docOgraniczanie zjawiska wczesnego kończenia
download 
Reklamacja Transkrypt
Ograniczanie zjawiska wczesnego kończenia
Eurydice Brief Ograniczanie zjawiska wczesnego kończenia nauki Edukacja i szkolenia Eurydice Brief Ograniczanie zjawiska wczesnego kończenia nauki w Europie Niniejsza publikacja stanowi streszczenie wspólnego raportu Eurydice/Cedefop pt. Tackling Early Leaving from Education and Training in Europe: Strategies, Policies and Measures (Ograniczanie zjawiska wczesnego kończenia nauki w Europie: Polityka, strategie, działania), który koncentruje się na kształceniu ogólnym w szkołach. Raport ten, opublikowany w listopadzie 2014 r., został opracowany w czasie wzmożonego zainteresowania zagadnieniem na poziomie krajowym i europejskim. Przedstawiono w nim kluczowe wnioski z opracowania końcowego grupy roboczej ds. wczesnego kończenia nauki, działającej pod auspicjami Komisji Europejskiej, opracowania zatytułowanego Reducing Early School Leaving: Key Messages and Policy support (European Commission, 2013). W streszczeniu przedstawiono obszary kształcenia ogólnego, na które twórcy polityki mogą mieć bezpośredni wpływ. Autorzy ze strony EACEA: Sogol Noorani (Koordynator), z udziałem Marie-Pascale Balcon, Olgi Borodankovej i Sylwii Czort Opracowanie graficzne i ilustracje: Patrice Brel Niniejsze opracowanie zostało po raz pierwszy opublikowane w języku angielskim w 2015 roku (tytuł oryginału: Eurydice Brief. Tackling Early Leaving from Education and Training) przez EACEA, A7 – Eurydice Avenue du Bourget 1 (BOU2) B-1140 Brussels ISBN dla polskiej wersji językowej: 978-92-9201-979-2 (wersja papierowa); 978-92-9201-980-8 (pdf) doi: dla polskiej wersji językowej: 10.2797/35575 (wersja papierowa); 10.2797/194 (pdf) © Education, Audiovisual and Culture Executive Agency, 2014. Części niniejszej publikacji mogą być powielane jedynie do celów niekomercyjnych, pod warunkiem, że fragment tekstu jest poprzedzony odniesieniem do „sieci Eurydice”, po którym widnieje data publikacji dokumentu. © Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji 00-551 Warszawa ul. Mokotowska 43 Warszawa 2015 ISBN: 978-83-64032-73-8 (wersja papierowa) 978-83-64032-72-1 (PDF) Tłumaczenie publikacji sfinansowano ze środków Komisji Europejskiej. Eurydice Brief – Ograniczanie zjawiska wczesnego kończenia nauki w Europie Znaczenie ograniczania zjawiska wczesnego kończenia nauki Ograniczanie zjawiska ELET ma pozytywne skutki dla jednostek i społeczeństwa. Zapewnia większe możliwości znalezienia zatrudnienia, lepszy stan zdrowia i niższe koszty publiczne i społeczne. Wczesne kończenie nauki (ang. early leaving from education and training – ELET) stanowi poważny problem w wielu krajach UE i jest przedmiotem zainteresowania wielu badaczy, osób odpowiedzialnych za tworzenie polityki i pedagogów. Chociaż sytuacja jest różna w poszczególnych krajach, to główne powody, dla których uczniowie przerywają naukę są mocno zindywidualizowane, natomiast proces prowadzący do podjęcia takiej decyzji obejmuje wiele wspólnych elementów. Wyniki badań wskazują, że wczesne kończenie nauki skutkuje ograniczonymi możliwościami na rynku pracy i większym prawdopodobieństwem bezrobocia, niższym statusem społecznoekonomicznym, problemami ze zdrowiem i niższym poziomem uczestnictwa w życiu politycznym, społecznym i kulturalnym. Co więcej, takie negatywne konsekwencje mogą mieć wpływ również na kolejne pokolenie i mogą sprawić, że w tym przypadku również wystąpi problem wczesnego kończenia nauki. Jednocześnie badania pokazują, że wyższy poziom wykształcenia może przynieść wiele pozytywnych skutków dla jednostek i społeczeństwa. Korzyści wiążące się z wyższym poziomem wykształcenia obejmują większe możliwości znalezienia zatrudnienia, wyższe zarobki, lepszy stan zdrowia, niższy poziom przestępczości, większą spójność społeczną, niższe koszty publiczne i społeczne oraz wyższą produktywność i wzrost gospodarczy. Przeciwdziałanie przyczynom wczesnego kończenia nauki i opracowanie sposobów na ograniczanie tego zjawiska jest ważnym zagadnieniem na poziomie Europy. Jednym z głównych celów strategii Europa 2020 w zakresie edukacji jest ograniczenie do 2020 r. liczby osób wcześnie kończących naukę do poziomu poniżej 10%. W czerwcu 2011 r. ministrowie edukacji uzgodnili „podstawę dla ukierunkowanej i skutecznej polityki opartej na faktach”, mającej na celu przeciwdziałanie wczesnemu kończeniu nauki. Od tego czasu grupa robocza, w której skład wchodzą osoby odpowiedzialne za tworzenie polityki i praktycy z całej Europy, poszukuje przykładów dobrych praktyk i promuje wymianę doświadczeń w tym zakresie. Władze oświatowe podejmują wysiłki w celu sprostania wyzwaniom związanym z samymi uczniami, takim jak zróżnicowane potrzeby współczesnych populacji uczniów, jak również w celu rozwiązania notowanych od dawna problemów związanych z dostępnością i jakością wczesnej edukacji i opieki, drugorocznością, segregacją szkół oraz elastycznością i drożnością systemów edukacji. 3 Definicja osób wcześnie kończących naukę Do celów zbierania danych i monitoringu na poziomie UE, w ramach Badania aktywności ekonomicznej ludności w Europie (Eurostat, 2013) opracowano definicję osób wcześnie kończących naukę jako młodych ludzi w wieku 18-24 lat, którzy ukończyli co najwyżej szkołę średnią pierwszego stopnia i którzy obecnie nie kształcą się ani nie szkolą. W niniejszym streszczeniu, termin „wczesne kończenie nauki” (ang. early leaving from education and training - ELET) odnosi się do wszystkich młodych osób, które zaprzestały uczęszczania do szkoły lub instytucji szkoleniowej dowolnego typu przed ukończeniem kształcenia na poziomie szkoły średniej II stopnia (ISCED 3). W raporcie przedstawiono najnowsze osiągnięcia w zakresie opracowywania i wdrażania kompleksowych i opartych na faktach polityk na rzecz ograniczania wczesnego kończenia nauki i wspierania uczniów w procesie kształcenia. Raport obejmuje wszystkie państwa członkowskie UE, Szwajcarię, Islandię, Norwegię i Turcję. Rokiem odniesienia dla wszystkich danych nt. polityk krajowych jest rok szkolny 2013/14. Wspomniano tu również strategie ograniczania wczesnego kończenia nauki przyjęte przed końcem 2014 r. Główne czynniki związane z ograniczaniem zjawiska wczesnego kończenia nauki Czynniki społecznoekonomiczne mają silniejszy wpływ na decyzję uczniów o przerwaniu nauki niż płeć lub pochodzenie imigranckie czy przynależność do mniejszości etnicznej. Wczesne kończenie nauki jest złożonym problemem, a jego przyczyny są zróżnicowane. Sytuacja rodzinna i/lub pochodzenie imigranckie, płeć i warunki społeczno-ekonomiczne, a także czynniki związane z systemem kształcenia i szkoleń to tylko niektóre z elementów, które mogą mieć mniejszy lub większy wpływ na procesy, w wyniku których uczniowie wcześnie kończą naukę. Co się tyczy płci, najnowsze dane statystyczne opracowane przez Eurostat (EU-LFS, 2014) pokazują, że wśród osób wcześnie kończących naukę w kształceniu ogólnym jest więcej chłopców (13,6%) niż dziewcząt (10,2%). Jednak im wyższy status społeczno-ekonomiczny uczniów, tym mniej widoczna jest różnica w liczbie chłopców i dziewcząt wcześnie kończących naukę. Dane statystyczne wykazują również, że uczniowie urodzeni za granicą są bardziej narażeni na wczesne kończenie nauki (22,6 % w porównaniu do 11% uczniów urodzonych w kraju). Uczniowie pochodzący ze środowisk imigranckich zazwyczaj mają większe trudności z dostępem do i uczestnictwem w edukacji niż ci, którzy urodzili się w kraju, w którym się kształcą. Wynika to głównie z bariery językowej i/lub kulturowej, segregacji społeczno-ekonomicznej oraz ograniczonego dostępu do wystarczającego wsparcia w nauce. Jednak, podobnie jak w przypadku płci, pochodzenie społeczno-ekonomiczne uczniów wydaje się mieć większy wpływ na prawdopodobieństwo przerwania nauki niż bycie cudzoziemcem. 4 Eurydice Brief – Ograniczanie zjawiska wczesnego kończenia nauki w Europie Uczestnictwo w wysokiej jakości wczesnej edukacji i opiece oraz dobrze zarządzane i elastyczne procesy przechodzenia z jednego typu i poziomu edukacji do następnego oraz ze szkoły do pracy mają pozytywny wpływ na ograniczanie zjawiska ELET. Wiele czynników związanych z systemem edukacji ma wpływ na liczby osób wcześnie kończących naukę. Negatywne aspekty to drugoroczność, segregacja społeczno-ekonomiczna szkół i wczesny podział uczniów na grupy wg ich zdolności akademickich. Jednakże występują również pozytywne czynniki, które mogą obniżyć ryzyko wczesnego kończenia nauki, takie jak uczestnictwo w wysokiej jakości wczesnej edukacji i opiece, dobrze zarządzany proces przechodzenia ze szkoły podstawowej do średniej, z gimnazjum do szkoły ponadgimnazjalnej oraz ze szkoły do pracy. Elastyczne ścieżki w szkolnictwie średnim drugiego stopnia również mogą mieć pozytywny wpływ na zapobieganie zjawisku wczesnego kończenia nauki lub jego ograniczanie. Jakie kroki mogą podejmować decydenci w celu obniżenia liczby osób wcześnie kończących naukę? Punktem wyjścia dla przeciwdziałania zjawisku ELET powinno być regularne i kompleksowe zbieranie danych nt. osób wcześnie kończących naukę. W odniesieniu do zapobiegania zjawisku wczesnego kończenia nauki lub jego ograniczania, jednym z głównych obszarów zainteresowania osób odpowiedzialnych za podejmowanie decyzji powinno być wdrażanie skutecznych systemów zbierania danych i monitoringu (patrz Rysunek 1). Istnieje ogólna zgoda co do tego, że rzetelne i aktualne dane nt. osób wcześnie kończących naukę mogą być pomocne w opracowywaniu polityki. Do celów zbierania danych mogą służyć różnorakie narzędzia, na przykład krajowe rejestry lub bazy danych uczniów, które mogą być wykorzystywane przez różne szczeble władz publicznych w celu przeprowadzenia oceny zakresu problemu. Badania ilościowe i jakościowe lub badania ankietowe to inne stosowane narzędzia, które mogą przyczynić się do lepszego zrozumienia korelacji i powodów wczesnego kończenia nauki. Rysunek 1: Główne obszary polityki zaangażowane w ograniczanie zjawiska ELET Zbieranie danych i monitoring Kompleksowe strategie ograniczania zjawiska ELET Polityki prewencyjne Polityki interwencyjne Polityki kompensacyjne Zarządzanie i współpraca 5 Wysiłki skierowane na przeciwdziałanie wczesnemu kończeniu nauki powinny opierać się na strategii zakrojonej na szeroką skalę, uwzględniającej zrównoważone podejście do zapobiegania, interwencji i kompensacji. Przeciwdziałanie zjawisku ELET może być skuteczne pod warunkiem, że stosuje się skoordynowaną strategię na wielu poziomach władzy i w wielu obszarach polityki. W czerwcu 2011 r. Rada ds. Edukacji w Zaleceniu w sprawie polityk na rzecz ograniczania zjawiska przedwczesnego kończenia nauki uznała znaczenie opracowywania skoordynowanych strategii. Rada podkreśliła potrzebę realizacji ukierunkowanej i skutecznej polityki opartej na faktach i uwzględniającej krajowe uwarunkowania. Definicja kompleksowej strategii (Zalecenie Rady, 28 czerwca 2011) „Na kompleksowe strategie w zakresie przedwczesnego kończenia nauki składają się: kombinacja różnorodnych polityk, koordynowanie działań między różnymi sektorami polityki oraz uwzględnianie środków pomagających ograniczać zjawisko przedwczesnego kończenia nauki we wszystkich odpowiednich politykach dotyczących dzieci i młodzieży. Poza politykami edukacyjnymi promującymi wysoką jakość systemów szkolnictwa, chodzi przede wszystkim o politykę społeczną i usługi wsparcia oraz o polityki: zatrudnieniową, młodzieżową, rodzinną i integracyjną. Równie ważne są: horyzontalna koordynacja działań zaangażowanych podmiotów oraz wertykalna koordynacja działań podejmowanych na różnych poziomach administracji. Strategie w zakresie przedwczesnego kończenia nauki powinny obejmować zapobieganie, interwencję i kompensację. Państwa członkowskie powinny odpowiednio dobrać konkretne elementy swojej strategii do okoliczności i kontekstu.” W Zaleceniu Rady zasugerowano, że aby zapewnić ich skuteczność, strategie zapobiegania wczesnemu kończeniu nauki zakrojone na szeroką skalę powinny obejmować trzy typy polityk: polityki prewencyjne, które mają na celu przeciwdziałanie przyczynom problemów, które mogą skutkować wczesnym kończeniem nauki. polityki interwencyjne, które mają na celu rozwiązywanie trudności, jakich doświadczają uczniowie, poprzez podniesienie jakości kształcenia i zapewnienie ukierunkowanego wsparcia. polityki kompensacyjne, które zapewniają nowe możliwości zdobycia kwalifikacji osobom, które wcześnie zakończyły naukę Doradztwo edukacyjne i zawodowe, które obejmuje wszystkie trzy obszary - prewencję, interwencję i kompensację - jest środkiem, któremu poświęcono tu szczególną uwagę, ze względu na to, że większość krajów europejskich uważa, iż ma ono kluczowe znaczenie dla osiągnięcia sukcesu w zakresie ograniczania zjawiska wczesnego kończenia nauki. 6 Eurydice Brief – Ograniczanie zjawiska wczesnego kończenia nauki w Europie Ograniczanie zjawiska wczesnego kończenia nauki wymaga współpracy horyzontalnej pomiędzy odpowiednimi obszarami polityki oraz współpracy wertykalnej pomiędzy interesariuszami na poziomie krajowym, regionalnym, lokalnym i szkół. Ograniczenie zjawiska wczesnego kończenia nauki wymaga podejścia opierającego się na długofalowej polityce oraz trwałym zaangażowaniu politycznym i finansowym wszystkich kluczowych interesariuszy. Do zarządzania powiązaniami pomiędzy odpowiednimi obszarami polityki a agencjami („współpraca horyzontalna”), a także pomiędzy poszczególnymi szczeblami władz – krajowym, regionalnym, lokalnym i szkolnym („współpraca wertykalna”) (Komisja Europejska, 2013a) potrzebne są solidne mechanizmy zarządcze. Niezbędna jest również umiejętność współdziałania z instytucjami prywatnymi i pozarządowymi, takimi jak pracodawcy czy związki zawodowe (współpraca międzysektorowa). Zbieranie danych i monitoring W ostatnich latach kraje europejskie poczyniły znaczące postępy w ograniczaniu liczby osób wcześnie kończących naukę. Najnowsze dane Eurostatu wykazują, że w większości krajów europejskich liczba osób wcześnie kończących naukę zmalała w ostatnich latach. Obecnie średnia europejska wynosi 12%, a poszczególne kraje konsekwentnie podążają w kierunku poziomu 10%, który jest celem, jak ma zostać osiągnięty do 2020 roku, pod warunkiem, że obecny trend utrzyma się (patrz Rysunek 2). Ponad połowa krajów będących przedmiotem analizy osiągnęła już cel dla UE, a około jedna trzecia państw osiągnęła cele krajowe, które często były bardziej ambitne niż cel europejski. Niektóre kraje, takie jak Hiszpania, Malta i Portugalia, pomimo tego, że obecnie odsetek jest tam wyższy niż 10%, poczyniły znaczące postępy w ciągu ostatnich kilku lat. Rysunek 2: Odsetek osób wcześnie kończących naukę w latach 2009-2013 i cele krajowe w porównaniu do celu UE. % % 2009 2013 Cel określony w strategii EU 2020 Cele krajowe Źródło: Eurostat, EU-LFS [edat_lfse_14], (dane pobrane w listopadzie 2014 r.). Uwagi dotyczące poszczególnych krajów: Commission/EACEA/Eurydice/Cedefop, 2014, str. 24). Patrz pełny tekst raportu (European 7 W większości krajów opracowano krajowe definicje ELET i wprowadzono odpowiednie systemy zbierania danych. Większość krajów podjęła debatę nt. polityki w zakresie ograniczania zjawiska wczesnego kończenia nauki na poziomie krajowym oraz opracowała własne definicje i systemy zbierania danych, poza danymi zbieranymi do celów Badania aktywności ekonomicznej ludności w Europie (patrz Rysunek 3). Wyjątki to Belgia (Wspólnota Niemieckojęzyczna), Republika Czeska, Chorwacja, Cypr, Węgry, Rumunia, Słowacja i Wielka Brytania (Irlandia Północna). Przy opracowywaniu krajowych zbiorów danych nt. osób wcześnie kończących naukę kraje korzystają głównie z rejestrów lub baz danych uczniów. Chociaż takie źródła informacji nie zostały opracowane z myślą o mierzeniu zjawiska wczesnego kończenia nauki, mogą być stosowane do celów monitorowania nieobecności i tym samym zapewniać system wczesnego ostrzegania, dając sygnał dla szkół i władz, kiedy należy podjąć interwencję i zapewnić pomoc osobom zagrożonym wczesnym kończeniem nauki. Dane te mogą również być stosowane do oceny skuteczności polityk w zakresie ograniczania przyczyn wczesnego kończenia nauki. Rysunek 3: Źródła stosowane do opracowywania krajowych danych nt. wczesnego kończenia nauki (inne niż Badanie aktywności ekonomicznej ludności Eurostatu (LFS)), 2013/14 Zbieranie danych na podstawie rejestrów/ baz danych uczniów Badania ankietowe/statystyki dot. wczesnego kończenia nauki Nie są zbierane inne dane niż te do celów LFS Źródło: Eurydice. Uwagi dotyczące poszczególnych krajów: Commission/EACEA/Eurydice/Cedefop, 2014, str. 28). 8 Patrz pełny tekst raportu (European Eurydice Brief – Ograniczanie zjawiska wczesnego kończenia nauki w Europie Badanie przypadku: Zbieranie danych nt. zjawiska ELET na poziomie krajowym w Holandii Wszyscy uczniowie w publicznych szkołach średnich ogólnokształcących lub zawodowych są zarejestrowani w BRON (the Basic Records Database for Education – Podstawowa Baza Danych w Edukacji), gdzie przyznaje się im numer i zapisuje dane osobowe i związane ze szkołą – w tym wiek, płeć, miejsce zamieszkania, pochodzenie etniczne, poziom wykształcenia/typ szkoły, historię ucznia - dane, które mogą zostać powiązane z danymi społeczno-ekonomicznymi dla każdego regionu, miasta i społeczności. Młody człowiek, który jest zarejestrowany w BRON jako osoba w wieku obowiązku szkolnego, a nie uczęszcza do szkoły ani nie szkoli się i nie posiada podstawowych kwalifikacji, zostaje sklasyfikowany jako osoba wcześnie kończąca naukę. Zagregowane dane są udostępniane na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym, oraz dla każdej szkoły i instytucji szkoleniowej, w cyklu miesięcznym. Od 2009 r. wszystkie szkoły są zobowiązane mocą ustawy do rejestrowania absencji w szkole za pośrednictwem Cyfrowego Portalu Absencji (Digitaal verzuimloket). Połączenie danych ilościowych i jakościowych nt. ELET jest pomocne w zapewnieniu, że opracowywanie polityk odbywa się w oparciu o wiedzę. Ponadto, choć wiele krajów opracowuje dane statystyczne nt. osób wcześnie kończących naukę, tylko kilka z nich zbiera informacje jakościowe, które mogą być pomocne w zrozumieniu powodów, dla których uczniowie przerywają naukę i tego, co robią potem. Francja, Malta i Wielka Brytania (Szkocja) to nieliczne przykłady krajów, które rutynowo prowadzą badania ankietowe uczniów, którzy wcześnie skończyli naukę. Zbieranie informacji zwrotnych od uczniów, którzy przerwali naukę lub od innych zaangażowanych interesariuszy może stanowić ważne źródło informacji nt. bieżących i przyszłych polityk w zakresie ograniczania zjawiska wczesnego kończenia nauki. Strategie przeciwdziałania zjawisku ELET Jedna trzecia krajów europejskich realizuje krajowe strategie na rzecz ograniczania zjawiska ELET. Osiem krajów/regionów w Europie realizuje kompleksowe strategie mające na celu ograniczenie zjawiska wczesnego kończenia nauki. Taka sytuacja ma miejsce w Belgii (Wspólnota Flamandzka), Bułgarii, Hiszpanii, na Malcie, w Holandii i Austrii, oraz we Francji i na Węgrzech, gdzie niedawno przyjęto takie strategie. Wdrażanie krajowej strategii ma również miejsce w Rumunii. Polityki o pewnych cechach wspólnych, określonych w definicji europejskiej, są również opracowywane w innych krajach i obejmują monitoring wczesnego kończenia nauki, działania prewencyjne, interwencyjne i kompensacyjne, oraz współpracę międzysektorową. 9 Badanie przypadku: Maltański Plan Strategiczny na rzecz zapobiegania wczesnemu kończeniu nauki „Strategiczny Plan na rzecz zapobiegania wczesnemu kończeniu nauki”, przyjęty w 2014 r., ma na celu ułatwienie prowadzenia skoncentrowanych działań wspierających uczniów w odnoszeniu korzyści z nauki od wczesnego dzieciństwa do końca obowiązkowego kształcenia i później. Działania w ramach strategii zakrojonej na szeroką skalę obejmują zapewnienie nieodpłatnej opieki nad dziećmi, zapewnienie, że szkoły dbają o społeczności, w których działają, opracowywanie treści e-learningowych, które lepiej odpowiadają na potrzeby uczniów, finansowanie podejmowanych przez szkoły działań na rzecz ograniczenia zjawiska wczesnego kończenia nauki, ułatwienie procesu przechodzenia pomiędzy różnymi ścieżkami edukacyjnymi, prowadzenie przeglądu i konsolidacji poradnictwa zawodowego na wszystkich poziomach, wykorzystanie i zwiększenie roli rodziców w działaniach mających na celu przeciwdziałanie wczesnemu kończeniu nauki oraz wspieranie nauczycieli w realizacji tych działań. Niektóre kraje zgłaszają trudności w skutecznej realizacji strategii, takie jak problemy z zapewnieniem współpracy pomiędzy poszczególnymi resortami i interesariuszami, a szczególnie trudności w zachęcaniu szkół do współpracy z zewnętrznymi organizacjami lub agencjami. Ponadto dostosowanie strategii do różnych warunków społeczno-ekonomicznych lub rozbieżności w liczbie osób wcześnie kończących naukę w poszczególnych regionach lub miejscowościach w danym kraju również przysparza trudności. Także tworzenie trwałych struktur, jakie mogłyby gwarantować kontynuację działań po zakończeniu realizacji strategii również stanowi wyzwanie. Wszystkie kraje europejskie opracowały polityki i działania skierowane na ograniczanie zjawiska wczesnego kończenia nauki, szczególnie w obszarze wczesnej edukacji i opieki, zwiększania elastyczności i drożności ścieżek edukacyjnych i rozwoju poradnictwa edukacyjno-zawodowego. 10 Choć nie wszystkie państwa europejskie przyjęły strategie krajowe, to wszystkie realizują polityki i działania skierowane na przeciwdziałanie wczesnemu kończeniu nauki, co w wielu przypadkach oznacza przykładanie równej wagi do trzech typów działań wymienionych w Zaleceniu Rady, tj. działań prewencyjnych, interwencyjnych i kompensacyjnych. Obszary, w jakich większość krajów realizuje polityki/działania mające na celu ograniczenie zjawiska wczesnego kończenia nauki to: zwiększenie dostępności i podniesienie jakości wczesnej edukacji i opieki oraz zwiększenie elastyczności i drożności ścieżek edukacyjnych. Jak wynika z analizy czynników, które mają wpływ na wczesne kończenie nauki, działania w obu obszarach są niezbędne. Poradnictwo edukacyjno-zawodowe to kolejny obszar, który w opinii większości krajów jest ważnym środkiem przeciwdziałania wczesnemu kończeniu nauki. Eurydice Brief – Ograniczanie zjawiska wczesnego kończenia nauki w Europie Podniesienie poziomu świadomości nauczycieli w zakresie wagi problemu wczesnego kończenia nauki oraz zachęcenie do rozwoju umiejętności potrzebnych do zapobiegania temu zjawisku to kluczowe obszary polityki wymagające uwagi w całej Europie. Badanie przypadku: drugoroczności w Austrii Natomiast tylko kilka krajów/regionów realizuje polityki skierowane na ograniczanie zjawiska ELET poprzez zmniejszenie poziomu drugoroczności (Belgia (Wspólnoty Flamandzka i Francuska), Republika Czeska, Francja, Łotwa, Austria, Portugalia, Rumunia i Słowenia) lub polityki skierowane na przeciwdziałanie segregacji w szkołach (Belgia (Wspólnota Francuska), Bułgaria, Republika Czeska, Węgry, Malta i Rumunia). Nie wszystkie kraje europejskie w równej mierze przykładają wagę do tych problemów. Co się tyczy drugoroczności, wyniki z badania PISA 2012 wykazują znaczące rozbieżności pomiędzy liczbą uczniów w poszczególnych krajach, którzy powtarzali przynajmniej jeden rok. Natomiast zarówno drugoroczność, jak i segregacja w szkołach to jedne z głównych przeszkód osiągnięcia postępów w przeciwdziałaniu wczesnemu kończeniu nauki i dlatego należy im poświęcić wystarczająco dużo uwagi we wszystkich krajach, gdzie obszary te stanowią problem. Podobnie tylko w jednej trzeciej krajów/regionów (Belgia (Wspólnoty Flamandzka i Francuska), Hiszpania, Luksemburg, Węgry, Portugalia, Rumunia, Szwajcaria i Norwegia) zagadnienie wczesnego kończenia nauki jest podejmowane w trakcie kształcenia lub doskonalenia zawodowego nauczycieli. A przecież jednym z głównych czynników mających wpływ na zmniejszenie zjawiska wczesnego kończenia nauki jest zwiększenie umiejętności nauczycieli, umiejętności związanych z określaniem indywidualnych potrzeb uczniów, tworzeniem pozytywnego środowiska nauki i promowaniem włączenia społecznego. Podobnie świadomość tego problemu wśród dyrektorów szkół oraz ich zaangażowanie mają kluczowe znaczenie dla postępów w tym zakresie. Obniżenie poziomu Od 2013 r. (pełne wdrożenie do 2017 r.) nauczanie i egzaminy w szkołach średnich II stopnia są realizowane modułowo w cyklu semestralnym. Uczniowie muszą zaliczyć wszystkie moduły, jednak mogą przejść do następnej klasy nawet jeśli nie zaliczą dwóch, a w szczególnych okolicznościach trzech modułów. W takim przypadku otrzymują dodatkowe wsparcie od nauczycieli, skierowane na przygotowanie ich do zaliczenia zaległych modułów. W ramach nowego systemu modułowego uczniowie nie muszą powtarzać roku. Taka sytuacja jest korzystna dla uczniów mających trudności w uczeniu się określonych przedmiotów, ponieważ pozwala im przejść do następnej klasy w tym samym gronie kolegów. 11 Badanie przypadku: Doskonalenie nauczycieli w zakresie zagadnień związanych z wczesnym kończeniem nauki w Luksemburgu. W roku szkolnym 2013/14, Instytut Kształcenia Ustawicznego przy MENFP (Ministerstwie Edukacji Narodowej i Kształcenia Zawodowego) zapewniał trzy różne kursy doskonalenia zawodowego poświęcone problemom demotywacji i porzucania nauki. Kursy te były dostępne dla wszystkich nauczycieli w kraju. We wszystkich rajach realizowane są polityki/działania skierowane do grup docelowych zagrożonych wczesnym kończeniem nauki, w tym do uczniów defaworyzowanych, imigrantów lub przedstawicieli mniejszości (szczególnie romskiej) i uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi (patrz Rysunek 4). Chociaż niektóre z tych polityk miały na celu podniesienie poziomu osiągnięć uczniów w ogóle i nie były skierowane na ograniczanie zjawiska wczesnego kończenia nauki, są one zgodne z Zaleceniami Rady ds. Edukacji w odniesieniu do wczesnego kończenia nauki. Rysunek 4: Grupy szczególnie zagrożone wczesnym kończeniem nauki, do których kierowane są działania, 2013/14 Uczniowie ze środowisk defaworyzowanych społecznie Uczniowie ze środowisk imigranckich Uczniowie ze środowisk mniejszości etnicznych/społeczności romskiej Inni Źródło: Eurydice. UK (1) = UK-ENG/WLS/NIR Uwagi dotyczące poszczególnych krajów: Commission/EACEA/Eurydice/Cedefop, 2014, str. 64). Patrz pelny tekst raportu (European Badanie przypadku: Wsparcie ukierunkowane na uczniów ze środowisk defaworyzowanych w Polsce Aby wspierać młodych ludzi ze środowisk defaworyzowanych społecznie i ograniczyć ryzyko wczesnego kończenia nauki, wsparcie finansowe jest zapewniane w formie zapomóg przyznawanych ad hoc uczniom, którzy znaleźli się w przejściowo trudnej sytuacji (np. śmierć rodzica, pożar itd.). Zapomoga może przybrać formę świadczenia pieniężnego w celu pokrycia wydatków związanych z edukacją lub zakupu materiałów szkolnych. 12 Eurydice Brief – Ograniczanie zjawiska wczesnego kończenia nauki w Europie Badanie przypadku: Wsparcie ukierunkowane na uczniów romskich w Hiszpanii Fundación Secretariado Gitano realizuje program pn. „Kiedy dorosnę, chciałbym być...”. Program ma na celu podniesienie świadomości uczniów romskich i ich rodzin na temat tego, jaką wartość posiada edukacja oraz zaangażowanie władz publicznych w walkę z nierównym do niej dostępem. W ramach kampanii na terenie kraju jeździło mobilne atelier fotograficzne, w którym fotografowano „marzenia” romskich dziewcząt i chłopców (np. zostać lekarzem lub nauczycielem) oraz ich rodziców. Przesłanie kampanii brzmiało „Aby móc spełnić swoje marzenia, musisz skończyć szkołę średnią” oraz „Wykształceni Romowie to Romowie z przyszłością” Poradnictwo edukacyjno-zawodowe – kluczowe działanie skierowane na przeciwdziałanie wczesnemu kończeniu nauki? Główne cele poradnictwa edukacyjno-zawodowego w zakresie przeciwdziałania ELET to zapewnienie uczniom wsparcia w nauce, informowanie ich o dostępnych możliwościach nauki i kariery zawodowej oraz rozwijanie umiejętności podejmowania decyzji. Poradnictwo edukacyjno-zawodowe – traktowane jako praktyka wspierania uczniów w podejmowaniu wyborów ścieżki edukacyjnej i zawodowej – w większości krajów europejskich jest uważane za jeden z kluczowych środków przeciwdziałania wczesnemu kończeniu nauki. W większości krajów poradnictwo stanowi ważny element działań prewencyjnych, interwencyjnych i kompensacyjnych. Główne cele poradnictwa edukacyjno-zawodowego to zapewnienie uczniom wsparcia w nauce, informowanie ich o dostępnych możliwościach oraz rozwijanie umiejętności, jakich potrzebują, aby móc podejmować decyzje nt. przyszłej edukacji i pracy. Poradnictwo edukacyjno-zawodowe jest tradycyjnie świadczone w formie dodatkowych usług w szkołach i kierowane do uczniów, którzy potrzebują wsparcia lub już są zagrożeni wczesnym kończeniem nauki. Jednak wiele krajów obecnie uwzględnia poradnictwo w programie nauczania (patrz Rysunek 5), dzięki czemu zapewniona jest jego dostępność dla wszystkich uczniów i wspierane jest jego wykorzystanie jako środka prewencyjnego. Wszystkie formy świadczenia usług przyczyniają się do tego, że poradnictwo jest postrzegane jako skuteczne narzędzie zapobiegania wczesnemu kończeniu nauki. 13 Rysunek 5: Realizacja poradnictwa edukacyjno-zawodowego w szkolnictwie podstawowym i średnim ogólnokształcącym (ISCED 1, 2 i 3), 2013/14 Szkolnictwo podstawowe (ISCED 1) Szkolnictwo średnie ogólnokształcące I stopnia (ISCED 2) Szkolnictwo średnie ogólnokształcące II stopnia (ISCED 3) Poradnictwo realizowane jest w ramach szkolnych usług poradnictwa Poradnictwo stanowi obowiązkową część programu nauczania i realizowane jest podczas lekcji Poradnictwo realizowane jest wyłącznie przez zewnętrznych organizatorów Poradnictwo nie jest realizowane Źródło: Eurydice. Uwagi dotyczące poszczególnych krajów: Commission/EACEA/Eurydice/Cedefop, 2014, str. 86). Patrz pełny tekst raportu (European W krajach, gdzie poradnictwo edukacyjno-zawodowe jest uwzględnione w programie nauczania, stosowane są trzy główne podejścia: poradnictwo może stanowić odrębny przedmiot; może być uwzględnione w jednym lub kilku przedmiotach (nauki społeczne, przedsiębiorczość lub wychowanie obywatelskie); może być uwzględnione w programie nauczania jako zagadnienie międzyprzedmiotowe. Kraje europejskie zazwyczaj sugerują stosowanie szerokiego podejścia do poradnictwa edukacyjno-zawodowego, które łączy różne formy usług i wykorzystuje różne metody. Szkoły w większości krajów organizują poradnictwo w formie zajęć pozalekcyjnych, we współpracy z partnerami lokalnymi, takimi jak zewnętrzni dostawcy usług poradnictwa i pracodawcy. 14 Eurydice Brief – Ograniczanie zjawiska wczesnego kończenia nauki w Europie Badanie przypadku: Poradnictwo zarówno jako odrębny, jak i zintegrowany przedmiot nauczania w Niemczech Na poziomie szkoły średniej I stopnia wprowadzenie do świata pracy stanowi obowiązkowy element każdego toku kształcenia i jest realizowane jako odrębny przedmiot, na przykład Arbeitslehre (kształcenie przed-zawodowe), lub w ramach innych przedmiotów albo obszarów przedmiotowych. W przypadku gdy Arbeitslehre jest odrębnym przedmiotem, może on być obowiązkowy lub fakultatywny, w zależności od landu. Badanie przypadku: Poradnictwo jako zagadnienie międzyprzedmiotowe w Estonii Krajowe programy nauczania w szkolnictwie podstawowym i średnim (ogólnym) obejmują zagadnienie międzyprzedmiotowe „Uczenie się przez całe życie i planowanie kariery”, które ma na celu zapewnienie, że uczniowie są lepiej przygotowani do wejścia na rynek pracy, do samodzielnego podejmowania decyzji, do pełnienia w życiu różnych ról i do uczestniczenia w uczeniu się przez całe życie. Uczniowie są zachęcani do postrzegania uczenia się przez całe życie jako wartościowego sposobu na życie oraz jako sposobu na rozwój kariery. Są również zachęcani do uczenia się sposobów oceniania swoich umiejętności, zainteresowań i wiedzy związanych z możliwościami edukacyjno-zawodowymi, oraz do korzystania z tych informacji w procesie podejmowania decyzji. Badanie przypadku: Programy poradnictwa w formie zajęć pozalekcyjnych w Finlandii Uczniowie w podstawowego ramach zdobywają kształcenia doświadczenie zawodowe, co ma pomóc im w wyborze dalszej edukacji lub zawodu oraz umożliwić poznanie wartości życia zawodowego i docenienie wynikających z niego możliwości. Uczniowie powinni również mieć możliwość oceny swoich doświadczeń. Okresy przeznaczone na staże mogą być realizowane w następujący sposób: jeden-dwa dni na zapoznanie się z pracą personelu szkoły (w siódmym roku nauki); jeden-trzy dni poza szkołą, na przykład w miejscu pracy rodzica (w ósmym roku nauki) oraz dziesięć dni pracy poza szkołą po maksymalnie sześć godzin dziennie (w dziewiątym roku nauki). 15 Profil pracowników odpowiedzialnych za świadczenie usług poradnictwa powiązany jest bezpośrednio ze sposobem, w jaki poradnictwo jest organizowane w szkołach. Tam, gdzie poradnictwo stanowi integralną część programu nauczania, usługi te są głównie świadczone przez nauczycieli. W krajach, gdzie zapewnione są osobne usługi w szkołach, świadczą je wykwalifikowani pracownicy, tacy jak specjaliści ds. poradnictwa, psychologowie lub pracownicy społeczni. W większości krajów europejskich niewyspecjalizowani nauczyciele odgrywają najważniejszą rolę w świadczeniu usług poradnictwa, bez względu na formę, jaką one przyjmują. Nauczyciele zajmujący się poradnictwem edukacyjnozawodowym zgłaszają potrzebę doskonalenia zawodowego w tym zakresie, szczególnie w odniesieniu do pracy z uczniami zagrożonymi wczesnym kończeniem nauki. Wiele krajów/regionów wskazuje na brak wysokiej jakości poradnictwa (1). Potwierdzają to wyniki badania OECD pt. TALIS, które wykazują, że ok. 42% nauczycieli w Europie wymaga doskonalenia zawodowego w zakresie poradnictwa i doradztwa edukacyjno-zawodowego dla uczniów. Ponadto tylko w jednej trzeciej krajów kadra odpowiedzialna za poradnictwo uczestniczy w odpowiednich szkoleniach organizowanych podczas kształcenia nauczycieli, które to szkolenia wyposażają ich w umiejętności pracy z grupami zagrożonymi wczesnym kończeniem nauki (2). Aby zagwarantować wysoką jakość usług poradnictwa dla konkretnej grupy ryzyka, szkoły powinny rozważyć zapewnienie odpowiednich szkoleń dla nauczycieli. Poradnictwo edukacyjno-zawodowe również odgrywa ważną rolę w przypadku osób, które już przerwały naukę i chciałyby wrócić do systemu edukacji. Jako działanie kompensacyjne, poradnictwo jest zapewniane głównie za pośrednictwem programów edukacji drugiej szansy lub w momencie, gdy uczniowie wracają do głównego nurtu edukacji. Poradnictwo może również przyjmować formę specjalistycznych usług, za pośrednictwem gwarancji dla młodzieży i w niektórych przypadkach jest świadczone w formie działań projektowych. 1 () 2 () 16 Bułgaria, Łotwa, Portugalia, Rumunia, Wielka Brytania (Anglia) i Turcja Bułgaria, Republika Czeska, Niemcy, Hiszpania, Włochy, Cypr, Malta, Rumunia, Słowacja, Szwecja, Finlandia, Szwajcaria i Islandia Eurydice Brief – Ograniczanie zjawiska wczesnego kończenia nauki w Europie Zarządzanie i współpraca międzysektorowa Współpraca międzyresortowa i międzysektorowa stanowią warunek wstępny skutecznego przeciwdziałania zjawisku wczesnego kończenia nauki. Ściślejsza współpraca na wszystkich szczeblach administracji jest podstawowym warunkiem zapewnienia skuteczności krajowych strategii, polityk i działań służących ograniczaniu zjawiska wczesnego kończenia nauki. Zgodnie z Zaleceniem Rady z 2011 r., strategie zakrojone na szeroką skalę dotyczące wczesnego kończenia nauki powinny łączyć inicjatywy prewencyjne, interwencyjne i kompensacyjne, które muszą obejmować różne obszary polityki. Działania te powinny zostać włączone do wszystkich związanych z nimi polityk skierowanych do dzieci i młodzieży, dlatego tak ważna jest tu dobra współpraca organów władzy. Współpraca w zakresie polityk i działań związanych z wczesnym kończeniem nauki, realizowanych przez poszczególne ministerstwa/ departamenty lub w ramach różnych obszarów polityki, stanowi element pracy instytucji państwowych w wielu krajach (patrz Rysunek 6). W innych krajach współpraca nie jest tak dobrze zorganizowana. Poziom i zakres współpracy w dużej mierze uzależnione są od struktur politycznych i instytucjonalnych działających w danym kraju. Rysunek 6: Współpraca organów władzy w zakresie ELET: obszary polityki, w ramach których prowadzona jest współpraca z sektorem edukacji na poziomie centralnym, 2013/14 Zatrudnienie Młodzież Polityka społeczna Polityka rodzinna Wymiar sprawiedliwości Zdrowie Polityka mieszkaniowa Inne Istnieje tradycja współpracy organów władzy na poziomie centralnym Mechanizmy współpracy są testowane w ramach projektów Mechanizmy współpracy istnieją lub są opracowywane Zaangażowane są inne obszary polityki, ale nie ustanowiono jeszcze mechanizmów współpracy Źródło: Eurydice. Uwagi dotyczące poszczególnych krajów: Commission/EACEA/Eurydice/Cedefop, 2014, str. 68). Brak strategii zakrojonej na szeroką skalę / brak konkretnej polityki/działań ELET UK (1) = UK-ENG/WLS/NIR Patrz pełny tekst raportu (European 17 Formalizacja współpracy za pośrednictwem organu koordynującego jest sposobem na zwiększenie synergii pomiędzy ministerstwami i pomiędzy władzami różnego szczebla, szkołami i pozostałymi interesariuszami. Organy odpowiedzialne za koordynację mogą mieć wpływ na zwiększenie zaangażowania w ograniczanie zjawiska wczesnego kończenia nauki, usprawnianie procesu monitoringu i ewaluacji oraz identyfikację obszarów dalszej współpracy. Chociaż tylko cztery kraje/regiony wyznaczyły formalne organy odpowiedzialne za koordynację w ramach szeroko zakrojonej strategii przeciwdziałania wczesnemu kończeniu nauki (Belgia (Wspólnota Flamandzka), Hiszpania, Malta i Holandia), pozytywne skutki tych działań mogą służyć jako przykład dla innych krajów. Badanie przypadku: Organ odpowiedzialny za koordynację działań skierowanych na przeciwdziałanie wczesnemu kończeniu nauki w Belgii (Wspólnota Flamandzka) Grupa tematyczna z udziałem wielu interesariuszy, m.in. osób odpowiedzialnych za podejmowanie decyzji, partnerów społecznych, organizacji edukacyjnych, patronackich oraz związanych z rynkiem pracy została utworzona w celu opracowania „Planu działania w zakresie wczesnego kończenia nauki”. Ponadto co najmniej raz do roku spotyka się międzysektorowa grupa sterująca, której celem jest realizacja Planu działania. Na poziomie lokalnym, partnerstwa międzyagencyjne są pomocne w zapewnieniu, że uczniowie otrzymują wszechstronne wsparcie, jakiego potrzebują. 18 Partnerstwa międzyagencyjne mogą ułatwić skuteczną koordynację działań pomiędzy lokalnymi interesariuszami, którzy współpracują w celu zaspokojenia podstawowych potrzeb indywidualnych uczniów zagrożonych wczesnym kończeniem nauki. Dzięki niej możliwe jest zapewnienie wszechstronnego wsparcia młodym ludziom. W wielu krajach specjaliści z różnych dziedzin są zaangażowani na poziomie szkół i społeczności lokalnych. Tu należy odpowiedzieć na pytanie, w jakim zakresie agencje te rzeczywiście współpracują; czy świadczą usługi wspólnie, czy też każda z nich jest odpowiedzialna za dany wycinek pracy, a jej specjaliści świadczą pomoc uczniom tylko w zakresie, który wchodzi w zakres ich kompetencji. Dla przykładu, doświadczenia z Belgii (Wspólnota Niemieckojęzyczna), Irlandii, Malty i Holandii pokazują, że tworzenie multidyscyplinarnych zespołów zaangażowanych we wspólne zarządzanie danym przypadkiem jest skuteczną metodą zaspokajania szerokiego spektrum potrzeb uczniów. Eurydice Brief – Ograniczanie zjawiska wczesnego kończenia nauki w Europie Badanie przypadku: Partnerstwa międzyinstytucjonalne na rzecz przeciwdziałania wczesnemu kończeniu nauki w Irlandii Ogólnoszkolny plan poradnictwa stanowi ogólne ramy wspierania uczniów, w tym uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych i mających problemy ze zdrowiem psychicznym. Zespół wspierający uczniów, stanowiący podstawowy element działającego w danej szkole systemu wsparcia, spotyka się regularnie co tydzień lub co dwa tygodnie celem omówienia problemów i opracowania planu ich rozwiązania. Może to obejmować udzielanie pomocy uczniowi przez szkołę, bądź podjęcie decyzji o zaangażowaniu pomocy z zewnętrz. Skuteczna współpraca międzyresortowa i międzysektorowa wymaga jasno zdefiniowanych ról i zakresu odpowiedzialności poszczególnych interesariuszy. Chociaż monitoring i ewaluacja skuteczności współpracy mogą być pomocne w wyjaśnieniu tych zagadnień i mogą wspierać współpracę, to takie działania są stale realizowane jedynie w Holandii, Finlandii, Wielkiej Brytanii (Szkocja) i Szwajcarii. Wyniki w tych krajach/regionach pokazują, że potrzeba wiele czasu i wysiłków, aby poznać i zrozumieć partnerów (ich kulturę instytucjonalną, język, praktyki itd.) oraz zbudować zaufanie potrzebne do przełamania barier dla współpracy. Proces ten jest warunkiem wstępnym dla wypracowania poczucia współodpowiedzialności. Uwagi końcowe Informacje przedstawione w niniejszym streszczeniu potwierdzają, że wczesne kończenie nauki stanowi złożony problem na poziomie jednostkowym, krajowym i europejskim. Młodzi ludzie wcześnie kończący naukę posiadają często niższy status społeczny i ekonomiczny w porównaniu do uczniów kontynuujących naukę i uzyskujących kwalifikacje, które są pomocne w osiągnięciu sukcesu w dorosłym życiu. Aby móc rozwiązać ten problem, należy mieć na względzie to, że choć wczesne kończenie nauki wydaje się być zagadnieniem związanym z systemami kształcenia i szkoleń, to jego podłoże wiąże się z szerszym kontekstem społecznym i politycznym. Na wczesne kończenie nauki zasadniczy wpływ mają szersze polityki w zakresie gospodarki, zatrudnienia, spraw społecznych, zdrowia itd. Dlatego postęp w zakresie uzyskiwanych kwalifikacji i wzrost poziomu zatrudnienia młodych ludzi uzależnione są od poprawy klimatu społeczno-ekonomicznego, wyższego wzrostu gospodarczego, od środków na walkę z ubóstwem i poprawę zdrowia, oraz od skutecznej integracji imigrantów i mniejszości etnicznych w społeczeństwie. Z powyższych powodów jedynie wszechstronne 19 podejście do przeciwdziałanie wczesnemu kończeniu nauki może być skuteczne i może przynieść długofalowe i trwałe skutki. Wszystkie kraje europejskie, choć w różnym stopniu, poczyniły jednak postępy w zakresie obniżania liczby osób wcześnie kończących naukę. W wielu z nich obniżenie poziomu wczesnego kończenia nauki jest ważnym priorytetem realizowanej polityki i w tym celu opracowywane są szczegółowe rozwiązania. Wszystkie kraje wprowadziły szeroki zakres polityk i środków ograniczania zjawiska wczesnego kończenia nauki, nawet te, w których obserwuje się i tak bardzo niskie odsetki. Jednak oczywistym jest, że niektóre zagadnienia można dalej usprawnić. W niektórych krajach nadal występują duże rozbieżności pomiędzy odsetkiem osób wcześnie kończących naukę pochodzących ze środowisk imigranckich i nieimigranckich, oraz pomiędzy chłopcami a dziewczętami, pomimo tego, że zarówno pochodzenie ze środowisk imigranckich, jak i płeć nie są czynnikami mającymi decydujący wpływ na wczesne kończenie nauki, podczas gdy status społeczno-ekonomiczny ma dużo większe znaczenie. Ponadto wysoka liczba uczniów powtarzających rok i niskie poziomy uczestnictwa we wczesnej edukacji i opiece są zbieżne w kilku krajach, gdzie występuje wysoki odsetek uczniów wcześnie kończących naukę, na przykład w Hiszpanii, Portugalii i Turcji. Jest to jedna z przyczyn, dla których zagadnienie to stanowi powód do obaw. Poza omówionymi powyżej zagadnieniami, kraje informowały również o innych czynnikach, które mogą mieć wpływ na odsetek osób wcześnie kończących naukę, takich jak wdrażanie i upowszechnianie programów VET w szkolnictwie średnim; identyfikacja szkół wymagających pilnej interwencji; rozszerzenie zakresu obowiązku szkolnego; oraz wyrobienie społecznych oczekiwań, że młodzi ludzie powinni ukończyć szkołę. Zagadnienia te nie mogą zostać poddane szczegółowej analizie w niniejszym raporcie, jednak zasługują na dalsze zbadanie. Zagadnienia finansowania polityk i środków przeciwdziałania wczesnemu kończeniu nauki również odgrywają niezwykle ważną rolę. W raporcie wykazano, że dostępność dodatkowych źródeł finansowania nie jest warunkiem wstępnym dla działań strategicznych mających na celu przeciwdziałanie wczesnemu kończeniu nauki. Jednak dodatkowe finansowanie może służyć za dźwignię i umożliwiać zapewnienie odpowiedniego wsparcia szkołom, do których uczęszcza duża liczba osób zagrożonych zjawiskiem ELET, oraz ukierunkowanego wsparcia dla określonych grup ryzyka. Na przykład w Holandii szkoły otrzymują dofinansowanie, którego poziom uzależniony jest od wyników. Dlatego również to zagadnienie należy poddać dalszym analizom i przyszłym debatom na temat strategii, polityk i środków przeciwdziałania wczesnemu kończeniu nauki w Europie. 20 Eurydice Brief – Ograniczanie zjawiska wczesnego kończenia nauki w Europie Bibliografia Zalecenie Rady z dnia 28 czerwca 2011 r. w sprawie polityk na rzecz ograniczania zjawiska przedwczesnego kończenia nauki. Dz.U. C 191, 1.7.2011. [pdf] [Online] Dostępny pod adresem: http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2011:191:0001:0006:en:PDF [dostęp 12 maja 2015]. Komisja Europejska/EACEA/Eurydice/Cedefop, 2014. Tackling Early Leaving from Education and Training in Europe: Strategies, Policies and Measures. Eurydice and Cedefop Report. (Ograniczanie zjawiska wczesnego kończenia nauki w Europie: Polityka, strategie, działania. Raport Eurydice i Cedefop). Luksemburg: Urząd Publikacji Unii Europejskiej. Dostępny również pod adresem: https://webgate.ec.europa.eu/fpfis/mwikis/eurydice/index.php/Publications:Tackling_Early_Leaving_from_Edu cation_and_Training_in_Europe:_Strategies,_Policies_and_Measures [dostęp 12 maja 2015]. European Commission, 2013. Reducing early school leaving: Key messages and policy support. Final Report of the Thematic Working Group on Early School Leaving. Brussels: European Commission. [pdf] [Online] Dostępny pod adresem: http://ec.europa.eu/education/policy/strategic-framework/doc/ELET-group-report_en.pdf [dostęp 12 maja 2015]. Eurostat, 2013. Educational attainment and outcomes of education. http://ec.europa.eu/eurostat/cache/metadata/en/edat_esms.htm [dostęp 12 maja 2015]. 21 -- -- EC-02-15-083-PL-N Sieć Eurydice ma na celu prezentację europejskich systemów edukacji, ich organizacji i metod pracy. Sieć przedstawia opisy krajowych systemów edukacji, badania porównawcze, wskaźniki i dane statystyczne. Wszystkie publikacje sieci Eurydice są dostępne nieodpłatnie na stronie internetowej sieci Eurydice lub na wniosek w wersji drukowanej. Działania sieci Eurydice koncentrują się na promowaniu zrozumienia, współpracy, zaufania i mobilności na szczeblu europejskim i międzynarodowym. W skład sieci wchodzą biura krajowe z siedzibą w państwach europejskich, które są koordynowane przez Agencję Wykonawczą ds. Edukacji, Kultury i Sektora Audiowizualnego. Aby uzyskać więcej informacji na temat sieci Eurydice, patrz: http://ec.europa.eu/eurydice.
