Krzysztof OGIEGŁO - Warsztaty Górnicze

WARSZTATY z cyklu „Zagrożenia naturalne w górnictwie”
____________________________________________________________________________
Mat. Symp. str. 453 – 456
Augustyn HOLEKSA, Mieczysław LUBRYKA, Jan KUTKOWSKI
Jastrzębska Spółka Węglowa KWK „JAS-MOS”, Jastrzębie Zdrój
Prawne skutki niepełnych opinii górniczo-geologicznych
Streszczenie
Po likwidacji komisji ds. szkód górniczych w O.U.G. sprawy odszkodowań za wyrządzone
szkody wywołane eksploatacją górniczą przejęły sądy powszechne. Ograniczona wiedza na
temat szkód górniczych sądów powszechnych prowadzi do niesprawiedliwych wyroków
sądowych opartych na wybiórczych lub niepełnych opiniach wydanych przez rzeczoznawców
ds. szkód górniczych przy sądach powszechnych.
Wyroki sądowe wydawane są w oparciu o opinie rzeczoznawców lub jednostki naukowobadawcze. O ile opinie jednostek naukowo-badawczych są opiniami kompleksowymi tzn.
opisującymi wszystkie czynniki mogące mieć jakikolwiek związek przyczynowo-skutkowy
z powstałymi szkodami górniczymi i praktycznie są niepodważalne, o tyle opinie rzeczoznawców są opiniami niepełnymi i dotyczą zwykle jedynie niecki osiadania. Sądy opierając się na
opiniach rzeczoznawców wydają krzywdzące wyroki w stosunku do użytkowników budowli
powierzchniowych.
W artykule omówiono przykłady i przyczyny błędnych wyroków opartych na wybiórczych
opiniach oraz opinię kompleksową jednostki naukowo-badawczej.
1. Wstęp
Autorzy referatu na podstawie informacji jakie napływały od pracowników kopalni,
zapoznali się z kilkoma opiniami górniczo-geologicznymi w celu, ustosunkowania się do ich
rzetelności. Opinie górniczo-geologiczne są przedstawiane jako dowód w sprawach o odszkodowanie w sądach powszechnych. Sądy powszechne są praktycznie drugą instancją wnioskodawcy o naprawę szkody wywołanej eksploatacją górniczą. Pierwszą instancją jest Spółka
Węglowa, po odmowie naprawy szkody górniczej przez Spółkę Węglową, pozostają sądy
powszechne. Sądy powszechne przed wydaniem wyroku, zlecają wykonanie opinii górniczogeologicznej, dotyczącej wpływu eksploatacji górniczej na nieruchomość wskazaną w pozwie
sądowym biegłym sądowym ds. szkód górniczych, a jeżeli szkoda dotyczy nieruchomości
znacznej wartości lub użyteczności publicznej opinie takie wykonują jednostki naukowobadawcze.
Opinie zwykle dotyczą, okresu wpływu eksploatacji na nieruchomość oraz związku
przyczynowo-skutkowego pomiędzy eksploatacją górniczą a zgłaszanymi szkodami. Do opinii
wnioskodawca może się ustosunkować na piśmie podczas posiedzenia Sądu.
2. Analiza wybranych opinii górniczo-geologicznych
Sąd powszechny na podstawie opinii biegłego oddalił powództwo cywilne właścicieli
nieruchomości, w której w roku 1998 uwidoczniły się spękania ukośne stropu i ścian zewnę____________________________________________________________________________
453
A. HOLEKSA, M. LUBRYKA, J. KUTKOWSKI – Oddziaływanie zagrożeń górniczych...
____________________________________________________________________________
trznych. Powód żądał naprawienia szkody od spółki węglowej, w której skład wchodziły dwie
kopalnie. Nieruchomość ta znajdowała się na granicach obszarów tych kopalń. Powód wiedział,
że posesja znajduje się w rejonie wpływów eksploatacji, lecz nie wiedział której kopalni.
W pozwie wskazał on kopalnie, w których eksploatacja mogła mieć związek przyczynowy ze
stwierdzonymi szkodami. Po oględzinach posesji, biegły stwierdził znaczne uszkodzenia
nieruchomości objawiającej się pęknięciami stropów i murów zewnętrznych.
Eksploatacja w pierwszej kopalni zakończona w tym rejonie 1992 roku spowodowała
wpływy eksploatacji górniczej II kategorii. Biegły uznając, że po 3 latach następuje relaksacja
naprężeń górotworu, stwierdził, że uszkodzenia nieruchomości nie mają związków przyczynowych z eksploatacją w kopalniach. Biegły bardzo dokładnie przedstawił wskaźniki wpływów
eksploatacji na nieruchomość od pierwszej kopalni. Natomiast lakonicznie odniósł się on do
eksploatacji drugiej z kopalń twierdząc, że „nieruchomość powoda znajduje się 1800 m od
eksploatowanego w tym czasie pokładu i żadne wpływy na taką odległość nie sięgają”. Biegły
w swojej opinii wyjaśnił, że uszkodzenia, które uwidoczniły się w budynku „powstały wskutek
nagrzania się dachu latem, co jest powodem rozszerzenia się płyty stropowej i napierania na
mury”. Twierdząc, że „prawa fizyki są nauczane w każdej szkole średniej” przyznał, że „nie
ma uprawnień budowlanych i nie powinien wyjaśniać spraw związanych z budownictwem” [1].
Po zapoznaniu się z opinią biegłego, powód, ustosunkował się do niej negatywnie,
zarzucając nierzetelność opinii w kwestii przyczyn wywołania szkody. Opierając się na
materiałach Sympozjum „Warsztaty 99” powód, podważył opinię biegłego, cytując ocenę
szkodliwości drgań dla budynków poddanych wpływom dynamicznym od wstrząsów górniczych w omawianym obszarze górniczym. Powód opierając się na artykule z opublikowanych
materiałów „Warsztaty 99”, przedstawiającego strefę rozkładu energii i przyspieszeń oraz
oddziaływania dynamicznego wstrząsów górniczych na budowle, wyjaśnił że, budowla
w okresie od I kw. do III kw.1998, mogła znaleźć się w strefach oddziaływań, które mogły
przyczynić się do uszkodzenia budowli – tym bardziej, że powód nie znając okresu największego oddziaływania dynamicznego wstrząsów na budowle dokładnie określił w pozwie, okres
powstania uszkodzeń. Biegły sądowy przyjął uwagi powoda twierdząc, że uwagi są poza jego
kompetencjami i wychodzą poza jego wiedzę.
Sąd uznając argumenty powoda zwrócił się o wydanie opinii w sprawie szkody wyrządzonej dynamicznymi wpływami wstrząsów górniczych do stacji geofizyki kopalni, która
prowadziła eksploatację pokładów tąpiących. Wydana opinia kopalni była korzystna dla
powoda i kopalnia przystąpiła do usuwania skutków wpływu eksploatacji na nieruchomość.
Inna opinia górniczo-geologiczna dotyczy posesji znajdującej się na obszarze zlikwidowanej kopalni. Właścicielka posesji zwróciła się do Spółki Restrukturyzacji Kopalń o naprawę
szkody, jak podaje w pozwie wyrządzonej eksploatacją nie istniejącej już kopalni. Spółka
odmówiła naprawy szkód i właścicielka zwróciła się z pozwem do sądu rejonowego. Sąd
zwrócił się do biegłego w sprawie wydania opinii górniczo-geologicznej. Wydana opinia na
temat szkód była niekorzystna dla powódki. W opinii tej stwierdzono, że „szkody zostały
usunięte w roku 1994, czyli po uspokojeniu się górotworu, a uszkodzenia budynku nie są
związane z eksploatacją” [2]. Należy nadmienić, że uszkodzenia budowli zgłoszone w pozwie
z roku 2000 były niemal identyczne, co uszkodzenia w roku 1994 . W wydanej opinii bardzo
dokładnie omówiona jest geologia i hydrogeologia obszaru, lecz brak jest jakichkolwiek
danych na temat niecki osiadania. Na temat oddziaływania dynamicznego wstrząsów górniczych na budowle, stwierdzono że: „na terenie obszaru górniczego nie zarejestrowano żadnych
wstrząsów górniczych”. Opinia potwierdza zarzut powódki, że nieruchomość się pochyla,
stwierdzono wychylenie Tb=10o/oo uznane jako słabe [4]. Wychylenia nie stwierdzono podczas
____________________________________________________________________________
454
WARSZTATY z cyklu „Zagrożenia naturalne w górnictwie”
____________________________________________________________________________
napraw szkód górniczych w roku 1994, mimo iż według. powódki wykonywano takie pomiary.
Na podstawie tej opinii sądy I i II instancji odrzuciły roszczenia powódki. Dodać należy, że
opinię wydał biegły sądowy z zakresu geologii górniczej i hydrogeologii, a nie biegły sądowy
ds. szkód górniczych.
Powódka zwróciła się o pomoc do kancelarii adwokackiej, a następnie do burmistrza
gminy, który poprosił o niezależną opinię. Obecnie trwa ponowne rozpoznanie sprawy, gdyż
stwierdzone uszkodzenia nieruchomości, wskazują na ich pochodzenie wywołane eksploatacją
– stwierdza niezależna opinia: „Pęknięcia i zarysowania ukośne murów zewnętrznych, pęknięcia stropu, łuszczący się tynk, wypaczanie podłóg są to uszkodzenia wskazujące na związki
przyczynowe z wpływem eksploatacji na budowlę”.
Ekspertyzę dotyczącą wskazania przyczyny szkód objawiających się pęknięciami ścian
zewnętrznych, wypaczaniem okien i drzwi w budynku dwu kondygnacyjnym w obszarze
górniczym wykonano w jednostce naukowo-badawczej na zlecenie sądu rejonowego. Opinia
górniczo-geologiczna [3], zawierała kompleksową analizę wszystkich czynników górniczych
i geologicznych, które mogły wpłynąć na uszkodzenie budowli mimo, że eksploatacja bezpośrednio nie oddziaływała na budowlę. Bardzo interesujące jest stwierdzenie w opinii górniczogeologicznej o „niekorzystnym położeniu nieruchomości na styku dwóch uskoków o amplitudzie 1100 m i 200 m”. Z opinii jednoznacznie wynika, że nie można twierdzić, iż po upływie
3 lat od zakończenia eksploatacji górotwór rozładował samoistnie naprężenia w nim istniejące.
Opinia zwraca uwagę na czynnik geologiczny, a mianowicie usytuowanie budowli względem zaburzeń geologicznych, takich jak nasunięcia i uskoki o dużej amplitudzie rzędu 200 m
lub więcej. Pomiary wykonane na potrzeby opinii górniczo-geologicznej, wskazywały na
możliwość istnienia przyczyn uszkodzenia budowli związanych pośrednio z eksploatacją
górniczą.
3. Podsumowanie
W opiniach górniczo-geologicznych przedstawionych sądom powszechnym przez biegłych
sądowych brak jest podstawowych wskazań dotyczących wstrząsów górniczych i ich oddziaływania dynamicznego na budowle.
Opinie dotyczące szkód górniczych powinien wydawać tylko zespół biegłych sądowych ds.
szkód górniczych lub wręcz należałoby powołać ponowne komisje ds. szkód górniczych przy
Okręgowych Urzędach Górniczych lub sądach powszechnych.
Sądy powszechne uznają niepełne opinie górniczo-geologiczne wykonywane przez
biegłych sądowych.
Biegli sądowi w swych opiniach powinni zaznaczać wyraźnie zakres jaki opinia obejmuje,
ponieważ nie wszyscy, których szkody górnicze dotyczą, znają się na górnictwie i skutkach
jakie eksploatacja górnicza wywołuje.
Celowym jest organizowanie sympozjów naukowych takich jak „Warsztaty”
organizowane przez Polską Akademię Nauk, na których poruszane i wyjaśniane są
problemy dotyczące mieszkańców na terenów górniczych.
Cieszy fakt, że materiały publikowane z Sympozjum „Warsztaty” uznawane są przez
sądy powszechne jako dowody w sprawach.
____________________________________________________________________________
455
A. HOLEKSA, M. LUBRYKA, J. KUTKOWSKI – Oddziaływanie zagrożeń górniczych...
____________________________________________________________________________
Literatura
[1]
[2]
[3]
[4]
Biegły sądowy. Opinia górniczo-geologiczna. Rybnik 2000, (praca niepublikowana).
Biegły sądowy. Opinia górniczo-geologiczna. Gliwice 2000, (praca niepublikowana).
Zespół biegłych. Opinia górniczo-geologiczna. Gliwice 2000, (praca niepublikowana).
Kwiatek J. 1997: Ochrona obiektów budowlanych na terenach górniczych Wydawnictwo GIG.
Katowice.
Legal results of incomplete opinion mining-geological
After the liquidation of the Mining Damages Committee in the District Mining Office the
matters of compensation for the damages caused by mining were taken over by common
courts.
The lack of knowledge of mining damages by common courts lead to unfair verdicts of
courts based on selective or incomplete opinions given by mining experts at the common
courts.
Courts verdicts are brought in basing on experts’ opinions or scientific research units. If
the opinions of scientific research units are complex ones i.e. describing all factors which may
have any cause-consequence nexus with the caused mining damages, so being practically
indisputable, the experts’ opinions are selective ones and they usually concern only subsidence
basin.
Courts, basing on the experts’ opinions, announce wrongful verdicts in relation to the users
of surface structures.
In this paper examples and causes of wrong verdicts based on selective opinions and
a complex opinion of a scientific research unit have been discussed.
Przekazano: 28 marca 2002
____________________________________________________________________________
456