PONCYRIA TRÓJLISTKOWA (Poncirus trifoliata L.) RĄCZNIK

PONCYRIA TRÓJLISTKOWA (Poncirus trifoliata L.)
Rodzina: Rutowate (Rutaceae)
Pochodzi z północnych rejonów Chin, w Japonii zadomowiona; zwana „japońską gorzką pomarańczą”.
Małe drzewo lub krzew, do 5 m wys., gałązki ciemnozielone odchodzące kątowo, cierniste. Liście trójlistkowe, ciemnozielone, nieco skórzaste. Poncyria
jako jedyny gatunek cytrusowy zrzuca liście na zimę.
Kwiaty wyrastają w kątach cierni, białe, do 5 cm
śred., płatki (5) szeroko rozpostarte, pręciki liczne,
słupek 1. Kwitną późną wiosną i czasem powtórnie
jesienią. Owocem jest duża, do 3-5 cm śred. żółtozielona, z wierzchu omszona jagoda; okrywa
owocowa nieprzyjemnie pachnie, miąższu niewiele.
Poncyria jest bardzo odporna na mróz (wytrzymuje
do -18°C), służy jako podkładka oraz do otrzymywania mieszańców (np.: cytranga – mieszaniec
poncyrii i pomarańczy słodkiej).
Używana do produkcji herbaty i w leczeniu układu
moczowego. Ozdobna, tworzy zaporowe, formowane
żywopłoty jej ciernie są liczne, twarde i ostre.
Według starej chińskiej legendy zagniewani
bogowie wypędzili niegdyś jedną z mandarynek na
północ od rzeki Yang-tse-kiang. Biedna mandarynka
utraciła z żalu wszystkie liście, a tak przy tym
zaniedbała swój wygląd, że cała porosła straszliwymi cierniami.
JK
RĄCZNIK POSPOLITY (Ricinus communis L.)
Rodzina: Wilczomleczowate (Euphorbiaceae)
W Afryce tropikalnej i Azji dziko rosnące, silnie rozgałęzione drzewo o wys. do 13 m; w strefie umiarkowanej uprawna krzewiasta roślina jednoroczna.
Liście duże (do 1 m średnicy), 5-11-klapowe, długoogonkowe. Kwiatostany umieszczone na końcach
pędów; górna część ma kwiaty żeńskie o purpurowych znamionach, dolna żółte kwiaty męskie.
Wiatropylna. Owocem jest 3-komorowa i 3-nasienna,
pokryta miękkimi kolcami torebka. Nasiona
błyszczące, brązowe z jasnym marmurkowym
wzorem; zawierają trujące związki oraz 36-70% oleju
o wysokiej temperaturze wrzenia.
Oleju używano już 4000 lat p.n.e. w Egipcie, do lamp
oliwnych i w celach leczniczych. Obecnie otrzymuje
się niewysychający techniczny olej m.in. jako smar
do wysokoobrotowych silników i płyn do maszyn
hydraulicznych. Używany w medycynie i kosmetyce.
KWIAT ŻEŃSKI
KWIAT MĘSKI
NASIENIE
ELAJOSOM – WYROSTEK
BIAŁKOWY CHĘTNIE
ZJADANY PRZEZ MRÓWKI
Trujące wytłoki nadają się tylko na nawóz.
W Polsce rycynus uprawiany jest dla ozdoby,
zwłaszcza odmiany o czerwonych lub pstrych liściach.
JK
– 97 –