20% w 2020 w stosunku do 1990r przez
każdy kraj członkowski,
zwiększyć udział energii ze źródeł odnawialnych (OZE) do 20% w
2020r, w tym osiągnąć 10% udziału biopaliw.
111
2.9 Metody ograniczania CO2
Nie można rozpatrywać osobno strategii i celów redukcji emisji gazów cieplarnianych w
oderwaniu od celów zwiększenia efektywności wykorzystania energii i zwiększenia udziału
energii ze źródeł odnawialnych. Te cele nawzajem na siebie oddziałują:
Rysunek 47. Podstawowe cele w zakresie redukcji gazów cieplarnianych i efektywności energetycznej
Pierwszym, konkretnym międzynarodowym porozumieniem w sprawie ograniczenia
tempa wzrostu emisji gazów cieplarnianych był tzw. Protokół z Kioto, w którym kraje
rozwinięte, w tym Polska, zobowiązały się do redukcji emisji gazów cieplarnianych, średnio o
5%, do 2012r w porównaniu do 1990r (Polska do 1988r).
Unia Europejska, mimo, że jej udział w całkowitym zużyciu paliw i energii oraz emisji gazów
cieplarnianych świata maleje, podjęła wyzwanie by być przykładem i liderem dobrych praktyk
przeciwdziałania zmianom klimatycznym, zwiększenia efektywności wykorzystania energii oraz
wzrostu roli i udziału odnawialnych źródeł energii (OZE) w zaopatrzeniu w paliwa i energię.
Swoje zamiary i strategie działań przedstawiła w podstawowych dokumentach zwanych
„Zielonymi Księgami”, obejmującymi efektywność energetyczną, bezpieczeństwo energetyczne i
zrównoważony rozwój. Wypełnieniem tych strategii są wydane, głównie po 2000 roku, Dyrektywy
112
Wspólnoty Europejskiej, które każdy kraj członkowski winien zaadoptować do swoich warunków i
wydać odpowiednie przepisy prawne w postaci Ustaw i Rozporządzeń.
Rysunek 48. Dyrektywy Unii Europejskiej dotyczące poprawy efektywności wykorzystania energii
W zakresie poprawy efektywności wykorzystania energii (EWE) Unia wydała szereg Dyrektyw,
które obrazowo przedstawiono powyżej.
Wdrożenie tych Dyrektyw w krajach Unii Europejskiej, to znacząca siła sprawcza dla podjęcia
krajowych planów działania na rzecz zwiększenia efektywności wykorzystania energii.
Ważniejsze możliwości działań i skutki wdrożenia tych Dyrektyw dla gospodarstw domowych,
biur, instytucji oraz małych i średnich firm przedstawiono w poniższej tabeli.
113
Dyrektywa
Cele i główne działania
Możliwości i skutki działań
Dyrektywa
Zwiększenie udziału kogeneracji,
Potencjalne oszczędności energii
EC/2004/8
czyli skojarzonego wytwarzania
pierwotnej i zmniejszenie kosztów
o promocji
energii elektrycznej i ciepła.
energii elektrycznej i ciepła w
wysokosprawnej
Zwiększenie efektywności
małych (do 1 MW) jednostkach
kogeneracji
wykorzystania paliw – energii
kogeneracji.
pierwotnej i emisji gazów
Możliwości zastosowań: szpitale,
cieplarnianych.
obiekty sportowe i kulturalne o
Promocja i korzystne bodźce
dużym stopniu wykorzystania,
ekonomiczne (taryfy) dla
ciepłownie i kotłownie osiedlowe,
kogeneracji
małe i średnie przedsiębiorstwa
produkcyjne i usługowe.
Dyrektywa
Ustanowienie minimalnych
Wyższa jakość energetyczna
2002/91/WE
wymogów energetycznych
nowych budynków, a w
o charakterystyce nowych i remontowanych
eksploatacji niższe zużycie energii
energetycznej
budynków. Certyfikacja
na ogrzewanie pomieszczeń,
budynków
energetyczna budynków.
ciepłą wodę itp.
Kontrola kotłów, systemów
Promocja termomodernizacji
klimatyzacji i instalacji grzewczych budynków, poprzez różnego
rodzaju systemy wspomagania
Świadectwo jakości energetycznej
budynków i dodatkowa ocena
wartości na rynku nieruchomości.
Bezpieczeństwo i zmniejszenie
kosztów eksploatacji
Dyrektywa
2005/32/WE
Projektowanie i produkcja sprzętu
Eco i urządzeń powszechnego użytku
Obecność na rynku urządzeń
o wyższej sprawności
design
o podwyższonych sprawnościach
energetycznej, eliminowanie mniej
o projektowaniu
energetycznych.
sprawnych.
urządzeń
Ustalanie wymagań sprawności
Niższe koszty usług
powszechnie
energetycznej w oparciu o
energetycznych przez stosowanie
zużywających
kryterium minimum kosztów
energooszczędnych urządzeń
energię
energetycznych urządzeń w
(pralki, chłodziarko-zamrażarki,
114
całym cyklu żywotności, czyli
źródła światła, sprzęt biurowy,
inwestycyjnych + operacyjnych
kotły, napędy, klimatyzatory,
(ponoszone w trakcie
samochody itp.).
eksploatacji)
Dyrektywa
Cel – zmniejszenie od 2008r
Nowe zadanie i wzmocnienie roli
2006/32/WE
zużycia energii końcowej o 1%,
samorządów terytorialnych
o efektywności
czyli 9% w 2016 roku.
w organizacji i planowaniu
energetycznej
Opracowanie i uchwalenie przez
zaopatrzenia gmin w paliwa i
i serwisie
Sejm w 2008 roku Ustawy o
energię i stymulowanie działań
energetycznym
efektywności energetycznej.
obejmujących całą gminę.
Krajowy a następnie
Termomodernizacja budynków
samorządowe plany działań.
i obiektów gminy.
Wzorcowa rola sektora
Możliwość partnerskiej
publicznego.
współpracy dostawców energii i
Nowe mechanizmy – obowiązek
ich klientów w podejmowaniu i
oszczędności energii nałożony na
realizacji wspólnych
przedsiębiorstwa energetyczne i
energooszczędnych
urynkowienie poświadczeń
przedsięwzięć.
(system „białych certyfikatów”)
Zmniejszenie zużycia paliw i
dokonanych oszczędności paliw i
energii u odbiorców a przez to
energii
uniknięcie części inwestycji w
nowe moce wytwórcze en. elektr. i
ciepła oraz redukcja emisji
zanieczyszczeń powietrza, w tym
emisji gazów cieplarnianych
Tabela 24. Cele oraz główne działania zakładane przez dyrektywy związane z efektywnością energetyczną
115
3 Cele i priorytety działań
Główne cele strategiczne Gminy Międzylesie to:
• Poprawa stanu środowiska i racjonalne gospodarowanie zasobami przyrodniczymi
• Wzrost spójności komunikacyjnej oraz powiązań z otoczeniem
• Zachowanie dziedzictwa kulturowego i wzrost jego znaczenia
• Poprawa jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej
• Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich
• Restrukturyzacja i odnowa miasta i obszarów wiejskich
• Infrastruktura komunalna
Z kolei do zadań szczegółowych związanych z poprawą stanu środowiska i racjonalnego
gospodarowania zasobami przyrodniczymi na terenie Gminy Międzylesie należą:
•
poprawa stanu, zwiększanie zasobów leśnych i ich produktywności,
•
racjonalizacja gospodarki odpadami na terenie gminy,
•
upowszechnianie edukacji ekologicznej i promocja postaw proekologicznych
wśród mieszkańców gminy,
•
przeciwdziałanie erozji gleb,
•
dostosowanie zagospodarowania przestrzeni do bezpiecznego rozwoju turystyki
i rekreacji.
Celem polityki ekologicznej jest wprowadzenie na danym obszarze, w tym przypadku w Gminie
Międzylesie, ładu ekologicznego. Powinno się ono odbywać przy pełnym uwzględnieniu dążenia
mieszkańców do harmonijnego i kompleksowego rozwoju społeczno – gospodarczego i
przestrzennego.
Polityka ekologiczna gminy Międzylesie powinna:
•
opierać się na rzetelnej diagnozie problemów ekologicznych gminy,
•
wyznaczać priorytety działań w zakresie gospodarki odpadami, ochrony zieleni, obszarów
cennych przyrodniczo, jakości powietrza atmosferycznego, jakości wód, ochrony przed
hałasem itd. opierając się na informacjach o stanie aktualnym, a także mając na uwadze
kierunki rozwoju społeczno - gospodarczego,
•
określać instrumenty i źródła finansowania przedsięwzięć proekologicznych w gminie.
116
Do głównych celów gminy w zakresie gospodarowania energią jest zapewnienie:
• bezpieczeństwa dostaw energii i paliw na terenie gminy,
• bezpieczeństwa ekologiczne,
• bezpieczeństwa ekonomiczne,
• akceptowalności społecznej wobec istniejących systemów energetycznych występujących
na terenie gminy.
Jednym z podstawowych środków osiągania powyższych celów jest oszczędzanie energii
zarówno przez wytwórców jak i użytkowników energii. Gmina powinna także stanowić
wzorcową rolę w zakresie oszczędnego gospodarowania energią, rozpoczynając działania
proefektywnościowe na własnych budynkach.
Także rozwój infrastruktury technicznej, a zwłaszcza sieci gazowej powinien należeć do
głównych priorytetów działań. Wykorzystywanie paliw gazowych może znacząco wpłynąć na
stan środowiska na terenie gminy przyczyniając się do zmniejszenia tzw. niskiej emisji
występującej w dużych skupiskach niewielkich emitorów spalin.
Ponadto ważnym priorytetem jest promowanie i wykorzystywanie odnawialnych źródeł do
produkcji energii. Możliwości działań w tym zakresie przedstawiono w dalszej części
opracowania.
Ponadto cel poprawy stanu powietrza atmosferycznego może zostać osiągnięty poprzez działania
nastawione na:
− poprawę efektywności wykorzystania energii finalnej,
− ograniczenia
szkodliwego
oddziaływania
pojazdów
spalinowych
poprzez
poprawę
infrastruktury komunikacyjnej,
− działania promocyjne i edukacyjne skierowane do społeczności lokalnej.
Poprawa efektywności energetycznej będzie nabierać istotnego znaczenia wraz z wdrożeniem
Ustawy o efektywności energetycznej nakładającej na Samorządy lokalne obowiązek
uzyskiwania określonych oszczędności energii na terenie gminy oraz wyznaczającej dla
jednostek samorządowych wzorcową rolę we wdrażaniu i promowaniu przedsięwzięć i zachowań
w zakresie efektywnego wykorzystania energii.
117
3.1 Wyjściowe założenia rozwoju społeczno-gospodarczego gminy
do roku 2030
Podstawą do projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa
gazowe dla Gminy Międzylesie są założenia rozwoju społeczno-gospodarczego, bowiem
przyjęcie tych założeń spowoduje określoną potrzebę rozwoju infrastruktury energetycznej
Gminy.
Założenia
rozwoju
społeczno-gospodarczego
wyznaczają
również
kierunki
zagospodarowania przestrzennego w Studium Uwarunkowań oraz Miejscowych Planach
Zagospodarowania Przestrzennego Gminy.
Na potrzeby założeń do planu zaopatrzenia w energię opracowano własne scenariusze wychodząc
z dostępnych informacji oraz ogólnych prognoz i strategii społeczno-gospodarczego rozwoju
kraju dostosowanych do specyfiki Gminy Międzylesie. Do dalszych analiz przyjęto założenie, że
rozwój Gminy w zakresie społecznym oraz handlu i usług będzie się odbywał zgodnie z Polityką
Energetyczną Polski do 2030 roku przyjętą przez Radę Ministrów uchwałą z dnia 10 listopada
2009 roku.
Na podstawie danych zawartych w ogólnej charakterystyce trendów społeczno - gospodarczych
Gminy zawartych w rozdziale 1 przedstawiono trzy scenariusze rozwoju społeczno –
gospodarczego Gminy Międzylesie do 2030 roku tzn. pasywny, umiarkowany oraz aktywny.
Poniżej opisano założenia jakie przyjęto w poszczególnych scenariuszach.
Scenariusz A – „Pasywny” – zakłada się w nim, że obszary przeznaczone pod zabudowę
mieszkaniowo–usługową oraz zabudowę produkcyjną zostaną zagospodarowane w około 10 %.
W Gminie udaje się wygenerować trwałe podstawy rozwojowe w niewielkim zakresie (brak
czynników napędzających rozwój). Pojawią się negatywne trendy w gospodarce t.j. bezrobocie,
spowolnienie wzrostu liczby podmiotów gospodarczych, małe zainteresowanie inwestorów
terenami pod handel, usługi oraz produkcję. Wszystkie te elementy wpływają na nieznaczne
podnoszenie się poziomu życia. Scenariusz ten charakteryzuje się wprowadzaniem przedsięwzięć
118
racjonalizujących zużycie nośników energii do celów grzewczych przez odbiorców komunalnych
w niewielkim stopniu oraz wzrostem zużycia energii elektrycznej o około 10 % i gazu ziemnego
o około 6%.
W zakresie nowych budynków użyteczności publicznej nie zrealizowana zostanie żadna
inwestycja. Działania racjonalizujące wykorzystanie energii w budynkach użyteczności
publicznej spowodują obniżenie jej zużycia na poziomie około 5 %. Racjonalizacja zużycia
energii w sektorze usług, handlu, przedsiębiorstw produkcyjnych na poziomie około 8 %.
W tabeli 3-1 zestawiono obszary, które w scenariuszu A zostają zagospodarowane zgodnie z ww.
założeniami. W tabeli 3-2 zestawiono łączne potrzeby energetyczne tych terenów po stronie
energii elektrycznej oraz ciepła.
Tabela 3-1 Zestawienie obszarów przyjętych w scenariuszu do zagospodarowania do 2030
Szacunkowa powierzchnia użytkowa
Powierzchnia obszarów
Razem mieszkalnictwo usługi
budynków
usługowoprodukcyjne
[ha]
[ha]
[ha]
[ha]
67,50
57,50
7,20
2,80
2
2
[m ]
132
253
2
[m ]
[m ]
21
105 053
600
[m2]
5 600
Tabela 3-2 Zestawienie potrzeb energetycznych obszarów ujętych w scenariuszu A do 2030
Rodzaj inwestycji
Zapotrzebowanie na
Zapotrzebowanie na
ciepło (ogrzewanie)
energię elektryczną
[MW]
[GJ/rok]
[MW]
[MWh/rok]
Strefy mieszkaniowo-usługowe
5,25
28 745,8
1,06
2 101,1
Strefy usługowe
1,62
11 433,2
0,59
1 951,8
Strefy usługowo - produkcyjne
0,56
4 396,0
0,25
900,1
7,43
44 575,0
1,90
4 952,9
SUMA
119
Scenariusz B – „Umiarkowany” – zakłada się w nim, że obszary przeznaczone pod zabudowę
mieszkaniowo – usługową oraz zabudowę usługowo-produkcyjną zostaną zagospodarowane
w 20 %.
W niniejszym scenariuszu rozwój Gminy jest systematyczny, utrzyma się zainteresowanie
inwestorów wyznaczonymi terenami pod handel, usługi oraz produkcję.
Scenariusz ten charakteryzuje się wprowadzaniem przedsięwzięć racjonalizujących zużycie
nośników energii przez odbiorców komunalnych do celów grzewczych w stopniu średnim oraz
wzrostem zużycia energii elektrycznej o około 30%, co spowodowane jest większym przyrostem
nowych obiektów, zgodnie z przyjętym stopniem realizacji zagospodarowania terenów.
Budynki użyteczności publicznej administrowane przez Gminę zostaną zmodernizowane
w średnim stopniu a pozostałe zgodnie z potrzebami, a inwestycje będą wynikały z racjonalnej
polityki energetycznej. W zakresie nowych budynków użyteczności publicznej nie przewiduje się
realizacji inwestycji.
Racjonalizacja zużycia energii w budynkach użyteczności publicznej na poziomie około 15%.
Racjonalizacja zużycia energii w sektorze usług, handlu, rzemiosła i przemysłu na poziomie,
około 12%. Następuje modernizacja istniejących kotłowni węglowych – węgiel jest nadal
paliwem o podstawowym znaczeniu w bilansie energetycznym gminy, lecz jest spalany
w nowoczesnych kotłach węglowych z automatyczną regulacją spalania i zmniejsza się jego
zużycie. Wzrasta natomiast zużycie gazu ziemnego (o około 30%). Występuje niewielki stopień
wykorzystania odnawialnych źródeł energii, głównie po stronie układów solarnych.
W tabeli 3-3 zestawiono obszary, które w scenariuszu B zostają w pełni zagospodarowane
zgodnie z istniejącymi planami miejscowymi oraz nowymi obszarami i uzupełnieniem zabudowy
istniejącej. W tabeli 3-4 zestawiono łączne potrzeby energetyczne po stronie energii elektrycznej
oraz ciepła w scenariuszu B.
120
Tabela 3-3 Zestawienie obszarów przyjętych w scenariuszu B do zagospodarowania do 2030
Szacunkowa powierzchnia użytkowa budynków
usługowo-
produkcyjne
Razem
mieszkalnictwo usługi
2
2
2
2
[ha]
[ha]
[ha]
[ha]
[m ]
[m ]
[m ]
[m ]
135,0
115,0
14,4
5,6
265 425
211 025
43 200
11 200
Tabela 3-4 Zestawienie potrzeb energetycznych obszarów ujętych w scenariuszu B do 2030
Rodzaj inwestycji
Zapotrzebowanie na
Zapotrzebowanie na
[MW]
[GJ/rok]
[MW]
[MWh/rok]
10,55
57 743,4
2,12
4 220,5
Strefy usługowe
3,24
22 866,5
1,18
3 903,7
1,12
8 792,0
0,50
1 800,1
14,91
89 401,8
3,80
9 924,3
SUMA
Scenariusz C – „Aktywny” – urzeczywistniany przy założeniu aktywnej, skutecznej polityki
Rządu oraz lokalnej polityki Gminy, kreującej pożądane zachowania wszystkich odbiorców
energii. Zakłada się w nim, że obszary przeznaczone pod zabudowę mieszkaniowo – usługową
oraz zabudowę usługowo-produkcyjną zostaną zagospodarowane w 30%.
Planowane inwestycje będą dynamicznie realizowane i będą dodatkowo generować inne
inwestycje na terenie Gminy, co stymulować będzie jej stabilny rozwój. W scenariuszu tym
zakłada się również wzrost zużycia energii podyktowany dynamicznym rozwojem we wszystkich
dziedzinach gospodarki (produkcja, mieszkalnictwo, usługi, handel, itp.) z jednoczesnym
wprowadzaniem w szerszym zakresie przez odbiorców przedsięwzięć racjonalizujących zużycie
nośników energii oraz rozwojem wykorzystania odnawialnych źródeł energii.
Następuje wzrost zużycia energii elektrycznej o około 60% w stosunku do stanu obecnego, co
spowodowane jest dużym przyrostem nowych odbiorców oraz wzrost zużycia gazu ziemnego o
około 50%.
121
Budynki użyteczności publicznej administrowane przez Gminę zostaną w pełni zmodernizowane
zgodnie z potrzebami, a inwestycje będą wynikały z racjonalnej polityki energetycznej.
Założono, że w zakresie nowych budynków użyteczności publicznej zrealizowana zostanie jedna
inwestycja dotycząca budowy obiektu o powierzchni około 1000 m2.
Racjonalizacja zużycia energii w sektorze usług, handlu, rzemiosła i przemysłu na poziomie,
około 20%. Następuje modernizacja istniejących kotłowni węglowych – węgiel jest nadal
paliwem o znaczącym znaczeniu w bilansie energetycznym gminy i jest spalany w nowoczesnych
kotłach węglowych z automatyczną regulacją spalania lecz następuje zmniejszenie jego zużycie,
na tyle, że gaz ziemny staje się paliwem wiodącym w bilansie gminy.
W tabeli 3-5 zestawiono obszary, które w scenariuszu C zostają zagospodarowane zgodnie z
istniejącymi planami miejscowymi oraz. W tabeli 3-6 zestawiono łączne potrzeby energetyczne
po stronie energii elektrycznej oraz ciepła w scenariuszu C.
Tabela 3-5 Zestawienie obszarów przyjętych w scenariuszu do zagospodarowania do 2030
Szacunkowa powierzchnia użytkowa
budynków
[ha]
[ha]
[ha]
[ha]
270,0
230,0
28,8
11,2
2
2
[m ]
529
930
2
[m ]
[m ]
86
421 130
400
[m2]
22 400
Tabela 3-6 Zestawienie potrzeb energetycznych obszarów ujętych w scenariuszu C do 2030
Rodzaj inwestycji
Zapotrzebowanie na
Zapotrzebowanie na
[MW]
[GJ/rok]
[MW]
[MWh/rok]
21,06
115 235,0
4,23
8 422,6
Strefy usługowe
6,48
45 732,9
2,36
7 807,3
2,24
17 584,0
1,00
3 600,2
29,78
178 551,9
7,59
19 830,2
SUMA
Powyższe scenariusze rozwoju społeczno – gospodarczego Gminy posłużą jako baza
do sporządzenia prognoz energetycznych.
122
Ponadto dla budynków nowych i istniejących założono zmiany w zapotrzebowaniu na energię
cieplną wyrażone wskaźnikiem energochłonności . Zmiany wynikają z prowadzenia
przedsięwzięć termomodernizacyjnych w obiektach istniejących oraz ze zmian prawnych w
stosunku do nowo projektowanych budynków. Dane te przedstawiono w tabeli 3-7.
Tabela 3-7 Zestawienie zmian wskaźników zapotrzebowania na ciepło budynków
mieszkalnych istniejących i nowo wznoszonych w poszczególnych scenariuszach do roku
2030
Lp.
I
Wyszczególnienie
Nowe budynki [GJ/m2]
2
2015
2020
2025
2030
0,44
0,43
0,41
0,40
1
Budynki istniejące [GJ/m ] "A"
0,67
0,66
0,65
0,64
2
Budynki istniejące [GJ/m2] "B"
0,64
0,61
0,58
0,56
3
Budynki istniejące [GJ/m2] "C"
0,58
0,52
0,47
0,42
123
Tabela 3-8 Wskaźniki rozwoju
nowobudowanego mieszkalnictwa w
Gminie Międzylesie dla poszczególnych scenariuszy
124
3.2 Przewidywane zmiany zapotrzebowanie na ciepło energię
elektryczną i paliwa gazowe do roku 2030 zgodne
z przyjętymi założeniami rozwoju
Na terenie Gminy Międzylesie występują obecnie dwa sieciowe nośniki energii wykorzystywany
lokalnie przez społeczeństwo oraz podmioty działające na terenie Gminy: energia elektryczna i gaz
ziemny.
Wielkość zapotrzebowania na dany nośnik zależy zazwyczaj od następujących czynników: cena
jednostkowa, aktywność gospodarcza (wielkość produkcji i usług) lub społeczna (liczba
mieszkańców korzystających z usług energetycznych i pochodne komfortu życia jak np. wielkość
powierzchni mieszkalnej, wyposażenie gospodarstw domowych) oraz energochłonność produkcji i
usług lub energochłonność usługi energetycznej w gospodarstwach domowych (np. jednostkowe
zużycie ciepła na ogrzewanie mieszkań, jednostkowe zużycie energii elektrycznej do
przygotowania posiłków i c.w.u., jednostkowe zużycie energii elektrycznej na oświetlenie i napędy
sprzętu gospodarstwa domowego itp.).
Przyjęto następujący podział grup odbiorców dla sieciowych nośników energii oraz paliw:
− gospodarstwa domowe – mieszkalnictwo;
− handel, usługi, przedsiębiorstwa produkcyjne;
− użyteczność publiczna;
− oświetlenie ulic.
Zmiany energochłonności przyjęto kierując się następującymi uwarunkowaniami i opracowaniami:
− Istniejącym potencjałem racjonalizacji zużycia sieciowych nośników energii,
− Polityka Energetyczna Polski do 2030 roku,
− Założenia do Narodowego Planu Rozwoju na lata 2007 – 2013,
− Miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego.
Istniejący potencjał racjonalizacji zużycia energii w poszczególnych grupach odbiorców i zmiany
energochłonności w gospodarce omówiono w rozdziale 9. Przedstawione tam wielkości posłużyły
jako baza do wyznaczenia prognozy zużycia sieciowych nośników energii oraz pozostałych paliw
dla obszaru Gminy Międzylesie do 2030 roku, ze zmianami w okresach pięcioletnich. Zbiorczą
125
prognozę zużycia nośników energii przedstawiono tabelarycznie dla poszczególnych scenariuszy
rozwoju (tabele 3-9 do 3-11) oraz zilustrowano graficznie na rysunku 3-1 i 3-2 (prognoza dla
przyszłego zużycia sieciowych nośników energii – energii elektrycznej, gazu ziemnego).
Tabela 3-9 Zestawienie prognoz zużycia nośników energii na obszarze Gminy Międzylesie- scenariusz A –
„Pasywny”
Scenariusz A "Pasywny"
OGÓŁEM
2009
2015
2020
2025
2030
LPG
Mg/rok
122,9
178,0
218,8
262,0
305,0
węgiel
Mg/rok
11 583
11 736
11 808
11 873
11 949
drewno
Mg/rok
2 559
2 701
2 847
2 991
3 133
3
olej opałowy
m /rok
344,8
220,2
185,6
152,8
122
OZE
GJ/rok
0
25
35
60
78
9 242
11 446
13 021
14 597
16 173
1 011 317
661 860
559 119
456 444
353 834
energia el.
gaz sieciowy
MWh/rok
3
m /rok
Tabela 3-10 Zestawienie prognoz zużycia nośników energii na obszarze Gminy Międzylesie
– scenariusz B – „Umiarkowany”
Scenariusz B "Umiarkowany"
OGÓŁEM
2009
2015
2020
2025
2030
LPG
Mg/rok
122,9
246,2
337,7
431,1
524,2
węgiel
Mg/rok
11 583
12 085
12 837
13 603
14 374
drewno
Mg/rok
2 559
2 908
3 493
4 060
4 609
3
olej opałowy
m /rok
344,8
296,2
259,2
224,5
192
OZE
GJ/rok
0
669
1 365
2 045
2 847
9 242
13 434
16 702
19 944
23 331
1 011 317
618 421
502 961
387 861
273 103
energia el.
gaz sieciowy
MWh/rok
3
m /rok
Tabela 3-11 Zestawienie prognoz zużycia nośników energii na obszarze Gminy Międzylesie – scenariusz C –
„Aktywny”
Scenariusz C "Aktywny"
OGÓŁEM
2009
2015
2020
2025
2030
LPG
Mg/rok
122,9
138,7
140,9
143,2
145,5
węgiel
Mg/rok
11 583
11 171
12 025
12 257
12 311
drewno
Mg/rok
2 559
3 065
4 191
5 277
6 322
3
olej opałowy
m /rok
344,8
254,7
191,6
197,9
202
OZE
GJ/rok
0
1 509
3 390
5 436
7 638
9 242
13 834
20 638
27 403
34 150
1 011 317
0
422 092
844 183
2 277 592
energia el.
gaz sieciowy
MWh/rok
3
m /rok
126
3.3 Cele ogólne i szczegółowe w zakresie sytuacji energetycznej
gminy
Cele ogólne:
− zapewnienie zrównoważonego rozwoju Gminy w oparciu o wiodący sektor uzdrowiskowo –
turystyczny;
− utrzymanie odpowiedniej jakości powietrza atmosferycznego na terenie gminy, a szczególnie
w strefach uzdrowiskowych,
− poprawa efektywności wykorzystania energii finalnej,
− ograniczenie
szkodliwego
oddziaływania
pojazdów
spalinowych
poprzez
poprawę
infrastruktury komunikacyjnej,
− działania promocyjne i edukacyjne skierowane do społeczności lokalnej,
− umożliwienie dostępu do sieci gazowej jak największej ilości mieszkańców.
Cele szczegółowe:
− rozwój zarządzania energią i środowiskiem w Gminie,
− zdobycie szczegółowej wiedzy o sytuacji energetycznej Gminy na potrzeby określenia
zapotrzebowania na energię, oceny postępu oraz skuteczności poszczególnych przedsięwzięć,
a także na potrzeby podejmowania decyzji o nowych działaniach (zakres i priorytet działań);
− zwiększenie efektywności wykorzystania energii w budynkach miejskich edukacyjnych oraz
pozostałych obiektach miejskich o najwyższych priorytetach działań (grupy G1 i G2);
− promowanie i wspieranie wykorzystania odnawialnych źródeł energii możliwych do
zastosowania w obecnych warunkach Gminy;
− umożliwienie dostępu do sieci gazowej jak największej ilości mieszkańców – modernizacja
istniejącej sieci, zgazyfikowanie tej części gminy która nie posiada gazu przewodowego,
włącznie z budową stacji redukcyjno – pomiarowych;
− termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej zarządzanych przez Gminę – budynek
Zespołu Szkół w Międzylesiu;
− wymiana niskosprawnych i nieekologicznych źródeł ciepła zlokalizowanych na terenie
Gminy – program ograniczenia niskiej emisji;
127
− poprawa jakości dróg;
− intensyfikacja wymiany informacji pomiędzy użytkownikami energii w zakresie zwiększenia
efektywności energetycznej w transporcie indywidualnym oraz gospodarstwach domowych;
− zwiększenie elementarnej wiedzy oraz świadomości użytkowników energii w zakresie
efektywności energetycznej w różnych sektorach odbiorców.
4
Możliwości wykorzystania odnawialnych zasobów paliw
i energii
Do energii wytwarzanej z odnawialnych źródeł energii zalicza się, niezależnie od parametrów
technicznych źródła, energię elektryczną lub ciepło pochodzące ze źródeł odnawialnych, w
szczególności:
− z elektrowni wodnych;
− z elektrowni wiatrowych;
− ze źródeł wytwarzających energię z biomasy;
− ze źródeł wytwarzających energię z biogazu;
− ze słonecznych ogniw fotowoltaicznych;
− ze słonecznych kolektorów do produkcji ciepła;
− ze źródeł geotermicznych.
Cechy odnawialnych źródeł energii w stosunku do technologii konwencjonalnych:
− zwykle wyższy koszt początkowy;
− generalnie niższe koszty eksploatacyjne;
− źródło przyjazne środowisku – czysta technologia energetyczna;
− zwykle opłacalne ekonomicznie w oparciu o metodę obliczania kosztu w cyklu żywotności;
− odnawialne źródła energii charakteryzuje duża zmienność ilości produkowanej energii w
zależności od pory dnia i roku, warunków pogodowych czy lokalizacji geograficznej miejsca
ich pozyskiwania.
Aspekty związane ze stosowaniem technologii odnawialnych źródeł energii:
128
− środowiskowe – każda oszczędność i zastąpienie energii i paliw konwencjonalnych (węgiel,
ropa, gaz ziemny) energią odnawialną prowadzi do redukcji emisji substancji szkodliwych do
atmosfery co wpływa na lokalne środowisko oraz przyczynia się do zmniejszenia globalnego
efektu cieplarnianego;
− ekonomiczne – technologie i urządzenia wykorzystujące odnawialne źródła energii, jak już
wspomniano, nie należą do najtańszych, chociaż dzięki dużemu rozwojowi tego rynku, ich
ceny sukcesywnie maleją. Ich przewagą nad źródłami tradycyjnymi jest natomiast znacznie
tańsza eksploatacja. Z tego też powodu, patrząc w dłuższej perspektywie czasu, wiele z
zastosowań OZE będzie opłacalne ekonomicznie. Nie bez znaczenia jest też możliwość
ubiegania się o dofinansowanie takiego przedsięwzięcia z krajowych lub zagranicznych
funduszy ekologicznych, które przede wszystkim preferują stosowanie OZE;
− społeczne – rozwój rynku odnawialnych źródeł energii to praca dla wielu ludzi, zmniejszenie
lokalnych wydatków na energię;
− prawne – umowy międzynarodowe, zobowiązania niektórych krajów oraz Unii Europejskiej
do ochrony klimatu Ziemi i produkcji części energii z energii odnawialnej, prawo krajowe
narzucające obowiązki na wytwórców energii, projektantów budynków, deweloperów oraz
właścicieli, wszystko to ma przyczynić się do wzrostu udziału OZE w produkcji energii na
świecie.
Obecnie udział niekonwencjonalnych źródeł energii w bilansie paliwowo - energetycznym
krajów Unii Europejskiej przekroczył 10 %, a ich znaczenie stale wzrasta. Cele w zakresie
stosowania OZE zakładają osiągnięcie do 2020 roku 20 % udziału energii odnawialnej w
gospodarce UE.
Główne cele Polityki energetycznej Polski do roku 2030 w tym obszarze obejmują:
− wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii w bilansie energii finalnej do 15% w roku
2020 i 20% w roku 2030,
− osiągnięcie w 2020 roku 10% udziału biopaliw w rynku paliw transportowych oraz
utrzymanie tego poziomu w latach następnych,
− ochronę lasów przed nadmiernym eksploatowaniem w celu pozyskiwania biomasy oraz
zrównoważone wykorzystanie obszarów rolniczych na cele OZE, w tym biopaliw, tak aby nie
doprowadzić do konkurencji pomiędzy energetyką odnawialną i rolnictwem.
129
Działania na rzecz rozwoju wykorzystania OZE wymieniane w powyższym dokumencie to m.in.
:
− utrzymanie mechanizmów wsparcia dla producentów energii elektrycznej ze źródeł
odnawialnych poprzez system świadectw pochodzenia (zielonych certyfikatów). Instrument
ten zostanie skorygowany poprzez dostosowanie do mającego miejsce obecnie i
przewidywanego wzrostu cen energii produkowanej z paliw kopalnych,
− wprowadzenie
dodatkowych
instrumentów
wsparcia
o
charakterze
podatkowym
zachęcających do szerszego wytwarzania ciepła i chłodu z odnawialnych źródeł energii, ze
szczególnym uwzględnieniem wykorzystania zasobów geotermalnych (w tym przy użyciu
pomp ciepła) oraz energii słonecznej (przy zastosowaniu kolektorów słonecznych),
− wdrożenie programu budowy biogazowni rolniczych przy założeniu powstania do roku 2020
co najmniej jednej biogazowni w każdej gminie,
− utrzymanie zasady zwolnienia z akcyzy energii pochodzącej z OZE.
Mówiąc o dostępności odnawialnych źródeł energii powinniśmy mieć na myśli takie ich zasoby,
które nie są jedynie teoretycznie dostępnymi, ani nawet możliwymi do pozyskania i
wykorzystania przy obecnym stanie techniki, ale takimi, których pozyskanie i wykorzystanie
będzie opłacalne ekonomicznie. Takie podejście sprawia, że wykorzystywane zasoby energii
odnawialnej są dużo mniejsze od zasobów teoretycznych co obrazuje poniższy rysunek.
POTENCJAŁ TEORETYCZNY
POTENCJAŁ TECHNICZNY
POTENCJAŁ
EKONOMICZNY
Rysunek 4-1 Różnica potencjałów dostępności zasobów odnawialnych źródeł energii
130
Z tego powodu potencjał teoretyczny ma małe znaczenie praktyczne i w większości opracowań
oraz prognoz wykorzystuje się potencjał techniczny. Określa on ilość energii, którą można
pozyskać z zasobów krajowych za pomocą najlepszych technologii przetwarzania energii ze
źródeł odnawialnych w jej formy końcowe (ciepło, energia elektryczna), ale przy uwzględnieniu
ograniczeń przestrzennych i środowiskowych. Jednym z takich ograniczeń są obszary NATURA
2000, które wg informacji Ministerstwa Środowiska zajmą docelowo 18% powierzchni naszego
kraju. Obszary te zostały utworzone w celu ochrony zagrożonych wyginięciem siedlisk
przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt. Obszary NATURA 2000 często obejmują tereny
rolne oraz doliny rzeczne, a więc wpływają na możliwości wykorzystania energii wiatru i wody,
co oczywiście nie powinno stać się powodem ograniczania, czy likwidacji tychże obszarów.
Szacowany potencjał odnawialnych źródeł energii w Polsce jednoznacznie wskazuje, na
najwyższy udział w tym zestawieniu energii wiatru oraz biomasy, przy czym wykorzystuje się
obecnie około 20% tego potencjału.
Polska zobligowana jest różnymi umowami
międzynarodowymi do produkcji 7,5% energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych na koniec
2010 roku. Udział ten wynosił na koniec 2009 roku około 6%, przy czym znaczna cześć tej
energii produkowana była w elektrowniach wodnych oraz poprzez współspalanie biomasy z
węglem w elektrowniach zawodowych i przemysłowych.
Strukturę produkcji energii
elektrycznej w polskim systemie elektroenergetycznym oraz udział poszczególnych technologii
OZE w jej produkcji pokazano na kolejnych rysunkach.
OZE
6,0%
gaz ziemny
2,0%
olej
1,2%
węgiel kamienny
i brunatny
90,8%
Rysunek 4-2 Struktura produkcji energii elektrycznej w polskim systemie elektroenergetycznym (dane na koniec
2009 roku).
131
współspalanie
biomasy
42,4%
elektrownie
wodne
35,5%
elektrownie na
biogaz
3,6%
elektrownie
biomasowe
8,5%
elektrownie
wiatrowe
10,0%
Rysunek 4-3 Udział poszczególnych technologii OZE w produkcji energii elektrycznej w Polsce.
Największą szansę we wzroście udziału OZE w produkcji energii w Polsce upatruje się w energii
wiatru oraz biomasie.
Odnawialne źródła energii w województwie dolnośląskim
Najnowsze dane o stopniu wykorzystania technologii odnawialnych źródeł energii na terenie
województwa dolnośląskiego zebrano w 2009 roku przy okazji opracowania dokumentu
„Studium przestrzennych uwarunkowań rozwoju energetyki wiatrowej w województwie
dolnośląskim”. Oceny tej dokonano głównie na podstawie badania ankietowego wszystkich gmin
z obszaru województwa. Wyniki tej ankietyzacji przedstawia poniższa mapa.
132
Rysunek 4-4 Wykorzystanie źródeł odnawialnych na terenie województwa dolnośląskiego
133
Wg mapy odnawialnych źródeł energii opracowanej przez Urząd Regulacji Energetyki ilość i
moc większych instalacji tego typu jest następująca:
Legenda:
Typ instalacji
wytwarzające z biogazu z oczyszczalni ścieków
wytwarzające z biogazu składowiskowego
elektrownia wiatrowa na lądzie
elektrownia wodna przepływowa do 0,3 MW
elektrownia wodna przepływowa do 1 MW
realizujące technologię współspalania (paliwa kopalne i biomasa)
134
Rysunek 4-5 Ilość i moc instalacji wykorzystujących odnawialne źródła energii na terenie województwa
dolnośląskiego wg URE
Na terenie Gminy Międzylesie nie wykorzystuje się odnawialnych źródeł energii w stopniu
znaczącym dla bilansu energetycznego gminy. Prawdopodobnie w sektorze gospodarstw
domowych istnieje jedna instalacja z pompą ciepła.
4.1 Energia wiatru
Mapa zasobów wietrznych dla obszaru Dolnego Śląska przedstawiona została na rysunku 4-6.
Dla przeważającej części obszaru województwa potencjał pozyskania energii wiatru, wyrażony
wskaźnikiem w odniesieniu do powierzchni zakreślonej skrzydłami wirnika na rok, kształtuje
się w przedziale od 500 do 750 kWh/m2 rok. Gmina Międzylesie znajduje się również w tej
strefie. Często jako kryterium opłacalności turbin podaje się wartość tego współczynnika
przekraczającą 1000 kWh/m2 powierzchni rotora/rok. W wielu wypadkach „sztywne” podejście
do tego kryterium może okazać się niewłaściwe. Dlatego przed podjęciem decyzji o budowie
elektrowni wiatrowej niezbędne jest przeprowadzenie szczegółowych badań: siły, kierunku i
częstości występowania wiatrów.
135
Rysunek 4-6 Zasoby energii wiatru na terenie województwa dolnośląskiego
źródło: „Potencjał Dolnego Śląska w zakresie rozwoju alternatywnych źródeł energii”
Obecnie wiarygodna ocena warunków wietrznych w poszczególnych obszarach regionu jest
bardzo utrudniona ze względu na brak danych dotyczących średnich prędkości wiatru dla
punktów innych niż stacje sieci meteorologicznej. Precyzyjne określenie warunków wietrznych
wymagałoby analizy danych z pomiarów w różnych częściach regionu przeprowadzanych na
masztach o różnej wysokości. Dla najbliższej stacji meteorologicznej (Kłodzko), dane o
prędkościach wiatru przedstawiono poniżej. Średnia prędkość wiatru dla typowego roku
meteorologicznego to około 2,6 m/s.
136
10
9
rozkład roczny uporządkowany
8
20 okr. śr. ruch. (rozkład roczny prędkości)
7
m/s
6
5
4
3
2
1
0
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
7000
8000
Rysunek 4-7 Rozkład prędkości wiatru dla stacji meteorologicznej Kłodzko
Dane z bazy Ministerstwa Infrastruktury - typowe lata meteorologiczne opracowane na podstawie
normy EN ISO 15927:4 dla 61 stacji meteorologicznych Polski.
Dla obszaru województwa dolnośląskiego opracowane zostało „Studium przestrzennych
uwarunkowań rozwoju energetyki wiatrowej”. Dokument został stworzony przez Wojewódzkie
Biuro Urbanistyczne we Wrocławiu i adresowany jest przede wszystkim do samorządów
lokalnych odpowiedzialnych za kreowanie polityki przestrzennej na swoim terenie.
Celem dokumentu jest ocena przyrodniczych, przestrzennych, prawnych i technicznych
uwarunkowań związanych z możliwymi lokalizacjami parków wiatrowych na terenie
województwa, służąca minimalizowaniu potencjalnych konfliktów i ponoszonych kosztów już na
etapie wyszukiwania bądź planowania potencjalnych lokalizacji elektrowni wiatrowych. Studium
jest narzędziem wspomagającym przy podejmowaniu decyzji lokalizacyjnych a jego zapisy mają
jedynie charakter nieobligatoryjnych wytycznych.
Jedną z istotniejszych wytycznych dla lokalizacji dużych obiektów energetyki wiatrowej jest
klasyfikacja obszarów województwa dolnośląskiego ze względu na wartość przyrodniczą i
krajobrazową danego terenu w podziale na następujące kategorie:
− kategoria I - obszary całkowicie wyłączone z lokalizacji
− kategoria II - lokalizacje wysokiego ryzyka (niebezpieczne)
− kategoria III - lokalizacje dużego ryzyka (zagrożone)
− kategoria IV - lokalizacje najmniej konfliktowe (bezpieczne) - pozostałe tereny województwa
137
Mapę ww. obszarów pokazano na rysunku 4-8. Wg tej klasyfikacji Gmina Międzylesie znajduje
się na obszarze kategorii II dla lokalizacji elektrowni wiatrowych.
138
Rysunek 4-8 Klasyfikacja obszarów województwa dolnośląskiego pod lokalizację elektrowni wiatrowych
139
Z produkcją energii elektrycznej w wykorzystaniu siły wiatru wiąże się szereg zalet ale również
szereg wad, z których należy zdawać sobie sprawę.
Do podstawowych zalet energetyki wiatrowej należą:
− naturalna odnawialność zasobów energii wiatru bez ponoszenia kosztów,
− niskie koszty eksploatacyjne siłowni wiatrowych,
− duża dekoncentracja elektrowni – pozwala to na zbliżenie miejsca wytwarzania energii
elektrycznej do odbiorcy.
Wadami elektrowni wiatrowych są:
− wysokie koszty inwestycyjne ,
− niska przewidywalność produkcji,
− niskie wykorzystanie mocy zainstalowanej,
− trudności z podłączeniem do sieci elektroenergetycznej,
− trudności lokalizacyjne ze względu na ochronę krajobrazu oraz ochronę dróg przelotów
ptaków,
− dość wysoki poziom hałasu - pochodzi on głównie z obracających się łopat wirnika, nie jest
to dźwięk o dużym natężeniu, ale problemem jest jego monotonność i długoczasowe
oddziaływanie na psychikę człowieka. Strefą ochronną powinien być objęty obszar ok. 500 m
wokół masztu elektrowni.
Ponadto istniejące w Polsce uwarunkowania prawne nadal nie sprzyjają rozwojowi energetyki
wiatrowej. Obowiązujące od 1997 roku Prawo Energetyczne nakazuje uwzględnienie w planach
zagospodarowania przestrzennego gmin niekonwencjonalnych źródeł energii. Aby taki obiekt
mógł być wybudowany niezbędna jest pozytywna opinia Państwowej Inspekcji Ochrony
Środowiska. Zakłady energetyczne z kolei przed wydaniem warunków przyłączenia wymagają
pozytywnej
ekspertyzy
możliwości
współpracy
elektrowni
wiatrowej
z
systemem
energetycznym.
Niestety występowanie dobrych warunków wiatrowych nie zawsze pokrywa się z dobrymi
warunkami systemowymi, a istniejąca w polskim prawie luka prawna nie określa kto i w jakim
zakresie ponosi odpowiedzialność finansową za rozbudowę infrastruktury energetycznej.
Dodatkowo niska przewidywalność produkcji ponosi za sobą konieczność zapewnienia przez
operatora systemu rezerwy mocy w postaci innych, zazwyczaj konwencjonalnych źródłach
140
energii. Z tych powodów pod względem technicznym elektrownie wiatrowe traktowane są jako
mało atrakcyjne rozwiązania.
Z analiz ekonomicznych wynika, że energia elektryczna produkowana w elektrowni wiatrowej
jest zdecydowanie (ok. 2 razy) droższa od produkowanej w elektrowni konwencjonalnej. Ponadto
producenci energii wiatrowej oczekują, że cała produkcja bez względu na zapotrzebowanie,
będzie odbierana przez system elektroenergetyczny. Natomiast zawodowa energetyka pracuje w
cyklu planowania dobowego i oczekuje od wytwórców energii zaplanowania energii na dobę
naprzód. Ta sprzeczność oczekiwań jest dużym hamulcem w rozwoju energetyki wiatrowej.
Reasumując zaleca się, aby wspierać przedsiębiorców, którzy będą wyrażać chęć budowy siłowni
wiatrowych, zwłaszcza małej mocy, z których produkcja energii elektrycznej pokrywałaby
przede wszystkim potrzeby własne przedsiębiorstwa. Programowe podejście do rozwoju
energetyki odnawialnej powinno uwzględniać mechanizmy zachęcające do tworzenia małej
energetyki rozproszonej, dzięki czemu rynek energii zostanie częściowo zamknięty w granicach
Gminy, czy regionu a co za tym idzie również przepływ pieniędzy.
4.2 Energia geotermalna
W Polsce wody geotermalne mają na ogół temperatury nieprzekraczające 100°C. Wynika to z tzw.
stopnia geotermicznego, który w Polsce waha się od 10 do 110 m, a na przeważającym obszarze
kraju mieści się w granicach od 35 – 70 m. Wartość ta oznacza, że temperatura wzrasta o 1°C na
każde 35 – 70 m.
W Polsce zasoby energii wód geotermalnych uznaje się za duże, ponadto występują na obszarze
około 2/3 terytorium kraju. Nie oznacza to jednak, że na całym tym obszarze istnieją obecnie
warunki techniczno-ekonomiczne uzasadniające budową instalacji geotermalnych. Przy znanych
technologiach pozyskiwania i wykorzystywania wody geotermalnej w obecnych warunkach
ekonomicznych najefektywniej mogą być wykorzystane wody geotermalne o temperaturze
większej od 60°C. W zależności od przeznaczenia i skali wykorzystania ciepła tych wód oraz
warunków ich występowania, nie wyklucza się jednak przypadków budowy instalacji
geotermalnych, nawet gdy temperatura wody jest niższa od 60°C.
141
Tabela 4-1 Potencjalne zasoby energii geotermalnej w Polsce
Lp.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Nazwa okręgu
grudziącko-warszawski
szczecińsko-łódzki
przedsudeckopółnocnoświętokrzyski
pomorski
lubelski
przybałtycki
podlaski
przedkarpacki
karpacki
RAZEM
70 000
67 000
39 000
Objętość wód
geotermalnych
[km3]
2 766
2 854
155
12 000
12 000
15 000
7 000
16 000
13 000
251 000
21
30
38
17
362
100
6 343
Powierzchnia
obszaru [km2]
Zasoby energii
cieplnej [mln tpu]
9 835
18 812
995
162
193
241
133
1 555
714
32 620
Łączne zasoby cieplne wód geotermalnych na terenie Polski oszacowane zostały na około 32,6 mld
tpu (ton paliwa umownego). Wody zawarte w poziomach wodonośnych występujących na
głębokościach 100 – 4000 m mogą być gospodarczo wykorzystywane jako źródła ciepła
praktycznie na całym obszarze Polski. Pod względem technicznym stosowanie ich jest możliwe,
wymaga to natomiast zróżnicowanych i wysokich nakładów finansowych.
Wody geotermalne wypełniają wielopiętrowe i różnowiekowe piaszczyste i węglanowe zbiorniki
skalne na Niżu Polskim i w Karpatach, a skumulowana w nich energia jest energią odnawialną i
ekologiczną. Teren województwa dolnośląskiego należy do sudecko - świętokrzyskiego okręgu
geotermalnego (rysunek 4-9). Jest to jeden ze słabiej zbadanych regionów geotermalnych. Złoża
geotermalne występują tu praktycznie tylko w Sudetach. Obecnie wykorzystywane w
uzdrowiskach w celach leczniczych. Najbardziej znane i zbadane są trzy lokalizacje złóż – Lądek
Zdrój, Duszniki Zdrój i Cieplice.
Na terenie Gminy Międzylesie znajduje się źródło wód leczniczych, zmineralizowanych
o wydajności na poziomie około 6 m3/h (wg danych Państwowego Instytutu Geologicznego).
Eksploatacja wody odbywa się samoczynnie. Obecnie głębokość odwiertów sięga 500 m. Wody
te nie są klasyfikowane jako termalne.
Gmina jest zainteresowana poszukiwaniem wód geotermalnych na swoim terenie we współpracy
z inwestorem zewnętrznym.
142
Potencjalnie istnieje możliwość wykonania odwiertów o większej głębokości dla pozyskania wód
termalnych do celów balneologicznych, czy rekreacyjnych, powinno się jednak rozważyć wpływ
tego typu przedsięwzięcia na eksploatowane już źródła wód mineralnych.
Należy również wiedzieć, że instalacje geotermalne charakteryzują się znacznymi nakładami
inwestycyjnymi, związanymi głównie z kosztami wierceń. Nie jest też możliwe przygotowanie
uniwersalnego projektu instalacji geotermalnej, który mógłby być wykorzystany w wielu
miejscach. Należy każdorazowo uwzględniać specyficzne, lokalne warunki. Ostateczny koszt
instalacji jest uwarunkowany czynnikami miejscowymi, jednak szacuje się, że jeden odwiert na
głębokość 1 - 1,5 km to koszt około 7-10 mln zł.
Rysunek 4-9 Instalacje energetyki geotermalnej w Polsce na tle okręgów geotermalnych wg. Sokołowskiego
Alternatywą dla dużych systemów energetyki geotermalnej mogą być inne rozwiązania
wykorzystujące energię skumulowaną w gruncie, takie jak pompy ciepła czy układy wentylacji
mechanicznej współpracujące z gruntowymi wymiennikami ciepła.
143
Proponuje się zatem wspieranie przez Gminę podmiotów i właścicieli budynków instalujących
tego typu rozwiązania w pozyskiwaniu środków finansowych na tego typu przedsięwzięcia.
Zastosowanie pomp ciepła
Pompa ciepła jest urządzeniem, które odbiera ciepło z otoczenia – gruntu, wody lub powietrza – i
przekazuje je do instalacji c.o. i c.w.u, ogrzewając w niej wodę (rysunek obok), albo do instalacji
wentylacyjnej ogrzewając powietrze nawiewane do pomieszczeń. Przekazywanie ciepła z
zimnego otoczenia do znacznie cieplejszych pomieszczeń jest możliwe dzięki zachodzącym w
pompie ciepła procesom termodynamicznym. Do napędu pompy potrzebna jest energia
elektryczna. Jednak ilość pobieranej przez nią energii jest około 3-krotnie mniejsza od ilości
dostarczanego ciepła.
Pompy ciepła najczęściej odbierają ciepło z gruntu. Niezbędny jest do tego wymiennik ciepła
wykonany przeważnie z rur z tworzywa sztucznego układanych pod powierzchnią gruntu.
Przepływający nimi czynnik ogrzewa się od gruntu, który na głębokości 2 m pod powierzchnią
ma zawsze dodatnią temperaturę. Za pośrednictwem czynnika ciepło dostarczane jest do pompy.
Najczęściej spotykanymi wymiennikami są wymienniki gruntowe i w zależności od sposobu
ułożenia (jedna lub dwie płaszczyzny, spirala) trzeba na nie przeznaczyć powierzchnię od
kilkudziesięciu do kilkuset metrów kwadratowych. Dwie spośród wielu wartości, które
charakteryzują pompy ciepła to: moc grzewcza oraz pobór mocy elektrycznej. Stosunek tych
wartości określany jest jako współczynnik efektywności pompy ciepła (COP). Aby uzyskać
dobry efekt ekonomiczny i ekologiczny wartość COP nie powinna być mniejsza od 3. Poglądowy
schemat instalacji pompy ciepła w domu jednorodzinnym pokazano poniżej.
1. Wymiennik gruntowy
− grunt
3
− woda gruntowa
2
− woda powierzchniowa
2. Pompa ciepła
3. Wewnętrzna instalacja grzewcza/chłodnicza
1
− przewody tradycyjne
144
Moc cieplna pompy jest podawana w ściśle określonym zakresie temperatur, który z kolei zależy
od rodzaju dolnego i górnego źródła ciepła. Moc pompy ciepła dobiera się na podstawie
uprzednio oszacowanego zapotrzebowania cieplnego budynku.
Współczynnik efektywności w sprężarkowych pompach ciepła jest tym wyższy, im mniejsza jest
różnica temperatur pomiędzy górnym a dolnym źródłem.
Parametrami określającymi ilościowo dolne źródło ciepła są: zawartość ciepła, temperatura
źródła i jej zmiany w czasie; natomiast od strony technicznej istotne są: możliwość ujęcia
i pewność eksploatacji.
Górne źródło ciepła stanowi instalacja grzewcza, jest ono więc tożsame z potrzebami cieplnymi
odbiorcy. Parametry techniczne pomp ciepła ograniczają ich przydatność do następujących
celów:
− ogrzewania podłogowego: 25 - 30°C
− ogrzewania sufitowego: do 45°C
− ogrzewania grzejnikowego o obniżonych parametrach: np. 55/40°C
− podgrzewania ciepłej wody użytkowej: 55 - 60°C
− niskotemperaturowych procesów technologicznych: 25 - 60°C.
Ze względów ekonomicznych oraz strat wynikających z przesyłu ciepła, pompy ciepła winno się
montować w pobliżu źródeł ciepła, zarówno dolnego jak i górnego. Przystępując do oceny
efektywności ekonomicznej zastosowania pomp ciepła warto pamiętać, że energia elektryczna
stosowana do napędu sprężarki jest zdecydowanie najdroższa spośród dostępnych nośników,
zatem o opłacalności decydować będzie przede wszystkim średnia efektywność energetyczna w
rocznym okresie eksploatacji urządzenia, natomiast przy dobrze zaizolowanym budynku
konkurencyjne pod względem kosztów eksploatacji są tylko paliwa stałe, a z nimi wiąże się już
zdecydowanie większa lokalna emisja oraz mniejsza wygoda obsługi. Nie bez znaczenia są
również stosunkowo duże koszty inwestycyjne, które dla domku jednorodzinnego wahają się w
zależności od rodzaju technologii w granicach 30 do nawet 80 tys. zł.
Podejmując decyzję o zastosowaniu pomp ciepła należy bardzo starannie przeanalizować
celowość takiej inwestycji, a w szczególności porównać z innymi możliwymi do zastosowania
źródłami ciepła.
145
Zastosowanie gruntowego wymiennika ciepła
Gruntowy wymiennik ciepła jest dobrym uzupełnieniem systemu wentylacyjno-grzewczego
budynku, gdy współpracuje z układem wentylacji mechanicznej nawiewno-wywiewnej. Może on
być wykonany jako rurociąg zakopany w ziemi, którym przepływa powietrze wentylacyjne lub
jako wymiennik ze złożem żwirowym.
W gruncie panuje prawie stała temperatura około 4oC - czyli temperatura panująca na głębokości
około 1,5 metra pod powierzchnią ziemi. Wprowadzone do wymiennika powietrze zewnętrzne
ogrzewa się wstępnie zimą. Latem gruntowy wymiennik ciepła spełnia rolę najtańszego
klimatyzatora – obniża temperaturę powietrza wprowadzanego do budynku o kilka stopni.
Konstrukcja żwirowego GWC zaprojektowana jest jako naturalne złoże czystego płukanego
żwiru umieszczonego w gruncie. Przepływające powietrze przez żwir (w zależności od pory
roku) jest latem ochładzane i osuszane, zimą podgrzewane i nawilżane, a przez cały rok
filtrowane z pyłków roślin i bakterii. Bezpośredni kontakt złoża z otaczającym gruntem
rodzimym ułatwia szybką regenerację temperatury złoża. Schemat budowy złoża pokazano na
poniższym rysunku:
Rysunek 4-10 Schemat złoża gruntowego wymiennika ciepła
1.
Czerpnia
powietrza
zewnętrznego
2.
Kanał
rozprowadzający
powietrze w poziomie
3.
Złoże
rozprowadzające
powietrze do dna GWC
4. Żwirowe złoże akumulacyjne
5. Złoże zbierające powietrze
6. Poziomy kanał zbierający-ujęcie
powietrza do budynku
7. Humus-ziemia, trawa
8. Styropian
9. Grunt rodzimy
10. Instalacja zraszająca
źródło: www.taniaklima.pl
146
Wg danych z wykonanych pomiarów na istniejącej instalacji tego typu w dużym budynku
biurowym przy temperaturze zewnętrznej około -20oC wymienniki podgrzewały powietrze do
0oC, w przypadku wyłączania ich na okres nocny. Przy pracy bez przerwy temperatura powietrza
za wymiennikami spadła do -5oC. Podczas lata przy temperaturze zewnętrznej 24oC, za
wymiennikami uzyskano temperaturę 14oC, co pozwala na poprawę mikroklimatu w budynku.
Przykład analizy techniczno-ekonomicznej dla zastosowania pompy ciepła na potrzeby
ogrzewania pomieszczeń w domu jednorodzinnym.
Założenia do analizy:
Analizę techniczno-ekonomiczną dla zastosowania sprężarkowej pompy ciepła jako źródła ciepła
do celów grzewczych przeprowadzono porównując to rozwiązanie techniczne jako alternatywne
dla źródła węglowego i źródła ciepła na gaz ziemny dla budynku z zaprojektowaną instalacją
c.o., wodną przystosowaną do parametrów niskotemperaturowych.
Obliczenia przeprowadzono dla nowego budynku mieszkalnego o następującej charakterystyce:
− budynek jednorodzinny o powierzchni użytkowej 160 m2 (średnia powierzchnia użytkowa
budynków jednorodzinnych oddawanych do użytkowania na terenie gminy w latach 2005 –
2009),
− jednostkowe zużycie ciepła wynosi 0,51 GJ/m2 (wskaźnik wynikający z WT 2008),
− zapotrzebowanie na energię cieplną do celów grzewczych wynosi 81,6 GJ/rok,
− zapotrzebowanie na moc na potrzeby ogrzewania około 12 kW.
Dane techniczno-ekonomiczne dla źródeł ciepła:
Ogrzewanie za pomocą pompy ciepła z wymiennikiem gruntowym poziomym
− energia elektryczna: 0,50 zł/kWh,
− współczynnik efektywności systemu grzewczego: 3,0 ,
− koszt instalacji źródła: 35 000 zł,
− roczny koszt ogrzewania: 4 057 zł/rok.
Ogrzewanie za pomocą kotła węglowego niskotemperaturowego z automatycznym podajnikiem:
− paliwo: węgiel ekoret – cena 770 zł/Mg z VAT i transportem,
− wartość opałowa paliwa 25 MJ/kg,
147
− sprawność systemu grzewczego: 0,8,
Ogrzewanie za pomocą kotła gazowego, niskotemperaturowego:
− paliwo: gaz ziemny – cena 1,96 zł/m3 z VAT,
− wartość opałowa paliwa 35,6 GJ/m3,
− sprawność systemu grzewczego: 0,88,
Analizę przeprowadzono z wykorzystaniem programu RETScreen. Wyniki analizy pokazano
w Załączniku nr 1a i 1b do niniejszego opracowania.
4.3 Energia spadku wody
Charakter województwa dolnośląskiego i istniejące warunki sprzyjają budowie małych
elektrowni wodnych, co potwierdza fakt, że energetyka wodna jest na terenie województwa
dolnośląskiego reprezentowana przez około 96 elektrowni o łącznej mocy przekraczającej 65
MW. Mapę przedstawiającą lokalizację tych obiektów przedstawiono poniżej. Wg opracowania
„Małe elektrownie wodne w gospodarce i środowisku przyrodniczym” (J.Plutecki) potencjał
energetyczny Odry od Kędzierzyna do ujścia Nysy Łużyckiej wynosi około 130MW, zaś
potencjał rzek dorzecza Odry to około 743 MW. Jest wykorzystany tylko w ok.21%.
148
Rysunek 4-11 Elektrownie wodne na terenie województwa dolnośląskiego
źródło: „Potencjał Dolnego Śląska w zakresie rozwoju alternatywnych źródeł energii"
Gmina Międzylesie znajduje się w zlewni Nysy Kłodzkiej. Zlewnia rzeki jest zróżnicowana.
− Nysa Kłodzka w górnym biegu przepływa przez tereny górzyste o charakterze
turystycznowypoczynkowym,
gdzie
zlokalizowane
są
miejscowości:.
Międzylesie,
Domaszków, Roztoki, Nagodzice, Smreczyna i Boboszów.
W chwili obecnej, na terenie Gminy Międzylesie energia spadku wody nie jest wykorzystywana.
Rozwój elektrowni wodnych jest ograniczony warunkami prawnymi, lokalizacyjnymi,
149
wymogami terenowymi i geomorfologicznymi oraz potencjałem kapitałowym inwestora.
Najwięcej funduszy pochłania budowa obiektów hydrotechnicznych piętrzących wodę (jaz,
zapora). Charakterystyczne dla elektrowni wodnych są znikome koszty eksploatacji (wynoszące
średnio około 0,5÷1% łącznych nakładów inwestycyjnych rocznie) oraz wysoka sprawność
energetyczna (90÷95%).
4.4 Energia słoneczna
Energię słoneczną można wykorzystać do produkcji energii elektrycznej i do produkcji ciepłej
wody, bezpośrednio poprzez zastosowanie specjalnych systemów do jej pozyskiwania
i akumulowania. Ze wszystkich źródeł energii, energia słoneczna jest najbezpieczniejsza.
W Polsce generalnie istnieją dobre warunki do wykorzystania energii promieniowania
słonecznego przy dostosowaniu typu systemów i właściwości urządzeń wykorzystujących
tę energię do charakteru, struktury i rozkładu w czasie promieniowania słonecznego. Największe
szanse rozwoju w krótkim okresie mają technologie konwersji termicznej energii promieniowania
słonecznego, oparte na wykorzystaniu kolektorów słonecznych. Ze względu na wysoki udział
promieniowania rozproszonego w całkowitym promieniowaniu słonecznym, praktycznego
znaczenia w naszych warunkach nie mają słoneczne technologie wysokotemperaturowe oparte na
koncentratorach promieniowania słonecznego. Roczna gęstość promieniowania słonecznego w
Polsce na płaszczyznę poziomą waha się w granicach 950 - 1250 kWh/m2, natomiast średnie
usłonecznienie wynosi 1600 godzin na rok. Warunki meteorologiczne charakteryzują się bardzo
nierównym rozkładem promieniowania słonecznego w cyklu rocznym. Około 80% całkowitej
rocznej sumy nasłonecznienia przypada na sześć miesięcy sezonu wiosenno-letniego,
od początku kwietnia do końca września, przy czym czas operacji słonecznej w lecie wydłuża się
do 16 godz./dzień, natomiast w zimie skraca się do 8 godzin dziennie.
Ze względu na fizyko-chemiczną naturę procesów przemian energetycznych promieniowania
słonecznego na powierzchni Ziemi, wyróżnić można trzy podstawowe i pierwotne rodzaje
konwersji:
− konwersję
fotochemiczną
energii
promieniowania
słonecznego
prowadzącą
dzięki
fotosyntezie do tworzenia energii wiązań chemicznych w roślinach w procesach asymilacji,
150
− konwersję fototermiczną prowadzącą do przetworzenia energii promieniowania słonecznego
na ciepło,
− konwersję fotowoltaiczną prowadzącą do przetworzenia energii promieniowania słonecznego
w energię elektryczną.
Rysunek 4-12 Zasoby energii promieniowania słonecznego na terenie województwa dolnośląskiego
Na rysunku 4-13 przedstawiono dane dotyczące natężenia promieniowania słonecznego dla
rozpatrywanego obszaru. Roczna wartość tego natężenia wynosi tu około:
− 994 kWh/m2 rok – promieniowanie na powierzchnię płaską;
151
− 1077 kWh/m2 rok – promieniowanie na powierzchnię nachyloną pod kątem 45 stopni
zorientowaną w kierunku południowym.
Również w całym województwie roczne sumy promieniowania słonecznego kształtują się na
podobnym poziomie, dlatego zastosowanie mogą tu znaleźć układy solarne do przygotowywania
ciepłej wody użytkowej.
160
140
2
kWh/m *m-c
120
100
80
60
40
20
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
natężenie promieniowania słonecznego na powierzchnię poziomą
natężnie promieniowania na powierzchnię nachyloną (45 st.) zorientowaną w kierunku S
Rysunek 4-13 Średnie miesięczne promieniowanie słoneczne na powierzchnię płaską i nachyloną pod kątem 45
stopni w kierunku południowym
Kolektory jako urządzenia o dość niskich parametrach pracy znakomicie nadają się do
ogrzewania wody w basenach kąpielowych. Często w takich przypadkach kolektory wspomagają
nie tylko ogrzewanie wody basenu, ale także jak już wspomniano produkcję wody użytkowej a
również wodę w obiegu centralnego ogrzewania. Układy takie sprawdzają się w obiektach o
dużym i równomiernym zapotrzebowaniu na c.w.u.
Natomiast, ze względu na duże koszty inwestycyjne (około 20 tys. zł/kW mocy zainstalowanej)
stosowanie urządzeń wykorzystujących energię słoneczną do produkcji energii elektrycznej w
układach fotowoltaicznych, hybrydowych i podobnych z ekonomicznego punktu widzenia nie
jest opłacalne, często nawet przy 70% dotacji. Z punktu widzenia bilansu energetycznego Gminy
zastosowanie małych, pilotażowych układów tego rodzaju nie ma poważnego znaczenia,
152
natomiast niewątpliwie może stanowić element edukacyjny sprzyjający rozwojowi energetyki
odnawialnej.
Instalacje przygotowania ciepłej wody użytkowej
Instalacje, w których ruch ma charakter naturalny wywołany konwekcją swobodną nazywamy
termosyfonowymi (albo pasywnymi), gdy ruch wywołany jest pompą cyrkulacyjną, aktywnymi.
Systemy aktywne pośrednie posiadają wymiennik ciepła oddzielający obieg kolektorowy
(przepływa w nim czynnik odbierający ciepło w kolektorach słonecznych) od obiegu wody
użytkowej. Niezamarzającymi czynnikami roboczymi przepływającymi przez kolektor mogą być
roztwory glikolów etylenowych, węglowodorów, olejów silikonowych. Pośrednie systemy
znajdują więc przede wszystkim zastosowanie w strefach klimatycznych, gdzie może nastąpić
zamarzanie wody. W polskich warunkach klimatycznych ten rodzaj systemu jest szeroko
rozpowszechniony. Ułatwia on eksploatację instalacji, gdyż nie powoduje konieczności
spuszczania wody w okresie występowania ujemnych temperatur zewnętrznych, a również
umożliwia korzystanie z instalacji w okresie wczesno – wiosennym i późno – jesiennym, gdy
występują przymrozki, ale wartości gęstości strumienia energii promieniowania słonecznego
mogą być duże i zachęcać do korzystania z systemu. Możliwa jest oczywiście i praca instalacji z
niezamarzającym
czynnikiem
roboczym
również
zimą
przy
korzystnych
warunkach
nasłonecznienia.
W układach pośrednich stosuje się najczęściej tzw. wymiennikowe zasobniki ciepłej wody
użytkowej. Wymiennik ciepła może mieć formę spiralnej wężownicy umieszczonej wewnątrz
zasobnika ciepłej wody użytkowej lub nawiniętej na obwodzie zbiornika akumulującego.
Na poniższym rysunku zaprezentowano schemat funkcjonalny aktywnego, pośredniego systemu,
z wydzielonym wymiennikiem ciepła. Układy takie powinny być systemami towarzyszącymi
tradycyjnym instalacjom podgrzewania ciepłej wody użytkowej, gdyż same nie mogą
zagwarantować pełnego pokrycia całorocznego zapotrzebowania, w tym również latem ze
względu na możliwość sekwencyjnego występowania ciągu dni pochmurnych.
153
Rysunek 4-14 Schemat funkcjonalny instalacji z obiegiem wymuszonym (system aktywny pośredni)
Koszty inwestycyjne dla układu solarnego na potrzeby c.w.u., dla czteroosobowej rodziny
wynoszą w zależności od typu kolektorów słonecznych, a także producenta w granicach od
10000 zł do 15000 zł. Do produkcji ciepłej wody można zastosować z dużym powodzeniem
kolektory płaskie. Dla czteroosobowej rodziny wystarczy 4 do 6 m2 powierzchni kolektora.
Wymagana minimalna pojemność zbiornika ciepłej wody dla czteroosobowej rodziny powinna
wynosić 200 l. Zazwyczaj zasobniki ciepłej wody wyposażone są w dodatkową grzałkę
elektryczną lub podwójną wężownicę umożliwiającą zimą ogrzewanie wody za pomocą kotła
centralnego ogrzewania.
Opłacalność wykorzystania kolektorów słonecznych do produkcji ciepłej wody zależy od
wielkości zapotrzebowania na ciepłą wodę oraz od sposobu jej przygotowywania w stanie
istniejącym, z którym porównujemy instalację z kolektorami. Chodzi głównie o cenę energii,
którą wykorzystujemy do podgrzewania wody. Przy dużym zapotrzebowaniu na ciepłą wodę czas
zwrotu kosztów poniesionych na wykonanie instalacji kolektorów słonecznych jest bardzo krótki.
Inwestycja jest szczególnie opłacalna dla hoteli, pensjonatów, ośrodków wypoczynkowych, pól
namiotowych, basenów i obiektów sportowych wykorzystywanych w lecie. Może być ona
również z powodzeniem stosowana w zakładach przemysłowych zużywających duże ilości
ciepłej wody oraz w łaźniach.
154
Korzystne efekty ekonomiczne uzyskuje się także w przypadku kolektorów słonecznych
do podgrzewania powietrza np. do suszenia siana.
Obecnie uruchomiony został mechanizm Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i
Gospodarki Wodnej dotyczący finansowania instalacji kolektorów słonecznych do przygotowania
ciepłej wody użytkowej kierowany do osób fizycznych i wspólnot mieszkaniowych poprzez banki
komercyjne. Stwarza on możliwości pozyskania dotacji na przedsięwzięcie związane z realizacją
instalacji kolektorów słonecznych w wysokości do 45 % kapitału kredytu bankowego
wykorzystanego na sfinansowanie kosztów kwalifikowanych inwestycji. Pierwsze doświadczenia
wskazują, że przy uwzględnieniu oferowanych przez banki komercyjne warunków kredytowania,
kosztów kredytu efektywna dotacja może stanowić mniej niż 30 % kosztów inwestycyjnych.
Przykład analizy techniczno-ekonomicznej dla zastosowania układu solarnego podgrzewania
wody w domu jednorodzinnym.
Założenia do analizy:
Analizę techniczno-ekonomiczną dla zastosowania układu solarnego jako dodatkowego źródła do
celów przygotowania ciepłej wody użytkowej współpracującego z instalacją c.w.u. ze źródłem
węglowym (kocioł dwufunkcyjny węglowy), źródłem na gaz ziemny (kocioł dwufunkcyjny
gazowy) i z instalacją c.w.u z akumulacyjnym podgrzewaczem wody zasilanym energią
elektryczną.
Obliczenia przy następujących założeniach:
− zapotrzebowanie ciepłej wody użytkowej dla 4-osobowej rodziny mieszkającej w domu
jednorodzinnym określono na poziomie 240 l/dobę,
− woda jest podgrzewana o 45oC,
− sprawność źródła węglowego (przygotowanie c.w.u): 77%,
− sprawność źródła gazowego (przygotowanie c.w.u): 85%,
− sprawność źródła na energię elektryczną: 96%.
Analizę przeprowadzono z wykorzystaniem programu RETScreen. Wg uzyskanych wyników
udział instalacji solarnej w pokryciu zapotrzebowania na energię do celów przygotowania c.w.u.
kształtuje się na poziomie 50 % w skali roku – zestaw solarny: 3 kolektory płaskie zakryte o
155
powierzchni łącznej 6,3 m2 z zasobnikiem 380 l . Szczegółowo wyniki analizy pokazano
w Załączniku nr 2a, 2b i 2c do niniejszego opracowania.
4.5 Energia z biomasy
Biomasa to substancje pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego, które ulegają biodegradacji,
pochodzące z produktów, odpadów i pozostałości z produkcji rolnej oraz leśnej oraz przemysłu
przetwarzającego ich produkty, a także inne części odpadów, które ulegają biodegradacji.
Biomasa jest źródłem energii odnawialnej w największym stopniu wykorzystywanym w Polsce.
Podobnie sytuacja wygląda w województwie dolnośląskim (rysunek 4-15).
Rysunek 4-15 Wykorzystanie biomasy na terenie województwa dolnośląskiego
156
Na terenie Gminy Międzylesie biomasa, głównie w postaci drewna opałowego i odpadów
drzewnych, jest wykorzystywana w mniejszym stopniu. Paliwo to nie jest spalane w paleniskach
przystosowanych do tego celu (tradycyjne kotły komorowe, piece kaflowe).
Na potrzeby niniejszego opracowania oszacowano, że udział biomasy w bilansie paliwowym
gminy może kształtować się na poziomie około 6-7 %.
W Polsce z 1 ha użytków rolnych zbiera się rocznie ok. 10 ton biomasy, co stanowi
równowartość ok. 5 ton węgla kamiennego. Podczas jej spalania wydzielają się niewielkie ilości
związków siarki i azotu. Powstający gaz cieplarniany - dwutlenek węgla jest asymilowany przez
rośliny wzrastające na polach, czyli jego ilość w atmosferze nie zwiększa się. Zawartość
popiołów przy spalaniu wynosi ok. 1% spalanej masy, podczas gdy przy spalaniu gorszych
gatunków węgla sięga nawet 20%.
Energię z biomasy można uzyskać poprzez:
− spalanie biomasy roślinnej (np. drewno, odpady drzewne z tartaków, zakładów meblarskich
i in., słoma, specjalne uprawy roślin energetycznych),
− wytwarzanie oleju opałowego z roślin oleistych (np. rzepak) specjalnie uprawianych dla
celów energetycznych,
− fermentację alkoholową np. trzciny cukrowej, ziemniaków lub dowolnego materiału
organicznego poddającego się takiej fermentacji, celem wytworzenia alkoholu etylowego
do paliw silnikowych,
− beztlenową fermentację metanową odpadowej masy organicznej (np. odpady z produkcji
rolnej lub przemysłu spożywczego).
Obecnie w Polsce wykorzystywana w przemyśle energetycznym biomasa pochodzi z dwóch
gałęzi gospodarki: rolnictwa i leśnictwa. Najpoważniejszym źródłem biomasy są odpady drzewne
i słoma. Część odpadów drzewnych wykorzystuje się w miejscu ich powstawania (przemysł
drzewny), głównie do produkcji ciepła lub pary użytkowanej w procesach technologicznych. W
przypadku słomy, szczególnie cenne energetycznie, a zupełnie nieprzydatne w rolnictwie, są
słomy rzepakowa, bobikowa i słonecznikowa. Rocznie polskie rolnictwo produkuje ok. 25 mln
ton słomy.
Od kilku lat obserwuje się w Polsce zainteresowanie uprawą roślin energetycznych takich jak np.
wierzba energetyczna.
157
Różnorodność materiału wyjściowego i konieczność dostosowania technologii oraz mocy
powoduje, iż biopaliwa wykorzystywane są w rożnej postaci. Drewno w postaci kawałkowej,
rozdrobnionej (zrębków, ścinków, wiórów, trocin, pyłu drzewnego) oraz skompaktowanej
(brykietów, peletów). Słoma i pozostałe biopaliwa z roślin niezdrewniałych są wykorzystywane
w postaci sprasowanych kostek i balotów, sieczki jak też brykietów i peletów.
Obecnie potencjał biomasy stałej związany jest z wykorzystaniem nadwyżek słomy oraz
odpadów drzewnych, dlatego też wykorzystanie ich skoncentrowane jest na obszarach
intensywnej produkcji rolnej i drzewnej. Jednak rozwój energetycznego wykorzystania biomasy
powoduje wyczerpanie się potencjału biomasy odpadowej, a wówczas przewiduje się intensywny
rozwój upraw szybko rosnących roślin na cele energetyczne. Aktualnie zakładane są plantacje
roślin energetycznych (szybkorosnące uprawy drzew i traw).
Potencjał energetyczny biomasy można podzielić na dwie grupy:
− plantacje roślin uprawnych z przeznaczeniem na cele energetyczne (np. kukurydza, rzepak,
ziemniaki, wierzba krzewiasta, topinambur),
− organiczne pozostałości i odpady, a w tym pozostałości roślin uprawnych.
Potencjał teoretyczny jest to inaczej potencjał surowcowy, dotyczy oszacowania ilości biomasy,
którą teoretycznie można by na danym terenie wykorzystać energetycznie. Przy obliczaniu
potencjału teoretycznego biomasy należy kierować się również doświadczeniem eksperckim,
które umożliwi oszacowanie tej wielkości z mniejszym błędem.
Do oszacowania potencjału biomasy na obszarze Gminy Międzylesie przyjęto, że pochodzić ona
będzie z produkcji roślinnej; w tym słomy, upraw energetycznych, sadów, przecinki corocznej
drzew przydrożnych, a także produkcji leśnej, łąk nie użytkowanych jako pastwisk i innych
źródeł. Potencjał biomasy rolniczej możliwej do wykorzystania na cele energetyczne w postaci
stałej zależne są od areału i plonowania zbóż i rzepaku. Z roślin możliwych do wykorzystania i
przetworzenia na paliwa płynne na etanol i biodiesel uprawiane są odpowiednio ziemniaki i
rzepak.
Do obliczenia potencjału surowcowego lub inaczej teoretycznego przyjęto podane niżej
założenia:
− zasobność drzewa na pniu Nadleśnictwa Międzylesie wynosi średnio 361 m3/ha,
158
− wskaźniki przeliczeniowe do oszacowania potencjału słomy zależne są od rodzaju zboża,
plonowania i sposobu zbioru. Dlatego też przyjęto potencjał na podstawie danych GUS
z 2002r. Zastosowano średni wskaźnik wynoszący 1 t/ha gruntów ornych pod zasiewami,
− potencjał teoretyczny dla siana obliczono przez pomnożenie powierzchni łąk i średniego
plonu wynoszącego 5 t/ha,
− dla sadów przyjmuje się, że zakres możliwego do pozyskania drewna z rocznych cięć wynosi
średnio 2,5 t/ha, przy możliwości uzyskania drewna w granicach 2,0-3,0 t/ha,
− potencjał teoretyczny równy technicznemu w zakresie przecinania drzew przydrożnych
przyjęto na poziomie 1,5 t/km drogi na rok,
− potencjał teoretyczny wynikający z uprawy roślin energetycznych na wszystkich obszarach
ugorów i odłogów.
Potencjał techniczny stanowi tę ilość potencjału surowcowego, która może być przeznaczona na
cele energetyczne po uwzględnieniu technicznych możliwości jego pozyskania, a także
uwzględniając inne aktualne uwarunkowania dla jego wykorzystania. Przy obliczeniu potencjału
technicznego uwzględniono następujące założenia:
− z jednego drzewa w wieku rębnym uzyskać można 54 kg drobnicy gałęziowej, 59 kg chrustu
oraz 166 kg drewna pniakowego z korzeniami. Przyjmując średnio liczbę 400 drzew
na 1 hektarze, daje to 111 t/ha drewna. Przyjęto, że z 1ha można pozyskać 50 t drewna, ilość
tę przyjmuje się dla 5% powierzchni lasów rosnących na obszarze Gminy.
− ponadto, w lasach stosowane są cięcia przedrębne i pielęgnacyjne. Przyjęto, że z cięć
przedrębnych i pielęgnacyjnych uzyskuje się 12t/ha drewna i wielkość ta dotyczy 10%
powierzchni lasów.
− opierając się na danych literaturowych przyjęto 30% potencjału słomy zebranej jako
możliwej do przeznaczenia na cele energetyczne, stanowi to bezpieczny próg.
− z uwagi na wykorzystywanie siana w produkcji zwierzęcej założono, że jedynie 5% siana
z łąk może być wykorzystane do celów energetycznych.
− całość teoretycznego potencjału pozyskiwania drewna z pielęgnacji sadów oraz przycinania
drzew przydrożnych jest równa potencjałowi technicznemu.
Ponadto przyjęto na podstawie analiz własnych, że 1 MW mocy odpowiada produkcji ciepła
wynoszącej 7 000 GJ. Zakładając procesy bezpośredniego spalania, sprawność urządzeń
kotłowych przyjęto na poziomie 80%.
159
W zakresie drewna opałowego i zrębków drzewnych proponuje się pełne wykorzystanie potencjału
tego paliwa. Biomasę można użytkować w małych i średnich kotłowniach, z których zasilane
mogą być obiekty mieszkalne, użyteczności publicznej lub produkcyjne.
W przypadku występowania w gospodarstwach rolnych niewykorzystanego potencjału słomy
proponuje się jej użytkowanie lokalne do celów grzewczych poprzez spalanie w kotłach na słomę.
Uprawy energetyczne
W Polsce można uprawiać następujące gatunki roślin energetycznych:
− wierzba z rodzaju Salix viminalis,
− ślazowiec pensylwański,
− róża wielokwiatowa,
− słonecznik bulwiasty (topinambur),
− topole,
− robinia akacjowa,
− trawy energetyczne z rodzaju Miscanthus.
Spośród wymienionych gatunków tylko: wierzba, ślazowiec pensylwański i w niewielkim stopniu
słonecznik bulwiasty są szerzej uprawiane na gruntach rolnych. Obecnie, najpopularniejszą rośliną
uprawianą w Polsce do celów energetycznych jest wierzba krzewiasta w różnych odmianach.
Dlatego też w dalszych rozważaniach przyjęto określenie możliwości i ograniczenia produkcji
biomasy na użytkach rolnych właśnie w odniesieniu do wierzby.
Wierzbę z rodzaju Salix viminalis można uprawiać na wielu rodzajach gleb, od bielicowych gleb
piaszczystych do gleb organicznych. Ważnym przy tym jest, aby plantacje wierzby zakładane były
na użytkach rolnych dobrze uwodnionych. Optymalny poziom wód gruntowych przeznaczonych
pod uprawę wierzby energetycznej to:
− 100-130 cm dla gleb piaszczystych,
− 160-190 cm dla gleb gliniastych.
Możliwości produkcyjne z 1 ha uprawianej wierzby krzewiastej zależą głównie od:
− stanowiska
uprawowego
(rodzaj
gleby,
poziom
wód
agrotechniczne, pH gleb, itp.)
− rodzaju i odmiany sadzonek w konkretnych warunkach uprawy,
160
gruntowych,
przygotowanie
− sposobu i ilości rozmieszczania karp na powierzchni uprawy.
Według danych literaturowych z 1 hektara można otrzymać około 30 ton przyrostu suchej masy
rocznie. W opracowaniach pojawiają się również mniej optymistyczne dane, które mówią o
15 tonach suchej masy. Oczywiście dane te podawane są przy różnych określonych warunkach,
lecz można liczyć, że bezpieczna wielkość rocznego zbioru suchej masy wierzby z 1 hektara to 20
ton.
Dla określonej wartości opałowej przyjętej na poziomie 18 GJ/t suchej masy (wartość opałowa
drastycznie się zmienia w zależności od zawartości wilgoci w biomasie, od 6,5 GJ/t przy
wilgotności 60% do ok. 18 GJ/t przy wilgotności 10% masy całkowitej). Przy takich założeniach
można przyjąć, że z 1 ha upraw wierzby krzewiastej można otrzymać ok. 360 GJ energii paliwa na
rok.
Tabela 4-2 Potencjał teoretyczny i techniczny energii zawartej w biomasie na terenie Gminy Międzylesie
Potencjał teoretyczny
Rodzaj paliwa
Drewno z gospodarki leśnej
Drewno z sadów
Ilość
Ilość
masowa
energii
[Mg/rok]
[GJ/rok]
Moc
[MW]
248 166 2 481 658 265,89
Potencjał techniczny
Ilość
Ilość
masowa
energii
[Mg/rok]
[GJ/rok]
4 891
50 871
5,45
Moc
[MW]
5
52
0,01
5
52
0,01
119
1 232
0,13
119
1 232
0,13
Słoma
13
149
0,02
4
45
0,00
Siano
690
7 935
0,85
35
397
0,04
3 567
64 199
6,88
1 070
19 260
2,06
252 559 2 555 226 273,8
5 053
52 596
7,7
Drewno z przycinki
przydrożnej
Uprawy energetyczne
SUMA
Poza warunkami naturalnymi istnieje jednak wiele innych ograniczeń wpływających na rozwój tej
dziedziny rolnictwa, jak np. odpowiednie uregulowania prawne, słabo rozwinięty rynek biomasy,
słaby stan techniczny związany z uprawą, zbiorem i przetwarzaniem biomasy, brak odpowiedniej
wiedzy wśród rolników przyzwyczajonych do tradycyjnych kierunków produkcji rolniczej oraz
przede wszystkim brak dostatecznej ilości kapitału inwestycyjnego oraz wystarczającego wsparcia
ze strony Rządu.
161
Koszt założenia jednego hektara uprawy to wydatek rzędu 7-8 tysięcy złotych. Chociaż wydaje się,
że nie jest to dużo w perspektywie 25-30 lat eksploatacji plantacji to jednak dla pojedynczego
rolnika może on być za wysoki, zwłaszcza, że pierwsze pełne zbiory osiąga się po 3 latach. Innym
istotnym problemem jest niepewność rynku zbytu, co z kolei ogranicza możliwości ubiegania się o
dotacje na uprawę roślin energetycznych (wymaganym jest przedstawienie podpisanych umów na
odbiór biomasy wraz z przybliżonym harmonogramem ilościowym).
4.6 Energia z biogazu
We
wszelkich
odpadach
organicznych
lub
odchodach
zawierających
węglowodany,
a w szczególności celulozę i cukry, w określonych warunkach zachodzą procesy biochemiczne
nazywane fermentacją. Fermentację wywołują należące do różnych gatunków bakterie, których
działanie i znaczenie w tym procesie jest bardzo zróżnicowane, a nawet przeciwstawne.
Teoretycznie w wyniku fermentacji 162 g celulozy otrzymuje się 135 dm3 gazu zawierającego
50% palnego metanu.
Proces, w skutek którego wytwarzany jest biogaz, polega na fermentacji beztlenowej
wywoływanej dzięki obecności tzw. bakterii metanogennych, które w sprzyjających warunkach:
temperatura rzędu 30 – 35°C (fermentacja mezofilna) lub 52 – 55°C (fermentacja termofilna),
odczyn obojętny lub lekko zasadowy (pH 7 – 7,5), czas retencji (przetrzymania substratu)
wynoszący 12-36 dni dla fermentacji mezofilnej oraz 12-14 dni dla fermentacji termofilnej, brak
obecności tlenu i światła zamieniają związki pochodzenia organicznego w biogaz oraz substancje
nieorganiczne.
Głównymi składnikami tak powstającego biogazu są metan, którego zawartość w zależności od
technologii jego wytwarzania oraz rodzaju fermentowanych substancji może zmieniać się
w szerokim zakresie od 40 do 85% (przeważnie 55 – 65%), pozostałą część stanowi dwutlenek
węgla oraz inne składniki w ilościach śladowych. Dzięki tak wysokiej zawartości metanu
w biogazie, jest on cennym paliwem z energetycznego punktu widzenia, które pozwala zaspokoić
lokalne potrzeby związane m.in. z jego wytwarzaniem. Wartość opałowa biogazu najczęściej waha
się w przedziale 19,8 – 23,4 MJ/m3, a przy separacji dwutlenku węgla z biogazu jego wartość
opałowa może wzrosnąć nawet do wartości porównywalnej z sieciowym gazem ziemnym GZ-50.
Należy tu zaznaczyć, że produkcja biogazu jest często efektem ubocznym wynikającym
z konieczności utylizacji odpadów w sposób możliwie nieszkodliwy dla środowiska. Jedynie
162
w przypadku
wysypisk
odpadów
fermentacja
beztlenowa
jest
procesem
samoistnym
i niekontrolowanym.
Oczyszczalnia ścieków
W gminie Międzylesie działają 3 oczyszczalnie ścieków w Międzylesiu, Domaszkowie i
Goworowie. W Międzylesiu zlokalizowana jest największa oczyszczalnia ścieków gminy,
mechaniczno – biologiczna pracująca w oparciu o metodę osadu czynnego. Oczyszczalnia posiada
również ciąg technologiczny przeróbki osadu czynnego. Ogólna moc przerobowa oczyszczalni to 2
x 400 m3 na dobę z możliwością rozbudowy do 1.600 m3 na dobę. Oczyszczalnia pracuje na bazie
miejskiego kolektora ściekowego oraz ścieków dowożonych i z terenu gminy samochodami.
Na dzień 31 października 2004 roku do miejskiego kolektora ścieków podłączonych było ok. 40%
nieruchomości w mieście. Na terenach wiejskich (poza częścią Goworowa) nieruchomości
posiadają własne bezodpływowe zbiorniki do gromadzenia ścieków. Zbiorniki te jednakże w
świetle obowiązujących przepisów w zakresie ochrony środowiska w znakomitej większości nie
spełniają wymaganych warunków technicznych. Gospodarstwa rolne nie posiadają wydzielonych
zbiorników do gromadzenia gnojowicy.
Na terenie Goworowa usytuowana jest mini oczyszczalnia ścieków typu BIOCLER, do której
podłączona jest część wsi.
Tabela 4-3 Potencjał teoretyczny dla pozyskania biogazu ze ścieków
Ogółem
Rodzaj paliwa
Ilość gazu
3
[m /rok]
Biogaz - ścieki
30 600
Układ kogeneracyjny
Ilość
energii
[GJ/rok]
661
Ilość
Moc
energii
[kW]
elektr.
[MWh/rok]
19
64
Ilość
ciepła
[GJ/rok]
364
Składowisko odpadów
Raport WIOŚ wykazuje na terenie gminy Międzylesie znajduje się jedno składowisko odpadów
komunalnych zlokalizowane przy drodze do Goworowa. Wysypisko posiada powierzchnię 2.2
ha, składa się z trzech kwater. Aktualnie użytkowana kwatera II o powierzchni 5 670 m2 oraz
dwie nowe kwatery o powierzchni I- 8 050 m2 oraz III – 4 900 m2.
163
Tabela 4-4 Potencjał teoretyczny dla pozyskania biogazu z odpadów organicznych
Ogółem
Rodzaj paliwa
Ilość gazu
3
[m /rok]
Biogaz - odpady organiczne
158 270
Układ kogeneracyjny
Ilość
energii
[GJ/rok]
2 849
Ilość
Moc
energii
[kW]
elektr.
[MWh/rok]
81
277
Ilość
ciepła
[GJ/rok]
1 567
4.7 Niekonwencjonalne źródła energii
Ciepło odpadowe z instalacji przemysłowych
Na podstawie przeprowadzonej inwentaryzacji nie stwierdza się występowania na terenie Gminy
Międzylesie możliwego do zagospodarowania ciepła odpadowego.
Wytwarzanie energii elektrycznej i ciepła w skojarzeniu
Na podstawie przeprowadzonej inwentaryzacji nie stwierdza się występowania na terenie Gminy
Międzylesie instalacji ko generacyjnych
164
5
Wytyczne do realizacji programów wykonawczych
5.1 Program ograniczenia niskiej emisji na obszarze gminy
Jednym z problemów występujących w budownictwie mieszkalnym również na terenie miasta
Międzylesie, podobnie jak w całym kraju jest zły stan techniczny obiektów, wysoka
energochłonność oraz sposób ogrzewania budynków, głównie paliwami stałymi, często niskiej
jakości.
Sytuacja taka tworzy zjawisko zwane „niską emisją” i dotyczy źródeł emitujących
zanieczyszczenia przez kominy o wysokości do 40 m.
Racjonalizacja w zakresie redukcji zużycia energii w sektorze mieszkaniowym zależy
indywidualnie od świadomości i możliwości finansowych właścicieli budynków.
Krajowe fundusze ochrony środowiska jak np.: WFOŚiGW, NFOŚiGW, wspierają tego typu
przedsięwzięcia. Cechą charakterystyczną tych funduszy jest współpraca na korzystnych
warunkach, przede wszystkim z jednostkami administracyjnymi typu gminy, stąd istotną rolę w
ostatnich latach w zakresie likwidacji niskiej emisji stanowią „Programy ograniczenia niskiej
emisji”, w których głównymi beneficjentami jest indywidualny mieszkaniec, a gmina jest
pośrednikiem i często również partycypuje w kosztach.
Kluczową kwestią „programu ograniczenia niskiej emisji” jest więc ekonomiczna zachęta
użytkowników (odbiorców) energii, by inwestowali w przedsięwzięcia najbardziej efektywne
ekonomicznie i ekologicznie w stosunku do poniesionych kosztów. Doświadczenia z audytów
energetycznych
pokazują,
iż
przedsięwzięcia
termorenowacyjne
mogą
przyczynić
się
do zmniejszenia zużycia energii nawet o 50%. Wadą tych przedsięwzięć jest duża wysokość
ponoszonych na ten cel nakładów inwestycyjnych, natomiast wymiana niskosprawnego źródła
ciepła jest najbardziej efektywnym energetycznie przedsięwzięciem przy jego relatywnie niskich
kosztach.
165
Z tego powodu proponuje się, aby Gmina Międzylesie przygotowała w ramach własnej
działalności „Program ograniczenia niskiej emisji” w budynkach mieszkalnych sprowadzający się
do wspierania zakupu nowoczesnych, wysokosprawnych i ekologicznych źródeł ciepła.
Przykładów na realizację tego typu programów w kraju jest wiele, głównie przy udziale środków
pochodzących z Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska. W sposób oczywisty powodzenie
tego typu działań jest bezpośrednio uzależnione od możliwości finansowych Gminy, dlatego
ważnym jest aby w pierwszej kolejności rozpoznać potrzeby mieszkańców i rzeczywisty stan
urządzeń grzewczych na drodze ankietyzacji. Sama ankietyzacja nie generuje po stronie budżetu
gminy dużych kosztów, natomiast dobrze przeprowadzona dostarcza wiele podstawowych
informacji, takich jak: rodzaj, stan techniczny i wiek urządzeń grzewczych, rodzaj stosowanego
paliwa, a także, co bardzo ważne, możliwości udziału mieszkańców (deklarowany wkład własny)
oraz preferencje, co do zakupu nowego źródła ciepła.
Najprostszym pod względem organizacyjnym, sposobem realizacji „Programu” jest bezpośrednia
dopłata do zakupu ekologicznego źródła ciepła w ustalonej przez Radę Gminy stawce dla
wszystkich typów ekologicznych źródeł lub różnej, której wielkość będzie uzależniona od
uzyskanego zmianą źródła efektu ekologicznego. Trudno jest przewidzieć jaka będzie faktyczna
struktura wybieranych przez mieszkańców Międzylesia urządzeń grzewczych, jednak biorąc pod
uwagę ceny paliw należy się spodziewać, że dominującym wyborem będzie stosowanie
wysokosprawnych kotłów węglowych z automatycznym podajnikiem, w dalszej kolejności
kotłów na gaz ziemny. Preferowanie w Programie wymiany starych kotłów na źródła ciepła na
gaz ziemny np.: poprzez wyższą dopłatę, może mieć wpływ na zwiększenie zapotrzebowania na
to paliwo na terenie gminy i być przyczynkiem do rozmów z dostawcą gazu na temat dalszego
rozwoju systemu gazowniczego miasta.
W ten sposób realizowany program może stanowić wystarczający bodziec dla części mieszkańców
Gminy i zwiększyć udział ekologicznych źródeł energii w ogólnym bilansie Gminy, natomiast
należy mieć świadomość, że wielkość takiej dotacji będzie stanowiła zaledwie kilkanaście
do kilkudziesięciu procent całkowitych kosztów wymiany źródła ciepła, a więc będzie atrakcyjna
dla niewielkiej grupy mieszkańców, co wcale nie oznacza, że nie należy przyjąć właśnie takiej
drogi realizacji programu.
Potencjalnym źródłem finansowania dla realizacji programu może być Wojewódzki Fundusz
Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej we Wrocławiu. Aby ubiegać się o wsparcie ze
166
środków WFOŚiGW konieczne jest opracowanie Programu ograniczenia niskiej emisji i złożenie
go wraz ze wstępnym wnioskiem o dofinansowanie. Po pozytywnym rozpatrzeniu uzyskuje się
promesę na finansowanie przedsięwzięcia a następnie składa się wnioski o dofinansowanie
poszczególnych etapów realizacji programu.
Z doświadczeń wdrażania tego typu projektów we współpracy z WFOŚiGW w Katowicach
możliwy poziom wsparcia dla gmin w formie pożyczki z częściowym umorzeniem, nie
przekraczał 60%. Takie też było wsparcie ze strony gminy dla uczestników programu.
Oczywiście najbardziej efektywnym sposobem ograniczenia „niskiej emisji są skoordynowane
działania obejmujące:
− kompleksowe rozwiązania związane z obniżeniem energochłonności obiektów objętych
programem tj. docieplenie ścian, stropodachów, wymiana stolarki okiennej i drzwiowej itp.,
a następnie:
− modernizację źródła ciepła (wymianę pieców węglowych i tradycyjnych kotłów węglowych
na proekologiczne źródła energii) z uwzględnieniem nowego obniżonego zapotrzebowania na
moc
dla
danego
budynku
oraz
modernizację
wewnętrznej
instalacji
grzewczej,
z zastosowaniem elementów automatycznej regulacji.
Dla programu polegającego tylko na wymianie pieców węglowych i tradycyjnych kotłów na
źródła proekologiczne należy uwzględnić:
− podłączenie do systemu gazowniczego i zastosowanie kotła gazowego,
− wymianę kotła na niskoemisyjny, wysokosprawny kocioł węglowy lub olejowy,
− zastosowanie źródła energii odnawialnej.
Założenia na potrzeby określenia szacunkowego efektu ekologicznego i kosztów programu:
− Szacunkowe dane o ilości palenisk na węgiel o niskiej efektywności energetycznej przyjęte
jako potencjalne źródła ciepła do wymiany:
o systemy grzewcze etażowe mieszkań w budynkach wielorodzinnych – piece kaflowe:
liczbę mieszkań z systemem grzewczym tego typu określono na około 420,
167
o kotłownie z kotłem komorowym w budownictwie jednorodzinnym – liczbę budynków ze
źródłem tego typu oszacowano na 160,
Ze względu na trudność w oszacowaniu mocy i kosztów wymiany kotłowni z kotłem
komorowym w budownictwie wielorodzinnym (zasilających cały budynek), źródeł tych
nie przewidziano w niniejszej symulacji do wymiany. Natomiast do obliczenia emisji
uwzględniono całkowite zużycie węgla, również w kotłowniach tego typu. Szacuje się, że
łączne zużycie węgla w paleniskach tupu piec kaflowy, kocioł komorowy w sektorze
mieszkalnym kształtuje się na poziomie 3870 Mg/rok.
− Koszty wymiany źródeł ciepła:
o likwidacja pieców kaflowych mieszkań – założono, że systemy tego typu są zastępowane
systemem etażowym zasilanym gazem ziemnym – modernizacja obejmuje: zakup i
montaż kotła gazowego dwufunkcyjnego, wykonanie instalacji grzewczej w obrębie
mieszkania, montaż wkładu kominowego – koszt przedsięwzięcia oszacowano na
poziomie 9 000 PLN.
o wymiana kotłów komorowych w budownictwie indywidualnym – założono, że źródła te
będą zastępowane kotłami retortowymi - modernizacja obejmuje: zakup i montaż kotła
retortowego – koszt przedsięwzięcia oszacowano na poziomie 10 000 PLN.
Szacunkowe obliczenia efektu ekologicznego przeprowadzono dla wariantów zależnych od ilości
mieszkańców przystępujących do programu:
− wariant I – do programu przystępuje 20% właścicieli budynków jednorodzinnych i mieszkań
z założonej całkowitej liczby budynków z kotłownią węglową i mieszkań z ogrzewaniem
piecowym na węgiel – łączny koszt wymiany źródeł: 3 442 060 PLN;
− wariant II – do programu przystępuje 30% właścicieli budynków i mieszkań – łączny koszt
wymiany źródeł: 5 133 090 PLN;
− wariant III – do programu przystępuje 50% właścicieli budynków i mieszkań – łączny koszt
wymiany źródeł: 8 555 150 PLN.
Należy przedstawić efekt ekologiczny osiągnięty poprzez wymianę starych kotłów węglowych na
kotły węglowe niskoemisyjne wynikający ze zwiększenia efektywności energetycznej urządzeń
i lepszej jakości stosowanych paliw.
168
Należy pamiętać iż w przypadku zastosowania technologii spalania węgla w palenisku
retortowym (spalanie górne) często występuje wzrost emisji tlenków azotu. Spowodowane jest to
zwiększeniem temperatury w komorze spalania, co sprzyja powstawaniu tzw. termicznych
tlenków azotu.
Program powinien obejmować swoim zasięgiem teren całej Gminy Międzylesie uwzględniając
obszary o największych skupiskach lokalnych źródeł ciepła w których wykorzystywane są paliwa
stałe. Program powinien rozpatrywać czy:
•
dofinansowaniu podlegają również koszty montażu modernizowanych źródeł ciepła,
•
dofinansowanie wymiany kotłów w ramach Programu dotyczy tylko budynków
mieszkalnych będących własnością osób fizycznych (jeżeli w budynku mieszkalnym
prowadzona jest również działalność gospodarcza wówczas wielkość dofinansowania
będzie proporcjonalna do udziału powierzchni części mieszkalnej w całkowitej
powierzchni użytkowej obiektu)
•
w Programie przewiduje się również dofinansowanie zakupu i montażu układu
kolektorów słonecznych na potrzeby ciepłej wody użytkowej na takich samych zasadach
jak w przypadku wymiany kotłów,
•
zakup i montaż nowych urządzeń grzewczych realizowane są we własnym zakresie przez
inwestorów, a następnie na podstawie wniosków o dofinansowanie następuję
refinansowanie poniesionych kosztów na warunkach określonych w „Programie”,
•
dofinansowanie do źródła ciepła dla budynków nowych będzie realizowane na takich
samych zasadach jak dla budynków istniejących (oddanych do użytku we wcześniejszych
latach),
a także:
•
wysokość dofinansowania montażu i zakupu źródła ciepła
•
maksymalną liczbę dofinansowanych budynków.
Ze względu na dużą niepewność, co do pozyskania środków zewnętrznych na realizację
programu przedstawionych zmian emisji i zmian w zużyciu paliw nie ujęto w żadnym
z rozpatrywanych scenariuszy zmian sytuacji energetycznej miasta i gminy Międzylesie.
169
5.2 Wytyczne zastosowania odnawialnych źródeł energii w gminie
Cele programu dotyczącego wdrażania odnawialnych źródeł energii powinny obejmować takie
zagadnienia jak:
− poprawa stanu środowiska naturalnego,
− zwiększenie atrakcyjności gminy w stosunku do otoczenia,
− wspieranie inicjatyw lokalnych w zakresie rozwoju,
− wykorzystanie istniejących możliwości pozyskania środków na zadania inwestycyjne z
zakresu OZE
− gospodarcze i demonstracyjne zastosowanie odnawialnych źródeł energii w obiektach i
budynkach użyteczności publicznej
− zwiększenie świadomości ekologicznej społeczeństwa Międzylesia.
Dla oceny możliwości i zasadności realizacji powyższych celów, przedstawiono korzystając z
dostępnych danych i analiz własnych potencjał OZE w zakresie wykorzystania:
− energii słonecznej (kolektory słoneczne, ogniwa fotowoltaiczne)
− energii gruntu i wód powierzchniowych (pompy ciepła)
− biomasy (rolnictwo, leśnictwo, przemysł)
− energii wiatrowej.
W celu określenia możliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii (OZE) przede
wszystkim należy zdać sobie sprawę jakie potrzeby energetyczne obecnie mamy oraz jakie
przewidujemy w perspektywie kilku najbliższych lat. Przy obecnych cenach energii i paliw oraz
wysokich kosztach inwestycyjnych technologii wykorzystujących OZE, analizy opłacalności
często nie wykazują dodatniego efektu ekonomicznego lub jest on niski. Mając jednak w
perspektywie wzrost cen nośników i prawdopodobny spadek kosztów inwestycyjnych technologii
OZE, należy przeanalizować opłacalność takich inwestycji. Należy pamiętać że wysokie koszty
energii mogą być także wynikiem jej nadmiernego zużycia, co najczęściej dotyczy budynków
użyteczności publicznej, ale nie tylko.
170
Program powinien także zawierać inwentaryzację emisji na terenie Gminy oraz wyznaczyć
wpływ realizacji zapisów programu na ograniczenie emisji zanieczyszczeń do atmosfery.
Ponadto należy dokładnie sprecyzować:
− Siły sprawcze stosowania odnawialnych źródeł energii na terenie Gminy,
− Możliwe sposoby dofinansowania dla projektów OZE w warunkach Gminy,
− Charakterystykę technologii możliwych do zastosowania, a w szczególności,
− Potencjał teoretyczny i techniczny zasobów energii odnawialnej w Gminie,
Proponuje się także uwzględnienie zagadnień przedstawionych w poniższej tabeli:
TECHNOLOGIA
ORIENTACYJNE KOSZTY
OZE
INWESTYCJI
POTENCJALNE
ŹRÓDŁA DODATKOWEGO
FINANSOWANIA
Jednostkowe koszty inwestycyjne w
zależności od wielkości instalacji:
Energetyka wiatrowa •
Pojedyncza turbina wiatrowa –
(produkcja energii
17000 – 37000 PLN/kW mocy
elektrycznej):
zainstalowanej;
•
•
Pojedyncza
16000 PLN/kW mocy zainstalowanej;
•
Przykład realizacji:
wiatrowa.
Narodowego Funduszu
Ochrony Środowiska i
Gospodarki Wodnej;
Elektrownia wiatrowa - 5600 –
turbina wiatrowa,
Elektrownia
Środki finansowe:
Wojewódzkiego Funduszu
Gospodarki Wodnej we
Farma Wiatrowa Suwałki,
Wrocławiu;
moc zainstalowana 41,4 MW,
koszt około 60 mln EURO.
Technologie
Jednostkowe koszty inwestycyjne w
Środki finansowe:
wykorzystujące
zależności od wielkości instalacji
Narodowego Funduszu
ciepło skumulowane geotermalnej:
w gruncie:
•
•
Pompa ciepła;
ciepłowniczą – 1200 – 5200 PLN/kW Wojewódzkiego Funduszu
•
Gruntowy
mocy zainstalowanej;
Odwierty wraz z siecią
Gospodarki Wodnej;
171
wymiennik ciepła
Przykład planowanej inwestycji:
Geotermia Czarnków,
Wrocławiu;
Projektowana moc systemu 12 MW,
RPO Dolny Śląsk
Koszt około 40 mln PLN.
Inne technologie:
•
Pompa ciepła z wymiennikiem
gruntowym dla domu
jednorodzinnego; koszt 30000 –
50000 PLN w zależności od
zapotrzebowania na moc, wielkości i
rodzaju wymiennika gruntowego
Środki finansowe:
Narodowego Funduszu
Energetyka wodna
(produkcja energii
elektrycznej):
•
Mikro i małe
Jednostkowe koszty inwestycyjne:
•
8000 – 17000 PLN/kW mocy
zainstalowanej;
Gospodarki Wodnej;
elektrownie wodne
Wrocławiu;
RPO Dolny Śląsk
Jednostkowe koszty inwestycyjne –
Energia słoneczna:
ogniwa fotowoltaiczne:
•
•
Wodne kolektory
20000 – 25000 PLN/kW mocy
słoneczne (produkcja zainstalowanej;
Ogniwa
Instalacja kolektorów słonecznych dla
fotowoltaiczne
domu jednorodzinnego (4 osoby);
(produkcja energii
koszt 10000 – 15000 PLN w
elektrycznej)
zależności rodzaju zastosowanych
kolektorów
Biomasa:
•
Narodowego Funduszu
Gospodarki Wodnej;
ciepła);
•
Środki finansowe:
Spalanie biomasy kotły na słomę w zakresie mocy od
172
Wrocławiu;
RPO Dolny Śląsk
Środki finansowe:
Narodowego Funduszu
stałej lub biogazu w
40 do 600 kW:
kotle (produkcja
•
Gospodarki Wodnej;
ciepła)
•
kotły zgazowujące drewno w zakresie Ochrony Środowiska i
Układy
od 330 do 170 PLN/kW;
kogeneracyjne na
mocy od 18 do 80 kW:
biogaz (skojarzone
•
Wrocławiu;
wytwarzanie energii
od 425 do 200 PLN/kW ;
elektrycznej i ciepła) instalacja biogazowi - silnik gazowy z
generatorem o mocy elektrycznej 500
do 1000 kW:
•
13000 – 11000 PLN/kW mocy
zainstalowanej;
173
RPO Dolny Śląsk
6
Przedsięwzięcia racjonalizujące użytkowanie paliw
i energii
6.1 Lokalny Plan Działań dotyczący efektywności energetycznej
dla gminy
„Lokalny plan działań dotyczący efektywności energetycznej dla miasta Międzylesie (LEEAP)”
ma podstawy formalno-prawne w następujących dokumentach prawnych i planistycznych:
1.
Ustawa Prawo Energetyczne z dnia 10 kwietnia 1997 z późniejszymi zmianami.
2.
Polityka energetyczna Polski do 2030 roku. Załącznik 3 – Program Działań Wykonawczych
na lata 2009 – 2012, Priorytet I. Poprawa Efektywności Energetycznej, Działanie 1.6.
Zobowiązanie sektora publicznego do pełnienia wzorcowej roli w oszczędnym
gospodarowaniu energią, punkt 4. Rozszerzenie zakresu założeń i planów zaopatrzenia w
ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe o planowanie i organizację działań mających
na celu racjonalizację zużycia energii i promowanie rozwiązań zmniejszających zużycie
energii na obszarze gminy – 2010 roku.
3.
dyrektywa 2006/32/WE Parlamentu Europejskiego i rady z dnia 5 kwietnia 2006 roku
w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych.
4.
Projekt ustawy o efektywności energetycznej (w przygotowaniu, wersja lipiec 2009).
5.
Krajowy Plan Działań dotyczący efektywności energetycznej (EEAP), 2007 rok.
Dla opracowania programu wykorzystano następujące informacje i dane wejściowe:
− dane z ankietyzacji obiektów użyteczności publicznej na temat zużycia i kosztów energii, z
lat 2007 – 2009,
− Wieloletni plan inwestycyjny Miasta i Gminy Międzylesie.
Wyróżniono tu następujące przedsięwzięcia:
− odtworzeniowe i modernizacyjne, mające na celu doprowadzenie do poprawnego stanu
technicznego budowli i systemów energetycznych (remont elewacji, dachów, wymiana okien,
wymiana kotłów, itp.) oraz spełnienia standardów ekologicznych i usług energetycznych
174
(komfort cieplny, oświetlenia, likwidacja „niskiej emisji” zanieczyszczeń ze źródeł ciepła
itp.),
− efektywnościowe, poprawiające sprawność wykorzystania paliw i energii oraz wody w
usługach energetycznych (efektywne systemy grzewcze i ich regulacja, energooszczędne
oświetlenie, wodooszczędne urządzenia sanitarne itp.).
Ze względu na efektywność przedsięwzięć i potrzeby remontowe i modernizacyjne obiektów
oświatowych zaklasyfikowano obiekty w czterech grupach, o następujących cechach:
A.
Zły stan techniczny wymagający znacznych nakładów na modernizację, remonty i na
termomodernizację.
B.
Dobry stan techniczny. Niska jakość usług energetycznych (np. niedogrzane pomieszczenia,
przeciągi itp.). Niska efektywność energetyczna (duże jednostkowe zużycie energii). Duże
bezpośrednie lub pośrednie obciążenie środowiska (bezpośrednie – emisja zanieczyszczeń z
własnych źródeł, pośrednie – związane z dużym zużyciem energii).
C.
Dobry stan techniczny. Dobra jakość usług energetycznych. Niska efektywność
energetyczna i duże obciążenie środowiska.
D.
Dobry stan techniczny, dobra jakość usług. Przeciętna/dobra efektywność energetyczna,
małe obciążenie środowiska.
Kompleksowość działań programowych obejmuje:
(1)
działania organizacyjne;
(2)
działania informacyjne;
(3)
działania edukacyjne;
(4)
działania inwestycyjne, w tym przygotowania do inwestycji.
W sposobie budowy programu opierano się również na podejściu prezentowanym w Krajowym
Planie Działań dotyczącym efektywności energetycznej z 2007 roku.
175
6.1.1
Wyznaczenie lokalnego celu indykatywnego w zakresie oszczędności
energii
Wyznaczenie lokalnego celu indykatywnego w zakresie oszczędności energii dla terenu miasta i
gminy Międzylesie wykonano poprzez przełożenie krajowego celu indykatywnego na
gospodarkę energetyczną gminy w oparciu o dane zebrane od przedsiębiorstw energetycznych,
działających na terenie miasta, informacje otrzymane od Urzędu Miasta i Gminy, analizy własne.
Z racji braku danych energetycznych z roku 2007, jako rok odniesienia przyjęto rok 2009 a cel
indykatywny określono jako 9% oszczędności energii finalnej do roku 2018 a nie do roku 2016,
jak przyjęto w dyrektywie 2006/32/WE. Wartość całkowitego zużycia energii finalnej w roku
2009 jest wartością obejmującą wszystkie sektory odbiorców energii i nie obejmuje wyłączeń
instalacji wymienionych w Zał.1 do dyrektywy 2003/87/WE. Cel w zakresie oszczędności energii
określono w sposób przedstawiony w Krajowym Planie Działań.
Sektor użyteczności publicznej dotyczy wszystkich obiektów użyteczności publicznej w gminie
będących bezpośrednio administrowanych przez gminę. Informację dla tej grupy odbiorców
uzyskano dzięki współpracy z Urzędem Miasta i Gminy Międzylesie.
Tabela 6-1 Przełożenie krajowego celu na gospodarkę energetyczną gminy
Całkowite zużycie energii finalnej w roku 2009 [GWh],
w tym:
63,61
sektor gospodarstw domowych [GWh]
40,85
sektor użyteczności publicznej [GWh]
0,73
sektor przemysłu [GWh]
13,37
sektor małych i średnich przedsiębiorstw (usługowo-produkcyjne) [GWh]
8,24
oświetlenie uliczne [GWh]
0,42
Cel dyrektywy 2006/32/WE (9% w 9 roku) przyjęty na 2018 rok [GWh]
5,72
176
Zakres analizowanych obiektów
6.1.2
Oceny stanu istniejącego budynków miejskich dokonano na podstawie informacji zebranych z 13
obiektów użyteczności publicznej. W chwili obecnej nie jest prowadzony ciągły monitoring
faktur za energię oraz wodę. W skład analizowanych budynków wchodzi:
− budynek Urzędu Miasta i Gminy Międzylesie o powierzchni 1441 m2
− budynek Biblioteki Publicznej o powierzchni 440 m2,
− budynki Samorządowej Szkoły Podstawowej w Długopolu Górnym o łącznej powierzchni
769 m2
− budynek Miejsko-Gminnego Ośrodka Kultury o powierzchni 563 m2
− budynek Samorządowego Gimnazjum nr 2 o powierzchni 902 m2
− budynek Samorządowego Przedszkola w Międzylesiu o powierzchni 825 m2
− budynki Samorządowej Szkoły Podstawowej w Goworowie o łącznej powierzchni 1 021 m2
− budynek Samorządowego Przedszkola w Domaszkowie o powierzchni 1 208 m2
− budynek Szkoły Podstawowej w Domaszkowie o powierzchni 1 877 m2
− budynek Zespołu Szkół w Międzylesiu o powierzchni 4 765 m2
− budynek Przychodni w Międzylesiu o powierzchni 821 m2.
Pełną
informacją
dotyczącą
zarówno
parametrów
przestrzennych
oraz
technicznych
charakteryzujących budynek a także pełne dane o zużyciach i kosztach energii udało się uzyskać
dla 11 obiektów (dane z latach 2007 – 2009 ). Listę wszystkich obiektów wraz z przynależnością
do odpowiedniej części analizy przedstawiono w poniższej tabeli.
177
Tabela 6-2 Lista obiektów wybranych do poszczególnych analiz
Identyfikator
1
BP
Powierzchnia Przeznaczenie
Nazwa
ogrzewana
obiektu
2
3
4
440,00
Kultura
Biblioteka
Publiczna
Analiza
grupy
Porównanie
wskaźników
jednostkowych
5
6
Tak
Tak
Tak
Tak
Tak
Tak
Tak
Tak
Tak
Tak
Tak
Tak
Samorządowa
Szkoła
SSZP
481,71
Edukacja
Podstawowa w
Długopolu
Górnym
Samorządowa
Szkoła
Podstawowa w
Długopolu
SSZPsoc
287,70
Górnym,
Edukacja
stołówka,
kuchnia,
biblioteka,
zastępcza sala
gimn.
Miejsko-Gminny
MGOKMie
517,72
Kultura
Ośrodek Kultury
w Międzylesiu
Gim2
607,88
Samorządowe
Edukacja
Gimnazjum nr 2
Samorządowe
PrzMie
825,00
Edukacja
Przedszkole w
Międzylesiu
178
SPRZ
852,24
Samorządowe
Edukacja
Przedszkole
SPGowB
Tak
Tak
Tak
Tak
Tak
Tak
Tak
Tak
Tak
Tak
Samorządowa
257,43
Szkoła
Edukacja
Podstawowa bud
B
SPGowA
Samorządowa
764,00
Szkoła
Edukacja
Podstawowa bud
A
UM
ZS
979,00
Administracja
4 765,20
Edukacja
Urząd Miasta i
Gminy
Zespół Szkół w
Międzylesiu
179
6.1.3
Analiza sumarycznego kosztu oraz zużycia energii i wody w grupie
Łączne koszty wody, mediów energetycznych w całej populacji analizowanych obiektów
użyteczności publicznej Miasta i Gminy Międzylesie wyniósł w 2009 roku około 529 tys. zł.
Najwyższy koszt związany był ze zużyciem gazu ziemnego – 179,7 tys. zł/rok, energii
elektrycznej – 107,8 tyś. zł/rok oraz z obsługą i konserwacją systemów energetycznych – 101 tys.
zł. Strukturę kosztów dla całej populacji obiektów przedstawiono na poniższym rysunku.
2%
19%
34%
Woda
Gaz
Ciepło sieciowe
Energia elektryczna
16%
Paliwa stałe
Inne
9%
20%
Rysunek 6-1 Struktura kosztów w grupie analizowanych obiektów
Tabela 6-3 Struktura kosztów w grupie
Struktura kosztów w grupie [zł/rok]
Woda
9 537,87
Gaz
179 735,78
Ciepło sieciowe
47 813,60
Energia elektryczna
107 827,76
Paliwa stałe
82 838,81
Olej opałowy
-
Gaz płynny
-
Inne
100 956,15
180
50
500
40
400
300
200
394
431
519
[zł/m2/rok]
[tys.zł/rok]
Grupa - Koszty m ediów energetycznych
600
Grupa-Koszty jednostkow e m ediów
energetycznych
30
20
27,2
10
100
0
38,8
30,6
0
Grupa
- Koszty ciepła
sieciow ego
Rok 2007
Rok 2008
Rok 2009
Grupa
- Koszty Rok
gazu
ziem nego
Rok 2007
2008
Rok 2009
60
200
100
144
170
180
50
[tys.zł/rok]
[tys.zł/rok]
50
150
40
30
48
20
23
10
0
0
Rok 2007
Rok 2008
Rok 2007
Rok 2009
100
80
80
60
108
40
57
74
Rok 2009
60
40
69
20
0
Rok 2008
Grupa - Koszty paliw stałych
100
[tys.zł/rok]
[tys.zł/rok]
Grupa - Koszty energii elektrycznej
120
20
30
83
55
0
Rok 2007
Rok 2008
Rok 2009
Rok 2007
Rok 2008
Rok 2009
Rysunek 6-2 Koszty poszczególnych mediów energetycznych w analizowanej grupie obiektów
Łączne zużycie energii (gaz, energia elektryczna, ciepło sieciowe, paliwa stałe) w całej populacji
obiektów użyteczności publicznej miasta i gminy Międzylesie wyniosło w roku 2009 roku 8 782
GJ/rok. Najwyższe zużycie związane było ze zużyciem gazu ziemnego - 4084 GJ/rok oraz paliw
stałych – 3561 GJ/rok. Strukturę zużycia energii i paliw dla całej populacji obiektów
przedstawiono na poniższym rysunku.
181
40,6%
Gaz
46,5%
Ciepło sieciowe
Energia elektryczna
Paliwa stałe
Olej opałowy
Gaz płynny
7,0%
6,0%
Rysunek 6-3 Struktura zużycia paliw i energii w analizowanej grupie obiektów
Tabela 6-4 Struktura zużycia paliw i energii w analizowanej grupie obiektów
Struktura zużycia w grupie [GJ/rok]
Gaz
4 084,68
Ciepło sieciowe
525,42
Energia elektryczna
610,39
Paliwa stałe
3 561,75
Olej opałowy
-
Gaz płynny
-
182
Grupa - Jednostkow e zużycie energii
1,0
8 000
0,8
6 000
4 000
8 601
8 782
7 792
2 000
[GJ/m2/rok]
[GJ/rok]
Grupa - Zużycie energii łączne
10 000
0
0,72
0,81
Rok 2007
Rok 2008
Rok 2009
0,2
Rok 2008
Rok 2009
Grupa - Zużycie ciepła sieciow ego
600
120 000
500
100 000
400
80 000
60 000
93 111
105 035
116 705
[GJ/rok]
Grupa - Zużycie gazu ziem nego
140 000
40 000
0,80
0,4
0,0
Rok 2007
[m3/rok]
0,6
300
513
535
525
Rok 2007
Rok 2008
Rok 2009
200
100
20 000
0
0
Rok 2007
Rok 2008
Rok 2009
Grupa - Zużycie paliw stałych
200
150
150
100
134
148
170
50
[ton/rok]
[tys. kWh/rok]
Grupa - Zużycie energii elektrycznej
200
100
174
122
50
0
142
0
Rok 2007
Rok 2008
Rok 2009
Rok 2007
Rok 2008
Rok 2009
Rysunek 6-4 Zużycie paliw i energii w grupie analizowanych obiektów
6.1.4
Zużycie i koszty energii elektrycznej
W niniejszej części opracowania przedstawiono wyniki analizy zużycia energii elektrycznej
w analizowanej grupie obiektów w roku 2009.
183
Tabela 6-5 Zużycie i koszty energii elektrycznej w analizowanej grupie obiektów w roku 2009
Ilość obiektów:
11
Zużycie energii elektrycznej, [kWh]
Min
868,00
Średnia
15 413,82
Max
54 420,00
Suma
169 552,00
Koszty energii, [PLN]
Min
780,83
9 802,52
Średnia
Max
28 763,87
Suma
107 827,76
Jednostkowa cena energii/paliw, [zł/kWh]
Min
0,53
Średnia
0,64
Max
0,96
Na poniższych wykresach przedstawiono jednostkowe wartości kosztów, zużycia energii oraz
emisji ekwiwalentnej CO2 związanej z wykorzystaniem energii elektrycznej.
184
45
40
Koszty jednostkowe [zł/m2/rok]
35
30
25
20
15
10
5
0
0
2 000
4 000
6 000
Wskaźniki
poszczególnych
obiektów
Powierzchnia
ogrzewana
8 000
10 000
12 000
Wartość[m2]
średnia
(narastająco)
Rysunek 6-5 Jednostkowe koszty energii elektrycznej
Jednostkowe zużycie energii elektrycznej [kWh/m2/rok]
60,0
50,0
40,0
30,0
20,0
10,0
0,0
0
2 000
4 000
6 000
8 000
10 000
Wskaźniki
poszczególnych
obiektów
Wartość
Powierzchnia
ogrzewana
(narastająco)
[m2]średnia
Rysunek 6-6 Jednostkowe zużycie energii elektrycznej
185
12 000
50
[kgCO2ekw/m2/rok]
Jednostkowa emisja ekwiwalentna CO2
60
40
30
20
10
0
0
2 000
4 000
6 000
8 000
10 000
12 000
Wskaźniki
poszczególnych
obiektów
Wartość
Powierzchnia
ogrzewana
(narastająco)
[m2] średnia
Rysunek 6-7 Emisja jednostkowa ekwiwalentna CO2 związana z wykorzystaniem energii
elektrycznej
45
40
35
30
25
20
15
10
Obiekty
SPGowB
SPGowA
PrzMie
ZS
MGOKMie
SSZPsoc
SPRZ
Gim2
SSZP
UM
0
BP
5
Wartość
Obie
kty średnia
Rysunek 6-8 Porównanie kosztów jednostkowych energii elektrycznej w poszczególnych
obiektach użyteczności publicznej
186
50,0
40,0
30,0
20,0
Obiekty
SPGowB
SPGowA
PrzMie
SPRZ
ZS
Gim2
SSZP
UM
BP
0,0
SSZPsoc
10,0
MGOKMie
Jednostkowe zużycie energii elektrycznej [kWh/m2/rok]
60,0
Wartość średnia
Obiekty
Rysunek 6-9 Porównanie jednostkowego zużycia energii elektrycznej w poszczególnych obiektach
użyteczności publicznej
187
BP
60
UM
40
30
Obiekty
SPGowB
SPGowA
SSZPsoc
MGOKMie
SPGowA
0
BP
10
PrzMie
ZS
Gim2
20
SPRZ
SSZP
[kgCO2ekw/m2/rok]
Jednostkowa emisja ekwiwalentna CO2
50
Wartość średnia
Obiekty
Rysunek 6-10 Porównanie jednostkowej emisji ekwiwalentnej CO2 związanej z wykorzystaniem
energii elektrycznej w poszczególnych obiektach użyteczności publicznej
1,20
Cena jednostkowa [zł/kWh]
1,00
0,80
0,60
0,40
Obiekty
Wartość średnia
Obiekty
Rysunek 6-11 Porównanie ceny energii elektrycznej dla poszczególnych obiektów
188
ZS
UM
SSZP
Gim2
SPRZ
PrzMie
SPGowA
BP
SPGowB
SSZPsoc
0,00
MGOKMie
0,20
Zużycie i koszty ciepła
6.1.5
Na potrzeby opracowania przeanalizowano zużycie energii na potrzeby ogrzewania w 11
obiektach w okresie od 2007 do 2009 roku.
W tej grupie obiektów łączne zużycie ciepła na cele ogrzewania wynosi 7 962 GJ/rok (2009).
Średni wskaźnik jednostkowy kształtuje się na poziomie 0,74 GJ/m2. Sumaryczny koszt
ogrzewania wynosi 301 579,58 zł/rok. Rozkład jednostkowych kosztów rocznych oraz rozkład
jednostkowego zużycia rocznego w odniesieniu do powierzchni ogrzewanej oraz do
poszczególnych obiektów przedstawiają poniższe rysunki.
60
50
40
30
20
10
0
0
2 000
4 000
6 000
8 000
10 000
Powierzchnia ogrzewana (narastająco) [m2]
Ws kaźnik i poszczególnych obiek tów
Rysunek 6-12 Koszty jednostkowe ciepła
189
Wartość średnia
12 000
1,4
Jednostkowe zużycie energii [GJ/m2/rok]
1,2
1,0
0,8
0,6
0,4
0,2
0,0
0
2 000
4 000
6 000
8 000
10 000
Ws kaźniki pos zczególnych obiek tów
Rysunek 6-13 Jednostkowe zużycie ciepła
190
Wartość śre dnia
12 000
Jednostkowa emisja ekwiwalentna [kgCO2ekw/m2/rok]
140
120
100
80
60
40
20
0
0
2 000
4 000
6 000
8 000
10 000
12 000
Wskaźniki poszczególnych obiektów
Wartość średnia
Rysunek 6-14 Jednostkowa emisja ekwiwalentna CO2 związana ze zużyciem ciepła
100
90
Cena jednostkowa ciepła [zł/GJ]
80
70
60
50
40
30
20
Obiekty
Rysunek 6-15 Cena jednostkowa ciepła
191
PrzMie
SSZP
MGOKMie
SSZPsoc
BP
SPGowA
SPGowB
Gim2
ZS
UM
0
SPRZ
10
60
50
40
30
20
Obiekty
SSZPsoc
PrzMie
Gim2
SSZP
SPGowA
ZS
UM
SPGowB
BP
SPRZ
0
MGOKMie
10
Wartość średnia
Rysunek 6-16 Porównanie jednostkowych kosztów ciepła w poszczególnych obiektach
1,2
1,0
0,8
0,6
0,4
Obiekty
Wartość średnia
Rysunek 6-17 Porównanie jednostkowego zużycia energii w poszczególnych obiektach
192
SSZPsoc
Gim2
SPRZ
SPGowA
UM
ZS
SSZP
PrzMie
BP
0,0
SPGowB
0,2
MGOKMie
1,4
120
100
80
60
40
UM
ZS
Gim2
SSZPsoc
Obiekty
SPGowA
SPRZ
SSZP
PrzMie
BP
0
SPGowB
20
MGOKMie
Jednostkowa emisja ekwiwalentna [kgCO2ekw/m2/rok]
140
Rysunek 6-18 Porównanie jednostkowej emisji ekwiwalentnej CO2 związanej z wytwarzaniem
ciepła dla poszczególnych obiektów
193
6.1.6
Klasyfikacja obiektów
Priorytet działań w zakresie modernizacji obiektów, a także zmniejszania kosztów energii na
ogrzewanie oraz obciążenia środowiska ustalono na podstawie klasyfikacji do grup G1 – G4.
Granicę podziału stanowi średni koszt mediów energetycznych wykorzystywanych do
ogrzewania (średnia arytmetyczna kosztów poszczególnych obiektów) oraz założony poziom
jednostkowego zużycia energii w wysokości 0,4 GJ/m2/rok możliwego do osiągnięcia w wyniku
modernizacji. Ten poziom wskaźnika zużycia energii na potrzeby cieplne dla przeciętnego
obiektu edukacyjnego można uzyskać w wyniku prowadzenia działań termomodernizacyjnych.
Generalna klasyfikacja obiektów do grup G1, G2, G3 oraz G4 została przedstawiona na
rysunku 5-19. Do grupy G1 o najwyższym priorytecie działań, według kryteriów najwyższego
kosztu rocznego za media energetyczne oraz jednostkowego zużycia wszystkich paliw i energii,
zaliczono obiekty, które są lub powinny zostać objęte postępowaniem przedinwestycyjnym:
przeglądy wstępne, audyty energetyczne, projekty techniczne i po potwierdzeniu efektywności
ekonomicznej i wykonalności finansowej winny być zrealizowane programowe inwestycje.
Grupa G2, charakteryzująca się wysokim jednostkowym zużyciem paliw i energii oraz
umiarkowanymi
kosztami
rocznymi
również
wymaga
działań
diagnostycznych
oraz
inwestycyjnych. W grupach G3 i G4 uzasadnione są jedynie działania bezinwestycyjne,
polegające np. na bieżącym zarządzaniu energią, rozwiązaniu problemu optymalnego doboru
taryf, zmiany głównego nośnika zasilania (optymalizacja kosztów jednostkowych mediów).
Tabela 6-6 Zużycie i koszty ciepła
Koszty energii, [PLN]
Min
3 370,50
27 416,33
Średnia
Max
146 903,54
Suma
301 579,58
Jednostkowe zużycie energii, [GJ/m2]
Min
0,43
Średnia
0,74
Max
1,25
Poziom użytkownika
0,40
194
1,4
1,2
1,0
G2
G1
0,8
0,6
0,4
G4
G3
0,2
0,0
0
20 000
40 000
60 000
80 000
100 000
120 000
140 000
Koszt roczny [zł/rok]
Wskaźniki średnie
Wskaźniki poszczególnych obiektów
Poziom odniesienia
Rysunek 6-19 Klasyfikacja obiektów do poszczególnych grup priorytetowych
Do poszczególnych Grup zakwalifikowano następującą liczbę obiektów:
Symbol grupy
Liczba obiektów
Udział wg liczby obiektów
Grupa G1
3
27,3%
Grupa G2
8
72,7%
Grupa G3
0
0,0%
Grupa G4
0
0,0%
Obiekty z grupy G2 stanowią pierwszą co do wielkości grupę obiektów w ogólnej liczbie
analizowanych obiektów. Są to jednostki o umiarkowanych kosztach rocznych oraz wysokich
wskaźnikach jednostkowych zużycia energii na potrzeby cieplne. I to w tych grupach działania
modernizacyjne mogą przynieść największe efekty energetyczne i ekologiczne.
195
Do grupy G1 zakwalifikowano 3 obiekty. Są to jednostki o dużych kosztach rocznych oraz
dużym wskaźniku jednostkowego zużycia energii na potrzeby cieplne i to w tej grupie działania
modernizacyjne mogą również przynieść duże efekty energetyczne i ekologiczne, ale także
największe efekty finansowe.
Zestawienie wszystkich analizowanych obiektów wraz z klasyfikacją do poszczególnych grup
znajduje się w poniższej tabeli.
Tabela 6-7 Klasyfikacja obiektów do poszczególnych gryp priorytetowych
Identyfikator
Analizowany Powierzchnia
ROK
ogrzewana
Koszty mediów
energetycznych
[zł]
Jednostkowe
zużycie
energii
GRUPA
[GJ/m2]
1
2
3
4
5
6
BP
2009
440
15 000
1,25
G2
MGOKMie
2009
518
13 169
1,25
G2
SPGowB
2009
257
8 486
1,18
G2
PrzMie
2009
825
11 463
0,83
G2
SSZP
2009
482
7 199
0,75
G2
ZS
2009
4 765
146 904
0,71
G1
UM
2009
979
31 253
0,70
G1
SPGowA
2009
764
12 730
0,60
G2
SPRZ
2009
852
43 032
0,55
G1
Gim2
2009
608
8 974
0,50
G2
SSZPsoc
2009
288
3 371
0,43
G2
Łączny potencjał oszczędności energii w analizowanych obiektach oszacowano zgrubnie na
3651 GJ/rok co stanowi 45,8% obecnego zużycia energii na potrzeby ogrzewania. Potencjał dla
poszczególnych obiektów przedstawiono w poniższej tabeli.
196
Tabela 6-8 Potencjał oszczędności zużycia energii dla poszczególnych obiektów
Jednostkowe
Identyfikator
Analizowany
Powierzchnia
ROK
ogrzewana
Zużycie
Jednostkowe
energii
[GJ]
zużycie
zużycie
energii
energii
możliwe do
[GJ/m2]
osiągnięcia
2
[GJ/m ]
Zużycie
energii
możliwe do
osiągnięcia
Szacunkowe koszty
Potencjał
Potencjał
termomodernizacji
[GJ]
[%]
obiektu
[PLN]
[GJ]
BP
2009
440
550,00
1,25
0,4
176,0
374,00
68,0%
447 066*
MGOKMie
2009
518
645,50
1,25
0,4
207,1
438,41
67,9%
259 000
SPGowB
2009
257
305,00
1,18
0,4
103,0
202,03
66,2%
129 000
PrzMie
2009
825
682,88
0,83
0,4
330,0
352,88
51,7%
368 440*
SSZP
2009
482
362,25
0,75
0,4
192,7
169,57
46,8%
226 500
ZS
2009
4 765
3 372,95
0,71
0,4
1906,1
1466,87
43,5%
2 382 600
UM
2009
979
684,29
0,70
0,4
391,6
292,69
42,8%
440 500
SPGowA
2009
764
457,50
0,60
0,4
305,6
151,90
33,2%
343 800
SPRZ
2009
852
472,88
0,55
0,4
340,9
131,98
27,9%
383 500
Gim2
2009
608
305,00
0,50
0,4
243,2
61,85
20,3%
273 500
SSZPsoc
2009
288
123,75
0,43
0,4
115,1
8,67
7,0%
86 000
* koszty na postawie planów inwestycyjnych gminy
W analizowanej grupie obiektów brak jest obiektu poddanego pełnej termomodernizacji.
W ankietach dotyczących obiektów do częstych problemów eksploatacyjnych zaliczono
występujące zawilgocenia i zagrzybienia co najprawdopodobniej jest efektem braku lub
uszkodzeniu izolacji przeciwwilgociowej przy jednocześnie niewystarczającej wentylacji.
Do gruntownej modernizacji planowany jest budynek Zespołu Szkół w Międzylesiu, który
charakteryzuje się najwyższymi kosztami i zużyciem energii.
Obecnie przygotowywany jest audyt budynku.
Ponadto
na
podstawie
informacji
z
ankiet,
wypełniający
dokument
wskazują
na
niedotrzymywanie komfortu cieplnego ogrzewanych pomieszczeń, co może tłumaczyć
stosunkowo niskie wskaźniki jednostkowego zużycia energii jakimi charakteryzują się 4
197
z rozpatrywanych budynków. Przy przyjętej metodologii wstępnego szacowania potencjału
energii daje to zaniżone wartości oszacowanych oszczędności.
6.1.7
Program poprawy efektywności energetycznej dla budynków
gminnych
6.1.7.1
Działania organizacyjne i zarządcze
Proponuje się prowadzenie monitoringu zużycia energii w obiektach oświatowych oraz
pozostałych obiektach gminnych w następującym zakresie:
− monitorowania zużycia gazu, energii elektrycznej, wody, oraz pozostałych nośników/paliw
dla istniejących budynków gminnych,
− monitorowania kosztów związanych ze zużyciem gazu sieciowego, energii elektrycznej,
wody, oraz pozostałych nośników dla istniejących obiektów gminnych,
− monitorowania zużycia oraz kosztów mediów energetycznych generowanych przez
pododbiorców,
− monitorowania szczegółów dotyczących rozliczania się z dostawcą mediów bądź paliw,
− monitorowania działań zrealizowanych związanych z poprawą efektywności energetycznej
budynków (np.: porównywanie zużycia energii na podstawie rachunków, kalibrowanie
wartości zużycia ciepła ilością stopniodni w danym sezonie grzewczym),
− gromadzenia informacji o liczbie stopniodni dla poszczególnych lat bądź sezonów
grzewczych.
Proponuje się wprowadzenie monitoringu oraz weryfikacji istniejących parametrów i danych
dotyczących obiektów użyteczności publicznej:
− powierzchnia ogrzewana obiektu,
− kubatura ogrzewana,
− rok budowy,
− liczba budynków wchodzących w skład obiektu,
− liczba kondygnacji,
− liczba użytkowników,
198
− rok ostatniego remontu,
− technologia budowy,
− źródła c.o., c.w.u. .
Powyższe dane należy weryfikować i monitorować w kontekście zachodzących zmian w
budynkach. Proponuje się także pozyskiwanie następujących informacji:
− Koszty inwestycji związanych z poprawą efektywności energetycznej takich jak
termomodernizacja, wymiana oświetlenia na energooszczędne, wymiana źródła ciepła etc.
− Szczegółowy opis przedsięwzięć prowadzonych w budynkach a także obecnego stanu
obiektu. Opis powinien w sposób czytelny diagnozować obecny stan budynku, stopień jego
modernizacji oraz stan źródeł ciepła, a także sygnalizować istniejące potrzeby w tym
zakresie.
− Proponuje się procentowe określanie udziału oświetlenia energooszczędnego.
− Przechowywanie dokumentów związanych z wykorzystaniem energii w budynkach
oświatowych na potrzeby działań Gminy, takich jak audyty energetyczne czy świadectwa
charakterystyki energetycznej. Proponuje się przechowywanie tych dokumentów w formie
papierowej bądź elektronicznej w miejscu umożliwiającym wgląd oraz uzupełnienie
prowadzonego monitoringu.
− Pozyskiwanie danych o długości sezonów grzewczych.
199
Schemat postępowania w trakcie prowadzenia monitoringu przedstawiono na poniższym
diagramie.
Rysunek 6-20 Przykładowy algorytm monitoringu
200
6.1.7.2
Działania informacyjne i edukacyjne
Działania edukacyjne – szkolenia, konkursy
Istotne znaczenie dla oszczędzania energii w budynkach ma świadomość użytkowników
obiektów użyteczności publicznej (dyrektorów szkół, administratorów, obsługi) w zakresie
działań i zachowań prooszczędnościowych.
Proponuje się prowadzenie działań edukacyjnych dla użytkowników, administratorów obiektów
będących w zarządzaniu gminy. Szkolenia takie powinny jednoznacznie i skutecznie określać
sposoby i możliwości zmian w sposobie użytkowania energii poruszając takie aspekty jak:
− Oszczędzanie energii w szkołach. Na co mam, a na co nie mam wpływu?
− Identyfikacja słabych stron w zakresie możliwości efektywnego wykorzystania energii w
obiekcie edukacyjnym lub innym obiekcie użyteczności publicznej
− Promowanie działań efektywnościowych wśród uczniów oraz kadry pracowniczej.
Skutecznym sposobem zwiększania świadomości użytkowników energii jest organizacja
konkursów z nagrodami pieniężnymi lub rzeczowymi dla użytkowników jednostek oświatowych
(uczniowie, nauczyciele) na temat efektywnego korzystania z energii.
Zadania takie można realizować przy pomocy funduszy pozyskanych ze środków NFOŚiGW na
działania z zakresu edukacji ekologicznej, zazwyczaj w pełni dotowanych.
Działania informacyjne
− Umieszczenie na portalu internetowym gminy przykładów dobrych praktyk i wzorców
działań miasta w zakresie efektywności energetycznej w budynkach użyteczności publicznej.
− Przeprowadzenie kampanii informacyjno-edukacyjnych dla uczniów:
o broszury, postery zachęcające do działań i zachowań energooszczędnych bądź
zawierające szereg informacji użytecznych dla młodych w zakresie oszczędzania energii a
tym samym poszanowania środowiska naturalnego,
o lekcje okolicznościowe,
− Umieszczanie wykonanych świadectw energetycznych dla budynków oświatowych w
miejscach widocznych.
201
6.1.7.3
Działania inwestycyjne
W grupie priorytetowej G1 i G2 znajdują się wszystkie analizowane obiekty użyteczności
publicznej:
− budynek Urzędu Miasta i Gminy Międzylesie,
− budynek Biblioteki Publicznej,
− budynek szkoły Samorządowej Szkoły Podstawowej w Długopolu Górnym,
− budynek stołówki, kuchni, biblioteki i zastępczej Sali gimnastycznej Samorządowej Szkoły
Podstawowej w Długopolu Górnym,
− budynek Miejsko-Gminnego Ośrodka Kultury,
− budynek Samorządowego Gimnazjum nr 2,
− budynek Samorządowego Przedszkola w Międzylesiu,
− budynek A Samorządowej Szkoły Podstawowej w Goworowie,
− budynek B Samorządowej Szkoły Podstawowej w Goworowie,
− budynek Samorządowego Przedszkola w Domaszkowie,
− budynek Szkoły Podstawowej w Domaszkowie,
− budynek Zespołu Szkół w Międzylesiu,
− budynek Przychodni w Międzylesiu.
Do działań inwestycyjnych związanych z poprawą efektywności energetycznej w obiektach
użyteczności publicznej zalicza się działania:
− dodatkowe zaizolowanie dachu, stropodachu lub stropu nad najwyższą kondygnacją zmniejszenie strat ciepła przez ten element konstrukcji budynku poprzez wykonanie
dodatkowej izolacji cieplnej. Jeżeli wykonanie wspomnianej izolacji nie jest możliwe bez
naruszania pokrycia dachu, należy to przedsięwzięcie połączyć z remontem pokrycia.
− dodatkowe zaizolowanie stropu nad piwnicami - zmniejszenie strat ciepła przez ten element
konstrukcji budynku poprzez wykonanie dodatkowej izolacji cieplnej od strony piwnic.
Przedsięwzięcie to z reguły nie wymaga dodatkowych prac remontowych.
− dodatkowe zaizolowanie ścian zewnętrznych - zmniejszenie strat ciepła przez ten element
konstrukcji budynku poprzez wykonanie dodatkowej izolacji cieplnej wraz z zewnętrzną
202
warstwą elewacyjną. Rozważanie tego przedsięwzięcia jest szczególnie wskazane
w przypadkach kiedy konieczne jest wykonanie remontu elewacji zewnętrznych.
− wymiana okien na nowe o lepszych własnościach termoizolacyjnych - zmniejszenie strat
ciepła przez ten element konstrukcji budynku poprzez zastąpienie okien istniejących, oknami
o niższym współczynniku przenikania ciepła U. Rozważanie tego przedsięwzięcia jest
szczególnie wskazane w przypadkach kiedy okna istniejące są w bardzo złym stanie
technicznym i konieczna jest ich wymiana na nowe.
− zamurowanie części okien - zmniejszenie strat ciepła poprzez likwidację części otworów
okiennych w obiekcie. Przedsięwzięcie to powinno być wykonane w taki sposób, aby
spełnione były wymagania norm i przepisów dotyczące naturalnego oświetlenia pomieszczeń.
− uszczelnienie okien i ram okiennych - zmniejszenie strat ciepła spowodowanych nadmierną
infiltracją powietrza zewnętrznego. Przedsięwzięcie to powinno się rozważać jeżeli okna
istniejące są w dobrym stanie technicznym lub wymagają niewielkich prac remontowych.
Uszczelnienia powinny być wykonane w taki sposób aby zapewnić wymagane normą lub
odrębnymi przepisami wielkości strumieni powietrza wentylacyjnego w pomieszczeniach.
− montaż okiennic lub zewnętrznych rolet zasłaniających okna - przedsięwzięcie to może być
rozpatrywane jako alternatywa dla wymiany okien w przypadku, kiedy ich stan techniczny
jest zadowalający, a współczynnik przenikania ciepła U stosunkowo wysoki 3.0 W/(m2 K).
− montaż tzw. "wiatrołapów" (otwartych lub zamkniętych dodatkowymi drzwiami)
− montaż zagrzejnikowych ekranów refleksyjnych - zmniejszenie strat ciepła przez fragmenty
ścian zewnętrzych, na których zainstalowane są grzejniki i skierowanie ciepła do
pomieszczenia. Przedsięwzięcie szczególnie polecane dla budynków, w których nie
przewiduje się dodatkowej izolacji termicznej na ścianach zewnętrznych.
− zastosowanie odzysku ciepła z powietrza wentylacyjnego - zmniejszenie zużycia ciepła do
podrzewania powietrza wentylacyjnego. Wprowadzenie przedsięwzięcia powinno się
rozważać w odniesieniu do obiektów/pomieszczeń wymagających mechanicznych układów
wentylacji.
Działania dotyczące poprawy sprawności źródeł ciepła grzewczego (w tym również węzłów
cieplnych) i/lub wewnętrznych instalacji grzewczych:
− montaż lub wymiana wewnętrznej instalacji c.o. - zastosowanie instalacji o małej pojemności
wodnej wyposażonej w nowoczesne grzejniki o rozwiniętej powierzchni lub konwekcyjne.
203
− montaż systemu sterowania ogrzewaniem - system sterowania powinien umożliwiać co
najmniej regulację temperatury wewnętrznej w zależności od temperatury zewnętrznej oraz
realizację tzw. »obniżeń nocnych« i »obniżeń weekendowych«.
− montaż przygrzejnikowych zaworów termostatycznych wraz z podpionowymi zaworami
regulacyjnymi, zapewniającymi stabilność hydrauliczną wewnętrznej instalacji grzewczej
− kompletna wymiana istniejącego źródła ciepła opalanego paliwem stałym (węgiel, koks) na
nowoczesne opalane paliwami przyjaznymi dla środowiska (gaz ziemny, gaz płynny, olej
opałowy, odpady drzewne, węgiel typu Ekogroszek, itp)
Działania dotyczące ciepłej wody użytkowej:
− montaż izolacji termicznej na elementach instalacji c.w.u. - zaizolowanie wymienników,
zasobników, instalacji rozprowadzającej i przewodów cyrkulacyjnych c.w.u.
− montaż zaworów regulacyjnych na rozprowadzeniach c.w.u. zapewniających regulację
hydrauliczną systemu c.w.u.
− montaż układu automatycznej regulacji c.w.u., układ powinien zapewniać regulację
temperatury c.w.u. w zasobniku oraz przydzielać priorytet grzania c.w.u. - umożliwia to
uniknięcie zamówienia mocy do celów c.w.u., sterować w trybie »Start/Stop« pracą pompy
cyrkulacyjnej c.w.u. w zależności od temperatury wody na powrocie cyrkulacji do zasobnika
− zmiana systemu przygotowania c.w.u. w obiektach z centralnie przygotowywaną c.w.u., a
niewielkim jej zużyciem, uzasadnione może być przejście z systemu centralnego na lokalne
urządzenia do przygotowania c.w.u.
Działania dotyczące urządzeń technologicznych w kuchniach i pralniach:
− wymiana urządzeń wyposażenia technologicznego na bardziej efektywne, efektywność
powinna być oceniona energetycznie i ekonomicznie, bowiem nie zawsze sprawniejsze
urządzenie zapewnia zmniejszenie kosztów uzyskania efektu końcowego (np. przygotowania
posiłku czy też wyprania określonej ilości bielizny). W rachunku ekonomicznym należy
uwzględnić koszty kapitałowe (koszty zakupu nowych, sprawniejszych urządzeń)
Dla wiarygodnego
rozliczenia efektów wprowadzonych
przedsięwzięć proponuje się
monitorowanie zużycia zgodnie z przyjętymi zasadami (ewidencjonowanie danych w
funkcjonującej bazie danych). Dane wprowadzone do bazy, przed i po wprowadzeniu
204
przedsięwzięć, stanowić będą podstawę rozliczeń. Poniżej omówiono czynniki korygujące
zużycie.
Stopniodni
Stopniodni to miara zewnętrznych warunków temperaturowych występujących w jakimś okresie
czasu (tygodnia, miesiąca, roku). Wykorzystuje się je do standaryzowania zużycia energii do
celów grzewczych, dla umożliwienia porównań pomiędzy kolejnymi sezonami grzewczymi.
Stopniodni dla dłuższego przedziału czasu (tydzień, miesiąc, rok) oblicza się poprzez sumowanie
dziennych wartości stopniodni.
Temperatury wewnętrzne w obiekcie
Proponuje się wyznaczenie 3 punktów w obiekcie, w których mierzona będzie temperatura
wewnętrzna. Jeden punkt na korytarzu, kolejny w pomieszczeniu o największej kubaturze
ogrzewanej i ostatni w przeciętnym pomieszczeniu użytkowym obiektu. Jako temperaturę
wewnętrzną do celów rozliczeniowych przyjmuje się średnią arytmetyczną ze wspomnianych
trzech punktów. Odczytów należy dokonywać codziennie o stałej porze lub zainstalować
urządzenia rejestrujące.
Stopień wykorzystania obiektu
Stopień wykorzystania obiektu to liczba godzin faktycznego użytkowania obiektu w stosunku do
czasu kalendarzowego wyrażonego w godzinach w kolejnych miesiącach roku. Możliwe są dwa
sposoby określenia godzin użytkowania obiektu:
− codzienne ewidencjonowanie godzin rozpoczęcia i zakończenia użytkowania obiektu;
− zdefiniowanie powtarzalnego (np. tygodniowego) harmonogramu użytkowania obiektu w
poszczególnych miesiącach roku bazowego i roku rozliczeniowego.
Rozliczenie
efektów
wprowadzenia
przedsięwzięć
dokonuje
się
poprzez
porównanie
standaryzowanych, skorygowanych zużyć energii. Zużycie standaryzowane to zużycie odniesione
do znormalizowanej ilości stopniodni (dlatego konieczna jest znajomość temperatur
zewnętrznych i wewnętrznych na podstawie których wyznacza się faktyczną ilość stopniodni w
sezonie grzewczym aby taka standaryzacja była możliwa). Zużycie skorygowane, to zużycie
standaryzowane, w którym uwzględniono również zmienność stopnia wykorzystania obiektu.
205
Jeżeli możliwości techniczne są niewystarczające dla wiarygodnego określenia zużycia
skorygowanego, poprzestaje się na określeniu zużycia standaryzowanego.
6.1.7.4
Propozycje finansowania działań inwestycyjnych
Oferta Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki
Wodnej
•
na ogół finansowanie projektów dużych (np.: wartość projektu
od 10 mln),
•
na ogół przyznanie finansowania odbywa się na zasadzie
konkursów,
•
przyjmowanie wniosków po ogłoszeniu naboru.
Oferta w zakresie środków krajowych –
Program Priorytetowy 5 Ochrona klimatu
5.1 Program dla przedsięwzięć w zakresie odnawialnych źródeł energii i
obiektów wysokosprawnej kogeneracji (3 konkursy).
•
Cześć 1 Budowa OZE i obiektów wysokosprawnej kogeneracji.
•
Część 2 Pożyczki udzielane poprzez WFOŚiGW na cele budowy, rozbudowy, lub
modernizacji OZE lub źródła wysokosprawnej kogeneracji wraz z podłączeniem do
sieci przesyłowej.
•
Część
3
Dopłaty
na
częściowe
spłaty
kapitału
kredytów
bankowych
przeznaczonych na zakup i montaż kolektorów słonecznych dla osób fizycznych i
206
wspólnot mieszkaniowych.
5.4 System zielonych inwestycji
•
Cześć 1 Zarządzanie energią w budynkach użyteczności publicznej (termoizolacja
obiektu , modernizacja instalacji c.o., wymiana systemów wentylacji i klimatyzacji,
wykorzystanie OZE, systemy zarządzania energią w budynkach, modernizacja
oświetlenia, dokumentacja techniczna).
Warunki finansowania - Program 5.1
Cześć 1
Pożyczka 4 do 50 mln zł, do 75% kosztów kwalifikowanych, oprocentowanie: WIBOR
3M+0,5%, okres finansowania do 15 lat, karencja do 18 m-cy, możliwości umorzenia
do 50%; zadania o wartości min. 10 mln zł .
Część 2
Pożyczka do 75% kosztów kwalifikowanych, zadania o wartości od 1 do 10 mln;
oprocentowanie: 3%, okres finansowania do 10 lat, karencja do 18 m-cy.
Część 3
Dotacja (45%) na częściową spłatę kapitału kredytu bankowego zaciągniętego na
realizacje
przedsięwzięcia,
kredyt
do
100%
kosztów
kwalifikowanych
(koszt
jednostkowy nie może przekroczyć 2500 zł/m2 kolektora).
Warunki finansowania – Program 5.4
Cześć 1
Projekty o wartości min. 10 mln zł, dofinansowanie: dotacja do 30% kosztów
kwalifikowanych, pożyczka do 60% kosztów kwalifikowanych, oprocentowanie
zmienne WIBOR 3M+0,5%, okres kredytowania do 15 lat, karencja do 18 m-cy
207
W 2010 roku zgodnie z listą przedsięwzięć priorytetowych finansowane są zadania z
zakresu:
•
Zmniejszanie emisji pyłów i gazów z energetycznego spalania paliw i procesów
technologicznych.
•
Ograniczenie niskiej emisji.
•
Racjonalizacja gospodarki energią.
•
Wykorzystanie źródeł energii odnawialnej, w tym biopaliw.
•
Wprowadzanie programów oszczędzania surowców i energii.
Warunki finansowania - Wojewódzki Fundusz udziela pomocy finansowej na realizację
zadań inwestycyjnych w następującej wysokości:
•
do 60% wartości zadania w przypadku dofinansowania tylko w formie pożyczki,
•
do 20% wartości zadania w przypadku dofinansowania tylko w formie dotacji,
•
w przypadku łączenia ww. form dofinansowania: do 20% wartości zadania w formie
dotacji i do 40% wartości zadania w formie pożyczki, z zastrzeżeniem, że wysokość
pożyczki nie może być niższa niż wysokość dotacji.
Zadania z zakresu termomodernizacji (obejmujące ocieplenie budynków,
wymianę stolarki okiennej i drzwiowej) dofinansowywane są tylko w formie
pożyczki lub w formie dopłat do oprocentowania kredytów bankowych.
Z pomocy finansowej na wykonanie dokumentacji korzystać mogą:
•
jednostki samorządu terytorialnego, ich związki i ich stowarzyszenia oraz ich
jednostki organizacyjne,
•
spółki prawa handlowego, w których udział jednostek samorządu terytorialnego
przekracza 50%.
208
Podstawową formą udzielania pomocy finansowej ze środków Wojewódzkiego
Funduszu są oprocentowane pożyczki. Wysokość stopy procentowej dla pożyczek
udzielonych ze środków własnych Wojewódzkiego Funduszu jest stała i wynosi 3,5 %.
Pożyczki mogą być częściowo umarzane.
Wojewódzki Fundusz może również udzielić dopłaty do oprocentowania kredytu
udzielanego przez wybrany przez Wnioskodawcę bank do wysokości 60% wartości
zadania dla jednostek samorządu terytorialnego, ich związków i ich stowarzyszeń oraz
spółek komunalnych ze 100% udziałem kapitału jednostek samorządu terytorialnego,
realizujących zadania własne tych jednostek - maksymalnie 5% w skali roku.
Oferta Banku Ochrony Środowiska
Kredyty na realizację przedsięwzięć energooszczędnych
Przedmiot kredytowania - inwestycje prowadzące do ograniczenia zużycia energii
elektrycznej, a w tym:
•
wymiana i/lub modernizacja, w tym rozbudowa, oświetlenia ulicznego,
•
wymiana i/lub modernizacja oświetlenia wewnętrznego i zewnętrznego obiektów
użyteczności publicznej, przemysłowych, usługowych itp.,
•
wymiana przemysłowych silników elektrycznych,
•
wymiana i/lub modernizacja dźwigów, w tym dźwigów osobowych w budynkach
mieszkalnych,
•
modernizacja technologii na mniej energochłonną,
•
wykorzystanie energooszczędnych wyrobów i urządzeń w nowych instalacjach,
•
inne przedsięwzięcia służące oszczędności energii elektrycznej.
Podmioty uprawnione do ubiegania się o kredyt: samorządy, przedsiębiorcy, wspólnoty
mieszkaniowe.
209
Warunki kredytowania:
•
waluta kredytu - PLN
•
max. kwota kredytu: dla samorządów do 100% kosztu inwestycji, z możliwością
refundacji kosztów audytu energetycznego, dla pozostałych kredytobiorców do 80%
kosztu inwestycji,
•
okres kredytowania - do 10 lat (z możliwością uzyskania karencji w spłacie
kapitału),
•
oprocentowanie - zmienne WIBOR 1M/ 3M/ 6M + marża,
•
prowizje – wg Tabeli opłat i prowizji,
Istnieje możliwość spłaty kredytu z oszczędności wynikających ze zmniejszenia
zużycia energii elektrycznej, uzyskanych dzięki realizacji inwestycji.
W takim
przypadku do wniosku o udzielenie kredytu należy dołączyć wyliczenie oszczędności
energii elektrycznej i oszczędności finansowych.
Fundusz Termomodernizacji i Remontów
Z dniem 19 marca 2009 r. weszła w życie ustawa o wspieraniu termomodernizacji i
remontów (Dz. U. Nr 223, poz. 1459), która zastąpiła dotychczasową ustawę o
wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych. Na mocy nowej ustawy w Banku
Gospodarstwa Krajowego rozpoczął działalność Fundusz Termomodernizacji i
Remontów, który przejął aktywa i zobowiązania Funduszu Termomodernizacji.
Warunki kredytowania:
•
kredyt do 100% nakładów inwestycyjnych ,
•
możliwość otrzymania premii bezzwrotnej: termomodernizacyjnej, remontowej
(budynki wielorodzinne, użytkowane przed dniem 14 sierpnia 1961), kompensacyjnej,
o wysokość premii termomodernizacyjnej stanowi 20% wykorzystanej kwoty
kredytu, jednak nie więcej niż 16% kosztów poniesionych na realizację
przedsięwzięcia termomodernizacyjnego i dwukrotność przewidywanych rocznych
210
oszczędności kosztów energii, ustalonych na podstawie audytu energetycznego;
o wysokość premii remontowej stanowi 20% wykorzystanej kwoty kredytu, nie
więcej jednak niż 15% kosztów przedsięwzięcia remontowego.
6.1.8
Przedsięwzięcia racjonalizujące użytkowanie paliw i energii
W zakresie racjonalizacji użytkowania paliw i energii duże znaczenie dla jednostek samorządu
terytorialnego może mieć wspomniana już Ustawa o efektywności energetycznej. Będzie ona
nakładać na jednostki sektora publicznego obligatoryjne zadania w zakresie podnoszenia
efektywności energetycznej np.: w obiektach administrowanych przez gminę.
Przewiduje ona m.in.:
− wprowadzenie obowiązku opracowywania i wdrażania planów działań dotyczących
efektywności energetycznej na szczeblu lokalnym (gminy),
− oszacowanie ilości energii zużywanej w ciągu roku przez organy administracji rządowej i
samorządu terytorialnego oraz wyznaczanie celów oszczędnościowych,
− wprowadzenie katalogu działań dla jednostek sektora publicznego np.:
− stosowanie audytów energetycznych,
− certyfikacja budynków użyteczności publicznej,
− informowanie społeczeństwa o osiąganych efektach w zakresie oszczędności energii za
pośrednictwem mediów.
Opis poszczególnych środków poprawy efektywności energetycznej w sektorze mieszkalnictwa
211
Nazwa
1. Działania organizacyjne i zarządcze
Działanie
1.1 Monitoring zużycia energii w gminnych budynkach
mieszkalnych wielorodzinnych
Inwentaryzacja stanu technicznego budynków pod kątem
efektywności energetycznej. Ankietyzacja budynków w celu
określenia dokładnego potencjału oszczędności wg struktury
własnościowej
(w pierwszej kolejności
dla
budynków
należących w 100% do gminy).
Implementacja monitoringu zużycia energii elektrycznej,
ciepła oraz zużycia nośników energii, określenie możliwych
sposobów monitorowania zużycia energii w budynkach np.
współpraca dostawcy energii oraz Urzędu Miasta w ramach
corocznego
sporządzania
poszczególnych
budynkach
analiz
zużycia
należących
energii
do
w
gminy.
Konstruowanie raportów dla poszczególnych budynków.
W efekcie uzyskanie informacji, w których budynkach
modernizacja
spowodować
ekonomiczny
i
może
energetyczny,
najwyższy
a
także
efekt
sposób
przeprowadzenia i stopień modernizacji poszczególnych
grup budynków.
Wykonawca
Gmina
Grupa docelowa
Budynki w należące w 100% do gminy oraz osobno budynki
z częściowym udziałem własności gminy
Ocena
skuteczności/ Zasób informacji o budynkach gminnych mieszkalnych: stan
Wskaźniki
techniczny przegród, stolarki, analiza informacji o zużyciu
energii dla poszczególnych budynków. Udział procentowy
budynków gminnych mieszkalnych z pełną informacją o
zużyciu energii w stosunku do wszystkich budynków
mieszkalnych miejskich.
Okres realizacji
Lata 2011 – 2020
212
Nazwa
2. Działania edukacyjne i informacyjne
Działanie
2.1 Szkolenia w zakresie możliwości działań inwestycyjnych
poprawiających
efektywność
wykorzystania
energii
w
budynkach mieszkalnych
Przeprowadzenie
mieszkaniowych
wspólnoty
szkoleń
a
także
w
dla
zainteresowanych
dla
zarządców,
zakresie
wspólnot
reprezentantów
działań
inwestycyjnych
termomodernizacyjnych uwzględniając zagadnienia techniczne:
sposoby
modernizacji
budynków,
instalacji,
zastosowanie
odnawialnych źródeł energii w budynkach, a także zagadnienia
finansowe: koszty modernizacji, możliwe źródła dofinansowania,
inżynieria kosztowa, sposób składania wniosków. Projekcja
możliwych do osiągnięcia korzyści.
Propozycja wprowadzenia punktu dotyczącego efektywności
energetycznej
do
programu
corocznych
zebrań
wspólnot
mieszkaniowych.
Wykonawca
Gmina
Grupa docelowa
Wspólnoty mieszkaniowe, zarządcy nieruchomości
Ocena skuteczności/
Liczba przeprowadzonych szkoleń, liczba odbiorców szkoleń.
Wskaźniki
Okres realizacji
Od roku 2011
Działanie
2.2 Promowanie dobrych wzorów
Promowanie dobrych wzorów wskazujących na korzyści oraz
możliwości działań proefektywnościowych dotyczących zarówno
Miasta Międzylesie jak i innych gmin.
Przykład
„Likwidacji
Częstochowie”
planowania
–
oraz
niskiej
jako
emisji
wzorzec
przeprowadzenia
w
osiedlu
działania
pod
inwestycji
Dźbów
w
względem
zwiększającej
efektywność energetycznej budynków. W efekcie uzyskano
roczną oszczędność kosztów ogrzewania dla etapów I – III
wynoszącą łącznie 512 113,47 zł/rok
Poradnictwo energetyczne w zakresie efektywności energetycznej
213
budynków mieszkalnych na stronie internetowej UrzęduMiasta .
Udzielanie wskazówek na temat:
−
stosowania wyrobów najbardziej efektywnych urządzeń
−
stosowania energooszczędnego oświetlenia
−
proefektywnościowych zachowań użytkowników energii
Wykonawca
Gmina
Grupa docelowa
Użytkownicy energii w gospodarstwa domowych, administratorzy
budynków mieszkalnych oraz użytkowych
Ocena
skuteczności/ Wzrost
Wskaźniki
zainteresowania
energetycznej.
gospodarstwach
Liczba
zagadnieniami
tematów
domowych
związanych
oraz
małych
efektywności
z
energią
i
w
średnich
przedsiębiorstwach podejmowanych przez użytkowników energii,
liczba wejść na stronę internetową.
Okres realizacji
Od roku 2011
Nazwa
3. Działania inwestycyjne zmniejszające zużycie i koszty
energii
3.1 Działania na rzecz poprawy efektywności energetycznej
Działanie
gminnych budynków mieszkaniowych
Prowadzenie przedsięwzięć termomodernizacyjnych gminnych
obiektów mieszkaniowych w tym:
−
Ocieplenie przegród zewnętrznych,
−
Likwidacja nieefektywnych źródeł ciepła w postaci pieców
węglowych oraz kotłowni węglowych.
Obecnie budynki gminne charakteryzują się:
−
wysokim wskaźnikiem zużycia energii na potrzeby ogrzewania
w odniesieniu do powierzchni ogrzewanej,
−
złymi parametrami izolacyjnymi przegród zewnętrznych,
−
niską sprawnością źródeł/instalacji ogrzewania,
Wykonawca
Gmina
Grupa docelowa
Budynki należące w 100% do Gminy
Ocena
skuteczności/ Liczba
przeprowadzonych
214
inwestycji,
zużycie
energii
Wskaźniki
w odniesieniu do powierzchni ogrzewanej. Zużycie energii w
odniesieniu do liczby mieszkańców. Kwota przyznanych premii,
stanowiących pomoc państwa, zwiększenie komfortu cieplnego
obiektów.
Okres realizacji
Opis
poszczególnych
Lata 2011 – 2020
środków
poprawy
efektywności
energetycznej
w
sektorze
handel/usługi/przemysł
Nazwa
1. Działania organizacyjne i zarządcze
Działanie
1.1 Monitoring zużycia sieciowych nośników energii w
sektorze handel/usługi/przemysł
Pozyskiwanie informacji od przedsiębiorstw energetycznych
działających na terenie miasta w zakresie liczby odbiorców oraz
zużycia energii w sektorze handlowo-usługowym a także w
zakresie przedsiębiorstw.
Porównywanie wskaźników zużycia energii w kolejnych latach:
−
zużycie energii elektrycznej na odbiorcę
−
zużycie gazu na odbiorcę
−
zużycie ciepła sieciowego na odbiorcę (jeśli pojawi się taki typ
odbiorców)
Pozyskiwanie informacji z Urzędu Marszałkowskiego na temat
opłat środowiskowych oraz emisji zanieczyszczeń dotyczących
terenu Gminy.
Wykonawca
Gmina
Grupa docelowa
Sektor usługowo-handlowy, sektor przemysłowy
Ocena
skuteczności/ Liczba raportów dla poszczególnych lat
Wskaźniki
Okres realizacji
Lata 2011 – 2020
Działanie
1.2 Utworzenie na stronie Urzędu Miasta Międzylesie sekcji
dotyczącej wykorzystania energii przedsiębiorstwie
Sekcja powinna zawierać wskazówki dotyczące możliwości
oszczędzania energii w firmie, a także przedstawiać dobre wzory,
215
przykłady firm którym udało się wprowadzić realne oszczędności
energii. Sekcja doradcza powinna zawierać moduł forum
dyskusyjnego jako platformę wymiany informacji pomiędzy
użytkownikami energii.
Wykonawca
Gmina
Grupa docelowa
Handel/usługi/przemysł
Ocena
skuteczności/ Liczba dobrych przykładów oszczędności energii w firmie na
Wskaźniki
stronie internetowej, liczba wpisów na forum, liczba tematów.
Okres realizacji
Od roku 2011
Nazwa
2. Działania edukacyjne i informacyjne
Działanie
2.1 Szkolenia w zakresie możliwości działań inwestycyjnych
poprawiających
efektywność
wykorzystania
energii
w
firmach i przedsiębiorstwach
Przeprowadzenie cyklu szkoleń dla zainteresowanych firm,
przedsiębiorstw, uwzględniając w zakresie: sposoby racjonalnego
wykorzystania energii w firmie, energooszczędne technologie,
zachowania, instalacje, zastosowanie odnawialnych źródeł energii
w
budynkach,
a
także
zagadnienia
finansowe.
Projekcja
możliwych do osiągnięcia korzyści.
Wykonawca
Gmina
Grupa docelowa
Handel/usługi/przemysł
Ocena
skuteczności/ Liczba przeprowadzonych szkoleń, liczba uczestników szkoleń.
Wskaźniki
Okres realizacji
Od roku 2011
216
Opis poszczególnych środków poprawy efektywności energetycznej w oświetleniu ulicznym
Nazwa
1. Działania inwestycyjne
Działanie
1.1 Wymiana pozostałych nieefektywnych źródeł światła na
nowe energooszczędne
Stosowanie wysokoprężnych lamp sodowych pozwalających na
precyzyjne kształtowanie sposobu oświetlenia, stosowanie lamp o
wysokiej skuteczności świetlnej oraz mniejszej energochłonności.
Wykonawca
Gmina
Grupa docelowa
System oświetlenia ulicznego
Ocena
skuteczności/ Liczba wymienionych źródeł światła
Wskaźniki
Okres realizacji
Lata 2011 – 2020
Działanie
1.2 Stosowanie
nowoczesnych
układów
stabilizacyjno-
zapłonowych
Rozwiązanie takie pozwala obniżyć koszty eksploatacji lampy do
ok. 10%
Wykonawca
Gmina
Grupa docelowa
Ocena
skuteczności/ Liczba zastosowanych układów
Wskaźniki
Okres realizacji
Lata 2011 – 2020
Działanie
1.3 Zastosowanie lamp o białym świetle i bardzo dobrych
parametrach jakościowych
Urządzenia tego typu charakteryzują się bardzo dobrymi
parametrami fotometrycznymi – wysoką skutecznością świetlną,
dobrą,
porównywalną
z
lampami
sodowymi,
stabilnością
strumienia świetlnego, wysoką trwałością i dobrym wskaźnikiem
oddawania barw.
Wykonawca
Gmina
Grupa docelowa
Ocena
skuteczności/ Liczba zastosowanych lamp
Wskaźniki
Okres realizacji
Lata 2011 – 2020
217
7
Kierunki rozwoju i modernizacji systemów zaopatrzenia
w energię
7.1 Analiza dla Gminy Międzylesie
W oparciu o informacje zawarte w Miejscowym Planie Zagospodarowania Przestrzennego Miasta
i Gminy Międzylesie dokonano analizy chłonności terenów planowanych do zagospodarowania na
terenie Gminy na potrzeby: mieszkalnictwa, oraz usług, handlu i produkcji. Dla wyznaczonych
terenów wskaźnikowo obliczono zapotrzebowanie na moc i zużycie energii elektrycznej oraz
energii cieplnej. Najmniej pewnymi wskaźnikami, są naturalnie wskaźniki dotyczące przemysłu,
ze względu na bardzo szeroki wachlarz dziedzin przemysłu cechujących się skrajnie różnymi
potrzebami energetycznymi. Przyjmując jednak założenia Gminy o preferowaniu inwestycji o
niskim oddziaływaniu na środowisko przyrodnicze i mieszkańców, należy się spodziewać, że
rozwój infrastruktury budowlanej, produkcyjnej związany będzie z realizacją systemów
energetycznych opartych o paliwa bardziej przyjazne środowisku niż węgiel (być może gaz
ziemny) i energię elektryczną. Nie można w tej chwili z całkowitą pewnością stwierdzić, jakie
i z jakim nasileniem dziedziny wytwórstwa będą się w Gminie Międzylesie rozwijały w
przyszłości.
W oparciu o dane statystyczne (ilość oddawanych mieszkań w latach 1995-2009) i informacje
zawarte w Miejscowym Planie Zagospodarowania Przestrzennego Miasta
i Gminy Międzylesie wyspecyfikowano planowane do zagospodarowania obszary na terenie
Gminy, których łączna powierzchnia przekracza 100 ha.
Obszary te przeanalizowano pod kątem potrzeb energetycznych, a wyniki przedstawiono w tabeli
6-1. Analizy przeprowadzono przy założeniu, że obszary przewidywane pod zabudowę zostaną
zagospodarowane w 100%. Wielkość prognozowanego zapotrzebowania na nośniki energii oparto
o najnowsze rozporządzenia i normy dotyczące izolacyjności przegród i jednostkowego
zapotrzebowania ciepła, aktualne i prognozowane trendy użytkowania energii.
Sposób zasilania rozpatrywanych terenów planuje się następująco:
218
− system zaopatrzenia w ciepło – przewiduje się stosowanie proekologicznych źródeł
indywidualnych (źródła na biomasę, niskoemisyjne kotły węglowe, źródła na gaz ziemny) oraz
źródeł odnawialnych,
− system pokrycia potrzeb bytowych – wszystkie potrzeby bytowe będą pokrywane przy użyciu
gazu ziemnego oraz energii elektrycznej i gazu płynnego,
− system zaopatrzenia w energię elektryczną – ustala się obowiązek rozbudowy sieci
elektroenergetycznej
w
sposób
zapewniający
obsługę
wszystkich
istniejących
i projektowanych obszarów zabudowy w sytuacji pojawienia się takiej potrzeby.
Tabela 7-1 Sumaryczne zestawienie potrzeb energetycznych dla terenów przeznaczonych
do zagospodarowania na terenie Gminy Międzylesie
Zapotrzebowanie na
Rodzaj inwestycji
Zapotrzebowanie na
(oświetlenie, zasilanie
urządzeń)
Strefy mieszkaniowousługowe
Strefy usługowe
Strefy usługowo produkcyjne
SUMA
[MW]
[GJ/rok]
[MW]
[MWh/rok]
105,5
909 420
49,4
51503,4
32,4
262 695
13,0
17668,8
11,2
87 920
2,1
7683,2
149,1
1 260 035
64,4
76 855
- / -
219

Zalozenia do planu energii dla G Miedzylesie

Transkrypt

Podobne dokumenty

Tytułem wstępu

POWRÓT PO ROZWODZIE DO NAZWISKA NOSZONEGO PRZED

Siemens hb23gb555 karta produktu wg wytycznych ue

Pożar nad Dziką Orlicą

Zadanie 8. Notowano zużycie paliwa w samochodach osobowych

ge_01.

Wypożyczalnia 121 dla Dorosłych i Młodzieży w Międzylesiu

Ryszard Gilecki Joanna Kacprowska Lidia Nagrodkiewicz Ewa

Myszołów uratowany z opałów

Oszczędzamy energię w zakładach pracy