LEWORĘCZNE DZIECKO Leworęczność nie jest już na szczęście

LEWORĘCZNE DZIECKO
Leworęczność nie jest już na szczęście traktowana w szkołach jako problem (jak to miało
miejsce kilkadziesiąt lat temu). Nauczyciele i rodzice nie podejmują już pochopnych decyzji o
„przestawieniu” dziecka leworęcznego na prawą rękę bez konsultacji ze specjalistą. Ba, panuje wręcz
dość powszechny pogląd, iż leworęczność wiąże się ze specjalnymi uzdolnieniami. Nie jest jednak
naszym celem rozstrzygać w tym miejscu zasadność takiej opinii, dość powiedzieć, że uczniowie
leworęczni nie są już traktowani jak „chorzy”.
Nie należy jednak zapominać, że leworęczność, mimo iż sama w sobie żadną
niepełnosprawnością nie jest, w zderzeniu ze światem stworzonym dla praworęcznych może rodzić
trudności. Szczególnie dotyczy to uczniów, a w pierwszej kolejności tych, którzy właśnie rozpoczynają
swoją przygodę z pisaniem. Nasze pismo jest tak skonstruowane, że łatwiej jest się nim posługiwać
osobie praworęcznej, między innymi dlatego, że pisząc, widzi tekst, który już napisała. Dlatego
przygotowując naszemu leworęcznemu pierwszakowi kącik do odrabiania lekcji oraz dobierając
przybory pisarskie warto przez chwilę zastanowić się, jak moglibyśmy ułatwić mu pierwsze kroki w
nauce pisania.
Obecnie na rynku można znaleźć wiele sprzętów oraz przyborów opatrzonych informacją, iż
są one przygotowane specjalnie dla osób leworęcznych. W niektóre z nich warto lub wręcz należy
zainwestować, w innych przypadkach równie dobrze mogą sprawdzić się sprzęty/przybory
uniwersalne. Przygotowując miejsce do nauki dla naszej leworęcznej pociechy, nie powinniśmy
zapominać o ogólnych zasadach ergonomii: wysokość stołu/biurka oraz krzesła powinny być
dostosowane do wzrostu dziecka. Kluczem są tu kąty proste: siedząc, dziecko powinno całe stopy
opierać na podłodze, nogi zgięte w kolanach powinny tworzyć kąt prosty, tak samo jak uda i tułów
oraz ręce w łokciach, gdy dłonie będą leżały płasko na stole. Biorąc pod uwagę powszechnie znany
fakt, że dzieci szybko rosną, być może warto będzie posiłkować się podnóżkiem do momentu, kiedy
dziecko „dorośnie” do swojego stołu. Kolejną bardzo istotną sprawą jest oświetlenie. Pamiętajmy, że
to, co piszemy musi być dokładnie oświetlone, dlatego lampka biurkowa dla dziecka leworęcznego
będzie ustawiona po jego prawej stronie, tak, aby na to, co dziecko w danym momencie pisze nie
padał żaden cień. Następnym bardzo istotnym punktem przygotowania do pisania powinno być
właściwe ułożenie zeszytu. Zeszyt leworęcznego ucznia powinien być ułożony ukośnie, tak, aby lewy
dolny róg zeszytu był oddalony od osoby piszącej, natomiast prawy dolny róg – do niej przybliżony.
Cały zeszyt powinien być oddalony od brzegu biurka tak, aby przez cały czas pisania (od początku do
końca linijki) całe piszące przedramię oparte było na blacie. Możemy także zaproponować dziecku
dostępne na rynku zeszyty z ukośną liniaturą, przygotowane specjalnie dla dzieci leworęcznych.
Dobrze, aby zeszyt był przesunięty nieco w lewo. Dzięki temu ręka pisząca będzie mogła się
swobodnie poruszać oraz zniwelowany zostanie efekt zasłaniania sobie piszącą ręką pisanego tekstu.
Warto poświęcić czas na nauczenie naszej pociechy zasad przyjmowania prawidłowej pozycji podczas
pisania oraz właściwego ułożenia zeszytu, ponieważ jest to fundament dla osiągnięcia sukcesu
w nauce pisania oraz uniknięcia niebezpiecznych wad postawy.
Niezwykle istotne jest, czym dziecko pisze, ponieważ dobór odpowiedniego przyboru
pisarskiego warunkuje właściwy chwyt podczas pisania, który z kolei pozwala pisać czytelniej,
efektywniej, dłużej i bez zmęczenia. Obecnie możemy wybierać pomiędzy różnymi przyborami
pisarskimi, których kształt ułatwia prawidłowy chwyt pisarski. W sprzedaży są kredki i ołówki
o trójkątnym przekroju, które są uniwersalne – mogą z nich korzystać zarówno osoby prawo- jak i
leworęczne. Alternatywą dla trójkątnych kredek i ołówków mogą być specjalne trójkątne gumowe
nakładki na ołówek/kredkę, które można nasunąć na przybory o tradycyjnym przekroju.
W sklepach papierniczych oraz w Internecie można także znaleźć bogatą ofertą długopisów, piór oraz
nakładek specjalnie wyprofilowanych dla osób leworęcznych i – oddzielnie - dla praworęcznych.
Kupując przybory tego typu musimy zwrócić uwagę, do której ręki są przystosowane, ponieważ
pisanie takim przyborem niewłaściwą ręką będzie bardzo niewygodne. Atutem ergonomicznie
wyprofilowanych piór oraz długopisów, oprócz właściwego chwytu pisarskiego, jest zapewnienie
optymalnej odległości miejsca trzymania od powierzchni papieru (ok. 2 cm), co w przypadku dziecka
leworęcznego jest szczególnie istotne dla uniknięcia zasłaniania sobie ręką pisanego tekstu. Niektóre
firmy, specjalizujące się w produkcji ergonomicznych przyborów pisarskich mają w ofercie także
wyprofilowane kredki i ołówki dla osób leworęcznych (oraz osobne wersje dla praworęcznych). Są
one w specjalny sposób żłobione na całej długości, tak, aby mimo temperowania zachowały swoje
ergonomiczne właściwości.
Zaletą przyborów wyprofilowanych zgodnie z zasadami ergonomii jest nie tylko utrwalenie
prawidłowego chwytu pisarskiego, ale także podniesienie komfortu i efektywności pisania. Od tego,
czy naszemu dziecku będzie się łatwo pisało w znacznej mierze zależy jego motywacja do nauki
pisania.
Nie ma jednego uniwersalnego klucza, według którego należałoby wybierać przybory do
pisania. Każdemu będzie odpowiadało co innego. Z pewnością warto poświęcić trochę czasu na
wybranie najpierw ołówka, następnie, w kolejnych klasach - długopisu lub pióra, którym nasza
pociecha będzie w najbliższych latach posługiwała się nawet kilka godzin dziennie. Na pewno należy
przy tym wyborze uwzględnić zdanie naszego dziecka, które powinno mieć możliwość
„przymierzenia się” do ołówka, pióra czy długopisu, spróbowania, jak się nim pisze, czy jest wygodny
w trzymaniu. Dobrze jest przetestować kilka różnych przyborów, aby wybrać ten najodpowiedniejszy.
Nie zawsze będzie to ten sam długopis, który poleca nam sąsiadka, ponieważ jej dzieci go używają.
Jedni będą woleli ołówek o trójkątnym przekroju, inni wybiorą nakładki, w przypadku jeszcze innych
optymalne okażą się przybory specjalnie profilowane. Część dzieci, szczególnie tych nadruchliwych,
mających trudności z koncentracją uwagi będzie wolała pisać cięższymi przyborami, co ma związek
z lepszym czuciem ręki, precyzyjniejszym odbiorem bodźców stanowiących informację dla mózgu
o aktualnym położeniu ręki.
Poza przyborami pisarskimi w wyprawce naszego leworęcznego ucznia znajdą się także inne
pomoce, które należy rozważnie wybierać. Niewątpliwie będą to nożyczki, szczęśliwie już od kilku lat
dostępne powszechnie w wersji dla leworęcznych, gdyż tradycyjnymi nożyczkami lewą ręką po prostu
wycinać się nie da. Kolejnym produktem, na który powinni zwrócić uwagę rodzice uczniów
leworęcznych piszących piórem jest specjalny, szybkoschnący atrament, który pozwala zapobiegać
rozmazywaniu napisanych liter przez lewą piszącą rękę, na co często narzekają leworęczni uczniowie.
Decyzję o zakupie innych pomocy dla leworęcznych (jak np. temperówka dla leworęcznych)
pozostawmy indywidualnym preferencjom rodziców i uczniów oraz wytrzymałości ich portfeli.
Nie należy zapominać, iż najlepiej nawet wyposażony uczeń leworęczny, który ma problemy
natury graficznej, zbyt słabo wyćwiczoną rękę, będzie miał trudności z pisaniem. Dlatego warto
proponować dzieciom już w wieku przedszkolnym, szczególnie tym, które nie podejmują
spontanicznie rysowania ani nie sięgają same po zadania graficzne, różne rodzaje ćwiczeń i zabaw
usprawniających sferę tzw. grafomotoryczną, czyli zdolność ręki do wykonywania precyzyjnych
ruchów stanowiących podstawę pisania. Pomocne tu będą dostępne w sprzedaży książeczki
z ćwiczeniami graficznymi dla leworęcznych. Ćwiczenia typowo graficzne bezwzględnie należy
wspierać ćwiczeniami podnoszącymi sprawność całych rąk oraz obręczy barkowej, jako bazy dla
właściwego funkcjonowania drobnych mięśni manualnych podczas pisania. Pomocne tu będą
wszelkie gry i zabawy angażujące ramiona i ręce: wymachy, krążenia ramion,
rzucanie/łapanie/odbijanie piłki, pływanie, pompki, podciąganie się na drążkach itp. Ważne jest, aby
w przypadku ćwiczeń - tak jak przy wyborze pomocy do nauki - brać pod uwagę preferencje dziecka,
pamiętając, że będzie chętnie powracało do tych aktywności, które będą dla niego ciekawe
i atrakcyjne, a tym samym będzie ćwiczyło te funkcje, które powinny być usprawniane.
Życzę wszystkim leworęcznym uczniom i ich rodzicom wiele satysfakcji z nauki oraz radości
z sukcesów - nawet tych najmniejszych.
Joanna Matanowska – psycholog
Tekst przygotowany w oparciu o: Bogdanowicz M., Leworęczność u dzieci, 1992, warszawa, WSiP oraz własne doświadczenia.