Repartycja – bieg z przeszkodami

Wyjaśnienia SAiW „Polska Książka”
Mimo przyspieszenia prac repartycyjnych, regularnie wykonywanych
przelewów i wyjaśnienia licznych niejasności o charakterze prawnym na
koncie SAiW „Polska Książka” wciąż
pozostają środki niewypłacone, których suma wywołuje zarówno pytania, jak i pewne obawy. Dla przejrzystości – i z nadzieją na zmotywowanie
powątpiewających – przedstawiamy
niektóre problemy i paradoksy, z którymi zmagamy się na co dzień.
Remedium: Nieustające mailingi, telefony, wkrótce ogłoszenie w prasie
oraz opublikowanie listy uprawnionych na stronie internetowej SAiW
„Polska Książka”, a docelowo przyjęcie odpowiednich zmian w Regulaminie Repartycji, które pozwolą starsze
środki przedawniać i włączać do planowanego Funduszu Repartycji Pośredniej.
Remedium: Wzmacnianie obsługi repartycyjnej wydawców poprzez bezpośredni kontakt z nimi za pomocą wszelkich dostępnych środków.
Przeszkoda 3.
Roszczenia nieuzasadnione
Podczas gdy wydawcy, którym należą
się środki, nie odpowiadają na apele
SAiW „Polska Książka”, wiele innych
podmiotów, często prowadzących
sporadyczną i nieregularną działalność wydawniczą, kieruje do Stowarzyszenia pełne żalu korespondencje,
zarzucając nam niesprawiedliwe traktowanie poszczególnych graczy rynku
książkowego.
Wkrótce jednak okazuje się, że wydawcy ci nie przekazują egzemplarzy
obowiązkowych do Biblioteki Narodowej, a to właśnie dane z tej instytucji –
najbardziej w obecnej chwili obiektywne i profesjonalne – stanowią podstawę
wyliczeń repartycyjnych.
Należy także zaznaczyć, że przyjęta
przez Zarząd SAiW „Polska Książka”
11 grudnia 2007 roku uchwała ustala próg wypłat na 300 zł. W związku
z tym każdego roku część kwoty zostaje zablokowana w oczekiwaniu na
kumulację do kwoty ekonomicznie
uzasadnionej do wypłaty (§4. ust. 5.
Regulaminu Repartycji nakazuje zapobiegać nadmiernemu rozdrobnieniu wypłat: „Niedopuszczalne jest
dokonywanie repartycji w sposób,
który prowadziłby do nadmiernych
jej kosztów, w szczególności poprzez
nadmierne rozdrobnienie wypłat, co
do ich wartości i ilości”). W związku
z tym do tej pory podmioty, które nie
kwalifikowały się do wypłaty, nie były proszone o przekazanie danych do
przelewu – obecnie, gdy wielu wydawców osiągnęło próg minimum po skumulowaniu kwot z poszczególnych lat,
do wszystkich beneficjentów możliwych do zidentyfikowania i uprawnionych do otrzymania środków wysłane
zostały prośby o przekazanie danych
wraz ze szczegółow ymi w yjaśnieniami podstawy prawnej repartycji.
W związku z tym sukcesywnie napływają do SAiW „Polska Książka” dane
dotyczące nowych podmiotów, które
są następnie włączane w kolejne transze repartycji.
Innym problemem w tej grupie zagadnień jest repartycja dla wydawców druków muzycznych i kartograficznych. Stricte muzyczne (nutowe)
i kartograficzne kategorie zostały wyodrębnione i nazwane odrębnymi repartycjami w 2007 roku. Wypłaty za
lata wcześniejsze zawierały zsumowane wynagrodzenie za wszelkiego typu
publikacje, jednak takie postępowanie i stosowaną metodologię uznano
za mało efektywne. W ostatnim czasie, po szczegółowych negocjacjach
z Biblioteką Narodową, dotyczących
zarówno formy przekazywania danych
(do roku 2011 statystyki dotyczące
ilości książek wydawanych przez poszczególne podmioty były przekazywane Stowarzyszeniu w formie wydruku, co wiązało się z koniecznością
ręcznego wprowadzania wszystkich
danych do arkuszy obliczeniowych),
jak i odpowiedniego ich zestawienia
Biblioteka Analiz 26 czerwca • 13/2012
w w w. r y n e k- k s i a z k i.p l
Przeszkoda 1.
Wydawcy nie przekazują danych
Pomimo wszelkich akcji informacyjno-edukacyjnych wciąż istnieje bardzo duża grupa wydawców, którzy –
niezależnie od wielokrotnych próśb
i interwencji listownych i telefonicznych – nie przekazują danych niezbędnych do przelewu i przygotowania dokumentacji księgowej. Spośród
uprawnionych do otrzymania repartycji za okres 2007–2010 taki brak potwierdzenia danych dotyczy na chwilę
obecną ok. 250 wydawców, co bliskie
jest połowie wszystkich zakwalifikowanych do wypłaty. Problem ten dotyczy zarówno beneficjentów mniejszych, jak i wielkich koncernów, co
oznacza, że w liczbie tej wiele kwot
opiewa na kilka–kilkanaście–kilkadziesiąt tysięcy, które ostatecznie
blokują na kontach Stowarzyszenia
blisko pół miliona złotych należnych
wydawcom. Tytułem przykładu: przy
ostatniej wielkiej akcji weryfikacji danych w 2009 r. na ok. 330 wysłanych
we wrześniu zapytań zareagowało ok.
90 podmiotów.
Kwota należna wydawcom, którzy
nie uzupełnili danych wynosi na chwilę obecną 474.687,00 zł.
Przeszkoda 2.
Wydawcy nie aktualizują danych
Istnieje kilku beneficjentów, dla których naliczone kwoty są wysokie i którym wypłacano już w latach ubiegłych
środki, ale których stan prawny uległ
w ostatnim czasie zmianie (likwidacja, przejęcie przez inną firmę, podział itd.), co oznacza potrzebę kolejnej weryfikacji ich danych – mimo
ponawianych wezwań wydawcy ci nie
odpowiadają na korespondencję i nie
realizują obietnic składanych telefonicznie.
O ile informacje z prasy branżowej
pozwalają nam śledzić losy największych wydawców i dopominać się
o aktualizację danych, o tyle zmiany
niespektakularne, a istotne (adresy
mailowe, numery kont itd.) często pozostają poza zasięgiem naszych samodzielnych możliwości poszukiwawczych i weryfikacyjnych. Oznacza to
powracające przelewy, powracającą
korespondencję i dokumentację księgową, a co za tym idzie – straty czasowe i finansowe, osłabiające całe
środowisko książki. Kwota zatrzymana ze względu na nieaktualne dane to
82.813,00 zł.
Reprografia
Repartycja – bieg z przeszkodami
13
Reprografia
w w w. r y n e k- k s i a z k i.p l
14
(w początkach 2012 roku udało się
ustalić sposób przygotowania wykazów nt. wydawców muzycznych i kartograficznych – wcześniej podejmowane próby manualnego pozyskania
danych nie przyniosły satysfakcjonujących efektów), prace nad optymalizacją zasad podziału środków i przygotowaniem listy wypłat dla wydawców kartograficznych i muzycznych
zostały sfinalizowane i w najbliższym
czasie rozsyłane będą do uprawnionych maile z prośbą o przekazanie
danych do wypłaty. Poniżej prezentujemy łączne kwoty przeznaczone
do wypłaty:
– dla wydawców indywidualnych, dla
których wyliczone środki nie przekraczają 300 zł: 228.077.00 zł
– dla wydawców druków muzycznych: 77.991,00 zł
– dla wydawców publikacji kartograficznych: 181.565,00 zł
Remedium: Spośród wydawców, których wynagrodzenie w poszczególnych
latach nie przekraczało 300 zł, niektórzy osiągnęli obecnie próg minimum
(skumulowana kwota przekroczyła
300 zł) i w związku z tym zostali poproszeni o przekazanie danych – do tej
chwili nadeszło 40 odpowiedzi. Należy się także spodziewać dodatkowego
odblokowania części kwot po doliczeniu środków z tytułu repartycji za rok
2011. Rozważamy również jednorazowe
obniżenie progu, które pozwoli przekazać jak największą pulę zablokowanych w ten sposób środków na rzecz
wydawców.
Repartycja dla wydawców kartograficznych i muzycznych jest w końcowej fazie szczegółowego opracowywania (identyfikacja podmiotów
i mailing z prośbą o potwierdzenie/
przekazanie danych koniecznych do
wykonania wypłaty).
Przeszkoda 4.
Wydawcy zaliczani do „grup”
Oprócz wydawców wyszczególnianych
w zestawieniach Biblioteki Narodowej
(BN) indywidualnie istnieje każdego
roku duża grupa podmiotów drobniejszych, często nieprofesjonalnych, które ujęte są w rekordy zbiorowe – grupy,
takie jak zakony, towarzystwa i zrzeszenia kultury, urzędy itd. Każdego roku na
wydawców tych przypada ok. 20 proc.
kwoty przeznaczonej ogółem dla wydawców książki.
Biblioteka Analiz Remedium: Wszelkie problemy związane z ręcznym wyszukiwaniem danych ma w zamierzeniu rozwiązać
baza danych powstająca w ramach
paneuropejskiego projektu ARROW
Plus, za którego wdrożenie w Polsce
odpowiada SAiW „Polska Książka”.
W chwili obecnej w celu zwiększenia efektywności prac, które wymagają manualnych operacji w bazach,
repartycja dla grup jest wykonywana raz na kilka lat. W przypadku kodów zbiorowych o charakterze bardziej indywidualnym, jak np. kod Polskiej Akademii Nauk, podejmowane
są działania dodatkowe. W wypadku
PAN-u, po kilku apelach i uzyskaniu
ostatecznej odpowiedzi o niemożności przeprowadzenia podziału kwoty
50 tysięcy na szczeblu centralnym,
zdecydowano zwrócić się do poszczególnych (kilkudziesięciu) instytutów
wchodzących w skład tej instytucji
(wydających łącznie blisko 300 publikacji rocznie), z prośbą o określenie
ich udziału w puli środków przeznaczonych dla całego podmiotu.
rozpoczęcie wypłat możliwe było nie
wcześniej niż po zatwierdzeniu – poddanego wcześniej badaniu biegłego
rewidenta – sprawozdania finansowego przez Zwyczajne Sprawozdawcze Walne Zebranie Członków. Głosowanie w tej sprawie miało miejsce
14 czerwca br.; w tym samym dniu
odbyło się także posiedzenie Zarządu
SAiW „Polska Książka” w sprawie zatwierdzenia zasad podziału środków
za rok 2011 pomiędzy wydawców książek i wydawców prasy (środki należne wydawcom prasy przekazane zostaną organizacji zbiorowego zarządzania REPROPOL odpowiedzialnej
za repartycję bezpośrednią na rzecz
tych podmiotów). W poniedziałek,
18 czerwca br., po elektronicznym
przegłosowaniu przez Zarząd SAiW
„Polska Książka” szczegółowej listy
wynagrodzeń dla wydawców książek, pierwsza transza wypłat została
przekazana do księgowości. Do końca czerwca na konta uprawnionych
skierowanych zostanie pierwszych 75
przelewów, każdy realizowany równocześnie z wysyłką odpowiedniej dokumentacji księgowej. Kwota przeznaczona do repartycji za 2011 rok, łącznie ze środkami dla wydawców prasy
wynosi 2.718.326,00 zł.
Remedium: W tym wypadku wypłaty repartycyjne rozpoczną się w drugiej połowie czerwca i wzorem poprzednich repartycji, które – z racji
dużej ilości wykonywanych przelewów
i nakładu prac księgowych z tym związanych – sukcesywnie i systematycznie przekazywane są na konta wydawców, do wypłat za rok 2011 doliczane
będą środki za lata wcześniejsze dla
tych podmiotów, którym – z różnych
przyczyn – nie zostały one dotychczas
wypłacone.
Równocześnie trwa zbieranie danych do przelewów i ich weryfikacja
(potrzeba indywidualizacji korespondencji i zaangażowania prawników
w sytuacjach przejęć i postępowań
likwidacyjnych wobec wielu podmiotów), akcje edukacyjne i zachęcające
wydawców do odpowiadania na kierowaną do nich korespondencję.
Przeszkoda 5.
Środki zatrzymane do czasu zatwierdzenia sprawozdania finansowego
Mimo wcześniejszego opracowania
zasad repartycji za rok 2011 i przygotowania szczegółowych wyliczeń
Przeszkoda 6.
Zarzut, że wypłaty z tytułu repartycji
są legitymacją dla nielegalnego kopiowania
Stosunkowo często zdarza się nam tłumaczyć, że działalność SAiW „Polska
W ostatnich miesiącach Stowarzyszeniu udało się uzyskać z BN wykaz
podmiotów zaklasyfikowanych do wybranych rekordów zbiorowych. Jednocześnie trwają starania o uzyskanie
dalszych rozkodowanych wykazów, co
pozwoliłoby zwiększyć efektywność
i tempo prac nad repartycją na rzecz
tych uprawnionych. Należy jednak zaznaczyć, że uzyskane dane wymagają jeszcze daleko idącej obróbki (sklastrowania podmiotów, których nazwy
zapisano w różnej formie), w związku
z czym nie ma możliwości automatycznego przełożenia otrzymanych z BN wyników na bieżące wypłaty repartycyjne,
aczkolwiek dane dotyczące zawartości
poszczególnych rekordów są już w trakcie opracowywania. W związku z tym
dla ekonomii procesu zakłada się wykonywanie tego typu – w dużej mierze
ręcznych – prac i tym samym wypłat na
rzecz wydawców ujętych w grupy nie
częściej niż raz na trzy lata. Kwota dla
wydawców kategoryzowanych w grupach wynosi 708.982,00 zł.
26 czerwca • 13/2012
telnym płatnikom zbierane w Polsce
środki nie osiągają poziomu inkasa innych państw zachodnich. Barierę stanowi tu polskie ustawodawstwo, które
nie pozwala podnieść i w pełni kontrolować ściągalności opłat. Dlatego też
Stowarzyszenie stara się wpłynąć na
zmianę ustawodawstwa w tym zakresie, biorąc czynny udział w przygotowaniu nowelizacji ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
W związku z tym SAiW „Polska
Książka”, w porozumieniu ze Stowarzyszeniem Kopipol, przedłożyło Ministrowi Kultury i Dziedzictwa Narodowego projekt zmiany rozporządzenia wykonawczego z 2 czerwca 2003
roku, tzw. załącznik nr 3, który w nowej wersji wszedł w życie 1 lipca 2011
roku, umożliwiając pobieranie znacznie wyższych opłat reprograficznych,
a tym samym wypłacanie bardziej adekwatnych stawek tzw. godziwego wynagrodzenia (ang. fair compensation)
dla wydawców przy kolejnych repartycjach, zwłaszcza od momentu repartycji za rok 2012, pierwszy rok w całości objęty wpływami na nowych, bardziej korzystnych dla wydawców zasadach.
Remedium: Maile informujące o przekazaniu przelewu. Wydawca nie zwraca
do Stowarzyszenia kosztów VAT-u. Wystawiane dla każdego podmiotu faktura, nota oraz oświadczenie kompensacyjne dokumentują pomniejszenie przekazywanych na konto środków o rozliczenia związane z VAT-em.
Podsumowując: Prace nad repartycją
stanowią priorytet w działaniach SAiW „Polska Książka” – nie ustajemy jednak w apelowaniu o informowanie nas
o wszelkich zmianach dotyczących numerów kont, nazw, statusu prawnego
wydawnictw itd. Działanie takie pozwoli
nam sprawniej przeprowadzać kolejne
repartycje i uniknąć błędów czy powracających przelewów, a zarazem zaoszczędzi wielu godzin poszukiwań danych
poszczególnych wydawców. A to z kolei
przełoży się na wymierny zysk dla całego środowiska książki.
Magdalena Kusak
SAiW „Polska Książka”
Bertelsmann Media Sp. z o.o. przeprasza Wydawnictwo Literackie Sp. z o.o.
za naruszenie majątkowych praw autorskich Wydawnictwa Literackiego
przez opublikowanie bez jego zezwolenia książki pt. „Duchowny niepokorny. Rozmowy z ks. Stanisławem Musiałem”.
Biblioteka Analiz 26 czerwca • 13/2012
w w w. r y n e k- k s i a z k i.p l
Przeszkoda 7.
Strach przed fakturą
Opóźnienie realizacji wypłat repartycyjnych w latach poprzednich wynikało z niejasnych interpretacji przepisów
dotyczących obciążenia Stowarzyszenia podatkiem VAT i potrzebą ustalenia
sposobów naliczania kosztów przypadających na poszczególnych wydawców, które stałyby się podstawą opodatkowania. Wymagało to m.in. przeliczenia list repartycyjnych z lat poprzednich.
W obecnym stanie prawnym wypłata środków wymaga wystawienia przez
Stowarzyszenie faktury VAT. Opodatkowaniu podlega usługa wykonywana dla
wydawców, jaką jest pobieranie opłat
reprograficznych od producentów/importerów urządzeń reprograficznych
oraz punktów ksero i następnie podział
tych środków. Podatek naliczany jest
zatem od kosztów działalności SAiW
„Polska Książka” i od razu odliczany od
kwoty przekazywanej wydawcy.
Informacja o wystawieniu faktury budzi obawy wydawców, a niezrozumienie
idei zastosowania noty kompensacyjnej
powoduje z jednej strony powstrzymywanie się od przekazania Stowarzyszeniu danych potrzebnych do przelewu
(„będę musiał jeszcze za to płacić!”),
a z drugiej – odsyłanie na konto SAiW
„Polska Książka” naliczonych obciążeń
VAT-owskich.
Reprografia
Książka” nie ma na celu legalizowania
piractwa czy udzielania zezwoleń na kopiowanie utworów poszczególnych wydawców. Kserowanie czy jakiekolwiek
powielanie książek i innych materiałów
jest legalne, jeśli wykonywane jest w ramach dozwolonego użytku, co przewidują przepisy art. 23–35 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych
z dnia 4 lutego 1994 r. Opłaty przewidziane w art. 20 i 201 tejże ustawy w założeniu mają rekompensować wydawcom ich straty powstałe w związku z dopuszczonym przez ustawę dozwolonym
użytkiem chronionych utworów.
Kwoty zebrane z opłat od producentów i importerów maszyn kopiujących oraz tzw. punktów ksero wykonujących kopie w ramach dozwolonego
użytku osobistego, a następnie dzielone pomiędzy wydawców przez SAiW
„Polska Książka” (na podstawie rozporządzeń Ministra Kultury z 2003 roku) są zatem formą rekompensaty za
to swoiste ustawowe wywłaszczenie
uprawnionych przez zezwolenie osobom fizycznym na powielanie dla użytku osobistego utworów chronionych
przez prawo autorskie.
Jako organizacja zbiorowego zarządzania aktywnie działająca na rynku
książki i wsłuchująca się w problemy
środowiska zdajemy sobie sprawę, że
wysokość wypłacanych przez Stowarzyszenie kwot nie może w pełni wynagrodzić wydawcom strat ponoszonych
wskutek zgodnego z ustawą zwielokrotniania utworów przez osoby trzecie. Dozwolony użytek osobisty jest bowiem
pojęciem szeroko zdefiniowanym
w ustawie i w takim też ujęciu stosowanym w praktyce, co nie tylko prowadzi do wielu nadużyć, ale też pozbawia
wydawców znacznej części wpływów
za wydane przez nich publikacje.
Mimo prowadzonych przez Stowarzyszenie procesów przeciwko nierze-
15