Przedmiotowy system oceniania z biologii dla klasy I gimnazjum

Transkrypt

Przedmiotowy system oceniania z biologii dla klasy I gimnazjum oparty na programie nauczania „Ciekawa biologia” autorstwa – praca zbiorowa pod redakcją
Wawrzyńca Kofty
Część 1
Nr i temat lekcji
Wymagania podstawowe
Uczeń:
ocena dopuszczająca
Wymagania ponadpodstawowe
Uczeń:
ocena dostateczna
ocena dobra
ocena bardzo dobra
Dział I – Powitanie biologii
1. Historia
i współczesność
biologii
 wymienia nazwy dziedzin
biologii,
 podaje zakres badań pięciu
dziedzin biologii.
 wskazuje ważne etapy
w rozwoju biologii jako
nauki.
 określa znaczenie
najnowszych odkryć biologii
i medycyny dla ludzkości.
 wskazuje zadania stojące
przed biologią u progu XXI
wieku.
2. Źródła wiedzy
biologicznej
 określa podstawowe zasady
prowadzenia doświadczeń,
 wskazuje kolejne etapy
doświadczenia
potwierdzającego np.,
że roślinom do życia jest
niezbędne światło.
 wskazuje etapy planowania
doświadczeń zgodnie
z zasadami,
 proponuje proste
doświadczenie sprawdzające
podaną przez siebie
hipotezę.
 podaje znaczenie
podstawowych pojęć
związanych z tworzeniem
wiedzy biologicznej:
problem badawczy, hipoteza,
próba kontrolna, próba
doświadczalna.
 opisuje, na samodzielnie
wybranych przykładach,
etapy planowania
i prowadzenia doświadczeń.
3. Obserwacje
organizmów
 nazywa obiekty, które mogą
być przedmiotem
obserwacji,
 wskazuje przyrządy
umożliwiające obserwację
wybranych obiektów
przyrodniczych.
 określa kolejne czynności
podczas obserwacji
z użyciem lupy,
mikroskopu, binokularu.
 przedstawia zasady
przygotowywania preparatu
mikroskopowego.
 opisuje sposoby barwienia
preparatów
mikroskopowych.
Nr i temat lekcji
Uczeń:
ocena dostateczna
Uczeń:
ocena dobra
ocena bardzo dobra
4. Klasyfikacja
organizmów
 wymienia charakterystyczne
cechy danego gatunku.
 wyjaśnia znaczenie
klasyfikacji.
 uzasadnia konieczność
tworzenia naukowych nazw
gatunkowych.
 prezentuje dokonania Karola
Linneusza i Karola Darwina.
5. Oznaczanie
organizmów
 rozpoznaje, za pomocą
kluczy i atlasów, pięć
organizmów roślinnych
i pięć zwierzęcych.
 podaje charakterystyczne
cechy organizmów
zaliczanych do jednego
rodzaju, np. koniczyna, dąb
lub pies.
 podaje zasady korzystania
z atlasów i kluczy podczas
oznaczania organizmów.
rozpoznawania i oznaczania
organizmów.
6. Budowa
komórek
 wyjaśnia, czym jest
komórka,
 podaje przykłady komórek
budujących organizmy.
 rozpoznaje na rysunkach
i schematach oraz nazywa
podstawowe organelle.
 podaje funkcje
podstawowych organelli.
 wskazuje, na samodzielnie
wykonanym rysunku,
7. Pięć królestw
organizmów
 wymienia nazwy królestw
organizmów.
cechy organizmów
zaliczanych
do poszczególnych
królestw.
 wskazuje drogi rozwoju
ewolucyjnego królestw
organizmów.
 uzasadnia, że podział
organizmów na królestwa
jest przyjętą w danej chwili
umową, która może ulegać
zmianom.
8. Czynności
życiowe
organizmów
 wymienia czynności
życiowe organizmów,
 wskazuje, że organizmy
są zbudowane z komórek.
 definiuje odżywianie się,
oddychanie i wydalanie,
życiowe organizmów
i wskazuje ich przebieg jako
cechę życia.
 określa, na czym polega
pobudliwość,
 uzasadnia sześcioma
argumentami, że dany
organizm jest żywy.
 wykazuje, że organizmy
ewoluują.
 Dział II – Funkcjonowanie organizmów
Nr i temat lekcji
Uczeń:
Uczeń:
ocena dostateczna
ocena dobra
ocena bardzo dobra
9. Sposoby
odżywiania się
organizmów
 określa, czym jest
odżywianie się,
 nazywa sposób odżywiania
się wybranych przez siebie
organizmów.
 wykazuje różnice między
odżywianiem się
samożywnym
i cudzożywnym.
 opisuje przebieg procesu
fotosyntezy.
 opisuje różnorodność
sposobów odżywiania się
wśród organizmów
cudzożywnych, z podaniem
odpowiednich przykładów.
10. Sposoby
oddychania
organizmów
oddychanie,
 nazywa sposób oddychania
wybranych przez siebie
organizmów.
 wskazuje przykłady
organizmów oddychających
w różny sposób,
 podaje przykłady
wykorzystania energii
w organizmie.
 wykazuje różnice
w wymianie gazowej roślin
i zwierząt.
 porównuje oddychanie
tlenowe i beztlenowe.
11. Sposoby
rozmnażania się
organizmów
rozmnażanie się,
 nazywa sposób rozmnażania
organizmów.
 podaje przykłady
rozmnażania się płciowego
i bezpłciowego organizmów.
 uzasadnia, że rozmnażanie
płciowe daje większą
możliwość zmienności
organizmów niż
rozmnażanie bezpłciowe.
 wyjaśnia wpływ
rozmnażania płciowego
na ewolucję organizmów.
 Dział III – Od wirusów do glonów
12. Wirusy
i priony
 wskazuje, że wirusy nie
mają budowy komórkowej,
 wymienia choroby
człowieka wywoływane
przez wirusy.
cechy wirusów.
 uzasadnia nieskuteczność
leczenia chorób wirusowych
antybiotykami.
 podaje charakterystykę
chorób prionowych.
13. Bakterie
 wskazuje środowiska życia
bakterii.
 określa rolę bakterii
w przyrodzie i życiu
człowieka.
 opisuje czynności życiowe
bakterii.
 uzasadnia ważną rolę
bakterii jako destruentów.
Nr i temat lekcji
Uczeń:
Uczeń:
ocena dostateczna
ocena dobra
ocena bardzo dobra
14. Protisty
 wymienia główne grupy
organizmów zaliczanych
do królestwa protistów,
 rozpoznaje na ilustracjach
i podaje nazwy
przedstawicieli głównych
grup protistów.
 wskazuje na schemacie
i nazywa organelle,
 opisuje funkcje wybranych
organelli,
 wymienia nazwy protistów
chorobotwórczych.
 opisuje cechy budowy
organizmów, na podstawie
których zostały one
zaliczone do poszczególnych
grup królestwa protistów,
 wyjaśnia, co to są organelle.
 charakteryzuje protisty
chorobotwórcze.
15. Grzyby
i porosty
cechy grzybów,
 określa, czym jest porost.
 wskazuje zastosowanie skali
porostowej do oceny stopnia
skażenia środowiska.
grzybów.
 uzasadnia możliwość
wykorzystania skali
porostowej do określenia
stopnia skażenia środowiska.
16. Rola grzybów
w przyrodzie
 wymienia organizmy
zaliczane
do destruentów,
 podaje, przy użyciu atlasów
i kluczy, przykłady grzybów
jadalnych, trujących
i niejadalnych.
 podaje sposoby odżywiania
się grzybów,
 wskazuje rolę destruentów
w przyrodzie.
 opisuje rolę grzybów
w rozkładzie materii
organicznej,
 charakteryzuje grzyby jako
pasożyty.
 nazywa różne formy
współżycia grzybów
z innymi organizmami
i podaje odpowiednie
przykłady.
17. Glony
 wymienia nazwy królestw,
do których są zaliczane
glony,
 podaje znaczenie glonów
człowieka.
 wskazuje różnice między
glonem jednokomórkowym,
kolonijnym
i wielokomórkowym, podaje
odpowiednie przykłady
organizmów.
glonów.
 uzasadnia przynależność
glonów do różnych królestw.
 Dział IV – Świat roślin
18. Najstarsze
rośliny lądowe
 podaje przykłady roślin
zarodnikowych,
 wykazuje zależność
rozmnażania płciowego
 opisuje charakterystyczne
cechy roślin zarodnikowych.
 przedstawia rozmnażanie się
roślin zarodnikowych,
Nr i temat lekcji
Uczeń:
 określa znaczenie roślin
zarodnikowych
w przyrodzie.
ocena dostateczna
Uczeń:
ocena dobra
ocena bardzo dobra
 wskazuje cechy różniące
mszaki, paprocie, skrzypy
i widłaki.
roślin zarodnikowych
od obecności wody.
19. Rośliny
nagozalążkowe
 na wybranym okazie rośliny
nagonasiennej rozpoznaje
podstawowe organy,
 rozpoznaje i nazywa
pospolite rośliny
nagozalążkowe.
 opisuje cykl życiowy
nagozalążkowych,
 wskazuje na mapie świata
rozmieszczenie roślin
nagozalążkowych.
 przedstawia zmiany
zachodzące w kwiecie roślin
nagozalążkowych
po zapłodnieniu,
 opisuje rolę
nagozalążkowych
w gospodarce i życiu
codziennym.
 opisuje rozmnażanie płciowe
roślin nagozalążkowych
ze szczególnym
podkreśleniem
uniezależnienia zapłodnienia
od obecności wody
w środowisku,
 wskazuje na moment
tworzenia się tkanki
zapasowej w zalążkach
i wskazuje na konsekwencje
tego zjawiska.
20. Rośliny
okrytozalążkowe.
Cykl życiowy
 wskazuje części kwiatu
rośliny okrytozalążkowej,
pospolite rośliny
okrytozalążkowe za pomocą
atlasów i kluczy,
 wskazuje na podstawowe
różnice w budowie kwiatów
owado- i wiatropylnych.
 określa rolę kwiatu
w rozmnażaniu roślin
okrytozalążkowych;
 wyjaśnia pojęcia i opisuje
ich znaczenie: słupek,
zalążnia, zalążek, woreczek
pyłkowy, ziarno pyłku,
łagiewka pyłkowa, zarodek,
nasienie, owocnia, owoc.
 opisuje budowę kwiatu
i wskazuje rolę
poszczególnych części
w zapyleniu,
 wskazuje etapy powstawania
owoców po zapłodnieniu.
 przedstawia i objaśnia
schemat rozmnażania się
roślin okrytozalążkowych.
21. Rośliny
okrytozalążkowe.
Owoce i nasiona
 opisuje rolę nasion
w rozprzestrzenianiu się
roślin nasiennych.
 opisuje proces kiełkowania
nasion i wymienia czynniki
kiełkowania,
 przedstawia bezpłciowe
sposoby rozmnażania się
 opisuje budowę owocu
i nasienia rośliny
dwuliściennej,
 charakteryzuje budowę
ziarniaków.
 opisuje związek budowy
owoców ze sposobem
rozsiewania się nasion.
Nr i temat lekcji
Uczeń:
ocena dostateczna
Uczeń:
ocena dobra
ocena bardzo dobra
roślin.
22. Różnorodność
i znaczenie
roślin
okrytozalążkowyc
h
 opisuje główne
podobieństwa i różnice
między roślinami
zarodnikowymi
a nasiennymi.
 wskazuje podobieństwa
i różnice między roślinami
nago- i okrytonasiennymi.
 wskazuje cechy, które
pozwoliły roślinom
okrytozalążkowym
zdominować współczesną
florę świata.
 określa i objaśnia kierunki
rozwoju roślin
okrytozalążkowych.
23. Budowa
wewnętrzna roślin
 wymienia rodzaje tkanek
roślinnych,
tkanki roślinne.
 podaje podstawowe funkcje
poszczególnych tkanek
roślinnych.
 wskazuje rodzaje tkanek
na schemacie organów
rośliny.
 wykazuje związek budowy
tkanki z pełnioną funkcją.
24. Organy roślin –
związek ich
budowy i funkcji.
Liść
 wymienia funkcje liści.
 na podstawie samodzielnie
wykonanego rysunku
nazywa części liścia.
 opisuje budowę tkankową
liścia,
 wskazuje na związek
zewnętrznej i wewnętrznej
budowy liścia
z przystosowaniem
do fotosyntezy.
 wyjaśnia zależność między
parowaniem a pobieraniem
wody przez roślinę,
 opisuje różne przekształcenia
liści i pełnione przez nie
funkcje.
związek ich
budowy i funkcji.
 opisuje podstawowe funkcje
korzeni,
 rozpoznaje u okazów
 opisuje dodatkowe funkcje
pełnione przez korzeń.
 opisuje budowę zewnętrzną
korzenia,
 opisuje procesy
 wyjaśnia, na czym polega
osmoza i jaka jest rola tego
zjawiska w pobieraniu przez
Nr i temat lekcji
Uczeń:
Korzeń
związek ich
budowy i funkcji.
Łodyga
ocena dostateczna
ocena dobra
przebiegające w różnych
strefach korzenia.
naturalnych lub na rycinach
rodzaje systemów
korzeniowych.
pędu,
 charakteryzuje podstawowe
funkcje pełnione
przez łodygę,
 wskazuje i nazywa organy
rośliny na okazach
naturalnych i rycinach.
Uczeń:
 opisuje podstawowe
i dodatkowe funkcje
pełnione przez łodygę.
łodyg i omawia ich rolę.
ocena bardzo dobra
korzeń wody i soli
mineralnych,
 wyjaśnia, na czym polega
współpraca korzeni
z bakteriami azotowymi
i grzybami.
wewnętrznej i zewnętrznej
pędu i korzenia w krążeniu
substancji odżywczych, soli
mineralnych i wody
w roślinie.
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy II gimnazjum oparte na „Programie nauczania biologii Puls życia”
autorstwa Anny Zdziennickiej
II. Aparat ruchu
I. Organizm człowieka. Skóra – powłoka organizmu
Dział
Poziom wymagań
Lp.
Temat
dopuszczający
dostateczny
dobry
bardzo dobry i celujący
1.
Organizm człowieka jako
funkcjonalna całość
Uczeń:
• wymienia dziedziny biologii
zajmujące się budową
i funkcjonowaniem człowieka
• wskazuje komórkę jako
element budulcowy ciała
człowieka
• wylicza układy narządów
człowieka
Uczeń:
• klasyfikuje człowieka do
królestwa zwierząt
• opisuje podstawowe funkcje
poszczególnych układów
Uczeń:
• opisuje cechy różniące
człowieka od innych zwierząt
• wyjaśnia, na czym polega
homeostaza
Uczeń:
• opisuje hierarchiczną budowę
organizmu człowieka
• wykazuje, na podstawie
dotychczasowych
wiadomości, współzależność
w organizmie człowieka
2.
Budowa i funkcje skóry
• wymienia podstawowe
funkcje skóry
• wymienia wytwory naskórka
• podaje funkcje skóry
i warstwy podskórnej
• wylicza warstwy skóry
• wykazuje na konkretnych
przykładach zależność funkcji
skóry od jej budowy
• opisuje funkcje
poszczególnych wytworów
naskórka
• planuje doświadczenie
wykazujące, że skóra jest
narządem zmysłu
3.
Higiena i choroby skóry
• wymienia choroby skóry
• podaje przykłady dolegliwości
skóry
• omawia zasady pielęgnacji
skóry młodzieńczej
• wyjaśnia konieczność dbania
o skórę
• klasyfikuje rodzaje oparzeń
i odmrożeń
• omawia zasady udzielania
pierwszej pomocy w
przypadku oparzeń
• omawia objawy dolegliwości
skóry
• wyjaśnia, czym są alergie
skórne
• proponuje środki do
pielęgnacji skóry
młodzieńczej
• ocenia wpływ promieni
słonecznych na skórę
• demonstruje zasady udzielania
pierwszej pomocy
w przypadku oparzeń
4.
Budowa szkieletu
• wskazuje elementy biernego
i czynnego aparatu ruchu
• podaje nazwy wskazanych
elementów budowy szkieletu
• wskazuje na schemacie,
rysunku, modelu szkielet
osiowy, obręczy i kończyn
• rozpoznaje różne kształty
kości
• wyjaśnia sposób działania
biernego i czynnego aparatu
ruchu
• wskazuje różnice w budowie
kości długiej i płaskiej
• porównuje kości o różnych
kształtach
5.
Budowa i rola szkieletu
osiowego
• wylicza elementy szkieletu
osiowego
• wymienia elementy budujące
klatkę piersiową
• podaje nazwy odcinków
• wskazuje na modelu lub
ilustracji mózgoi trzewioczaszkę
• wymienia narządy chronione
przez klatkę piersiową
• wymienia kości budujące
szkielet osiowy
• charakteryzuje funkcje
szkieletu osiowego
• wyjaśnia związek budowy
• omawia rolę chrząstek
w budowie klatki piersiowej
• wykazuje związek budowy
odcinków kręgosłupa
z pełnioną przez nie funkcją
kręgosłupa
rysunku, modelu elementy
szkieletu osiowego
czaszki z pełnionymi przez
nią funkcjami
6.
Szkielet kończyn
oraz ich obręczy
• wymienia elementy budowy
obręczy barkowej
i miednicznej
schemacie kości kończyn
górnej i dolnej
• wymienia rodzaje połączeń
kości
• opisuje budowę stawu
• rozpoznaje rodzaje stawów
• odróżnia staw zawiasowy od
kulistego
• wymienia kości tworzące
obręcze barkową i miedniczną
• porównuje budowę kończyny
górnej i dolnej
• charakteryzuje połączenia
kości
z funkcją kończyny dolnej
obręczy miednicznej
z pełnioną przez nią funkcją
• wyjaśnia związek budowy
stawu z zakresem ruchu
kończyny
7.
Kości – elementy składowe
szkieletu
• opisuje budowę fizyczną
kości
• wskazuje miejsce
występowania szpiku
kostnego
• omawia doświadczenie
wykazujące
skład chemiczny kości
• charakteryzuje zmiany
zachodzące w układzie
kostnym wraz z wiekiem
• omawia znaczenie składników
chemicznych w budowie
kości
• opisuje rolę szpiku kostnego
wykazujące skład chemiczny
kości
8.
Budowa i znaczenie mięśni
• wskazuje na ilustracji
najważniejsze mięśnie
szkieletowe przy pomocy
nauczyciela
• wymienia rodzaje tkanki
mięśniowej
• wskazuje położenie tkanki
mięśniowej gładkiej
i poprzecznie prążkowanej
szkieletowej
• podaje warunki niezbędne do
prawidłowego
funkcjonowania mięśni
• określa funkcje wskazanych
mięśni szkieletowych
• opisuje budowę tkanki
mięśniowej
• wykonuje rysunek tkanki
mięśniowej spod mikroskopu
• wyjaśnia na czym polega
antagonistyczne działanie
mięśni
• przedstawia negatywny
wpływ środków
dopingujących na zdrowie
człowieka
• rozpoznaje mięśnie
szkieletowe wskazane na
ilustracji
• opisuje czynności mięśni
wskazanych na schemacie
• rozpoznaje pod mikroskopem
różne rodzaje tkanki
mięśniowej
• wyjaśnia warunki
prawidłowej pracy mięśni
• analizuje przyczyny urazów
ścięgien
z funkcją tkanki mięśniowej
• uzasadnia konieczność
regularnych ćwiczeń
gimnastycznych
9.
Choroby aparatu ruchu
• wymienia naturalne
krzywizny kręgosłupa
• opisuje przyczyny
powstawania wad postawy
• przewiduje skutki
przyjmowania nieprawidłowej
postawy ciała
• wymienia choroby aparatu
ruchu
• rozpoznaje na ilustracji wady
postawy
• wskazuje ślad stopy
z płaskostopiem
• opisuje urazy kończyn
pierwszej pomocy
w przypadku urazów kończyn
• rozpoznaje naturalne
krzywizny kręgosłupa
• wyjaśnia przyczyny wad
postawy
• omawia sposoby zapobiegania
deformacjom szkieletu
• określa czynniki wpływające
na prawidłowy rozwój
muskulatury ciała
• omawia przyczyny chorób
• wyszukuje informacje
dotyczące zapobiegania
płaskostopiu
• wyjaśnia konieczność
rehabilitacji po urazach
• planuje i demonstruje
udzielanie pierwszej pomocy
III. Układ pokarmowy
aparatu ruchu
• omawia przyczyny zmian
zachodzących w układzie
kostnym na skutek
osteoporozy
• omawia rolę składników
pokarmowych w organizmie
• określa znaczenie błonnika
w prawidłowym
funkcjonowaniu układu
pokarmowego
systematycznego spożywania
owoców i warzyw
• porównuje pokarmy
pełnowartościowe i
niepełnowartościowe
• charakteryzuje rolę tłuszczów
w organizmie
• wymienia najważniejsze
pierwiastki budujące ciała
organizmów
10.
Pokarm – budulec i źródło
energii
składniki pokarmowe
• wymienia produkty
spożywcze zawierające białko
• podaje źródła węglowodanów
• wylicza pokarmy zawierające
tłuszcze
• klasyfikuje składniki
odżywcze na budulcowe
i energetyczne
• określa aminokwasy jako
cząsteczki budulcowe białek
• wyjaśnia związek między
spożywaniem produktów
białkowych a wzrostem ciała
• porównuje wartość
energetyczną węglowodanów
i tłuszczów
• wyjaśnia skutki nadmiernego
spożywania tłuszczów
• wykazuje kluczową rolę
węgla dla istnienia życia
• identyfikuje podstawowe
składniki pokarmowe z
podstawowymi grupami
związków chemicznych
występujących w
organizmach
11.
Witaminy, sole mineralne,
woda
• omawia rolę trzech witamin
rozpuszczalnych w wodzie
i dwóch rozpuszczalnych
w tłuszczach
• podaje rolę dwóch
makroelementów
• wymienia po trzy
makroelementy
i mikroelementy
• rozróżnia witaminy
rozpuszczalne w wodzie
i w tłuszczach
• rola wody w organizmie
• charakteryzuje rodzaje
witamin
• przedstawia rolę i skutki
niedoboru witamin A, C, B6,
B12, kwasu foliowego, D
niedoboru składników
mineralnych (Mg, Fe, Ca)
• omawia znaczenie
makroelementów
i mikroelementów
w organizmie człowieka
• analizuje skutki niedoboru
witamin, makroelementów
i mikroelementów
• omawia rolę aminokwasów
egzogennych w organizmie
12.
Budowa i rola układu
pokarmowego
trawienie
• wymienia rodzaje zębów
u człowieka
• podaje funkcje wątroby
i trzustki
• podaje nazwy procesów
zachodzących
w poszczególnych odcinkach
• opisuje rolę poszczególnych
rodzajów zębów
• wskazuje odcinki przewodu
pokarmowego na planszy lub
modelu
• rozpoznaje wątrobę i trzustkę
na schemacie
• lokalizuje wątrobę i trzustkę
na własnym ciele
• charakteryzuje zęby
człowieka
• omawia funkcje
poszczególnych odcinków
przewodu pokarmowego
• lokalizuje odcinki przewodu
pokarmowego, wskazując
odpowiednie miejsca na
powierzchni ciała
• omawia znaczenie procesu
trawienia
• omawia rolę poszczególnych
odcinków przewodu
pokarmowego
• opisuje procesy trawienia we
wszystkich odcinkach
IV. Układ krążenia
13.
Higiena i choroby układu
pokarmowego
• wymienia czynniki, od
których zależy rodzaj diety
• określa zasady zdrowego
żywienia
• wymienia choroby układu
pokarmowego
• wskazuje grupy pokarmów na • objaśnia pojęcie „wartość
piramidzie żywieniowej
energetyczna pokarmu”
• przewiduje skutki złego
• wykazuje zależność między
odżywiania się
dietą a czynnikami, które ją
• wyjaśnia, dlaczego należy
warunkują
stosować dietę zróżnicowaną
• charakteryzuje choroby
i dostosowaną do potrzeb
układu pokarmowego
organizmu (wiek, stan zdrowia,
tryb życia, aktywność fizyczna,
pora roku itp.)
• określa przyczyny chorób
układu pokarmowego
pierwszej pomocy
w przypadku zakrztuszenia
higieną odżywiania się
a profilaktyką chorób układu
pokarmowego
• przygotowuje wystąpienie na
temat chorób związanych
z zaburzeniami w łaknieniu
i przemianie materii
• demonstruje i komentuje
udzielanie pierwszej pomocy
14.
Budowa i funkcje krwi
• podaje nazwy elementów
morfotycznych krwi
• wymienia grupy krwi
• wylicza składniki biorące
udział w krzepnięciu krwi
• omawia funkcje krwi
• wskazuje uniwersalnego
dawcę i biorcę
• przedstawia społeczne
znaczenie
krwiodawstwa
• omawia znaczenie krwi
• charakteryzuje elementy
morfotyczne krwi
• omawia rolę hemoglobiny
• omawia zasady transfuzji krwi
• wyjaśnia mechanizm
krzepnięcia krwi
• rozpoznaje elementy
morfotyczne krwi na
podstawie obserwacji
mikroskopowej
15.
Krwiobiegi
• wymienia narządy, w których
przemieszcza się krew
• omawia na ilustracji mały
i duży obieg krwi
• omawia funkcje wybranego
naczynia krwionośnego
• porównuje budowę i funkcje
żył, tętnic i naczyń
włosowatych
• opisuje funkcje zastawek
żylnych
• porównuje krwiobieg mały
i duży
• charakteryzuje cel krwi
płynącej w małym i dużym
krwiobiegu
• rozpoznaje poszczególne
naczynia krwionośne na
ilustracji
naczyń krwionośnych
z pełnionymi przez nie
funkcjami
16.
Budowa
i działanie serca
• wskazuje na sobie położenie
serca
serca
• rozpoznaje elementy budowy
serca i naczynia
krwionośnego na schemacie
(ilustracji z podręcznika)
• wyjaśnia, czym jest puls
• opisuje mechanizm pracy
serca
• omawia fazy pracy serca
• mierzy koledze puls
• podaje prawidłowe ciśnienie
krwi u zdrowego człowieka
• wykazuje rolę zastawek w
funkcjonowaniu serca
• porównuje wartości ciśnienia
skurczowego i rozkurczowego
17.
Choroby i higiena układu
krwionośnego
krwionośnego
• omawia pierwszą pomoc
w wypadku krwawień
• odczytuje wyniki badania
laboratoryjnego
• wymienia czynniki
wpływające korzystnie na
• analizuje przyczyny chorób
układu krwionośnego
• charakteryzuje objawy
krwotoku żylnego i tętniczego
• przygotowuje portfolio na
temat chorób układu
krwionośnego
• demonstruje pierwszą pomoc
V. Układ oddechowy
i krwotoków
funkcjonowanie układu
krwionośnego
• przedstawia znaczenie
aktywności fizycznej
i prawidłowej diety dla
właściwego funkcjonowania
układu krążenia
w przypadku krwotoków
• przygotowuje wywiad
z pracownikiem służby
zdrowia na temat chorób
18.
Układ limfatyczny
• wymienia cechy układu
limfatycznego
• wymienia narządy układu
limfatycznego
• opisuje budowę układu
limfatycznego
• omawia rolę węzłów
chłonnych
• opisuje rolę układu
limfatycznego
• omawia rolę śledziony,
grasicy i migdałków
• porównuje układ limfatyczny
i krwionośny
19.
Odporność organizmu
• wymienia elementy układu
odpornościowego
• definiuje szczepionkę
i surowicę jako czynniki
odpowiadające za odporność
nabytą
• wyróżnia odporność swoistą
i nieswoistą, czynną i bierną,
naturalną i sztuczną
• wyjaśnia, że AIDS jest
chorobą wywołaną przez HIV
transplantacja narządów
• podaje przykłady narządów,
które można przeszczepiać
• omawia rolę elementów
układu odpornościowego
odporności
HIV
• wyjaśnia mechanizm działania
odporności swoistej
• opisuje rodzaje leukocytów
• odróżnia działanie
szczepionki od surowicy
przeszczepów oraz zgody na
transplantację narządów po
śmierci
20.
oddechowego
• wymienia odcinki układu
oddechowego
• definiuje płuca jako miejsce
wymiany gazowej
• omawia funkcje elementów
układu oddechowego
• opisuje rolę nagłośni
• wyróżnia drogi oddechowe
i narządy wymiany gazowej
elementów układu
oddechowego z pełnionymi
funkcjami
• odróżnia głośnię i nagłośnię
• demonstruje mechanizm
modulacji głosu
21.
Mechanizm wymiany
gazowej
• wymienia narządy biorące
udział w procesie wentylacji
• demonstruje na sobie
mechanizm wdechu
i wydechu
• wskazuje różnice w ruchach
• wyróżnia mechanizm
klatki piersiowej i przepony
wentylacji i oddychania
podczas wdechu i wydechu
komórkowego
• przedstawia rolę krwi
• wyjaśnia zależność między
w transporcie gazów
ilością oddechów a wysiłkiem
oddechowych
• opisuje dyfuzję O2 i CO2
• oblicza ilość wdechów
zachodzącą w pęcherzykach
i wydechów przed i po wysiłku płucnych
• interpretuje wyniki
doświadczenia na wykrywanie
CO2 w powietrzu
wydychanym
• analizuje proces wymiany
gazowej w płucach i tkankach
22.
Oddychanie
wewnątrzkomórkowe
• definiuje mitochondrium jako
miejsce oddychania
wewnątrzkomórkowego
• wskazuje ATP jako nośnik
energii
• zapisuje słownie równanie
reakcji chemicznej ilustrujące
utlenianie glukozy
• omawia zawartość gazów
w powietrzu wdychanym
i wydychanym
• opisuje zależność między
ilością mitochondriów a
zapotrzebowaniem narządów
na energię
• przedstawia graficznie
zawartość gazów w powietrzu
wdychanym i wydychanym
• określa znaczenie oddychania
• zapisuje utlenianie glukozy
równaniem reakcji chemicznej
• omawia rolę ATP w procesie
utleniania biologicznego
VI. Układ wydalniczy
VII. Regulacja nerwowo-hormonalna
23.
Higiena i choroby
układu oddechowego
• definiuje kichanie i kaszel
jako reakcje obronne
organizmu
• wymienia kilka chorób układu
oddechowego
• wskazuje źródła infekcji
górnych i dolnych dróg
układu oddechowego
• określa sposoby zapobiegania
chorobom układu
oddechowego
• opisuje przyczyny astmy
• omawia zasady postępowania
w przypadku utraty oddechu
• podaje objawy wybranych
chorób układu oddechowego
wdychaniem powietrza przez
nos a profilaktyką chorób
układu oddechowego
skażeniem środowiska
a zachorowalnością na astmę
• demonstruje zasady udzielania
pierwszej pomocy
w przypadku zatrzymania
oddechu
24.
Budowa i działanie
układu wydalniczego
• wymienia przykłady
substancji, które są wydalane
przez organizm człowieka
powstawania moczu
pierwotnego na modelu lub
ilustracji
• wyjaśnia pojęcia „wydalanie”
i „defekacja”
• wymienia drogi wydalania
zbędnych produktów
przemiany materii
• porównuje wydalanie
i defekację
• omawia na podstawie
ilustracji proces powstawania
moczu
• rozpoznaje na modelu lub
materiale świeżym warstwy
budujące nerkę
• omawia rolę układu
wydalniczego w utrzymaniu
homeostazy organizmu
25.
Higiena układu wydalniczego
wydalniczego
• określa dzienne
zapotrzebowanie organizmu
człowieka na wodę
regularnego opróżniania
pęcherza moczowego
• omawia na ilustracji przebieg
dializy
• uzasadnia konieczność picia
dużych ilości wody podczas
leczenia schorzeń nerek
• ocenia rolę dializy
w ratowaniu życia
26.
Układ hormonalny
• wymienia gruczoły dokrewne
i wydzielane przez nie
hormony
położenie najważniejszych
gruczołów dokrewnych
• klasyfikuje gruczoły na
wydzielania zewnętrznego
i wewnętrznego
• wyjaśnia pojęcie „gruczoł
dokrewny”
• wyjaśnia, czym są hormony
• określa cechy hormonów
• przyporządkowuje nazwy
gruczołów do wytwarzanych
przez nie hormonów
• przedstawia biologiczną rolę:
hormonu wzrostu, tyroksyny,
insuliny, adrenaliny,
testosteronu, estrogenów
• omawia znaczenie swoistego
działania hormonów
27.
Działanie układu
hormonalnego
• wymienia skutki nadmiaru i
niedoboru hormonu wzrostu
• wyjaśnia pojęcie „równowaga
hormonalna”
• podaje przyczyny cukrzycy
• omawia antagonistyczne
działanie hormonów insuliny
i glukagonu
• interpretuje skutki nadmiaru
i niedoboru hormonów
• uzasadnia związek niedoboru
insuliny z cukrzycą
28.
Budowa i rola
układu nerwowego
• wymienia funkcje układu
nerwowego
ośrodkowego układu
nerwowego i obwodowego
układu nerwowego
• rozpoznaje na ilustracji
ośrodkowy i obwodowy układ
nerwowy
• opisuje elementy budowy
komórki nerwowej
• wskazuje przebieg bodźca
nerwowego na ilustracji
neuronu
• wyróżnia somatyczny
i autonomiczny układ
nerwowy
• opisuje funkcje układu
nerwowego
• porównuje działanie układu
nerwowego i hormonalnego
komórki nerwowej z pełnioną
funkcją
• omawia działanie
ośrodkowego i obwodowego
• tłumaczy rolę regulacji
nerwowo-hormonalnej
w utrzymaniu homeostazy
synapsy
somatycznego
i autonomicznego układu
nerwowego
VIII. Narządy zmysłów
układu nerwowego
• porównuje funkcje
współczulnej
i przywspółczulnej części
autonomicznego układu
nerwowego
29.
Ośrodkowy
układ nerwowy
najważniejsze elementy
mózgowia
• wymienia mózgowie i rdzeń
kręgowy jako narządy
nerwowego
• określa mózgowie jako
jednostkę nadrzędną
w stosunku do pozostałych
części układu nerwowego
• wskazuje elementy budowy
rdzenia kręgowego na
ilustracji
• opisuje budowę rdzenia
kręgowego
• objaśnia na ilustracji budowę
mózgowia
• uzasadnia nadrzędną funkcję
mózgowia w stosunku do
pozostałych części układu
nerwowego
30.
Obwodowy układ
nerwowy. Odruchy
• wymienia rodzaje nerwów
obwodowych
• podaje po trzy przykłady
odruchów warunkowych
i bezwarunkowych
• wyróżnia włókna czuciowe
i ruchowe
• opisuje na ilustracji drogę
impulsu nerwowego w łuku
odruchowym
• odróżnia odruchy warunkowe
i bezwarunkowe
• dowodzi znaczenia odruchów
w życiu człowieka
• przedstawia rolę odruchów
warunkowych w uczeniu się
31.
Choroby i higiena
układu nerwowego
powodujące stres
• podaje przykłady trzech
chorób spowodowanych
stresem
• wymienia sposoby radzenia
sobie ze stresem
• wymienia przykłady chorób
układu nerwowego
• przyporządkowuje chorobom
układu nerwowego
charakterystyczne objawy
• wyjaśnia różnice między
odruchem warunkowym
a bezwarunkowym
• charakteryzuje odruchy
warunkowe i bezwarunkowe
• przedstawia graficznie drogę
odruchowym
• wyjaśnia dodatni i ujemny
wpływ stresu na
funkcjonowanie organizmu
• opisuje przyczyny nerwic
• rozpoznaje cechy depresji
32.
Budowa i działanie
narządu wzroku
Ucho – narząd słuchu
i równowagi
• opisuje funkcje elementów
• określa funkcje aparatu
aparatu ochronnego oka
ochronnego i gałki ocznej
• wyjaśnia pojęcie „akomodacja” • wykazuje związek budowy
• omawia znaczenie adaptacji
elementów oka z pełnionymi
oka
przez nie funkcjami
• opisuje drogę światła w oku
• wskazuje lokalizację
receptorów wzroku
• ilustruje za pomocą prostego
rysunku drogę światła w oku
• wyróżnia ucho zewnętrzne,
środkowe i wewnętrzne
poszczególnych elementów
• omawia powstawanie obrazu
na siatkówce
wykazujące reakcje tęczówki
na różne natężenie światła
33.
• omawia znaczenie zmysłów
w życiu człowieka
• rozróżnia w narządzie wzroku
aparat ochronny i gałkę oczną
• wymienia elementy stanowiące
aparat ochronny oka
elementy budowy oka
budowy oka
elementy budowy ucha
układu nerwowego
• analizuje związek pomiędzy
prawidłowym wysypianiem
się a funkcjonowaniem
organizmu. W szczególności
omawia wpływ snu na
procesy uczenia się
i zapamiętywania oraz na
odporność organizmu
odbierania i rozpoznawania
IX. Rozmnażanie i rozwój człowieka
• wymienia funkcje
ucha
• wskazuje położenie narządu
równowagi
ucha
• omawia funkcje ucha
zewnętrznego, środkowego
i wewnętrznego
dźwięków
receptorów słuchu
i równowagi
• wyjaśnia zasadę działania
narządu równowagi
34.
Higiena oka i ucha
• wymienia wady wzroku
• omawia przyczyny
powstawania wad wzroku
• omawia zasady higieny oczu
• wymienia choroby oczu i uszu
• rozpoznaje krótkowzroczność
i dalekowzroczność na
ilustracji
• definiuje hałas jako czynnik
powodujący głuchotę
• charakteryzuje wady wzroku
daltonizm i astygmatyzm
• charakteryzuje choroby oczu
• omawia sposób korygowania
wad wzroku
• rozróżnia rodzaje soczewek
korygujących wady wzroku
• analizuje, w jaki sposób
nadmierny hałas może
spowodować uszkodzenie
słuchu
35.
Zmysł powonienia, smaku i
dotyku
• przedstawia rolę zmysłu
smaku, powonienia i dotyku
• wskazuje rozmieszczenie
receptorów dotyku, smaku
i powonienia
• wymienia podstawowe smaki
• wylicza bodźce odbierane
przez skórę
• opisuje kubki smakowe jako
właściwy narząd smaku
• wskazuje miejsce położenia
kubków smakowych
• uzasadnia, że skóra jest
narządem dotyku
• analizuje znaczenie wolnych
zakończeń nerwowych
w skórze
36.
Męski układ
rozrodczy
• wymienia męskie narządy
rozrodcze i ich funkcje
• wymienia męskie cechy
płciowe
• wskazuje na ilustracji narządy
męskiego układu rozrodczego
• rysuje schematycznie i opisuje
plemnika
• omawia proces powstawania
nasienia
• określa funkcję testosteronu
• charakteryzuje męskie
pierwszo-, drugoi trzeciorzędowe cechy
płciowe
• uzasadnia, że główka
plemnika jest właściwą
gametą męską
produkcją hormonów
płciowych a zmianami
zachodzącymi w ciele
mężczyzny
37.
Żeński układ
rozrodczy
• wymienia wewnętrzne
narządy rozrodcze
wewnętrzne narządy
żeńskiego układu rozrodczego
• wylicza zewnętrzne żeńskie
narządy płciowe
• opisuje funkcje żeńskiego
układu rozrodczego
• charakteryzuje żeńskie
płciowe
• opisuje funkcje wewnętrznych
narządów rozrodczych
• tworzy w dowolnej formie
prezentację na temat
dojrzewania
komórki jajowej z pełnioną
przez nią funkcją
38.
Funkcjonowanie żeńskiego
układu rozrodczego
• wymienia żeńskie hormony
płciowe
• wymienia kolejne fazy cyklu
miesiączkowego
• wskazuje w cyklu
miesiączkowym dni płodne
i niepłodne
• definiuje jajnik jako miejsce
powstawania komórki jajowej
• interpretuje ilustracje
przebiegu
cyklu miesiączkowego
• omawia zmiany hormonalne i
zmiany w macicy zachodzące
w trakcie cyklu
miesiączkowym
• analizuje rolę ciałka żółtego
Higiena układu rozrodczego.
Planowanie rodziny
rozrodczego
• wymienia naturalne i sztuczne
metody planowania rodziny
• wskazuje kontakty płciowe
jako potencjalne źródło
zakażenia układu rozrodczego
źródła zakażenia
• wyjaśnia różnicę między
nosicielstwem HIV a chorobą
AIDS
• wymienia drogi zakażenia
wirusami HIV, HBV i HCV
oraz HPV oraz omawia
zasady profilaktyki chorób
wywoływanych przez te
wirusy
• przedstawia podstawowe
przenoszonych drogą płciową
regularnych wizyt
u ginekologa
ich charakterystyczne objawy
• porównuje naturalne
i sztuczne metody planowania
rodziny
• wymienia zachowania mogące
prowadzić do zakażenia HIV
• ocenia naturalne i sztuczne
metody antykoncepcji
• przewiduje indywidualne
i społeczne skutki zakażenia
oraz HPV
40.
Rozwój człowieka od poczęcia
do narodzin
• wymienia nazwy błon
płodowych
• podaje, jak długo trwa rozwój
płodowy
• porządkuje etapy rozwoju
zarodka od zapłodnienia do
zagnieżdżenia
• wyjaśnia pojęcie
„zapłodnienie”
• charakteryzuje funkcje błon
płodowych
• charakteryzuje okres rozwoju
płodowego
• analizuje funkcje łożyska
41.
Ciąża i poród
• wymienia zmiany zachodzące
w organizmie kobiety podczas
ciąży
• omawia zasady higieny
zalecane dla kobiet ciężarnych
• podaje czas trwania ciąży
• omawia wpływ różnych
czynników na prawidłowy
rozwój zarodka i płodu
• wyjaśnia przyczyny zmian
zachodzących w organizmie
kobiety podczas ciąży
• charakteryzuje etapy porodu
przestrzegania zasad higieny
przez kobiety w ciąży
• omawia mechanizm
powstawania ciąży
pojedynczej i mnogiej
42.
Okresy rozwojowe człowieka
• wylicza etapy życia człowieka
• wymienia rodzaje dojrzałości
• wymienia różnice w tempie
dojrzewania dziewcząt
i chłopców
• określa zmiany rozwojowe
u swoich rówieśników
• opisuje objawy starzenia się
organizmu
• charakteryzuje wskazane
okresy rozwojowe
• przedstawia cechy i przebieg
fizycznego, psychicznego
i społecznego dojrzewania
człowieka
• analizuje różnice między
przekwitaniem a starością
• przyporządkowuje okresom
rozwojowym zmiany
zachodzące w organizmie
43.
Zdrowie fizyczne,
psychiczne i społeczne
• omawia wpływ trybu życia na
stan zdrowia
• opisuje zdrowie fizyczne,
• podaje przykłady wpływu
środowiska na życie i zdrowie
ludzi
• charakteryzuje czynniki
wpływające na zdrowie
• przedstawia znaczenie pojęć
„zdrowie” i „choroba”
• rozróżnia zdrowie fizyczne,
• wykazuje wpływ środowiska
życia na zdrowie
X.
Zdrowie
a
cywilizac
ja
39.
aktywności fizycznej dla
prawidłowego
funkcjonowania organizmu
44.
Choroby zakaźne
i cywilizacyjne
chorób zakaźnych i czynniki,
które je wywołują
• wymienia choroby
cywilizacyjne
• wymienia najczęstsze
przyczyny nowotworów
nowotworowych
• klasyfikuje podaną chorobę do
grupy chorób cywilizacyjnych
lub zakaźnych
• omawia znaczenie szczepień
ochronnych
• wskazuje alergie jako skutek
zanieczyszczenia środowiska
• wskazuje metody
zapobiegania chorobom
cywilizacyjnym
choroby człowieka
wywoływane przez wirusy,
bakterie, protisty i pasożyty
zwierzęce oraz przedstawia
zasady profilaktyki tych
chorób
• podaje kryterium podziału na
choroby zakaźne
i cywilizacyjne
• podaje przykłady szczepień
obowiązkowych
i nieobowiązkowych
• wyjaśnia przyczyny
powstawania chorób
społecznych
• oblicza własne BMI
• dowodzi, że stres jest
przyczyną chorób
cywilizacyjnych
• uzasadnia, że nerwice są
chorobami cywilizacyjnymi
okresowego wykonywania
podstawowych badań
kontrolnych
• wyjaśnia, dlaczego nie należy
bez wyraźnej potrzeby
przyjmować leków
ogólnodostępnych oraz
dlaczego antybiotyki i inne
leki należy stosować zgodnie
z zaleceniami lekarza
45.
Uzależnienia
• podaje przykłady używek
wpływ na zdrowie człowieka
niektórych substancji
psychoaktywnych oraz
nadużywania kofeiny
i niektórych leków (zwłaszcza
oddziałujących na psychikę)
• opisuje MONAR jako
miejsce, gdzie można uzyskać
pomoc w leczeniu uzależnień
• opisuje wpływ palenia tytoniu
na zdrowie
• omawia skutki działania
alkoholu na funkcjonowanie
organizmu
powstawania uzależnień
• wyjaśnia znaczenie
profilaktyki uzależnień
• wyjaśnia, jak uniknąć
uzależnień
przyjmowaniem używek
a powstawaniem nałogu
• wykonuje w dowolnej formie
prezentację na temat
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy III gimnazjum oparte na „Programie nauczania biologii Puls życia”
autorstwa Anny Zdziennickiej
Dzia Lp.
Tema
ł
t
progra
1.
Czym
jest
mu
genetyka?
dopuszczający
Uczeń:
• wymienia cechy gatunkowe i
indywidualne podanych
organizmów
• wyjaśnia, że jego podobieństwo
do rodziców jest wynikiem
dziedziczenia cech
2.
I. Genetyka
Nośnik
informacji
genetycznej –
DNA
3.
Przekazywanie
materiału
4. genetycznego
5. Odczytywanie
informacji
genetycznej
• wskazuje miejsca
występowania DNA
• wylicza elementy budujące
DNA
• określa rolę DNA jako
nośnika informacji
genetycznej
dostateczny
Uczeń:
• definiuje pojęcia „genetyka”
oraz „zmienność
organizmów”
• rozpoznaje cechy
dziedziczne
i niedziedziczne
• omawia zastosowania
genetyki w różnych
dziedzinach: medycynie,
kryminalistyce, rolnictwie,
archeologii
• uzasadnia występowanie
zmienności wśród ludzi
• przedstawia budowę
nukleotydu
• wymienia nazwy zasad
azotowych
• wyjaśnia regułę
komplementarności zasad
• definiuje pojęcia: „gen” i
„genom”
• wymienia nazwy
• przedstawia budowę
poszczególnych podziałów
chromosomu
komórkowych
• definiuje pojęcie „kariotyp”
• podaje liczbę chromosomów w • omawia proces replikacji
komórkach somatycznych i
• porównuje budowę DNA z
budową RNA
płciowych człowieka
• rozpoznaje na modelu lub
ilustracji DNA
zachodzenia mitozy
i RNA
i mejozy w organizmie
człowieka
Dziedziczenie
Poziom
wymagań
• definiuje pojęcia:
Uczeń:
Uczeń:
• wskazuje różnice
• dowodzi, że cechy
między cechami
organizmów kształtują
gatunkowymi a
się dzięki materiałowi
indywidualnymi
genetycznemu oraz są
oraz podaje przykłady
wynikiem wpływu
tych cech
środowiska
• wyjaśnia, z czego wynika
• wykonuje portfolio
podobieństwo organizmów
ukazujące jego
potomnych do rodzicielskich
podobieństwo do dziadków
w wypadku rozmnażania
i rodziców
płciowego
i bezpłciowego
• wymienia źródła cech
dziedzicznych
• przedstawia graficznie regułę
i niedziedzicznych oraz
komplementarności zasad
podaje przykłady tych cech
azotowych
dobry
• wykazuje konieczność
związania DNA
przez białka i powstania
chromatyny
w jądrze komórkowym
• wyjaśnia, z czego wynika
komplementarność zasad
• określa różnice
między genem
a genomem
• omawia przebieg mitozy i
mejozy
• omawia różnice między
• wykonuje model DNA
zachodzenia procesu
replikacji DNA przed
podziałem komórki
rekombinacji
genetycznej
• planuje i wykonuje
dowolną techniką model
podziału komórki
I. Genetyka
Dzia Lp.
Tema
ł
t
progra
6. Dziedziczeni
mu
e płci u
człowieka
dopuszczający
Uczeń:
• podaje liczbę chromosomów
występujących
w komórce diploidalnej
człowieka
7.
• rozpoznaje kariogram
człowieka
Mechanizm
• wskazuje na kariogramie
dziedziczenia cech
człowieka chromosomy
u człowieka
płci
8.
Mutacje
II. Ewolucja życia
9. Ewolucja i jej
dowody
• wymienia cztery główne
grupy krwi występujące
u ludzi
• określa konsekwencje
wystąpienia konfliktu
serologicznego
• definiuje pojęcie „ewolucja”
• wymienia dowody ewolucji
• wskazuje przykłady
• narządów
wyjaśnia pojęcie
„mutacja”
szczątkowych
w
• wylicza czynniki mutagenne
organizmie człowieka
10.
Mechanizmy
ewolucji
• omawia ideę walki o byt
Poziom
wymagań
dostateczny
dobry
Uczeń:
Uczeń:
• wyjaśnia zasadę dziedziczenia • wyjaśnia mechanizm
płci
ujawniania się cech
recesywnych sprzężonych z
dziedzicznych sprzężonych
płcią
z płcią
• wykonuje krzyżówkę
• określa cechy chromosomów
genetyczną dotyczącą
XiY
dziedziczenia hemofilii
oraz daltonizmu
• rozpoznaje grupy krwi na
podstawie zapisu
• ustala grupy krwi dzieci,
genotypów osób
znając grupy krwi ich
• omawia sposób dziedziczenia
rodziców
grup krwi
• wykonuje krzyżówkę
• omawia sposób dziedziczenia
czynnika Rh
dziedziczenia grup krwi
• wymienia przykłady cech
•
określa możliwość
zależnych od wielu genów
• wystąpienia
klasyfikuje dowody
ewolucji
konfliktu
oraz od środowiska
• rozpoznaje
rodzaje
różnych rodzajów
serologicznego
• wyjaśnia, w jaki sposób
skamieniałości
skamieniałości
środowisko wpływa na
• rozpoznaje ogniwa pośrednie
• omawia etapy powstawania
rozwój osobowości
• wskazuje u form pośrednich
skamieniałości
• uzasadnia, że mutacje są
cechy dwóch różnych grup
•• definiuje
rozróżnia pojęcie
mutacje„relikt”
podstawowym czynnikiem
systematycznych
• genowe
wymienia przykłady reliktów
zmienności organizmów
• omawia przykłady
• idefiniuje
pojęcia: „struktury
chromosomowe
homologiczne”,
potwierdzające jedność
• omawia skutki
wybranych chorób
„struktury analogiczne”,
budowy i funkcjonowania
wybranych
mutacji
genetycznych
„konwergencja”
organizmów
• genowych
wymienia przykłady struktur
• homologicznych
wymienia przykłady
chorób
człowieka
i analogicznych
• określa rolę doboru
warunkowanych mutacjami
naturalnego
• genowymi
omawia główne założenia
w powstawaniu nowych
teorii
ewolucji
(mukowiscydoza)
i
gatunków
Darwina
chromosomowymi (zespół
• omawia różnice
• definiuje pojęcie „endemit”
Downa)
pomiędzy doborem
Uczeń:
• interpretuje krzyżówkę
dziedziczenia hemofilii
oraz daltonizmu
• ocenia znaczenie
poznania budowy
ludzkiego DNA
• ocenia wpływ
środowiska na
kształtowanie się
cech
• przewiduje wpływ
prowadzenia
określonego trybu
życia
na powstawanie chorób
• określa warunki
genetycznych
powstawania
skamieniałości
• przedstawia w formie
• graficznej
dowodzi znaczenia
mutacji
etapy
w
przystosowaniu
powstawania
organizmów
skamieniałości
zmieniającego
się
• do
ocenia
rolę struktur
środowiska
homologicznych
• iocenia
znaczeniejako
badań
analogicznych
prenatalnych
dowodów ewolucji
dla człowieka
• wyjaśnia, w jaki sposób
izolacja geograficzna
prowadzi do powstawania
nowych gatunków
• omawia współczesne
20 Wymagania edukacyjne
II. Ewolucja
życia
Dzia Lp.
Tema
ł
t
progra
11. Pochodzenie
mu
człowieka
dopuszczający
Uczeń:
organizmów należących
do rzędu naczelnych
• określa na przykładzie
szympansa różnice pomiędzy
12. Czym zajmuje się • człowiekiem
wyjaśnia, czym
zajmuje się
a innymi
ekologia
ekologia?
naczelnymi
• wymienia cechy człowieka
ograniczające
rozumnego
występowanie gatunków
w różnych środowiskach
III. Ekologia
13. Cechy populacji
14. Konkurencja
15. Roślinożerność
Poziom
wymagań
dostateczny
Uczeń:
• wskazuje na mapie
miejsce, w którym
rozpoczęła się ewolucja
naczelnych
• wymienia cechy człowieka,
• które
wskazuje
w terenie siedlisko
pozwalają
przykładowego gatunku
zaklasyfikować
go do
• poszczególnych
definiuje pojęciejednostek
„nisza
ekologiczna”
systematycznych
• określa wpływ wybranych
• wskazuje u człowieka
czynników
cechy wspólne
środowiska
na
z innymi naczelnymi
funkcjonowanie
organizmu
• odczytuje z wykresu dane
dotyczące zakresu
tolerancji
• definiuje pojęcia: „populacja”, • określa właściwości
„gatunek”
środowiska wodnego
• wymienia cechy populacji
• porównuje warunki
życia w wodzie i na
wpływające na liczebność
lądzie
populacji
• określa przyczyny migracji
• wymienia typy
• omawia zmiany liczebności
rozmieszczenia osobników
populacji
w populacji
• ilustruje różne typy
rozmieszczenia osobników w
zwierząt żyjących w
populacji i podaje przykłady
stadzie
gatunków rozmieszczonych w
dany sposób
• określa wady i zalety
• wylicza zależności
różnych typów
międzygatunkowe
dobry
Uczeń:
• opisuje przebieg ewolucji
człowieka
• porównuje różne formy
człowiekowatych
Uczeń:
• określa stanowisko
systematyczne
człowieka
• wymienia czynniki, które
miały wpływ
• na
rozróżnia
siedlisko
i niszę
• interpretuje wykres
ewolucję
człowieka
ekologiczną
przedstawiający zakres
• omawia na przykładzie
tolerancji ekologicznej
wpływ środowiska na wygląd danego gatunku
organizmu
sprawdzające wpływ
ekologią
wybranych czynników
a ochroną przyrody i ochroną
na funkcjonowanie
środowiska
organizmu
• wykazuje zależność
między cechami
środowiska a
występującymi w nim
• odnajduje w terenie
organizmami
populacje różnych
gatunków
• określa wpływ migracji na
• oblicza zagęszczenie
zagęszczenie
populacji, mając dane
i liczebność populacji
dotyczące liczebności
• wyjaśnia, jaki jest
populacji
związek wędrówek
i zajmowanej przez nią
zwierząt z porami roku
powierzchni
• opisuje wpływ hierarchii
• przewiduje losy populacji
panującej
na podstawie jej struktury
w stadzie na życie
wiekowej
poszczególnych jego
Dzia Lp.
Tema
ł
t
progra
16.
Drapieżnictwo
mu
dopuszczający
Uczeń:
drapieżników i ich ofiar
• omawia przystosowania
organizmów do
drapieżnictwa
III. Ekologia
17. Pasożytnictwo
18. Nieantagonist
yczne
zależności
między
gatunkami
19.
Struktura
ekosystemu i
jego
20. funkcjonowanie
Materia i
energia w
ekosystemie
pasożytów zewnętrznych
i wewnętrznych
• wylicza nieantagonistyczne
zależności
międzygatunkowe
oragizmów, które łączy
zależność nieantagonistyczna
Poziom
wymagań
dostateczny
Uczeń:
• wyjaśnia na wybranych
przykładach,
na czym polega
drapieżnictwo
• wymienia
charakterystyczne cechy
drapieżnika i jego ofiary
• wymienia przykłady roślin
drapieżnych
pasożytnictwo
• klasyfikuje pasożyty na
zewnętrzne i wewnętrzne
pasożytnictwa u roślin
współpracy między
gatunkami
• definiuje pojęcia:
„mutualizm”,
• wymienia pięć przykładowych
„komensalizm”
ekosystemów
• omawia budowę
• przedstawia składniki biotopu i
korzeni roślin
biocenozy
• rozróżnia ekosystemy sztuczne motylkowatych
i naturalne
• wymienia piętra lasu
• wskazuje w terenie biotop i
biocenozę
wybranego ekosystemu
równowaga dynamiczna
• wymienia nazwy
dobry
Ucze
ń:
• omawia różne strategie
polowań stosowanych
przez drapieżniki
• opisuje sposoby obrony
organizmów przed
drapieżnikami
• określa rolę drapieżników
w przyrodzie jako
regulatorów liczebności
ofiar
• omawia przystosowania
roślin drapieżnych do
zdobywania pokarmu
• charakteryzuje
przystosowania
organizmów do
pasożytniczego trybu
życi
a
komensalizmem
a mutualizmem
• charakteryzuje role
grzyba i glonu w plesze
porostu
• charakteryzuje relację
międzygatunkową między
rośliną motylkową a
bakteriami brodawkowymi
Uczeń:
• wykazuje zależności
między liczebnością
populacji drapieżnika
a liczebnością populacji jego
ofiary
pasożytnictwa
w regulacji zagęszczenia
populacji ofiar
występowania dodatnich
relacji między
organizmami różnych
gatunków
• ocenia znaczenie bakterii
azotowych występujących
w glebie
• wyjaśnia znaczenie wiedzy
o mikoryzie
dla grzybiarzy
warunkami,
w których powstał dany las
a jego strukturą piętrową
• omawia czynniki, które
zakłócają równowagę
IV. Człowiek i środowisko
III. Ekologia
Dzia Lp.
Tema
ł
t
progra
21. Różnorod
mu
ność
biologiczn
a
dopuszczający
Uczeń:
• wylicza czynniki
wpływające na stan
ekosystemów
• wymienia poziomy
różnorodności
biologicznej
22. Zanieczyszczenie • wymienia czynniki
i ochrona
wpływające na
atmosfery
zanieczyszczenie
atmosfery
• wskazuje źródła
zanieczyszczenia
powietrza w najbliższej
23.
okolicy
Wpływ człowieka
na stan czystości
wód
24.
Zagrożenia i
ochrona gleb
25.
Ochrona
środowiska na
co dzień
• wymienia źródła
zanieczyszczenia wód
słodkich
• wylicza klasy czystości wód
• wymienia przyczyny
zanieczyszczeń wód słonych
• wymienia funkcje gleby w
ekosystemie
• wylicza czynniki wpływające
na degradację
gleby
czynników prowadzących
do wyjałowienia gleby
Poziom
dostateczn wymagań
dobry
y
Uczeń:
Uczeń:
• definiuje termin
„różnorodność biologiczna”
działalności człowieka
przyczyniającej się do
spadku różnorodności
• biologicznej
podaje przykłady naturalnych i
• powstałych
wyjaśnia różnice pomiędzy
w wyniku działalności ludzi
dwoma poziomami
zanieczyszczeń
atmosfery
różnorodności biologicznej
• omawia wpływ
kwaśnych opadów
zachowania
na
środowisko
różnorodności
• omawia warunki tworzenia
biologicznej
się kwaśnych opadów,
dziury ozonowej i smogu
• omawia przyczyny ocieplania
się klimatu
• wskazuje działalność
człowieka jako przyczynę
spadku różnorodności
biologicznej
• charakteryzuje poziomy
• analizuje czynniki
• porównuje poziomy
wpływające
różnorodności
na zanieczyszczenie
biologicznej
atmosfery
• klasyfikuje
zanieczyszczenia atmosfery
na naturalne i powstałe w
wyniku działalności ludzi
• wykazuje wpływ spalania
surowców naturalnych na
stan atmosfery
• wyjaśnia rolę porostów
w ocenie czystości
powietrza
• podaje metody oczyszczania
wód
• omawia sposoby ochrony wód • określa sposób
wykorzystania wody w
• charakteryzuje metody
zależności od klasy jej
oczyszczania ścieków
czystości
stosowane w
• wyjaśnia wpływ zakwitów
nowoczesnych
na stan wód
oczyszczalniach
• opisuje metody
oczyszczania wód
• wyjaśnia, dlaczego próchnica
jest ważnym elementem gleby
• omawia metody rekultywacji • uzasadnia, że gleba ma duże
gleby
znaczenie
dla prawidłowego
Uczeń:
osuszania obszarów
podmokłych
• przeprowadza badanie stanu
powietrza swojej okolicy za
pomocą skali porostowej
• dowodzi związku rozwoju
gospodarki
na świecie z globalnym
ociepleniem
• przewiduje skutki globalnego
ocieplenia
• ocenia znaczenie regulacji
rzek
• analizuje i komentuje stan
czystości rzek w Polsce na
podstawie wykresu
• wykazuje związek między
zanieczyszczeniem
powietrza a
zanieczyszczeniem wód
gruntowych
• dowodzi, że wypalanie
łąk i pól jest szkodliwe
dla gleby
• planuje sposoby
Przedmiotowy system oceniania z biologii dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną klasy I gimnazjum oparty na programie nauczania biologii „Ciekawa
biologia” autorstwa –praca zbiorowa pod redakcją Wawrzyńca Kofty
Część 1
Nr i temat lekcji
Uczeń:
Uczeń:
ocena dostateczna
ocena dobra
ocena bardzo dobra
Dział I – Powitanie biologii
1. Historia
i współczesność
biologii
 wymienia nazwy dziedzin
biologii,
 Podaje zakres badań pięciu
dziedzin biologii
 wskazuje ważne etapy
w rozwoju biologii jako
nauki.
najnowszych odkryć biologii
i medycyny dla ludzkości
2. Źródła wiedzy
biologicznej
 określa podstawowe zasady
prowadzenia doświadczeń,
 Wskazuje kolejne etapy
doświadczenia
potwierdzającego np. że
roślinom do życia niezbędne
jest światło
 wskazuje etapy planowania
doświadczeń zgodnie
z zasadami,
 proponuje proste
doświadczenie sprawdzające
podaną przez siebie hipotezę.
 . podaje znaczenie
podstawowych pojęć
związanych z tworzeniem
wiedzy biologicznej:
problem badawczy, hipoteza,
próba kontrolna, próba
doświadczalna.
3. Obserwacje
organizmów
 nazywa obiekty, które mogą
być przedmiotem
obserwacji,
 Wskazuje przyrządy
umożliwiające obserwację
wybranych obiektów
przyrodniczych.
 określa kolejne czynności
podczas obserwacji
z użyciem lupy, mikroskopu,
binokularu.
 . przedstawia zasady
przygotowywania preparatu
mikroskopowego
4. Budowa
komórek
 wyjaśnia, czym jest
komórka,
 podaje przykłady komórek
budujących organizmy.
 rozpoznaje na rysunkach
i schematach oraz nazywa
 podaje funkcje
podstawowych organelli.
 Wskazuje różnice między
komórką roślinną a
bakteryjną.
Nr i temat lekcji
Uczeń:
Uczeń:
ocena dostateczna
ocena dobra
ocena bardzo dobra
5. Pięć królestw
organizmów
 wymienia nazwy królestw
organizmów.
cechy organizmów
zaliczanych do zwierząt i
bakterii.
 Podaje cechy
charakterystyczne
organizmów zaliczanych do
roślin i grzybów.
 Podaje charakterystyczne
cechy organizmów
zaliczanych do protistów.
6. Czynności
życiowe
organizmów
życiowe organizmów,
 wskazuje, że organizmy
są zbudowane z komórek.
 definiuje odżywianie się.
 Definiuje oddychanie i
wydalanie.
 uzasadnia sześcioma
argumentami, że dany
organizm jest żywy.
7. Sposoby
odżywiania się
organizmów
odżywianie się,
 nazywa sposób odżywiania
organizmów.
 wykazuje różnice między
odżywianiem się
samożywnym
i cudzożywnym.
 opisuje przebieg procesu
fotosyntezy.
 opisuje różnorodność
sposobów odżywiania się
wśród organizmów
cudzożywnych, z podaniem
odpowiednich przykładów.
 Dział III – Od wirusów do glonów
8. Wirusy
 wskazuje, że wirusy nie
mają budowy komórkowej,
 wymienia choroby
człowieka wywoływane
przez wirusy.
cechy wirusów.
 uzasadnia nieskuteczność
leczenia chorób wirusowych
antybiotykami.
 Podaje choroby, przeciwko,
którym można się szczepić
 Podaje nazwy chorób
wirusowych zwierząt
9. Bakterie
 wskazuje środowiska życia
bakterii.
 określa rolę bakterii
człowieka.
bakterii.
 uzasadnia ważną rolę
bakterii jako organizmów
rozkładających martwą
materię organiczną.
Nr i temat lekcji
Uczeń:
Uczeń:
ocena dostateczna
ocena dobra
ocena bardzo dobra
10. Protisty
 wymienia główne grupy
organizmów zaliczanych
do królestwa protistów,
i podaje nazwy
przedstawicieli głównych
grup protistów.
 wskazuje na schemacie
i nazywa organelle
komórkowe eugleny
zielonej oraz określa
środowisko jej życia
 opisuje cechy budowy
organizmów, na podstawie
których zostały one
zaliczone do poszczególnych
grup królestwa protistów,
 charakteryzuje protisty
chorobotwórcze.
11. Grzyby
i porosty
cechy grzybów,
 określa, czym jest porost.
 Opisuje budowę grzybów
kapeluszowych
grzybów.
 uzasadnia możliwość
wykorzystania skali
porostowej do określenia
stopnia skażenia środowiska.
12. Rola grzybów
w przyrodzie
 podaje, przy użyciu atlasów
i kluczy, przykłady grzybów
jadalnych, trujących
i niejadalnych.
 podaje sposoby odżywiania
się grzybów,
 określa rolę grzybów
pleśniowych i drożdży dla
człowieka,
 opisuje rolę grzybów
w rozkładzie materii
organicznej,
 charakteryzuje grzyby jako
pasożyty.
 nazywa różne formy
współżycia grzybów
z innymi organizmami
i podaje odpowiednie
przykłady.
 Określa środowisko życia
glonów oraz ich budowę
glonów.
 Wyjaśnia pojęcie plecha.
13. Glony
 podaje znaczenie glonów
człowieka.
 Dział IV – Świat roślin
14. Najstarsze
rośliny lądowe
 podaje przykłady roślin
zarodnikowych,
 określa znaczenie roślin
zarodnikowych
w przyrodzie.
 Opisuje budowę mchów i
paproci
 opisuje charakterystyczne
cechy skrzypów i widłaków.
 wskazuje cechy różniące
mszaki, paprocie, skrzypy
i widłaki.
Nr i temat lekcji
Uczeń:
Uczeń:
ocena dostateczna
ocena dobra
15. Rośliny
nagozalążkowe
 na wybranym okazie rośliny
nagonasiennej rozpoznaje
podstawowe organy,
pospolite rośliny
nagozalążkowe.
 Przedstawia przystosowanie
tych roślin do trudnych
warunków klimatycznych
 Opisuje budowę kwiatów
męskich i żeńskich sosny
 Wyjaśnia pojęcia zapylenie i
zapłodnienie, nasienie i
zarodek
 opisuje rolę
nagozalążkowych
w gospodarce i życiu
codziennym.
16. Rośliny
okrytozalążkowe.
Cykl życiowy
 wskazuje części kwiatu
rośliny okrytozalążkowej,
pospolite rośliny
okrytozalążkowe
 określa rolę kwiatu
w rozmnażaniu roślin
okrytozalążkowych;
 . wskazuje na podstawowe
różnice w budowie kwiatów
owado- i wiatropylnych
 opisuje budowę kwiatu
i wskazuje rolę
w zapyleniu,
 przedstawia i objaśnia
schemat rozmnażania się
roślin okrytozalążkowych.
17. Rośliny
okrytozalążkowe.
Owoce i nasiona
 opisuje rolę nasion
w rozprzestrzenianiu się
roślin nasiennych.
 opisuje budowę nasienia
 podaje czynniki niezbędne
do kiełkowania nasion
 opisuje budowę owocu
rośliny dwuliściennej,
 charakteryzuje rolę
nasienia
owoców ze sposobem
rozsiewania się nasion.
18. Różnorodność
i znaczenie
roślin
okrytozalążkowyc
h
 opisuje główne
podobieństwa i różnice
między roślinami
zarodnikowymi
a nasiennymi.
 Wymienia organy roślin
zarodnikowych i
nasiennych..
 wskazuje podobieństwa
i różnice między roślinami
nago- i okrytonasiennymi
 . wskazuje cechy, które
pozwoliły roślinom
okrytozalążkowym
zdominować współczesną
florę świata
19. Budowa
 wymienia rodzaje tkanek
 podaje podstawowe funkcje
 wskazuje rodzaje tkanek
 wykazuje związek budowy
ocena bardzo dobra
Nr i temat lekcji
Uczeń:
wewnętrzna roślin
roślinnych,
tkanki roślinne.
związek ich
budowy i funkcji.
Liść
 wymienia funkcje liści.
związek ich
budowy i funkcji.
Korzeń
związek ich
budowy i funkcji.
Łodyga
ocena dostateczna
poszczególnych tkanek
roślinnych.
Uczeń:
ocena dobra
ocena bardzo dobra
na schemacie organów
rośliny.
tkanki z pełnioną funkcją.
 na podstawie samodzielnie
wykonanego rysunku
nazywa części liścia.
 Rozróżnia liście pojedyncze
i złożone
 opisuje budowę tkankową
liścia,
liści i pełnione przez nie
funkcje.
 opisuje podstawowe funkcje
korzeni,
 rozpoznaje u okazów
naturalnych lub na rycinach
rodzaje systemów
korzeniowych.
 Opisuje budowę zewnętrzną
korzenia
 opisuje procesy
przebiegające w różnych
strefach korzenia.
 opisuje dodatkowe funkcje
pełnione przez korzeń i
przykłady roślin, u których
one występują
pędu,
 charakteryzuje podstawowe
funkcje pełnione
przez łodygę,
 wskazuje i nazywa organy
rośliny na okazach
naturalnych i rycinach.
 opisuje kierunek przepływu
substancji przez łodygę
łodyg i omawia ich rolę.
 Przedstawia wykorzystanie
różnych rodzajów łodyg w
gospodarce człowieka
Wymagania edukacyjne z biologii dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną do klasy II gimnazjum oparte na „Programie nauczania biologii
Puls życia” autorstwa Anny Zdziennickiej
Poziomy wymagań
II. Aparat ruchu
I. Organizm człowieka. Skóra –
powłoka organizmu
Dział
Lp.
Temat
Ocena dopuszczająca
46.
Organizm człowieka jako
funkcjonalna całość
Uczeń:
• wylicza układy narządów
człowieka
47.
Budowa i funkcje skóry
funkcje skóry
Ocena dostateczna
Uczeń:
• wymienia dziedziny biologii
zajmujące się budową
i funkcjonowaniem człowieka
• wskazuje komórkę jako
element budulcowy ciała
człowieka
ocena dobra
ocena bardzo dobra i
celująca
Uczeń:
• klasyfikuje człowieka do
królestwa zwierząt
• opisuje podstawowe funkcje
Uczeń:
• opisuje cechy różniące
człowieka od innych zwierząt
• podaje funkcje skóry
i warstwy podskórnej
• wylicza warstwy skóry
• opisuje funkcje
poszczególnych wytworów
naskórka
• wyjaśnia konieczność dbania
o skórę
• wymienia choroby skóry
• podaje przykłady dolegliwości
skóry
• rozpoznaje różne kształty
kości
• klasyfikuje rodzaje oparzeń
i odmrożeń
pierwszej pomocy w
przypadku oparzeń
rysunku, modelu szkielet
osiowy, obręczy i kończyn
• omawia objawy dolegliwości
skóry
• wyjaśnia, czym są alergie
skórne
• wymienia wytwory naskórka
48.
Higiena i choroby skóry
• omawia zasady pielęgnacji
skóry młodzieńczej
49.
Budowa szkieletu
• podaje nazwy wskazanych
elementów budowy szkieletu
50.
Budowa i rola szkieletu
osiowego
• wylicza elementy szkieletu
osiowego
• wymienia elementy budujące
klatkę piersiową
• podaje nazwy odcinków
kręgosłupa
ilustracji mózgoi trzewioczaszkę
• wymienia narządy chronione
przez klatkę piersiową
• wymienia kości budujące
szkielet osiowy
szkieletu osiowego
51.
Szkielet kończyn
oraz ich obręczy
obręczy barkowej
i miednicznej
• rozpoznaje rodzaje stawów
schemacie kości kończyn
górnej i dolnej
• wymienia rodzaje połączeń
kości
• wymienia kości tworzące
obręcze barkową i miedniczną
• porównuje budowę kończyny
górnej i dolnej
52.
Kości – elementy składowe
szkieletu
• opisuje budowę fizyczną
kości
występowania szpiku
kostnego
• omawia doświadczenie
wykazujące
skład chemiczny kości
53.
Budowa i znaczenie mięśni
najważniejsze mięśnie
wpływ środków
• określa funkcje wskazanych
mięśni szkieletowych
• charakteryzuje zmiany
zachodzące w układzie
kostnym wraz z wiekiem
• opisuje rolę szpiku kostnego
• rozpoznaje mięśnie
szkieletowe wskazane na
biernego i czynnego aparatu
ruchu
III. Układ pokarmowy
szkieletowe przy pomocy
nauczyciela
• wymienia rodzaje tkanki
mięśniowej
dopingujących na zdrowie
człowieka
• wskazuje położenie tkanki
mięśniowej gładkiej
i poprzecznie prążkowanej
szkieletowej
• podaje warunki niezbędne do
prawidłowego
funkcjonowania mięśni
• wskazuje ślad stopy
z płaskostopiem
pierwszej pomocy
• wymienia choroby aparatu
ruchu
• opisuje budowę tkanki
mięśniowej
• wyjaśnia na czym polega
antagonistyczne działanie
mięśni
ilustracji
• wyjaśnia warunki
prawidłowej pracy mięśni
• analizuje przyczyny urazów
ścięgien
• rozpoznaje na ilustracji wady
postawy
• opisuje urazy kończyn
• wyjaśnia przyczyny wad
postawy
• omawia sposoby zapobiegania
deformacjom szkieletu
• określa czynniki wpływające
na prawidłowy rozwój
muskulatury ciała
aparatu ruchu
• omawia rolę składników
pokarmowych w organizmie
• określa znaczenie błonnika
w prawidłowym
funkcjonowaniu układu
pokarmowego
systematycznego spożywania
owoców i warzyw
• porównuje pokarmy
pełnowartościowe i
niepełnowartościowe
54.
Choroby aparatu ruchu
• opisuje przyczyny
powstawania wad postawy
przyjmowania nieprawidłowej
postawy ciała
55.
Pokarm – budulec i źródło
energii
składniki pokarmowe
• wymienia produkty
spożywcze zawierające białko
• podaje źródła węglowodanów
• wylicza pokarmy zawierające
tłuszcze
• klasyfikuje składniki
odżywcze na budulcowe
i energetyczne
• charakteryzuje rolę tłuszczów
w organizmie
56.
Witaminy, sole mineralne,
woda
• wymienia po trzy
makroelementy
i mikroelementy
• omawia rolę trzech witamin
rozpuszczalnych w wodzie
i dwóch rozpuszczalnych
w tłuszczach
• podaje rolę dwóch
makroelementów
• rozróżnia witaminy
rozpuszczalne w wodzie
i w tłuszczach
• rola wody w organizmie
witamin
niedoboru witamin A, C, B6,
B12, kwasu foliowego, D
niedoboru składników
mineralnych (Mg, Fe, Ca)
57.
pokarmowego
• wymienia rodzaje zębów
u człowieka
• opisuje rolę poszczególnych
rodzajów zębów
• wskazuje odcinki przewodu
pokarmowego na planszy lub
• charakteryzuje zęby u
człowieka
• podaje funkcje wątroby
i trzustki
IV. Układ krążenia
58.
Higiena i choroby układu
pokarmowego
• określa zasady zdrowego
żywienia
pokarmowego
• lokalizuje wątrobę i trzustkę
na własnym ciele
trawienie
• wskazuje grupy pokarmów na
piramidzie żywieniowej
pierwszej pomocy
• wymienia czynniki, od
których zależy rodzaj diety
modelu
• rozpoznaje wątrobę i trzustkę
na schemacie
• podaje nazwy procesów
zachodzących
w poszczególnych odcinkach
• przewiduje skutki złego
odżywiania się
• wyjaśnia, dlaczego należy
stosować dietę zróżnicowaną
i dostosowaną do potrzeb
organizmu (wiek, stan zdrowia,
tryb życia, aktywność fizyczna,
pora roku itp.)
• określa przyczyny chorób
układu pokarmowego
• omawia funkcje
• objaśnia pojęcie „wartość
energetyczna pokarmu”
dietą a czynnikami, które ją
warunkują
• charakteryzuje choroby
układu pokarmowego
59.
Budowa i funkcje krwi
• podaje nazwy elementów
morfotycznych krwi
• wymienia grupy krwi
• omawia funkcje krwi
• wylicza składniki biorące
udział w krzepnięciu krwi
• wskazuje uniwersalnego
dawcę i biorcę
• przedstawia społeczne
znaczenie
krwiodawstwa
• omawia znaczenie krwi
• charakteryzuje elementy
morfotyczne krwi
• omawia rolę hemoglobiny
60.
Krwiobiegi
• wymienia narządy, w których
przemieszcza się krew
• omawia na ilustracji mały
i duży obieg krwi
• porównuje krwiobieg mały
i duży
• charakteryzuje cel krwi
płynącej w małym i dużym
krwiobiegu
61.
Budowa
i działanie serca
• wskazuje na sobie położenie
serca
serca
• wyjaśnia, czym jest puls
omawia funkcje wybranego
naczynia krwionośnego
• porównuje budowę i funkcje
żył, tętnic i naczyń
włosowatych
• opisuje funkcje zastawek
żylnych
• rozpoznaje elementy budowy
serca i naczynia
krwionośnego na schemacie
• mierzy koledze puls
62.
Choroby i higiena układu
krwionośnego
63.
Układ limfatyczny
krwionośnego
• omawia w wypadku
krwawień
i krwotoków pierwszą pomoc
• wymienia narządy układu
limfatycznego
aktywności fizycznej
i prawidłowej diety dla
właściwego funkcjonowania
układu krążenia
• opisuje budowę układu
limfatycznego
• odczytuje wyniki badania
laboratoryjnego
wpływające korzystnie na
układ krwionośny
• omawia rolę węzłów
chłonnych
• opisuje mechanizm pracy
serca
• omawia fazy pracy serca
• podaje prawidłowe ciśnienie
krwi u zdrowego człowieka
• charakteryzuje objawy
krwotoku żylnego i tętniczego
• opisuje rolę układu
limfatycznego
• omawia rolę śledziony,
grasicy i migdałków
V. Układ oddechowy
VI. Układ wydalniczy
Odporność organizmu
• wymienia elementy układu
odpornościowego
• wyjaśnia, że AIDS jest
chorobą wywołaną przez HIV
• definiuje szczepionkę
i surowicę jako czynniki
odpowiadające za odporność
nabytą
• wyróżnia odporność swoistą
i nieswoistą, naturalną i
sztuczną
transplantacja narządów
• podaje przykłady narządów,
które można przeszczepiać
• omawia rolę elementów
układu odpornościowego
odporności
HIV
65.
oddechowego
• wymienia odcinki układu
oddechowego
• definiuje płuca jako miejsce
wymiany gazowej
układu oddechowego
• opisuje rolę nagłośni
66.
Mechanizm wymiany
gazowej
• demonstruje na sobie
mechanizm wdechu
i wydechu
• oblicza ilość wdechów
i wydechów przed i po wysiłku
• wymienia narządy biorące
udział w procesie wentylacji
67.
Oddychanie
wewnątrzkomórkowe
• omawia zawartość gazów
w powietrzu wdychanym
i wydychanym
• definiuje mitochondrium jako
miejsce oddychania
• przedstawia rolę krwi
w transporcie gazów
oddechowych
• wskazuje różnice w ruchach
klatki piersiowej i przepony
podczas wdechu i wydechu
• zapisuje słownie równanie
reakcji chemicznej ilustrujące
utlenianie glukozy
• wyróżnia drogi oddechowe
i narządy wymiany gazowej
elementów układu
oddechowego z pełnionymi
funkcjami
• wyróżnia mechanizm
wentylacji i oddychania
komórkowego
• wyjaśnia zależność między
ilością oddechów a wysiłkiem
68.
Higiena i choroby
układu oddechowego
organizmu
• wymienia kilka chorób układu
oddechowego
69.
Budowa i działanie
substancji, które są wydalane
przez organizm człowieka
• określa sposoby zapobiegania
chorobom układu
oddechowego
organizmu
powstawania moczu
pierwotnego na modelu lub
ilustracji
70.
Higiena układu wydalniczego
wydalniczego
71.
Układ hormonalny
• wymienia gruczoły dokrewne
i wydzielane przez nie
hormony
Regula
cja
nerwo
wohormo
nalna
64.
regularnego opróżniania
pęcherza moczowego
• określa dzienne
zapotrzebowanie organizmu
człowieka na wodę
• wyjaśnia pojęcie „gruczoł
dokrewny”
położenie najważniejszych
• opisuje przyczyny astmy
• omawia zasady postępowania
w przypadku utraty oddechu
• wskazuje źródła infekcji
górnych i dolnych dróg
układu oddechowego
• wyjaśnia pojęcia „wydalanie”
i „defekacja”
• wymienia drogi wydalania
zbędnych produktów
przemiany materii
• klasyfikuje gruczoły na
wydzielania zewnętrznego
i wewnętrznego
• wyjaśnia, czym są hormony
• określa znaczenie oddychania
• zapisuje utlenianie glukozy
równaniem reakcji chemicznej
• podaje objawy wybranych
chorób układu oddechowego
wdychaniem powietrza przez
nos a profilaktyką chorób
układu oddechowego
• porównuje wydalanie
i defekację
• omawia na podstawie
ilustracji proces powstawania
moczu
• omawia na ilustracji przebieg
dializy
• określa cechy hormonów
• przyporządkowuje nazwy
gruczołów do wytwarzanych
przez nie hormonów
VIII. Narządy zmysłów
gruczołów dokrewnych
• podaje przyczyny cukrzycy
72.
Działanie układu
hormonalnego
• wymienia skutki nadmiaru i
niedoboru hormonu wzrostu
73.
Budowa i rola
układu nerwowego
• wymienia funkcje układu
nerwowego
ośrodkowy i obwodowy układ
nerwowy
• opisuje elementy budowy
komórki nerwowej
nerwowego i obwodowego
układu nerwowego
• wskazuje przebieg bodźca
nerwowego na ilustracji
neuronu
• wyróżnia somatyczny
i autonomiczny układ
nerwowy
74.
Ośrodkowy
układ nerwowy
najważniejsze elementy
mózgowia
• wymienia mózgowie i rdzeń
kręgowy jako narządy
nerwowego
• opisuje budowę rdzenia
kręgowego
• objaśnia na ilustracji budowę
mózgowia
75.
Obwodowy układ
nerwowy. Odruchy
• wymienia rodzaje nerwów
obwodowych
• odróżnia odruchy warunkowe
i bezwarunkowe
• podaje po trzy przykłady
odruchów warunkowych
i bezwarunkowych
• określa mózgowie jako
jednostkę nadrzędną
w stosunku do pozostałych
części układu nerwowego
• wskazuje elementy budowy
rdzenia kręgowego na
ilustracji
• wyróżnia włókna czuciowe
i ruchowe
• opisuje na ilustracji drogę
odruchowym
76.
Choroby i higiena
układu nerwowego
powodujące stres
77.
Budowa i działanie
narządu wzroku
78.
Ucho – narząd słuchu
i równowagi
• wskazuje położenie narządu
równowagi
• wymienia funkcje
ucha
poszczególnych elementów
ucha
• omawia funkcje ucha
zewnętrznego, środkowego
i wewnętrznego
• wymienia sposoby radzenia
sobie ze stresem
chorób spowodowanych
stresem
• omawia znaczenie zmysłów
• opisuje funkcje elementów
w życiu człowieka
aparatu ochronnego oka
• rozróżnia w narządzie wzroku • rozpoznaje na ilustracji
aparat ochronny i gałkę oczną
elementy budowy oka
• wymienia elementy stanowiące • omawia funkcje elementów
aparat ochronny oka
budowy oka
• wyróżnia ucho zewnętrzne,
elementy budowy ucha
środkowe i wewnętrzne
• wyjaśnia pojęcie „równowaga
hormonalna”
• omawia antagonistyczne
działanie hormonów insuliny
i glukagonu
• interpretuje skutki nadmiaru
i niedoboru hormonów
• opisuje funkcje układu
nerwowego
• porównuje działanie układu
nerwowego i hormonalnego
• omawia działanie
ośrodkowego i obwodowego
układu nerwowego
• wyjaśnia różnice między
odruchem warunkowym
a bezwarunkowym
• przedstawia drogę impulsu
nerwowego w łuku
odruchowym
• wyjaśnia dodatni i ujemny
układu nerwowego
wpływ stresu na
funkcjonowanie organizmu
układu nerwowego
• opisuje przyczyny nerwic
charakterystyczne objawy
• rozpoznaje cechy depresji
• wyjaśnia pojęcie „akomodacja” • określa funkcje aparatu
• omawia znaczenie adaptacji
ochronnego i gałki ocznej
oka
• opisuje drogę światła w oku
receptorów wzroku
IX. Rozmnażanie i rozwój człowieka
79.
Higiena oka i ucha
• wymienia wady wzroku
• omawia zasady higieny oczu
• definiuje hałas jako czynnik
powodujący głuchotę
powstawania wad wzroku
• wymienia choroby oczu i uszu
• rozpoznaje krótkowzroczność
i dalekowzroczność na ilustracji
80.
Zmysł powonienia, smaku i
dotyku
• wymienia podstawowe smaki
• wylicza bodźce odbierane
przez skórę
kubków smakowych
81.
Męski układ
rozrodczy
• przedstawia rolę zmysłu
smaku, powonienia i dotyku
• wskazuje rozmieszczenie
receptorów dotyku, smaku
i powonienia
• wymienia męskie narządy
rozrodcze i ich funkcje
• omawia proces powstawania
nasienia
• określa funkcję testosteronu
• charakteryzuje męskie
płciowe
82.
Żeński układ
rozrodczy
• wymienia wewnętrzne
narządy rozrodcze
• opisuje budowę plemnika
• wymienia męskie cechy
płciowe
• wskazuje na ilustracji narządy
męskiego układu rozrodczego
wewnętrzne narządy
żeńskiego układu rozrodczego
• wylicza zewnętrzne żeńskie
narządy płciowe
• opisuje funkcje żeńskiego
układu rozrodczego
83.
Funkcjonowanie żeńskiego
układu rozrodczego
• wymienia kolejne fazy cyklu
miesiączkowego
• wskazuje w cyklu
miesiączkowym dni płodne
i niepłodne
84.
Higiena układu rozrodczego.
Planowanie rodziny
rozrodczego
• wymienia naturalne i sztuczne
metody planowania rodziny
• wskazuje kontakty płciowe
jako potencjalne źródło
zakażenia układu rozrodczego
źródła zakażenia
przenoszonych drogą płciową
85.
Rozwój człowieka od poczęcia
do narodzin
• podaje, jak długo trwa rozwój
płodowy
86.
Ciąża i poród
• wymienia zmiany zachodzące
w organizmie kobiety podczas
ciąży
• wyjaśnia pojęcie
„zapłodnienie”
• wymienia nazwy błon
płodowych
• omawia zasady higieny
zalecane dla kobiet ciężarnych
• podaje czas trwania ciąży
definiuje jajnik jako miejsce
powstawania komórki jajowej
• wymienia żeńskie hormony
płciowe
• wymienia drogi zakażenia
oraz HPV oraz omawia
wywoływanych przez te
wirusy
• wyjaśnia różnicę między
nosicielstwem HIV a chorobą
AIDS
• porządkuje etapy rozwoju
zarodka od zapłodnienia do
zagnieżdżenia
• charakteryzuje żeńskie
płciowe
• opisuje funkcje wewnętrznych
narządów rozrodczych
• interpretuje ilustracje
przebiegu
cyklu miesiączkowego
87.
Okresy rozwojowe człowieka
• wylicza etapy życia człowieka
• opisuje objawy starzenia się
organizmu
• omawia wpływ różnych
czynników na prawidłowy
rozwój zarodka i płodu
• określa zmiany rozwojowe
u swoich rówieśników
• charakteryzuje wady wzroku
daltonizm i astygmatyzm
• charakteryzuje choroby oczu
• omawia sposób korygowania
wad wzroku
kubków smakowych
regularnych wizyt
u ginekologa
ich charakterystyczne objawy
• porównuje naturalne
i sztuczne metody planowania
rodziny
• charakteryzuje funkcje błon
płodowych
• charakteryzuje okres rozwoju
płodowego
• wyjaśnia przyczyny zmian
zachodzących w organizmie
kobiety podczas ciąży
• charakteryzuje etapy porodu
• charakteryzuje wskazane
okresy rozwojowe
• wymienia różnice w tempie
dojrzewania dziewcząt
i chłopców
• wymienia rodzaje dojrzałości
• przedstawia cechy i przebieg
fizycznego, psychicznego
i społecznego dojrzewania
człowieka
• charakteryzuje czynniki
wpływające na zdrowie
• przedstawia znaczenie pojęć
„zdrowie” i „choroba”
• rozróżnia zdrowie fizyczne,
Zdrowie fizyczne,
• omawia wpływ trybu życia na
stan zdrowia
aktywności fizycznej dla
prawidłowego
funkcjonowania organizmu
• opisuje zdrowie fizyczne,
• podaje przykłady wpływu
środowiska na życie i zdrowie
ludzi
89.
Choroby zakaźne
i cywilizacyjne
chorób zakaźnych i czynniki,
które je wywołują
nowotworowych
• wymienia choroby
cywilizacyjne
• wymienia najczęstsze
przyczyny nowotworów
• klasyfikuje podaną chorobę do
grupy chorób cywilizacyjnych
lub zakaźnych
• omawia znaczenie szczepień
ochronnych
• wskazuje alergie jako skutek
zanieczyszczenia środowiska
• wskazuje metody
zapobiegania chorobom
cywilizacyjnym
choroby człowieka
wywoływane przez wirusy,
bakterie, protisty i pasożyty
zwierzęce oraz przedstawia
zasady profilaktyki tych
chorób
• podaje przykłady szczepień
obowiązkowych
i nieobowiązkowych
• wyjaśnia przyczyny
powstawania chorób
społecznych
90.
Uzależnienia
• podaje przykłady używek
• opisuje wpływ palenia tytoniu
na zdrowie
• omawia skutki działania
alkoholu na funkcjonowanie
organizmu
wpływ na zdrowie człowieka
niektórych substancji
psychoaktywnych oraz
nadużywania kofeiny
i niektórych leków (zwłaszcza
oddziałujących na psychikę)
• wyjaśnia, jak uniknąć
uzależnień
• opisuje MONAR jako
miejsce, gdzie można uzyskać
pomoc w leczeniu uzależnień
X. Zdrowie a cywilizacja
88.
Wymagania edukacyjne dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną z biologii dla klasy III gimnazjum oparte na
„Programie nauczania biologii Puls życia” autorstwa Anny Zdziennickiej
Dział
programu
Poziomy wymagań na poszczególne oceny
Lp.
dopuszczająca
1.
2.
I. Genetyka
Temat
3.
4.
5.
Czym jest genetyka?
Uczeń:
• wyjaśnia, że jego podobieństwo
do rodziców jest wynikiem dziedziczenia
cech
Nośnik informacji
genetycznej – DNA
• wskazuje miejsca występowania DNA
• wylicza elementy budujące DNA
• określa rolę DNA jako nośnika informacji
genetycznej
Przekazywanie materiału
genetycznego
• wymienia nazwy poszczególnych podziałów
komórkowych
• podaje liczbę chromosomów w komórkach
somatycznych i płciowych człowieka
Odczytywanie informacji
genetycznej
• wskazuje kodon na modelu lub ilustracji
DNA
Dziedziczenie cech
• rozpoznaje u ludzi cechy dominujące
i recesywne
dostateczna
Uczeń:
• definiuje pojęcia „genetyka”
oraz „zmienność organizmów”
• wymienia cechy gatunkowe i indywidualne
podanych organizmów
dobra
bardzo dobra i celująca
• rozpoznaje cechy dziedziczne
i niedziedziczne
• omawia zastosowania genetyki w różnych
dziedzinach: medycynie, kryminalistyce,
rolnictwie, archeologii
Uczeń:
• wskazuje różnice między cechami
gatunkowymi a indywidualnymi
oraz podaje przykłady tych cech
• wyjaśnia, z czego wynika podobieństwo
organizmów potomnych do rodzicielskich
w wypadku rozmnażania płciowego
i bezpłciowego
• wymienia źródła cech dziedzicznych
i niedziedzicznych oraz podaje przykłady
tych cech
• definiuje pojęcia: „gen” i „genom”
• przedstawia budowę chromosomu
• definiuje pojęcie „kariotyp”
• omawia proces replikacji
• porównuje budowę DNA z budową RNA
• rozpoznaje na modelu lub ilustracji DNA
i RNA
• wykazuje konieczność związania DNA
przez białka i powstania chromatyny
w jądrze komórkowym
• wyjaśnia, z czego wynika komplementarność
zasad
• określa różnice między genem
a genomem
• definiuje pojęcia: „chromosomy
homologiczne”, „komórki haploidalne”,
„komórki diploidalne”
• wskazuje miejsce zachodzenia mitozy
i mejozy w organizmie człowieka
• szacuje liczbę chromosomów w komórce
haploidalnej, znając liczbę chromosomów w
diploidalnej komórce danego organizmu
• omawia znaczenie mitozy i mejozy
• omawia przebieg mitozy i mejozy
• omawia różnice między mitozą a mejozą
• wyjaśnia pojęcia: „kod genetyczny”,
„gen”, „kodon”
• omawia znaczenie kodu genetycznego
• omawia budowę kodonu i genu
• omawia badania Mendla
• zapisuje genotypy homozygoty dominującej
i recesywnej oraz heterozygoty
• na schemacie krzyżówki genetycznej
rozpoznaje genotyp oraz określa fenotyp
rodziców i pokolenia potomnego
• przedstawia budowę nukleotydu
• wymienia nazwy zasad azotowych
• wyjaśnia regułę komplementarności zasad
• określa rolę DNA jako nośnika informacji
genetycznej
Uczeń:
• uzasadnia występowanie zmienności
wśród ludzi
• wykonuje krzyżówki genetyczne dotyczące
dziedziczenia jednego genu
• wykazuje uniwersalność kodu
genetycznego
• omawia biosyntezę białek na podstawie
ilustracji
• ocenia znaczenie prac Mendla dla
rozwoju genetyki
• interpretuje krzyżówki genetyczne,
używając określeń „homozygota”,
„heterozygota”, „cecha dominująca”,
„cecha recesywna”
Dział
programu
Lp.
dopuszczająca
6.
I. Genetyka
7.
8.
9.
II. Ewolucja życia
Temat
Dziedziczenie płci u
człowieka
Mechanizm dziedziczenia
cech u człowieka
Mutacje
Ewolucja i jej dowody
dostateczna
Uczeń:
• podaje liczbę chromosomów występujących
w komórce diploidalnej człowieka
Uczeń:
• wymienia cztery główne grupy krwi
występujące u ludzi
• określa konsekwencje wystąpienia
konfliktu serologicznego
• rozpoznaje grupy krwi na podstawie
zapisu genotypów osób
• określa konsekwencje wystąpienia
konfliktu serologicznego
• wyjaśnia pojęcie „mutacja”
• wylicza czynniki mutagenne
• rozróżnia mutacje genowe
i chromosomowe
• omawia skutki wybranych mutacji
genowych
• definiuje pojęcie „ewolucja”
• wymienia dowody ewolucji
• wymienia przykłady różnych rodzajów
skamieniałości
• wymienia przykłady chorób dziedzicznych
sprzężonych z płcią
• rozpoznaje kariogram człowieka
• wskazuje na kariogramie człowieka
chromosomy płci
• wymienia przykłady reliktów
• wskazuje przykłady narządów
szczątkowych w organizmie człowieka
10.
Mechanizmy ewolucji
• omawia ideę walki o byt
• definiuje pojęcie „endemit”
• wymienia przykłady endemitów
• wyjaśnia, na czym polega dobór naturalny i
dobór sztuczny
• ilustruje przykładami działanie doboru
naturalnego i doboru sztucznego
dobra
Uczeń:
• wyjaśnia zasadę dziedziczenia płci
• określa cechy chromosomów X i Y
• omawia sposób dziedziczenia grup krwi
• omawia sposób dziedziczenia czynnika Rh
• wymienia przykłady cech zależnych od wielu
genów oraz od środowiska
• wyjaśnia, w jaki sposób środowisko wpływa na
rozwój osobowości
• wymienia przykłady chorób człowieka
warunkowanych mutacjami genowymi
(mukowiscydoza) i chromosomowymi
(zespół Downa)
• charakteryzuje wybrane choroby genetyczne
• omawia etapy powstawania skamieniałości
• definiuje pojęcie „relikt”
• definiuje pojęcia: „struktury homologiczne”,
„struktury analogiczne”, „konwergencja”
• wymienia przykłady struktur homologicznych
i analogicznych
• omawia główne założenia teorii ewolucji
Darwina
• wyjaśnia, na czym polega dobór naturalny i
dobór sztuczny
• ilustruje przykładami działanie doboru
naturalnego i doboru sztucznego
Uczeń:
• wyjaśnia mechanizm ujawniania się cech
recesywnych sprzężonych z płcią
• wykonuje krzyżówkę genetyczną
dotyczącą dziedziczenia hemofilii oraz
daltonizmu
• ustala grupy krwi dzieci, znając grupy
krwi ich rodziców
• wykonuje krzyżówkę genetyczną
dotyczącą dziedziczenia grup krwi
• określa możliwość wystąpienia konfliktu
serologicznego
• uzasadnia, że mutacje są podstawowym
czynnikiem zmienności organizmów
• omawia przyczyny wybranych chorób
genetycznych
• klasyfikuje dowody ewolucji
• rozpoznaje rodzaje skamieniałości
• rozpoznaje ogniwa pośrednie
• wskazuje u form pośrednich cechy dwóch
różnych grup systematycznych
• omawia przykłady potwierdzające jedność
budowy i funkcjonowania organizmów
• określa rolę doboru naturalnego
w powstawaniu nowych gatunków
• omawia różnice pomiędzy doborem
naturalnym a doborem sztucznym
• ocenia korzyści człowieka z
zastosowania doboru sztucznego
Wymagania edukacyjne
Dział
Lp.
programu
dopuszczająca
Pochodzenie człowieka
II. Ewolucja
życia
11.
Temat
Uczeń:
• wymienia cechy człowieka rozumnego
dostateczna
Uczeń:
• wskazuje na mapie miejsce, w którym
rozpoczęła się ewolucja naczelnych
• wymienia przykłady organizmów należących
do rzędu naczelnych
• określa na przykładzie szympansa różnice
pomiędzy człowiekiem a innymi naczelnymi
12.
Czym zajmuje się
ekologia?
• wyjaśnia, czym zajmuje się ekologia
• określa właściwości środowiska wodnego
• porównuje warunki życia w wodzie i na
lądzie
• wymienia czynniki ograniczające
występowanie gatunków w różnych
środowiskach
13.
Cechy populacji
14.
Konkurencja
15.
Roślinożerność
dobra
Uczeń:
• wymienia cechy człowieka, które pozwalają
zaklasyfikować go do poszczególnych
jednostek systematycznych
• wskazuje u człowieka cechy wspólne
z innymi naczelnymi
• określa stanowisko systematyczne
człowieka
• definiuje pojęcie „nisza ekologiczna”
• określa wpływ wybranych czynników
środowiska na funkcjonowanie organizmu
• odczytuje z wykresu dane dotyczące
zakresu tolerancji
• rozróżnia siedlisko i niszę ekologiczną
• omawia na przykładzie wpływ środowiska na
wygląd organizmu
• omawia różnice między ekologią
a ochroną przyrody i ochroną środowiska
• wymienia czynniki, które miały wpływ
na ewolucję człowieka
• definiuje pojęcia: „populacja”, „gatunek”
• wymienia cechy populacji
• określa przyczyny migracji
• omawia zmiany liczebności populacji
• wymienia czynniki wpływające na
liczebność populacji
• wymienia typy rozmieszczenia osobników
w populacji
• wymienia przykłady zwierząt żyjących
w stadzie
• ilustruje różne typy rozmieszczenia osobników
w populacji i podaje przykłady gatunków
rozmieszczonych w dany sposób
• określa wady i zalety różnych typów
rozmieszczenia populacji
• charakteryzuje grupy wiekowe
w populacjach
• wylicza zależności międzygatunkowe
• definiuje pojęcie „konkurencja”
• klasyfikuje dodatnie i ujemne zależności
międzygatunkowe
• wymienia czynniki, o które konkurują
organizmy
• opisuje działania, które pozwalają
zwyciężać w konkurencji
• omawia przyczyny i skutki konkurencji
międzygatunkowej i wewnątrzgatunkowej
• charakteryzuje ujemne zależności
wewnątrzgatunkowe
• porównuje konkurencję
wewnątrzgatunkową z konkurencją
międzygatunkową
• określa znaczenia roślinożerców
w przyrodzie
• omawia adaptacje roślinożerców
do zjadania pokarmu roślinnego
• wyjaśnia, w jaki sposób rośliny
i roślinożercy wzajemnie regulują swoją
liczebność
• charakteryzuje sposoby obrony roślin
przed zjadaniem
III. Ekologia
20
• wymienia przykłady roślinożerców
• odnajduje w terenie populacje różnych
gatunków
• określa wpływ migracji na zagęszczenie
i liczebność populacji
• wyjaśnia, jaki jest związek wędrówek
zwierząt z porami roku
• opisuje wpływ hierarchii panującej
w stadzie na życie poszczególnych
jego członków
• odczytuje dane z piramid wieku
Dział
programu
Lp.
Temat
dopuszczająca
16.
Drapieżnictwo
Uczeń:
• wymienia przykłady drapieżników i ich ofiar
dostateczna
Uczeń:
• wyjaśnia na wybranych przykładach,
na czym polega drapieżnictwo
III. Ekologia
• omawia przystosowania organizmów do
drapieżnictwa
17.
Pasożytnictwo
18.
Nieantagonistyczne
zależności między
gatunkami
19.
Struktura ekosystemu i
jego funkcjonowanie
20.
Materia i energia w
ekosystemie
• wymienia przykłady pasożytów zewnętrznych
i wewnętrznych
• wylicza nieantagonistyczne zależności
międzygatunkowe
• wymienia pięć przykładowych ekosystemów
• wymienia piętra lasu
• wyjaśnia, na czym polega pasożytnictwo
• klasyfikuje pasożyty na zewnętrzne i
wewnętrzne
• określa warunki współpracy między
gatunkami
• wymienia przykłady organizmów, które
łączy zależność nieantagonistyczna
• wymienia przykłady gatunków żyjących
w poszczególnych piętrach lasu
dobra
Uczeń:
• wymienia charakterystyczne cechy
drapieżnika i jego ofiary
• wymienia przykłady roślin drapieżnych
Uczeń:
• omawia różne strategie polowań
stosowanych przez drapieżniki
• opisuje sposoby obrony organizmów
przed drapieżnikami
• określa rolę drapieżników w przyrodzie
jako regulatorów liczebności ofiar
• omawia przystosowania roślin
drapieżnych do zdobywania pokarmu
• wymienia przykłady pasożytnictwa u roślin
• charakteryzuje przystosowania
organizmów do pasożytniczego trybu
życia
• definiuje pojęcia: „mutualizm”,
„komensalizm”
• omawia budowę korzeni roślin
motylkowatych
• omawia różnice między komensalizmem
a mutualizmem
• charakteryzuje role grzyba i glonu w
plesze porostu
• charakteryzuje relację międzygatunkową
między rośliną motylkową a bakteriami
brodawkowymi
• wyjaśnia, na czym polega równowaga
dynamiczna ekosystemu
• analizuje zależności między biotopem a
biocenozą
• omawia różnice między ekosystemami
naturalnymi a sztucznymi
• charakteryzuje przebieg sukcesji
pierwotnej i wtórnej
• przedstawia składniki biotopu i biocenozy
• rozróżnia ekosystemy sztuczne i naturalne
• wymienia nazwy ogniw łańcucha
pokarmowego
• przyporządkowuje znane organizmy
do poszczególnych ogniw łańcucha
pokarmowego
• wyjaśnia przyczyny istnienia łańcuchów
pokarmowych
• wskazuje różnice między producentami
a konsumentami
• rysuje schematy prostych łańcuchów
pokarmowych w wybranych ekosystemach
• podaje przykład pierwiastka krążącego
w ekosystemie
• rysuje schemat prostej sieci pokarmowej
• omawia na podstawie ilustracji piramidę
ekologiczną
• wykazuje, że materia krąży w ekosystemie
• wskazuje nekrofagi jako organizmy
przyczyniające się do krążenia materii
• analizuje przykłady powiązań
pokarmowych we wskazanym ekosystemie
• charakteryzuje role poszczególnych
ogniw łańcucha pokarmowego
• porównuje liczbę organizmów w sieci
zależności pokarmowych w ekosystemie
naturalnym i sztucznym
• interpretuje zależności między
poziomem pokarmowym a biomasą
i liczebnością populacji
Dział
Lp.
programu
IV. Człowiek i środowisko
III. Ekologia
21.
Temat
dopuszczająca
Różnorodność
biologiczna
Uczeń:
• wylicza czynniki wpływające na stan
ekosystemów
dostateczna
dobra
Uczeń:
• definiuje termin „różnorodność biologiczna”
• wymienia przykłady działalności człowieka
przyczyniającej się do spadku różnorodności
biologicznej
• wymienia poziomy różnorodności
biologicznej
Uczeń:
• wyjaśnia różnice pomiędzy dwoma
poziomami różnorodności biologicznej
• uzasadnia konieczność zachowania
Uczeń:
• wskazuje działalność człowieka jako
przyczynę spadku różnorodności
biologicznej
• charakteryzuje poziomy różnorodności
biologicznej
• porównuje poziomy różnorodności
biologicznej
22.
Zanieczyszczenie
i ochrona atmosfery
• wymienia czynniki wpływające na
zanieczyszczenie atmosfery
• podaje przykłady naturalnych i powstałych
w wyniku działalności ludzi
zanieczyszczeń atmosfery
• wskazuje źródła zanieczyszczenia
powietrza w najbliższej okolicy
• omawia wpływ kwaśnych opadów
na środowisko
• omawia warunki tworzenia się
kwaśnych
• omawia przyczyny ocieplania się klimatu
• analizuje czynniki wpływające
na zanieczyszczenie atmosfery
• klasyfikuje zanieczyszczenia atmosfery
na naturalne i powstałe w wyniku
działalności ludzi
• wykazuje wpływ spalania surowców
naturalnych na stan atmosfery
• wyjaśnia rolę porostów w ocenie
czystości powietrza
23.
Wpływ człowieka na stan
czystości wód
• wymienia źródła zanieczyszczenia wód
słodkich
• wylicza klasy czystości wód
• podaje metody oczyszczania wód
• wymienia przyczyny zanieczyszczeń wód
słonych
• omawia sposoby ochrony wód
• charakteryzuje metody oczyszczania
ścieków stosowane w nowoczesnych
oczyszczalniach
• określa sposób wykorzystania wody w
zależności od klasy jej czystości
• wyjaśnia wpływ zakwitów na stan wód
• opisuje metody oczyszczania wód
24.
Zagrożenia i ochrona
gleb
• wymienia funkcje gleby w ekosystemie
• wylicza czynniki wpływające na degradację
gleby
• wymienia przykłady czynników prowadzących
do wyjałowienia gleby
• omawia metody rekultywacji gleby
• wyjaśnia, dlaczego próchnica jest ważnym
elementem gleby
Ochrona środowiska na
co dzień
• rozpoznaje surowce wtórne
• wymienia sposoby unieszkodliwiania
odpadów
25.
• uzasadnia konieczność rezygnacji
z toreb foliowych na rzecz opakowań
wielokrotnego użytku
• przyporządkowuje odpady
do odpowiednich pojemników
przeznaczonych do segregacji
• określa czas biodegradacji wskazanego
produktu
• wyjaśnia pojęcie „recykling”
• analizuje problem dzikich wysypisk
• uzasadnia, że gleba ma duże znaczenie
dla prawidłowego funkcjonowania
ekosystemu
• charakteryzuje proces powstawania
próchnicy
• omawia czynniki degradujące glebę
• ocenia wpływ różnych metod
unieszkodliwiania odpadów
na środowisko
• ocenia znaczenie wykorzystywania
surowców wtórnych
W stosunku do uczniów posiadających opinię wydaną przez PPP, powyższe wymagania będą realizowane zgodnie z zaleceniami dotyczącymi wymagań w
związku z posiadaną dysfynkcją.

Przedmiotowy system oceniania z biologii dla klasy I gimnazjum

Transkrypt

Podobne dokumenty

Wymagania semestralne w klasie IV

PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA OGÓLNEGO

Arkusz monitoringu treści podstawy programowej Gimnazjum

wyjaśnia przyczyny kryzysu elit politycznych w dobie

Wymagania semestralne w klasie V — Semestr I

Podstawa programowa przedmiotu edukacja dla bezpieczeństwa w

Wymagania edukacyjne z zajęć technicznych kl. V Ocena

Ziemia we Wszechswiecie

Plan wynikowy z wymaganiami edukacyjnymi