Wa˛troba – chemiczna fabryka organizmu

Farmakoterapia
Wa˛troba –
chemiczna fabryka organizmu
Jest najważniejszym narządem odpowiedzialnym za
syntezę substancji na potrzeby całego organizmu i największą „fabryką chemiczną” ludzkiego ciała. To również centrum fizycznej przemiany materii.
Wątroba jest największym narządem
organizmu, zbudowanym z tysięcy komórek zwanych hepatocytami. Odgrywa ważną rolę w układzie pokarmowym, wydzielniczym i wydalniczym,
uczestnicząc w metabolizmie tłuszczów,
węglowodanów i białek. Szczególne
znaczenie mają wytwarzane przez nią:
żółć, niezbędna do trawienia tłuszczów,
i fibrynogen uczestniczący w procesie
krzepnięcia krwi. Poza tym, wątroba
magazynuje żelazo i witaminy A, D, E,
niewielkie ilości B12 i C. Poprzez filtrację
krwi umożliwia oczyszczanie organizmu z toksyn i szkodliwych produktów
przemiany materii. Pomimo zdolności
regeneracyjnych hepatocytów, ich zbyt
duże obciążenie powoduje ograniczenie
czynności fizjologicznych i niewydolność wątroby, co może mieć poważne
konsekwencje dla całego organizmu,
a nawet zagrażać życiu.
Choroby wątroby są jednymi z najczęstszych schorzeń. Niestety, większość
osób nimi dotkniętych w ogóle nie jest
świadoma choroby, aż do bardzo zaawansowanego stadium.
Pierwszym niepokojącym objawem
niewydolności wątroby są wzdęcia po posiłkach, mdłości, uczucie
sytości i kłucia lub ból po prawej
stronie brzucha promieniujący aż
pod żebra. Przejawami przewlekłych chorób wątroby mogą być:
osłabienie, łatwe męczenie się,
brak apetytu, zmiany skórne, a także niedokrwistość i zaburzenia
krzepnięcia krwi.
Ponadto, mogą wystąpić zaburzenia
miesiączkowania i płodności u kobiet,
a u mężczyzn problemy z potencją
8
oraz objawy feminizacji (występowanie cech żeńskich, np. zmiana sylwetki
i wyglądu zewnętrznych narządów
płciowych, podwyższenie skali głosu).
Przyczyny niewydolności wątroby to:
•niewłaściwa dieta (zbyt obfite i tłuste
posiłki),
•nadużywanie alkoholu,
•nadużywanie lub przewlekłe stosowanie niektórych leków (fenytoiny,
paracetamolu, diklofenaku, flukonazolu, erytromycyny, amiodaronu, statyn,
ranitydyny),
•toksyny środowiskowe (chlor i metale
ciężkie zanieczyszczające wodę),
•wirusy (wirusowe zapalenia – żółtaczki typu A, B, C, E, cytomegalia),
•pasożyty (motylica wątrobowa),
•zatrucia toksynami z grzybów lub
zepsutym pokarmem.
Ze względu na to, że wielu z wymienionych czynników nie można całkowicie
wyeliminować, warto zainteresować się
profilaktyką chorób wątroby. Do działań
profilaktycznych zalicza się:
•dietę lekkostrawną, bogatą w gruboziarniste pieczywo, owoce i warzywa zawierające nienasycone kwasy
tłuszczowe i witaminy;
•ograniczenie ilości dań tłustych i smażonych na rzecz duszonych, gotowanych i pieczonych;
•spożywanie posiłków powoli, regularnie (4–5 dziennie), w rozsądnych
ilościach;
•unikanie nadmiaru soli (zaleca się
przyprawianie potraw ziołami),
ostrych przypraw i cukru (można zastąpić go przekąskami owocowowarzywnymi);
•utrzymywanie masy ciała odpowiedniej do wieku i wzrostu;
•zachowywanie odpowiedniej higieny, przede wszystkim mycie warzyw
i owoców przed spożyciem oraz częste mycie rąk;
•ograniczenie ilości alkoholu, kawy,
napojów gazowanych i rzucenie
palenia;
•stosowanie tylko niezbędnych leków,
przez czas konieczny do wyleczenia;
•badania kontrolne w przypadku farmakoterapii niektórymi antybiotykami i podczas stosowania doustnych
środków antykoncepcyjnych;
•stosowanie preparatów zawierających naturalne substancje budulcowe,
przyspieszające regenerację i wspomagające pracę wątroby.
Składniki preparatów stosowanych
w dolegliwościach wątrobowych
W leczeniu i profilaktyce chorób wątroby zaleca się stosowanie leków pochodzenia naturalnego. Należą do nich
preparaty zawierające:
•wyciąg z ostropestu plamistego,
•wyciąg z karczocha,
•wyciąg z orczy boldo,
•wyciąg z ostryża długiego (kurkumy),
•fosfolipidy z nasion soi,
•aminokwasy.
Ostropest plamisty (Silybum marianum L.)
Owoce ostropestu (Fructus Silybi mariani) są surowcem farmaceutycznym.
W suchej owocni i łupinie nasiennej
roślina kumuluje sylimarynę – grupę
flawonolignanów, czyli związków zaliczanych do flawonoidów. Substancje
te rzadko występują w świecie roślin.
W skład sylimaryny wchodzą: sylibina
w dwóch formach izomerycznych A
i B (kompleks określany jako sylibinina),
izosylibinina w dwóch formach izomerycznych A i B (kompleks tzw. izosylibininy), sylikrystyna (syn. sylichrystyna)
i sylidianina (syn. sylidionina). Działanie
lecznicze na wątrobę przypisywane
jest głównie sylibinie.
Ostropest plamisty należy do grupy
roślin leczniczych, których wpływ na
organizm ludzki jest bardzo dobrze
Farmakoterapia
interakcji pomiędzy
sylimaryną a lekami
syntetycznymi. Ze
wzglądu na aktywność cytoprotekcyjną, antykancerogenną i przeciwzapalną,
substancja ta może
mieć zastosowanie
w dermatologii.
Ostropest plamisty
udokumentowany. Flawonolignany wykazują działanie antyhepatotoksyczne
i ochronne na wątrobę, polegające na
stabilizowaniu membran hepatocytów
i niedopuszczaniu do łączenia się toksyn z powierzchnią komórek. Przypuszczalnie sylimaryna wpływa stymulująco
na rybosomalne RNA komórek wątroby
oraz zwiększa syntezę białek hepatocytowych. Ponadto, stabilizuje komórki
tuczne, chroni przed promieniowaniem,
które powoduje zahamowanie syntezy
wątrobowego i śledzionowego DNA
i RNA. Wykazuje też działanie antagonistyczne w stosunku do toksyn muchomora sromotnikowego: falotoksyn
i amatotoksyn. Działanie odtruwające
przejawia się obniżeniem stężenia bilirubiny we krwi oraz normalizowaniem
parametrów (AST, ALT, GGT).
Preparaty zawierające kompleks flawonolignanów są zalecane w długotrwałej
terapii chorób wątroby wywołanych alkoholizmem, a także w leczeniu wirusowego zapalenia wątroby typu A, B i C.
Brak skutków ubocznych ma szczególne
znaczenie w przypadku schorzeń przewlekłych. Zatrucie wątroby może być
efektem przyjmowania silnie działających
leków, takich jak cytostatyki (w terapii
przeciwnowotworowej), leki przeciwwirusowe (w leczeniu AIDS) oraz antybiotyki. Sylimaryna zapobiega dysfunkcjom
wątroby i łagodzi skutki uboczne farmakoterapii. Szczególnie istotny jest brak
Karczoch (Cynara
scolymus)
W leczeniu schorzeń związanych
z zaburzeniami prawidłowego funkcjonowania wątroby, często stosowany
bywa karczoch zwyczajny. Nazwa
„cynara” pochodzi od łacińskiego słowa cinara, zapożyczonego z greki (kinara), oznaczającego roślinę kolczastą. Przez wieki karczoch znany był
wyłącznie jako warzywo. Pierwsze
doniesienia o jego cennych właściwościach leczniczych pochodzą z roku
1716, kiedy Aleksander Nikolas, mnich
z zakonu benedyktynów, stwierdził, że
stosowanie liści karczocha daje dobre
rezultaty w leczeniu żółtaczki. W XIX
wieku karczoch wykorzystywano także
jako środek w leczeniu puchliny wodnej
i schorzeń reumatycznych.
Ostatnie dwadzieścia
tensyfikacji badań
naukowych z zakresu fitochemii, farmakologii, toksykologii
oraz badań klinicznych, dotyczących
tego gatunku, które
potwierdziły skuteczność terapeutyczną Cynara scolymus. Efektem były
preparaty lecznicze
wprowadzone do
obrotu. Substancje
czynne, którym karczoch zawdzięcza
cenne właściwości
lat to czas in-
lecznicze, można podzielić na 4 grupy.
Pierwszą jest stanowiąca około 2% frakcja kwasów fenolowych, zawierająca
najważniejszy związek surowca, czyli
cynarynę (kwas 1,5-dikawoilochninowy).
Drugą grupą związków są flawonoidy,
pochodne luteoliny, w tym cynarozyd.
Kolejną grupę związków czynnych stanowią laktony seskwiterpenowe, pochodne guaianolidowe (cynaropikryna
i cynarolid), które są silnymi goryczami.
W karczochu obecne są także triterpeny:
taraxasterol, stigmasterol i beta-sitosterol. To bogactwo substancji czynnych
wyjaśnia wielokierunkowe działanie
farmakologiczne.
Wyciąg z karczocha działa żółciotwórczo (cholereticum), pobudzając komórki
wątroby do zwiększenia produkcji cholesterolu, a następnie przekształcenia go
w kwasy żółciowe, będące głównymi
składnikami żółci. Działając rozkurczająco na pęcherzyk żółciowy i na drogi
żółciowe, pobudza wytwarzanie żółci
(cholagogum). Karczoch jest bardzo
cennym lekiem, ponieważ zwiększa przepływ żółci od 127% do ponad 150%,
a ponadto działa ochronnie na komórki
wątroby (remedium hepatoprotectivum),
co potwierdzają liczne badania, zarówno
na hepatocytach ludzkich, jak i zwierzęcych. Wykazuje również działanie antycholesterolowe (remedium hipocholesterolemicum), obniżając poziom frakcji LDL
DUPHALAC
Abbott Products Polska
Przyczyną zaparcia może być nieprawidłowa
dieta, zbyt mała ilość wypijanych płynów, brak
aktywności fizycznej, choroby jelit, endokrynologiczne, metaboliczne (niedoczynność tarczycy,
cukrzyca) oraz przyjmowanie niektórych leków
np. przeciwbólowych, przeciwnadciśnieniowych, moczopędnych, preparatów żelaza.
Zaparciu sprzyja też podeszły wiek.
Lek Duphalac zawierający laktulozę:
• pomaga na zaparcia
• przywraca prawidłową florę bakteryjną jelit – działa prebiotycznie
• może być stosowany u kobiet w ciąży, matek karmiących i u niemowląt.
9
Farmakoterapia
(tzw. „złego cholesterolu”). Właściwości
żółciopędne karczocha uznała Komisja
Europejska, zalecając stosowanie jego
preparatów w przewlekłych schorzeniach wątroby i woreczka żółciowego,
w ilości 3 g dziennie.
Orcza boldo (Peumus boldus)
Surowcem leczniczym tej rośliny są
liście, które zawierają:
•zespół alkaloidów aporfinowych
(0,2–0,5%) – około 12 związków,
głównie boldyna, leurotetanina
i laurolitsina;
•zespół flawonoidów (ok. 0,1%),
m.in. peumozyd, boldozyd, fragozyd;
•olejek eteryczny (2–3%), zawierający znaczne ilości cineolu, askarydolu
i cynolu.
Boldyna, główny składnik leczniczy
orczy boldo, wykazuje właściwości:
•żółciotwórcze (cholereticum) – pobudzające hepatocyty wątrobowe
do zwiększania wytwarzania żółci;
•rozkurczowe (antispasmaticum) –
na mięśnie gładkie, w szczególności w drogach żółciowych, moczowych i jelitach;
•hepatoochronne (hepatoprotectivum)
– ochraniające miąższ wątroby przed
wewnętrznymi toksynami oraz wolnymi rodnikami tlenowymi. Działanie
antyoksydacyjne jest dostatecznie
intensywne, aby ochronić wątrobę,
ponieważ boldyna podlega w organizmie procesom farmakokinetycznym
pierwszego rzędu – podana doustnie
jest szybko resorbowana i preferencyjnie gromadzi się w wątrobie, gdzie
osiąga skuteczne stężenie;
•pobudzające łaknienie (stomachicum) – wskutek zwiększenia sekrecji
soku żołądkowego i dopływu żółci
następuje pobudzenie czynności trawiennych i przyswajania substancji
tłuszczowych oraz innych związków
rozpuszczalnych w tłuszczach (np.
niektórych witamin, cholesterolu);
•moczopędne (diureticum) – zwiększające objętość wydalanego moczu,
a tym samym rozpuszczalnych w śro10
dowisku wodnym zbędnych związków metabolicznych, m.in. kwasu
moczowego.
Dawka dzienna boldyny wynosi 3–4 mg.
Substancja ta jest stosowana jako aktywny
składnik preparatów wątrobowych i żołądkowo-jelitowych, zwykle w połączeniu
z innymi związkami współdziałającymi
synergicznie. Wyciąg z orczy boldo jest
zalecany w osłabieniu czynności wątroby,
zmniejszeniu zdolności wytwarzania potrzebnych ilości żółci, osłabieniu czynności
pęcherzyka żółciowego, dyskinezie dróg
żółciowych i przewodu pokarmowego,
dolegliwościach po usunięciu pęcherzyka żółciowego oraz w przypadku objawów niestrawności, takich jak wzdęcia,
ból brzucha, odbijanie, niesmak w ustach,
nudności.
Ostryż długi, czyli kurkuma
(Curcuma longa)
Kurkuma jest rośliną powszechnie wykorzystywaną jako przyprawa kuchenna
(składnik curry). Jej kłącze zawiera kurkuminę, która stanowi dominujący związek
w mieszaninie żółtych barwników – kurkuminoidów. W surowcu obecne są także:
olejek eteryczny (zawierający bisabolen,
gwajan, zingiberen, ksantorizal, kurkumen
oraz turmeron), skrobia, sole mineralne
oraz produkt rozpadu kurkuminy – kwas ferulowy. Kurkumina stosowana jest jako lek
żółciopędny, ponieważ pobudza miąższ
wątroby do zwiększonego wydzielania
kwasów żółciowych oraz ułatwia przepływ żółci, co zapobiega powstawaniu
kamieni żółciowych. Ponadto, działa przeciwzapalnie i antyoksydacyjnie. Kłącze
kurkumy zapobiega przerzutom dzięki
inhibicji metaloproteinaz i zwiększeniu
poziomu tkankowego inhibitora tych enzymów. Działa także antyangiogennie,
ponieważ hamuje transkrypcję dwóch
głównych czynników biorących udział
w procesie tworzenia nowych naczyń
krwionośnych zaopatrujących rosnący
guz, czyli czynnika wzrostu śródbłonka
naczyń VEGF i bFGF (czynnik wzrostu
fibroblastów). Ponadto, zapobiega inicjacji procesu angiogenezy poprzez
zmniejszenie stężenia NO w naczyniach
krwionośnych. Dodatkową zaletą kłącza
kurkumy w terapii przeciwnowotworowej
jest niska toksyczność.
Fosfolipidy z nasion soi (Glycine soia)
Fosfolipidy dostarczają podstawowego budulca błon komórkowych,
bez których hepatocyty nie mogłyby
spełniać swoich funkcji. Szczególnie
istotną substancją jest fosfatydylocholina, bogata w wielonienasycone kwasy tłuszczowe, zapewniające
prawidłową strukturę i właściwości
biofizyczne błon komórkowych i lipoprotein transportujących tłuszcze we
krwi oraz obniżające stężenie trójglicerydów (działanie przeciwmiażdżycowe). Wskazaniem do stosowania
fosfolipidów są wszelkiego rodzaju
uszkodzenia wątroby (spowodowane alkoholem, niektórymi lekami lub
substancjami toksycznymi oraz będące skutkiem przebytej żółtaczki
zakaźnej), a także kamica żółciowa
i czynnościowe zaburzenia funkcji
dróg żółciowych. Według niektórych
badaczy, fosfolipidy mogą wykazywać działanie ochronne w niektórych stanach zapalnych przewodu
pokarmowego. Są bezpieczne, nie
wchodzą w interakcje z innymi lekami
i nie kumulują się w organizmie. Objawy niepożądane ograniczają się
zazwyczaj do łagodnych zaburzeń
ze strony przewodu pokarmowego.
Aminokwasy
Substancje te, głównie L-arginina i L-ornityna,
kwas tiazolidynokarboksylowy przekształcający się w L-cysteinę, przyspieszają procesy odtruwania organizmu, wspomagając syntezę mocznika
z amoniaku, oraz korzystnie wpływają
na przemianę białek, tłuszczów i węglowodanów w organizmie. Amoniak
w wysokim stężeniu zatruwa organizm,
powstrzymuje przemiany energetyczne
i obniża aktywność mózgu. Pozytywne
skutki ochronnego działania argininy i ornityny są szczególnie ważne w przypadku przebywania w zanieczyszczonym
Farmakoterapia
środowisku, spożywania alkoholu i dużych ilości leków (zwłaszcza przeciwnowotworowych, przeciwgruźliczych).
Leczenie i profilaktyka chorób
wątroby i woreczka żółciowego
W zależności od typu dolegliwości
i schorzeń zaleca się stosowanie następujących preparatów:
•zaburzenia trawienia (niestrawność)
związane z niedoborem żółci (utrudnione przyswajanie tłuszczów, wzdęcia, zaparcia) – preparaty żółciopędne, żółciotwórcze, o działaniu
rozkurczającym (najlepiej działają
preparaty złożone);
•stany zapalne dróg żółciowych i pęcherzyka żółciowego, kamica żółciowa i związana z nią kolka żółciowa, cholecystektomia – preparaty
żółciopędne i żółciotwórcze, pod
warunkiem drożności przewodów
żółciowych (polecane są leki złożone i zawierające witaminy);
•toksyczne i polekowe uszkodzenie
(m.in. poalkoholowe uszkodzenie wątroby), przewlekłe zapalenie, stłuszczenie i marskość wątroby – preparaty fosfolipidów i aminokwasów;
•profilaktyka (dieta kulturystyczna,
wysokobiałkowa) i okres rekonwalescencji po przebytych chorobach
wątroby – preparaty fosfolipidów
i aminokwasów.
CUKIERKI SZAŁWIOWE
REUTTER
Cukierki szałwiowe to naturalny
sposób na gardłowy problem dla
całej rodziny! Poprawiają funkcjonowanie gardła i krtani, odświeżają śluzówkę jamy ustnej, gardła,
górnych dróg oddechowych. Już
5 cukierków pokrywa normę zalecanego dziennego spożycia
witaminy C. W cukierkach szałwiowych firmy Reutter, dzięki odpowiedniej metodzie produkcji,
szałwia zachowuje swoje silne
działanie lecznicze.
Preparaty o działaniu żółciopędnym
i żółciotwórczym należy stosować po
posiłku, w razie dolegliwości. Nie dotyczy to osób po zabiegu usunięcia woreczka żółciowego (cholecystektomii),
które powinny stosować je przewlekle.
W celu regeneracji wątroby konieczne
jest regularne przyjmowanie wskazanych
preparatów przez okres co najmniej 2–3
miesięcy (w przypadku fosfolipidów nawet
do 12 miesięcy) w dawkach przewidzianych przez producenta lub przepisanych
przez lekarza. Długotrwałe stosowanie
preparatów wspomagających wątrobę,
przy zachowaniu zalecanego dawkowania, nie wiąże się z wystąpieniem groźnych dla zdrowia efektów ubocznych.
Osoby z chorobami wątroby powinny ograniczyć do minimum spożycie tłuszczu zwierzęcego, ostrych
przypraw, niektórych warzyw i owoców oraz alkoholu. Dieta musi być
bogata w białko i węglowodany.
Aby uniknąć nieprzyjemnych dolegliwości w postaci wzdęć czy
odbijania zaleca się podzielenie
posiłków na mniejsze porcje.
Mleko i jego przetwory zawierają wartościowe białko, ale np. żółty czy topiony ser, sery pleśniowe, masło i śmietana są również bogate w tłuszcze. Ich
spożywanie może być przyczyną bólu
u pacjentów z kamicą pęcherzyka żółciowego, dlatego bardziej wskazane
są produkty: mleko odtłuszczone, chudy biały ser, jogurty i kefiry. Pacjenci
ze schorzeniami wątroby nie powinni
jeść tłustej wieprzowiny, wędzonych
wędlin i ryb, a także konserw o dużej zawartości tłuszczu i ostrych przypraw. Z produktów mięsnych zaleca się
drób i cielęcinę lub chudą wieprzowinę
w postaci gotowanej, pieczonej lub
duszonej. Nie należy spożywać mięs
smażonych na tłuszczu i panierowanych. Dolegliwości wątrobowe mogą
wystąpić również po spożyciu ciast
z kremem, tortów i czekolady, można
natomiast spożywać niewielkie ilości
biszkoptów, herbatników i sucharków
oraz galaretki. Z warzyw przeciwwskazane są: kapusta, cebula, czosnek, groch
i fasola, a z owoców gruszki i śliwki.
Pozostałe owoce najlepiej spożywać
w postaci przecierów, soków, surówek
bez dodatku śmietany czy majonezu.
Często wzdęcia brzucha czy ból u osób
z kamicą pęcherzyka żółciowego nie
są spowodowane zjedzeniem warzyw,
ale stosowanymi dodatkami, takimi właśnie jak majonez, śmietana lub ostre
przyprawy. Warzywa można również
przyrządzać na parze lub gotować
i zjadać bez dodatku masła.
mgr farm. Tomasz Mrozowski
SUPER DEO
REUTTER
Niezwykły, bo najzupełniej naturalny dezodorant wyprodukowany ze skały wulkanizowanej, bez dodatków środków zapachowych! Nie zawiera alkoholu, dzięki
czemu nie podrażnia skóry.
Uniwersalny, polecany zarówno paniom
jak i panom, może być stosowany także
jako dezodorant do stóp.
Superwydajny!! Jedno opakowanie wystarcza na rok, nawet jeśli Super Deo
używany jest codziennie! Małe opakowanie dezodorantu mieści się w każdej
torebce, kieszeni...
11