pokaż - Powrót do strony głównej BIP
Transkrypt
pokaż - Powrót do strony głównej BIP
1. Wstęp. Obserwowany od końca XIX wieku dynamiczny rozwój technologii wraz z eksplozją demograficzną stały się przyczyną nadmiernego wykorzystywania zasobów naturalnych Ziemi, prowadzącego do dewastacji środowiska. Świadomość sytuacji zagrożenia, którego ludzkość jest w stanie uniknąć zmieniając postępowanie wobec siebie i przyrody, powoduje mobilizowanie do podejmowania działań proekologicznych. Mimo zahamowania tempa jego degradacji, ciągle jeszcze pozostaje wiele do zrobienia. Przed użytkownikami środowiska stoi konieczność dalszego ograniczania emisji zanieczyszczeń gazowych i pyłowych odprowadzanych powierzchniowych i do ziemi, oraz ograniczania do powietrza, do wód ilości wytworzonych odpadów przez zwiększenie możliwości ich wtórnego wykorzystania. Obszary przyrodniczo cenne, o wspaniałych walorach krajobrazowych i bogatej florze i faunie, które stanowią jedno z najważniejszych bogactw naturalnych miasta muszą być objęte szczególną ochroną. Dokonanie kompleksowej oceny stanu środowiska na terenie miasta Tychy, oraz określenie działań w zakresie ochrony środowiska, wraz z harmonogramem ich realizacji to podstawowe wymaganie programu ochrony środowiska, który powinien stanowić założenia dla ekorozwoju miasta. Realizacja przedmiotowego programu przyczyni się do dalszej poprawy środowiska przyrodniczego w mieście. 1.1. Informacje ogólne. Tychy to młode, nowoczesne miasto usytuowane w południowej części aglomeracji górnośląskiej, oddzielonej od jej centralnej części pasem lasów ochronnych. Geograficznie są to tereny południowo zachodniej części Wyżyny Śląskiej i północno wschodniej części Kotliny Raciborskiej, otoczone od północy płaskowyżem Murckowskim od zachodu garbem Mikołowskim. Miasto zajmuje powierzchnię 81,8 km2, obejmując: - użytki rolne 40 % - lasy 26,6 % - tereny zurbanizowane 20,7 % - tereny komunikacyjne 8,3 % 1 - wody powierzchniowe 3,1 % - nieużytki 1,1 % - tereny różne 0,2 % na której zamieszkuje około 130 tys. osób, z tego: - w budynkach wielorodzinnych – 119 tys. osób, - w budynkach wielorodzinnych z piecami 1 267 osób, - w budynkach jednorodzinnych z kotłownią węglową 3 167 osób, - w budynkach jednorodzinnych z ogrzewaniem nie generującym popiołu 9 300 osób. Od 1999 roku posiada status powiatu grodzkiego. Od północy graniczy z Katowicami, od wschodu z Lędzinami i Bieruniem, od południa z Bojszowami i Kobiórem, a od zachodu z Wyrami i Mikołowem (rys.1.1.) Rys. 1.1. Miasto Tychy. 2 1.2. Uwarunkowania ogólne Programu Ochrony Środowiska. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej określa podstawowe funkcje państwa w tym zapewnienie warunków do ochrony środowiska poprzez: Obowiązek zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska Obowiązek prowadzenia polityki zapewniającej bezpieczeństwo ekologiczne współczesnym i przyszłym pokoleniom Obowiązek wspierania działań obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska Podstawowym aktem prawnym kształtującym politykę ekologiczną jest ustawa Prawo ochrony środowiska, gdzie założono, że ochrona środowiska polega na: Racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju Przeciwdziałaniu zanieczyszczeniu środowiska Przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego Podstawowe założenia dla każdego programu ochrony środowiska wynikają z przyjętego przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej polityki ekologicznej państwa. Dopiero na tej podstawie opracowywane są szczegółowe programy dla województwa, powiatu i gminy. Polityka ekologiczna państwa określa: Cele ekologiczne Priorytety ekologiczne Rodzaje i harmonogram działań proekologicznych Środki niezbędne do osiągnięcia w tym mechanizmy prawno ekonomiczne niezbędne do realizacji polityki ochrony środowiska Województwo Śląskie obarczone historycznie dużą ilością zanieczyszczeń w środowisku i wysoką koncentracją przemysłu ciężkiego równocześnie dąży do zapewnienia zrównoważonego rozwoju przy minimalizacji ilości wprowadzanych zanieczyszczeń do środowiska oraz ustala priorytety dla tego typu przedsięwzięć. Miasto Tychy nie należy do typowych dla aglomeracji górnośląskiej. Zostało praktycznie zbudowane po II wojnie światowej przy zachowaniu ochrony środowiska. 3 Na terenie miasta nie ma typowego dla Górnego Śląska przemysłu surowcowego. Funkcjonujące zakłady związane są z przetwórstwem i produkcją dla przemysłu motoryzacyjnego. Infrastruktura miasta wyposażona została w rozwiązania ochrony środowiska. Wprowadzono ład przestronny oddzielający tereny przemysłowe od zabudowy mieszkalnej. Program ochrony środowiska dla tak nowoczesnego miasta powinien gwarantować rozwój miasta, budowę bezpiecznego dla środowiska przemysłu i doskonalenie istniejącej infrastruktury komunalnej z wykorzystaniem możliwości realizacji preferencyjnych zadań wynikających z programów regionalnych i krajowych przy zapewnieniu zasad obowiązującego systemu prawnego w zakresie ochrony środowiska. 1.3. Cel programu. Cele programu ochrony środowiska miasta Tychy wynikają z uwarunkowań i przesłanek w dotychczas przyjętych dokumentów: Polityki Ekologicznej Państwa Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego na lata 2000-2015 Programu Ochrony Środowiska dla województwa Śląskiego Strategii rozwoju miasta Tychy „Tychy 2013” Naczelną zasadą przyjętą we wszystkich powyższych dokumentach jest zasada zrównoważonego rozwoju umożliwiająca harmonię rozwoju gospodarczego i społecznego z ochroną walorów środowiskowych. Opracowana na podstawie oczekiwań rozwojowych strategia rozwoju miasta Tychy wymusza układ trzech wartości podstawowych: Przedsiębiorczość – Wiedza – Środowisko. Priorytetem dla rozwoju miasta Tychy jest: A : Rozwój przedsiębiorczości i konkurencyjność miasta B: Rozwój społeczeństwa informacyjnego i przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu C: Rozwój infrastruktury ochrony środowiska miejskiego Realizacja priorytetu A, czyli rozwoju przedsiębiorczości i konkurencyjności miasta polega na dalszej przebudowie bazy ekonomicznej miasta Tychy i pozyskiwaniu nowych inwestorów prowadzących działalność produkcyjną, jak i rozwoju usług okołobiznesowych umożliwiających podniesienie aktywności społeczności lokalnej. 4 W dążeniu do realizacji priorytetu B, czyli rozwoju społeczeństwa informacyjnego wymaga upowszechnienia komputerów i rozwoju narzędzi informatycznych w mieście. Priorytet C rozwój infrastruktury środowiska miejskiego to podniesienie i wyrównanie standardów dostępu mieszkańców do usług świadczonych przez miejski system infrastruktury, obejmujący: - - porządkowanie rozwój sieci gospodarki wodno-ściekowej wzrost niezawodności systemu ciepłowniczego unowocześnienie rozwiązań ochrony środowiska w eksploatowanych przez miasto instalacjach w celu osiągnięcia europejskich standardów emisji. Celem opracowywanego Programu ochrony środowiska dla miasta Tychy jest dokonanie kompleksowej oceny stanu zanieczyszczenia środowiska w mieście, w tym określenie wielkości odprowadzanych zanieczyszczeń do środowiska i ustalenie priorytetów niezbędnych do realizacji, aby eksploatowane w mieście instalacje spełniały wymagania dopuszczalnych standardów emisji oraz następowała systematyczna poprawa stanu zanieczyszczenia środowiska w mieście. 5 2. Ocena dotychczasowej polityki ochrony środowiska. Strategia powstania miasta Tychy opierała swoje założenia na zorganizowaniu organizmu miejskiego, spełniającego niezbędne wymagania ochrony środowiska. Strategia opierała się na 3 głównych zasadach; partnerstwa równości szans trwałego i zrównoważonego rozwoju Najważniejszą zasadą była jednak zawsze zasada trwałego i zrównoważonego rozwoju, która orientowała się na ekologiczny wymiar rozwoju miasta. Z uwagi na fakt, że redukcji ulegają tradycyjne funkcje Tychów, jako „miasta sypialni” i rezerwy trwałej siły roboczej, a przebudowana w ciągu ostatnich kilkunastu lat baza ekonomiczna spowodowała wzrost znaczenia miasta jako ośrodka wymiany dóbr, informacji i kapitału z otoczenia, to skutkiem tych zmian niezbędny się stał stały rozwój infrastruktury środowiska miejskiego. Naprzeciw tendencjom i oczekiwaniom wychodziły też opracowywane we wcześniejszych latach Programy, które następnie były i są wdrażane w życie. Wieloletni program inwestycyjny Tychy 2000 – 2002 W Wieloletnim programie inwestycyjnym ujęte zostały inwestycje z zakresu ochrony środowiska, takie jak: budowa i modernizacja dróg, budowa i modernizacja ścieżek rowerowych, budowa i modernizacja sieci wodno-kanalizacyjnej, oświetlenie ciągów pieszych w Parku Górniczym, budowa Parku Jaworek. Celem Wieloletniego programu inwestycyjnego było wyznaczenie priorytetów stymulujących harmonijny rozwój miasta. Ważnym zamierzeniem Wieloletniego programu inwestycyjnego była próba skoordynowania i uporządkowania podejmowanych decyzji inwestycyjnych z prognozami i możliwościami finansowymi miasta. Planowane inwestycje służące ochronie środowiska zostały zrealizowane. 6 Program gospodarki odpadami w mieście Tychy Celem opracowanego w 2001 roku Programu było określenie istniejącego stanu gospodarki odpadami w mieście oraz wskazanie kierunków działań podejmowanych przez władze miasta, zmierzających do poprawy stanu środowiska przyrodniczego. W opracowaniu przedstawiono podjęte kierunki kompleksowego systemu gospodarki odpadami komunalnymi. Przedstawiono rozwiązania w zakresie unieszkodliwiania odpadów, ich recyklingu i zagospodarowania. Realizację Programu powierzono Międzygminnemu Przedsiębiorstwu Gospodarki Odpadami „Master” Sp. z o.o. – pod nadzorem Urzędu Miasta Tychy. Program zawiera działania operacyjne (nieinwestycyjne i inwestycyjne) do 2003 roku, z podaniem kosztów ich realizacji. W Programie zostały podane koszty szacunkowe wdrożenia Programu w okresach od 2001 do 2003 roku oraz potencjalne źródła finansowania Programu. Program gospodarki odpadami zakładał wprowadzenie, a następnie rozszerzenie selektywnej zbiórki „u źródła” następujących odpadów: tworzywa sztuczne, szkło, papier. Obecne tendencje w gospodarce odpadami komunalnymi w kraju zakładają selektywną zbiórkę odpadów komunalnych z podziałem na frakcję „suchą” i „mokrą”. Docelowo przyjmuje się, że w 2020 roku ilość składowanych odpadów komunalnych ulegających biodegradacji zmniejszy się do 35 % (wagowo). W związku z powyższym, wprowadzoną w mieście selektywną zbiórkę odpadów będzie trzeba rozszerzyć lub zmienić pod kątem wydzielenia ze strumienia odpadów komunalnych odpadów ulegających biodegradacji. Kompleksowy program obniżenia niskiej emisji zanieczyszczeń do atmosfery w dzielnicach peryferyjnych miasta Tychy z budynków jednorodzinnych z indywidualnych kotłowni węglowych Miasto Tychy otoczone jest dużym kompleksem leśnym. Zasoby leśne stanowią wielkie „płuca” dla całego Górnego Śląska, duże znaczenie ma, zatem ochrona ich zasobów naturalnych. Tymczasem na obrzeżu miasta powstawały duże osiedla niskiej zabudowy jednorodzinnej, nieposiadające dostępu do miejskiego system ciepłowniczego i każdy dom posiada indywidualną małą kotłownię. W sezonie grzewczym na obszarach tych następował wysoki wzrost poziomu zanieczyszczenia powietrza. 7 Dla poprawy stanu czystości powietrza na tych terenach opracowano „Kompleksowy program obniżenia niskiej emisji w dzielnicach peryferyjnych miasta Tychy z budynków jednorodzinnych z indywidualnych kotłowni węglowych”. Według szacunków, ilość domów jednorodzinnych, w których zainstalowane są indywidualne kotłownie, szacuje się na 4 500, z czego około 4 000 kotłowni opartych jest na starych tradycyjnych jednostkach kotłowych. Możliwy do osiągnięcia efekt ekologiczny po zrealizowaniu Programu ma istotny wpływ nie tylko na gminę, ale poprzez ochronę zasobów leśnych na całą aglomerację Śląska. W zakres rozwiązań Programu wchodzi wymiana starych źródeł energii cieplnej na energooszczędne i ekologiczne. Program ujmuje działania operacyjne do 2004 roku, z podaniem kosztów ich realizacji oraz potencjalnych źródeł finansowania. Program modernizacji miejskiej oczyszczalni ścieków Władze miasta, mając na uwadze ochronę środowiska, zleciły opracowanie Programu modernizacji miejskiej oczyszczalni ścieków komunalnych w Urbanowicach. Program przewiduje modernizację części mechanicznej i biologicznej oczyszczalni. Opracowano sposób zagospodarowania osadów ściekowych tak, aby w jak najmniejszym stopniu negatywnie oddziaływały na środowisko. Dalsza modernizacja miejskiej oczyszczalni ścieków spowoduje osiągnięcie unijnych parametrów odprowadzanej po oczyszczeniu wody do rzeki Gostynki. Dla prawidłowej pracy części biologicznej oczyszczalni wybudowano zlewnię ścieków dostarczanych z bezodpływowych zbiorników gromadzenia ścieków (szamb). Miejska oczyszczalnia ścieków komunalnych administrowana jest przez Regionalne Centrum Gospodarki Wodno-Ściekowej S.A. w Tychach. Podjęte przez Centrum działania modernizacyjne spowodowały zmniejszenie zanieczyszczenia środowiska. Oczyszczalnia obsługuje około 98 % mieszkańców. 8 Podsumowanie Zawartość analizowanych programów rzutuje na ich bezpośrednią przydatność dla potrzeb Programu ochrony środowiska dla miasta Tychy. Z czterech analizowanych programów najbardziej przydatny jest Kompleksowy program obniżenia niskiej emisji zanieczyszczeń do powietrza w dzielnicach peryferyjnych miasta Tychy z budynków jednorodzinnych z indywidualnych kotłowni węglowych. Niezależnie od struktury i przejrzystości analizowanych dokumentów, wszystkie stanowią źródło informacji przydatnych dla sformułowania polityki długoterminowej, strategii krótkoterminowej, a przede wszystkim podejmowanych działań na rzecz ochrony środowiska. 9 3. Ocena aktualnego stanu środowiska. 3.1. Informacje ogólne. Ocena stanu zanieczyszczeń środowiska dokonano na podstawie danych pomiarowych Regionalnego Monitoringu zanieczyszczenia środowiska koordynowanego przez służby Wojewody Śląskiego, oraz dokumentacje projektowe i pomiarowe wykonywane na zlecenie gminy Tychy. 3.2. Zanieczyszczenia powietrza. 3.2.1. Wprowadzenie. Poziom zanieczyszczenia powietrza w mieście zależy od: - Poziomu koncentracji przemysłu - Charakteru przemysłu - Stopnia uciepłownienia - Ilości napływających zanieczyszczeń Przemysł miasta został zmodernizowany lub budowany był od postaw z zastosowaniem wszelkich możliwych urządzeń redukujących wielkości zanieczyszczeń odprowadzanych do powietrza. Większość zakładów produkcyjnych zlokalizowana jest na wydzielonych terenach przemysłowych z dala od zabudowy mieszkalnej. Miasto posiada jeden z największych w kraju wskaźników uciepłownienia i dobry program ograniczania niskiej emisji. O poziomie zanieczyszczenia powietrza w mieście decydują ilości zanieczyszczeń napływających z sąsiadujących miast oraz niska emisja z zabudowy jednorodzinnej. Zgodnie z obowiązującym systemem prawnym ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jakości, w szczególności przez utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej dopuszczalnych lub, co najmniej na tych poziomach, oraz zmniejszanie poziomów substancji w powietrzu, co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane. Największy wpływ na poziom zanieczyszczenia powietrza mają źródła przemysłowe w tym przemysłu energetycznego. O lokalnym poziomie zanieczyszczeń powietrza decyduje emisja z niskich emitorów i palenisk domowych. 10 Wzrost poziomu motoryzacji powoduje, że transport samochodowy zaczyna decydować o poziomie zanieczyszczenia powietrza wokół szlaków komunikacyjnych. Źródła zanieczyszczenia powietrza klasyfikowane są jako: emisja zorganizowana pochodząca ze źródeł punktowych typu; przemysł, usługi, lokalne kotłownie, z ogrzewania budynków mieszkalnych tzw. niska emisja, emisja niezorganizowana tj. emisję zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza bez pośrednictwa przeznaczonych do tego celu środków technicznych np. oczyszczalnia ścieków, składowisko odpadów, spawanie czy lakierowanie wykonywane poza obrębem warsztatu, czy spalanie na powierzchni ziemi jak wypalanie traw, itp., emisję niezorganizowaną ze źródeł liniowych i powierzchniowych typu; drogi, parkingi, rzeki. 3.2.2. Emisja przemysłowa. Obowiązujący system prawny w zakresie ochrony środowiska nakłada na jednostki organizacyjne obowiązek stosowania metod, technologii, środków technicznych chroniących powietrze. Każda jednostka organizacyjna wprowadzająca do powietrza zanieczyszczenie wymaga, co najmniej zgłoszenia wielkości emisji lub uzgodnienia warunków wprowadzania zanieczyszczeń do powietrza oraz spełnienia dopuszczalnych standardów emitowanych zanieczyszczeń. Dla dużych obiektów warunki te ustala Wojewoda a pozostałe Starosta. Dla większości zakładów znajdujących się w Tychach poziom emitowanych zanieczyszczeń ustalany jest przez służby Prezydenta miasta Tychy, który od 1999 r. ma możliwość uczestniczenia w kształtowaniu polityki w zakresie ochrony powietrza wobec obiektów przemysłowych. Głównymi źródłami emisji zanieczyszczeń powietrza w procesach przemysłowych, są procesy spalania paliw dla potrzeb technologicznych oraz grzewczych. Największym pod względem energetycznym źródłem ciepła w mieście jest Elektrociepłownia Tychy S.A. (fot.1 i fot.2) zapewnia dostawę ciepła dla większości mieszkańców miasta i zakładów przemysłowych. 11 Fot. 1. Elektrociepłownia Tychy S.A. Fot. 2.Elektrociepłownia Tychy S.A. 12 Elektrociepłownia Tychy wyposażona jest: - Kocioł fluidalny OF 135 uruchomiony w 1999r. o mocy 98 MWt współpracujący z turbiną parową kondensacyjną. Jest to blok ciepłowniczy BC-35 produkujący energię elektryczną w skojarzeniu. Spaliny oczyszczane są w wysokosprawnych elektrofiltrach a do paleniska dodawane jest wapno. - Dwie sztuki kotłów wodnych typu WP-120 o wydajności 120 MWt każdy. Spaliny oczyszczane są w indywidualnych elektrofiltrach. Jest to nowoczesna ciepłownia spełniająca wymagania najlepszej dostępnej technologii (oznaczona na załączonym planie jako nr 1). Na terenie miasta eksploatowanych jest jeszcze 6 średniej wielkości zakładowych kotłowni oznaczonych na planie nr: 2 - Kotłownia Fabryki Fiat Auto Poland, dostarczają ciepło dla potrzeb fabryki 3 - Kotłownia OTOR Silesia dostarczająca ciepło dla potrzeb zakładu 4 - Kotłownia dostarczająca ciepło dla Kompani Piwowarskiej - Browaru Książęcego 5 - Kotłownia dostarczająca ciepło dla Kompani Piwowarskiej - Browaru Obywatelskiego 6 - Kotłownia Wilkowyje należąca do PEC Tychy, a dostarczająca ciepło dla sąsiadujących zakładów przemysłowych 7 - Kotłownia wyposażona w dwa kotły opalane węglem zaopatrująca w ciepło OST-POL Sp. z o.o. Na rysunku 3.1. przedstawiono miejsca lokalizacji kotłowni. 13 Rys.3.1. Miejsca lokalizacji elektrociepłownia i ciepłowni przemysłowych. Proces energetycznego spalania węgla jest źródłem emisji głównie pyłu, dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i tlenku węgla. Miasto Tychy posiada wyjątkowo wysoki stopień uciepłownienia i udział emisji z obiektów energetycznego spalania paliw jest nieduży. Oprócz źródeł energetycznego spalania paliw w mieście Tychy znajdują się obiekty produkcyjne odprowadzające zanieczyszczenia do powietrza, są to głownie obiekty przetwórstwa metalowego i powlekania metali, tworzyw i drewna powłokami ochronnymi. Do największych źródeł emisji przemysłowej należą: - Fabryka samochodów Fiat Auto Poland (fot.3) - LEAR Corporation Poland II Sp. z o.o. przy ul. Serdecznej 40 produkująca szkielety siedzeń samochodowych 14 - Flexider Poland przy ul. Turyńska 100 produkujący części do samochodów - Zakłady Drzewne w Kobiórze - Zakład Piekarsko-Ciastkarski „Społem” - Delfo Polska S.A. – produkująca części i akcesoria do samochodów - Delphi Polska ul. Towarowa, produkująca części silników samochodowych - Hamacher ul. Towarowa 10, produkujący elementy dla przemysłu motoryzacyjnego - ISUZU Motors ul.Towarowa 50, produkujący silniki do samochodów - Zakład Profli wyciskanych z Aluminium, ul.Strefowa 4 - Wytwórnia Mas Bitumicznych przy ul. Towarowej 8 - Agora Poligrafia Sp. z o.o. przy ul. Towarowej 4 Fot. 3. Fiat Auto Poland. Z mocy prawa wszystkie zakłady posiadają ustalone dopuszczalne ładunki na poziomie nie przekraczającym poziomów odniesienia. Żadna z emitowanych substancji nie powoduje przekroczenia dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń. W rejonie lokalizacji terenów przemysłowych może występować wyższy poziom stężeń lotnych związków organicznych, jako że większość zakładów posiada własne malarnie. Roczne emisje zanieczyszczeń z dużych zakładów przemysłowych wynoszą: - pył zawieszony 400500 Mg/a, - zanieczyszczenia gazowe 1 8002 000 Mg/a. 15 3.2.3. Niska emisja. Niską emisją określone są potocznie źródła emisji wprowadzające do powietrza zanieczyszczenia emitorami o niskiej wysokości. Mogą to być: - paleniska domowe, - oczyszczalnie ścieków, - składowiska odpadów, - stacje benzynowe, - komunikacja. Paleniska domowe. Istotną rolę odgrywają źródła emisji niskiej związanej z eksploatacją w okresie zimowym niskosprawnych palenisk węglowych z kotłowni wbudowanych w domach mieszkalnych i użyteczności publicznej przeznaczonych dla celów grzewczych. Paliwa stałe są i jeszcze przez długi okres będą podstawowym nośnikiem energii, wobec czego Zarząd Miasta zwraca szczególną uwagę na zagadnienia ograniczenia emisji zanieczyszczeń w procesie ich spalania, a więc na kierunki modernizacji samych źródeł ciepła, substytucję paliw, wprowadzenie nowych technik i technologii spalania. Racjonalizacja wytwarzania i użytkowania ciepła jest najprostszą i najefektywniejszą metodą ochrony powietrza. Rysunek 3.2. przedstawia obszar miasta objęty centralnym ogrzewaniem. Pozostały obszar dzielnic obrzeżnych miasta to źródło niskiej emisji z przydomowych indywidualnych kotłowni. Wysoka zabudowa wielorodzinna jest uciepłowniona, ale obrzeża w tym osiedla zabudowy jednorodzinnej posiadają paleniska domowe. 16 Rys.3.2. Obszar zaopatrzenia w centralną energię cieplną. kompleksy leśne, parki główne ciągi drogow e dzielnice obrzeżne, zabudowa parterowa drogi kolejowe dzielnice mieszkalne. zabudowa wysoka jeziora i cieki wodne Obszar objęty centralnym zaopatrzeniem w energię cieplną Przedstawiony rysunek wykazuje, że dla miasta Tychy, o tak wysokim wskaźniku uciepłownienia, niska emisja z palenisk przydomowych ma istotne znaczenie. Zarząd Miasta Tychy podjął działania wdrażając „Program Obniżenia niskiej emisji z palenisk przydomowych z dzielnic obrzeżnych miasta”. W ramach ograniczenia niskiej emisji z palenisk indywidualnych w mieście Tychy opracowano i wdrożono w 2002 roku długofalowy program ograniczania niskiej emisji. W 2002 roku w ramach programu wymieniono 307 starych kotłów węglowych na kotły nowej generacji. W 2003 roku plan zakłada wymianę 500 sztuk kotłów. Na dzień 1 sierpnia 2003 roku wymieniono już 300 kotłów. Emisja komunikacyjna Drugim źródłem emisji zanieczyszczeń do powietrza z tzw. niskich emitorów jest emisja z silników spalinowych w pojazdach samochodowych, maszynach rolniczych, budowlanych, w kolejnictwie, gdzie podczas spalania paliw emitowanych jest wiele zanieczyszczeń. 17 Istotnym elementem emisji w tym zakresie jest również emisja powstająca w obrocie paliwami występująca głównie w czasie przeładunku paliw, gdzie do powietrza emitowane są węglowodory. Drogi komunikacyjne i parkingi. Tychy są młodym miastem, którego rozwój architektoniczny był kontrolowany i realizowany w aspekcie logiczności ciągów komunikacyjnych. Rozbudowa części wysokiej miasta uwzględniała odpowiednie przestrzenie pomiędzy blokami mieszkalnymi zapewniając właściwą naturalną wentylację przestrzeni miejskiej. Główne ciągi drogowe wschód – zachód przebiegają na ogół równolegle do siebie wykorzystując do naturalnej wentylacji przeważające zachodnie wiatry. Ponadto uzupełniające ciągi komunikacyjne północ – południe wykorzystują do naturalnej wentylacji wiatry wiejące z kierunku Beskidów będące, co prawda wiatrami drugorzędnymi, jeśli chodzi o występowanie, nie mniej mają istotne znaczenie. Występujący rozwój motoryzacji przekroczył znacznie projektowane w latach 60 -tych natężenie ruchu. Znajduje to odzwierciedlenie głównie w braku przestrzeni parkingowej przeznaczonej dla samochodów osobowych. W sposób systematyczny, wykorzystując każde dogodne dla tych celów przestrzenie między blokami mieszkalnymi, problem ten jest rozwiązywany. Zaznacza się dbałość o istniejące naturalne zasoby zieleni w realizacji rozwiązania tego problemu. Wybudowana w latach 90-tych obwodnica miasta na linii północ - południe (ulica Beskidzka) uwolniła centrum miasta od nadmiernego natężenia ruchu na tym kierunku. Problemem pozostało narastające natężenie ruchu na linii wschód – zachód (ulica Mikołowska i Oświęcimska). Planowane jest rozwiązanie tego problemu poprzez budowę obwodnicy miasta na północnym skraju dzielnic obrzeżnych miasta Tychy (patrz rozdział „Hałas komunikacyjny”). Rozwój motoryzacyjny charakteryzujący się zwiększającą się ilością samochodów będących w posiadaniu mieszkańców miasta spowodował zwiększenie się sieci stacji benzynowych. W latach 90-tych wydano pozwolenia na lokalizację nowych stacji zwiększając ogólną liczbę stacji do 15 sztuk w obrębie miasta. Stacje te początkowo budowane przez osoby prywatne lub przez zakłady przemysłowe poprzez zaadaptowanie zakładowych stacji benzynowych (na przykład „Transprzęt”), w ostatnim czasie zostały przejęte przez konsorcja naftowe typu „Shell”, „BP:, „JET”, „Orlen”. 18 Dzięki temu miasto uzyskało pewność, że są one wybudowane przy zachowaniu najnowszych normatywów budowlanych i ochrony środowiska w tym zakresie. Warunki rynkowe i konkurencyjność rynkowa, spowodują normalizację i dostosowanie ilości stacji do natężenia ruchu w mieście. Zamieszczony poniżej rysunek 3.3 przedstawia lokalizację istniejących stacji benzynowych na terenie miasta Tychy. Rys.3.3. Lokalizacji stacji benzynowych. kompleksy leśne, parki główne ciągi drogowe dzielnice obrzeżne, zabudowa parterowa drogi kolejowe dzielnice mieszkalne. zabudowa wysoka jeziora i cieki wodne stacje benzynowe Realizując zadania z zakresu ochrony środowiska, mając na uwadze zmniejszenie emisji komunikacyjnej, Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej w Tychach wdraża do eksploatacji w posiadanym taborze zespoły napędowe spełniające aktualne normy i Dyrektywy Unii Europejskiej w zakresie ochrony powietrza. W 1999 roku PKM poddał modernizacji 3 autobusy i zakupił 1 nowy. W 2000 roku zmodernizowano kolejnych 7 autobusów i kupiono 9 nowych, z czego 7 na gaz LPG i 2 na ON Eurodiesel Plus. W 2001 roku PKM zakupiło 8 nowych autobusów, a w 2002 roku 7, z czego 5 na gaz LPG i 2 na ON. W 2003 roku dokonano zakupu 3 nowych autobusów, a planuje się zakupić do końca roku kolejnych 10 nowych autobusów. 19 Według stanu na dzień 1 sierpnia 2003 roku autobusy z silnikiem EURO 1,2 lub 3 w ilości 49 sztuk stanowią 46,7 % ogólnej ilości (105 autobusów) w Przedsiębiorstwie Komunikacji Miejskiej Sp. z o.o. w Tychach. W zależności od środków budżetowych, PKM planuje sukcesywną wymianę starego taboru. Komunikacja kolejowa. Komunikacja kolejowa została zelektryfikowana w latach 60-tych i nie stanowi dla środowiska problemu w dziedzinie zanieczyszczania powietrza. Emisja gazów cieplarnianych. Spalanie paliw, niezależnie od źródła spalania, powoduje emisję gazów cieplarnianych, których globalna szkodliwość nie wymaga dodatkowego komentarza. Organy samorządowe miasta w dziedzinie komunikacji drogowej nie mają możliwości bezpośredniego wpływu na wielkość emisji. Natomiast w przypadku wykorzystania energii cieplnej wpływ ten jest możliwy i istotny, bowiem zmniejszenie energochłonności obiektów zarówno komunalnych jak i spółdzielczych powoduje zmniejszenie poboru energii cieplnej, co przenosi się bezpośrednio na zmniejszenie ilości emisji gazów cieplarnianych. Realizowana od kilku lat polityka Zarządów Spółdzielni Mieszkaniowych w tym najpoważniejszej Tyskiej Spółdzielni Mieszkaniowej „Oskard”, pozwala szacować, że w ostatnich latach wielkość emisji z tytułu zmniejszenia energochłonności budynków mieszkalnych zmniejszyła się o około 8 %. W tabeli 3.1. zestawiono informacje o poniesionych w ostatnich latach nakładach modernizacyjnych przez TSM „Oskard”. Tabela 3.1. Nakłady na modernizację poniesione przez TSM „Oskard”. Koszt całk. tys. PLN Nazwa Tyska Spółdzielnia Mieszkaniowa OSKARD Ul.Dąbrowskiego 39 43-100 Tychy 1. docieplanie ścian 1999 w tym w latach jak poniżej 2000 2001 2002 2003 7 658 2 275 2 455 1 990 810 128 2. docieplanie stropodachów 1 063 629 305 20 55 15 3. wymiana okien i klatki schodowe 5 418 1 186 1 028 768 985 1 452 14 139 4 090 3 787 2 778 1 850 1 594 Łącznie 20 Zakłady przemysłowe realizują politykę zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych poprzez zastosowanie nowoczesnych mniej energochłonnych procesów technologicznych. Faktem jest, że działania te są głównie podyktowane zmniejszeniem kosztów eksploatacji, nie mniej uzyskiwany efekt zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych nie jest do pominięcia. Źródła powierzchniowe gazów. Emisja niezorganizowana ze źródeł powierzchniowych to emisja gazu ze składowisk odpadów i oczyszczalni ścieków. Źródłami zanieczyszczenia powietrza w trakcie eksploatacji składowisk są procesy emisji biogazu ze składowisk. W granicach miasta Tychy zlokalizowane jest komunalne wysypisko odpadów komunalnych Tychy Urbanowice oraz w bezpośrednim sąsiedztwie oczyszczalnia ścieków i zamknięte składowisko odpadów w Cielmicach. Uciążliwość składowisk odpadów komunalnych związana jest zachodzącymi wewnątrz procesami fermentacyjnymi i gnilnymi substancji organicznej znajdującej się w odpadach. W wyniku skomplikowanych reakcji biodegradacji materii organicznej wewnątrz składowiska powstaje biogaz. Produkty gazowe migrują przez warstwy odpadów zgromadzonych na składowisku i przedostają się do powietrza. Intensywność wydzielania się biogazu w czasie jest różna i ściśle zależy od czasu eksploatacji składowiska. Początkowo jest ona niewielka, a następnie zaczyna się dość gwałtowny wzrost by po okresie około 5 lat od chwili rozpoczęcia eksploatacji osiągnąć maksimum i powoli zacząć zmniejszać się, aż do zaniku emisji biogazu po około 40 latach. Składowisko w Cielmicach emituje już niewiele gazu, a składowisko w Urbanowicach jest dużym źródłem emisji. Skład gazu składowiskowego jest różny, uzależniony od składu morfologicznego odpadów deponowanych na składowisku. Podstawowymi składnikami są zawsze dwutlenek węgla około 34% obj. (powstający w wyniku fermentacji tlenowej) i metan około 58% obj. (powstający w wyniku fermentacji beztlenowej). W skład surowego biogazu składowiskowego wchodzi ponadto około 400 substancji, pierwiastków oraz związków organicznych i nieorganicznych w tym między innymi azot (około 6 % obj.), wodór (około 1,5 % obj.), aceton (około 0,01 % obj.), aldehyd octowy (około 0,0075 % obj.), amoniak (około 0,01 % obj.), merkaptany (około 0,012 % obj.), siarkowodór (około 0,01 % obj.), węglowodory alifatyczne (około 0,005 % obj.) oraz kwasy organiczne, chlorowcopochodne węglowodorów lotne kwasy tłuszczowe oraz aminy. Surowy gaz składowiskowy stanowi uciążliwość dla środowiska. 21 Z jednej strony z uwagi na dużą zawartość metanu, amoniaku oraz węglowodorów aromatycznych stwarza on zagrożenie wybuchowe. Z drugiej strony ze względu na obecność złowonnych gazów jak siarkowodór czy merkaptany (szczególnie merkaptan etylowy) posiada niski próg wyczuwalności. Lokalizacja na wschodnim obszarze miasta składowisk odpadów i oczyszczalni w świetle istniejącej róży wiatrów sprawia, że odory nie docierają do zamieszkałych dzielnic miasta. Staje się odczuwalny, gdy warunki atmosferyczne powodują wschodnie ukierunkowanie ruchów powietrza. Rys.3.4. Lokalizacja wysypiska odpadów. 1 - składowisko odpadów 2 – oczyszczalnia ścieków 3 – zamknięte składowisko odpadów 22 3.2.4. Stan zanieczyszczenia powietrza. Stan sanitarny powietrza w mieście Tychy oparto na publikacji Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Katowicach, zawierającej przetworzone statystycznie wyniki pomiarów prowadzonych przez Służbę Sanitarno-Epidemiologiczną Województwa Śląskiego w latach 1999 – 2002, oraz danych Regionalnego Monitoringu Ochrony Środowiska Wojewody Śląskiego. Zawarte w w/w publikacjach dane pozwalają ocenić stan zanieczyszczenia powietrza w odniesieniu do zdrowia ludzi. W szczególności dotyczy to opadu pyły, opadu składników pyłu, statystycznych rozkładów stężeń dobowych substancji oraz stężeń rocznych i sezonowych benzo(a)pirenu i substancji smołowych. Poziom zanieczyszczenia powietrza oceniony zostanie w odniesieniu do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r., w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji w powietrzu, oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji, oraz rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5.12.2002 r. w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu. Opad pyłu Wartości normatywne opadu pyłu 200 g/m2 rok, w żadnym okresie roku nie jest przekroczone. Wyższy poziom opadu pyłu występuje w lecie niż w sezonie zimowym, co wynika z dużego udziału transportu samochodowego w wielkości emisji. Wielkość opadu pyłu jest w stosunku do reszty województwa niska a rozkład opadu pyłu wykazuje, że duży udział w wielkości opadu pyłu mają zanieczyszczenia przenoszone z terenu aglomeracji Śląskiej. Tabela 3.2. Opad pyłu w mieście Tychy w latach 1999 – 2001 (poziom odniesienia 200 g/m2rok). Lokalizacja stanowiska Opad pyłu w 1999 r. w okresach grzewczy letni grzewczy rok Opad pyłu w 2000 r. w okresach grzewczy letni grzewczy rok pomiar. zimowy Czułów 10 20 5 34 5 39 7 50 Śródmieście 7 20 4 31 4 18 5 28 jesienny zimowy jesienny 23 Lokalizacja Opad pyłu w 2001 r. w okresach stanowiska grzewczy letni grzewczy Opad pyłu w 2002 r. w okresach grzewczy rok grzewczy letni rok pomiar. zimowy Czułów 10 19 4 33 11 24 6 42 Śródmieście 12 13 8 32 10 28 7 45 letni jesienny Rys.3.5. jesienny zimowy jesienny Wykres opadu pyłu. 250 200 150 100 50 0 zimowy letni jesienny rok zimowy letni 1999 jesienny rok zimowy 2000 Czułów rok 2001 Śródmieście Wartość dop. W tabeli 3.3. i 3.4. zestawione zostały wyniki analiz opadu pyłu w zakresie zawartości metali. Poziom zanieczyszczeń metalami ciężkimi jest niski i w żadnej sytuacji nie przekracza dopuszczalnych poziomów opadu pyłu. Tabela3.3. Lokalizacja punktu Opady metali w mieście Tychy w latach 1998 – 2000 (jednostka mg/m2rok). Punktu Śródmieście 2000 Zn Cd Cu Cr Pb Zn Cd Cu Cr Pb Zn Cd Cu Cr 100 - 10 - - 100 - 10 - - 100 - 10 - - 09.63.05-34 19 143 0,55 10 1,6 11 112 0,47 7 0,8 19 112 0,42 10 0,9 09.63.09-11 19 122 0,56 6 1,8 17 122 0,51 7 1,2 17 102 0,47 8 2,0 09.63.09-34 16 225 0,35 5 1,5 10 83 0,28 4 0,1 8 51 0,20 4 0,9 08.62.12-22 20 109 0,54 82 1,9 12 84 0,33 7 1,1 19 355 0,61 10 2,1 08.62.12-22/31 30 1102 1,29 17 6,7 26 4790 0,88 13 0,4 25 288 0,49 13 1,9 08.62.12-42 21 263 0,63 14 2,5 16 186 0,47 14 1,3 20 167 0,56 12 1,4 09.63.09-31 56 1714 0,47 154 1,9 20 284 0,41 31 1,2 20 298 0,37 25 1,5 09.63.09-41 17 96 0,42 9 1,2 17 91 0,46 8 0,7 24 81 0,36 6 1,1 Wartości dopuszczalne Paprocany 1999 Pb pomiarow. Czułów 1998 Numer 24 Tabela 3.4. Opady metali w mieście Tychy w latach 1998 – 2000 (jednostka mg/m2rok, Fe – g/m2rok). Lokalizacja punktu pomiarowego Numer punktu Paprocany 1999 2000 Ni Fe Mn Co Ni Fe Mn Co Ni Fe Mn Co - - - - - - - - - - - - 09.63.05-34 1,9 0,8 21 0,66 1,3 0,6 12 0,56 1,9 0,6 15 0,60 09.63.09-11 2,4 1,1 32 0,81 1,7 0,7 31 0,91 3,0 1,1 41 0,79 09.63.09-34 2,2 1,3 29 0,64 1,1 0,8 17 0,65 1,1 0,3 11 0,36 Wartości dopuszczalne Czułów 1998 08.62.12-22 3,7 1,3 41 0,88 1,4 1,0 27 0,70 3,6 1,4 51 1,17 08.62.12-22/31 3,6 2,1 61 1,47 2,2 1,6 44 1,12 4,1 1,0 48 1,01 08.62.12-42 2,5 1,4 31 0,86 1,4 1,3 24 0,70 7,3 0,9 23 0,67 09.63.09-31 2,6 1,2 35 0,74 1,6 1,0 26 0,71 3,0 0,6 20 0,60 09.63.09-41 1,8 0,7 20 0,65 1,0 0,4 13 0,61 1,6 0,4 12 0,46 Śródmieście Stężenie pyłu zawieszonego PM10 Stężenie pyłu zawieszonego jest przekroczone na teranie całego województwa i utrzymuje się na stałym poziomie przez cały rok. W tablicy 3.5. przedstawiono średnioroczne stężenie pyłu (poziom dopuszczalny: średnioroczny – 40 g/m3). Tabela 3.5. Poziom stężenia pyłu zawieszonego PM10. 1999 Lokalizacja, Okres 2000 2001 2002 stężenie średnioroczne , g/m3 punktu pomiarowego Tychy Śródmieście Ul. Starokościelna 47 grzewczy zimowy 60 58 48 64 Letni 65 47 42 48 grzewczy jesienny 68 64 95 73 Rok 64 55 55 59 25 Rys 3.6. Wykres stężenia średniorocznego PM10. 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 zima lato jesień rok 1999 zima lato jesień rok zima 2000 wart. stężenia lato jesień rok zima lato 2001 jesień rok 2002 poziom dopuszczalny Stężenie dwutlenku siarki Poziom stężenia dwutlenku siarki w żadnej sytuacji nie przekracza poziomów dopuszczalnych SO2 w powietrzu, co ilustruje tabela 3.6. W sezonie grzewczym rejestrowany jest wyraźny wzrost poziomu zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem siarki, co wynika z dużego udziału w zanieczyszczaniu powietrza źródeł energetycznego spalania, ale nawet w sezonie grzewczym nie przekracza poziomów dopuszczalnych. Tabela 3.6. Poziom stężenia dwutlenku siarki w mieście Tychy w latach 1999 – 2001 (poziom dopuszczalny: średnioroczny – 20 μg/m3, dobowy – 150 μg/m3). 1999 Lokalizacja, Okres 2000 2001 2002 stężenie średnioroczne , g/m3 punktu pomiarowego Tychy Śródmieście ul. Budowlanych 131 grzewczy zimowy 16 13 14 14 letni 4 2 2 1 grzewczy jesienny 12 10 12 4 rok 10 7 8 6 26 Rys.3.7. Wykres stężenia średniorocznego dwutlenku siarki. 25 20 15 10 5 0 zima lato jesień rok zima lato 1999 jesień rok zima lato 2000 jesień rok zima lato 2001 wart. stężenia jesień 2002 poziom dopuszczalny Stężenie dwutlenku azotu Poziom dopuszczalny stężenia średniorocznego dwutlenku azotu, jak stężenia średniodobowego utrzymuje się na stałym poziomie i nie przekraczają dopuszczalnych poziomów odniesienia. W tabeli 3.7. przedstawiono średnie poziomy stężeń w zależności od pory roku. Tabela 3.7. Poziom stężenie dwutlenku azotu (NO2) w mieście Tychy w latach 1999-2001 (poziom dopuszczalny: średnioroczny – 40 μg/m3). 1999 Lokalizacja Okres 2000 2001 2002 stężenie średnioroczne, g/m3 punktu pomiarowego Tychy Śródmieście ul. Budowlanych 131 grzewczy zimowy 16 13 14 20 letni 4 2 2 15 grzewczy jesienny 12 10 12 12 rok 10 7 8 16 27 rok Rys.3.8. Wykres stężenia średniorocznego dwutlenku azotu. 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 zima lato jesień rok 1999 wart. stężenia zima lato jesień rok zima 2000 lato jesień rok zima 2001 lato jesień rok 2002 dopuszczalny poziom tlenków azotu ze względu na ochronę roślin poziom dopuszczalny NO2 Ołów Dopuszczalne średnioroczne stężenia ołowiu na teranie miasta Tychy nie są przekroczone. Stężenie ołowiu utrzymuje się na stałym poziomie 80 ÷ 100 g/m3. Tabela 3.8. Poziom stężenia ołowiu (Pb) w mieście Tychy w latach 1999 – 2001 (poziom dopuszczalny: średnioroczny – 500 ng/m3 ). 1999 Lokalizacja Okres 2000 2001 2002 stężenie średnioroczne , ng/m3 punktu pomiarowego Tychy Śródmieście ul. Starokościelna 47 grzewczy zimowy 85 75 66 74 letni 78 52 52 38 grzewczy jesienny 105 103 141 80 rok 87 73 76 60 28 Rys.3.9. Wykres średniorocznego stężenia ołowiu. 600 500 400 300 200 100 0 zima lato jesień rok 1999 zima lato jesień rok zima 2000 lato jesień rok zima lato 2001 wart. stężenia jesień rok 2002 poziom dopuszczalny Kadm Nie określono dopuszczalnych poziomów stężeń kadmu w powietrzu, dlatego dokonuje się oceny stężeń zanieczyszczeń powietrza kadmem na podstawie wartości odniesienia. Tabela 3.9. Poziom stężenia kadmu (Cd) w mieście Tychy w latach 1999 – 2001 (wartość odniesienia: średnioroczna – 10 ng/m3). 1999 Lokalizacja Okres 2000 2001 2002 stężenie średnioroczne , ng/m3 punktu pomiarowego Tychy Śródmieście ul. Starokościelna 47 grzewczy zimowy 2,5 2,5 1,4 3,4 letni 3,8 1,5 5,0 2,4 grzewczy jesienny 3,4 3,0 2,8 3,8 rok 3,3 2,2 3,4 3,0 29 Rys.3.10. Wykres stężenia średniorocznego kadmu. 12 10 8 6 4 2 0 zima lato jesień rok zima lato 1999 jesień rok 2000 zima lato jesień rok zima 2001 wart. stężenia lato jesień rok 2002 wartość odniesienia Mangan Stężenie manganu w żadnej sytuacji nie przekracza wartości odniesienia wynoszącej 1 000 ng/m3. Tabela 3.10. Poziom stężenia średnioroczne manganu (Mn) w mieście Tychy w latach 1999 – 2001 (wartość odniesienia: średnioroczna – 1 000 ng/m3). Lokalizacja punktu pomiarowego Tychy Śródmieście ul. Starokościelna 47 1999 Okres 2000 2001 2002 stężenie średnioroczne, ng/m3 grzewczy zimowy 19 11 11 22 letni 22 21 24 21 grzewczy jesienny 12 20 30 17 rok 12 18 21 20 30 Rys.3.11. Wykres stężenia średniorocznego manganu. 1200 1000 800 600 400 200 0 zima lato jesień rok 1999 zima lato jesień rok zima lato 2000 wart. stężenia jesień rok zima 2001 lato jesień rok 2002 wartość odniesienia Miedź Analiza wieloletnia wyników badań stężeń miedzi w powietrzu nie wykazuje występowania wyższych wartości od wartości odniesienia. Jednorazowe przekroczenie stężeń w sezonie letnim mogło być spowodowane wpływem zanieczyszczeń w wyniku niekorzystnych warunków meteorologicznych lub jednorazową emisją z jakiegoś zakładu. Tabela 3.11. Stężenia średnioroczne (Cu) w mieście Tychy w latach 1999 – 2001 (wartość odniesienia: średnioroczna – 0,60 μg/m3). 1999 Lokalizacja Okres 2000 2001 2002 stężenie średnioroczne, g/m3 punktu pomiarowego Tychy Śródmieście ul. Starokościelna 47 grzewczy zimowy 0,44 0,11 0,36 0,34 letni 1,27 0,23 0,40 0,17 grzewczy jesienny 0,13 0,25 0,23 0,14 rok 0,72 0,20 0,35 0,22 31 Rys.3.12. Wykres stężenia średniorocznego miedzi. 1,4 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 zima lato jesień rok 1999 zima lato jesień rok zima lato 2000 jesień rok zima lato 2001 wart. stężenia jesień rok 2002 wartość odniesienia Benzo(a)piren Stężenie benzo(a)pirenu przekracza dopuszczalne poziomy na terenie całego województwa śląskiego, co wynika z oparcia gospodarki energetycznej i przemysłu, na podstawowym zasobie naturalnym tego regionu, czyli węglu kamiennym. Poziom benzo(a)pirenu w sezonie grzewczym gwałtownie rośnie. Tabela 3.12. Stężenia średnioroczne benzo(a)pirenu w mieście Tychy w latach 1999 – 2001 (wartość odniesienia: średnioroczna – 1 ng/m3). 1999 Lokalizacja Okres 2000 2001 2002 stężenie średnioroczne , ng/m3 punktu pomiarowego Tychy Śródmieście ul. Starokościelna 47 grzewczy zimowy 27,0 26,3 10,1 22,9 letni 2,5 2,3 2,6 2,8 grzewczy jesienny 41,3 25,9 19,9 25,9 rok 20,0 15,7 8,7 14,7 32 Rys.3.13. Wykres stężenia średniorocznego benzo(a)pirenu. 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 zima lato jesień 1999 rok zima lato jesień 2000 wart. stężenia rok zima lato jesień rok zima 2001 lato jesień rok 2002 wartość odniesienia 3.2.5. Podsumowanie. Porównując poziom zanieczyszczeń powietrza w Tychach z aglomeracją górnośląską, stwierdza się, że Tychy są miastem o niewielkim stopniu zanieczyszczenia powietrza. Większość badanych substancji nie przekracza dopuszczanych wartości odniesienia, jedynie stężenie drobnych frakcji pyłu zawieszonego są wyższe od dopuszczalnych średniorocznych poziomów odniesienia, ale na terenie całego województwa śląskiego rejestruje się wysokie poziomy stężeń przekraczające dopuszczalne poziomy odniesienia stężeń. Wielkości stężeń zanieczyszczeń gazowych w sezonie grzewczym są wyższe, ale różnice nie są tak wysokie jak w pozostałych miastach województwa. 33 3.2.6. Realizacja programu obniżenia niskiej emisji. Miasto Tychy posiada samodzielny system energetyczny generalnie oparty na Elektrociepłowni Tychy jako podstawowym źródle energii cieplnej oraz Przedsiębiorstwie Energii Cieplnej jako głównym przesyłającym energię cieplną przez sieci grzewcze oraz dystrybutorze energii cieplnej. Głównymi odbiorcami energii cieplnej są: Zakład Gospodarki Mieszkaniowej, któremu podlegają komunalne zasoby mieszkaniowe, Spółdzielnie Mieszkaniowe. Dotychczasowe działania proekologiczne realizowane są przez wymienione wyżej organizacje gospodarcze w ramach własnej działalności, przy daleko idącej współpracy Zarządu Miasta, dla którego ważnym tematem jest ochrona środowiska, w tym zanieczyszczenie powietrza i ochrona zdrowia mieszkańców. Zastosowane rozwiązania produkcyjnych w gospodarki stosunku do energetycznej oraz rozmieszczenie zabudowy mieszkaniowej mogą być obiektów przykładem dla większości miast. Jednak tereny obrzeża gdzie zlokalizowała się rozproszona zabudowa jednorodzinna, nie zostały doposażone w sieci infrastruktury miasta Tychy. Każdy budowany obiekt instalował własne rozwiązania energetyczne i sanitarne, spowodowało to, że najwyższe zanieczyszczenia powietrza rejestrowano w tych dzielnicach. Władze miasta podjęły decyzję o opracowanie „Kompleksowego programu zmierzającego do obniżenia niskiej emisji w dzielnicach peryferyjnych miasta Tychy z budynków mieszkalnych z indywidualnych kotłowni węglowych”. W programie wzięto pod uwagę wielkość zabudowy dzielnic peryferyjnych miasta Tychy tj.: Wilkowyje, Mąkołowiec częściowo z zabudową Radziejówki, Czułów, Zwierzyniec, Wartogłowie, Jaroszowice stanowiących część północną miasta oraz Paprocany, Ciemlice, Glinka, Żaków, Stare Tychy, Suble stanowiących część południową miasta. Według szacunku władz Miasta ilość domów jednorodzinnych, w których zainstalowane są indywidualne kotłownie określa się na 4 500 szt., z czego szacuje się, że około 4 000 szt. kotłowni opartych jest o stare przestarzałe technicznie jednostki kotłowe. Pozostałe dzielnice miasta oraz głównie centrum stanowiące kompleks mieszkalny zgrupowany w osiedla od „A” do „Z” zasilane są z ciepłociągu zaopatrywanego przez Elektrociepłownię TYCHY S.A. 34 Program zmierzający do obniżenia niskiej emisji miasta Tychy z budynków mieszkalnych jednorodzinnych z indywidualnych kotłowni węglowych” po okresie prawie dwuletnich przygotowań wystartował z realizacją na przełomie I i II kwartału roku 2002. W tym okresie rozpoczął pracę Punkt Obsługi Mieszkańców obsługiwany przez „operatora programu”, którym jest PEC Tychy. W 2002 r. zawartych zostało 315 umów z mieszkańcami źródeł na realizacją proekologicznej modernizacji ciepła rozmieszczanych w następujących dzielnicach miasta. Tablica 3.13. Wykaz kotłowni w poszczególnych dzielnicach. Nazwa dzielnicy miasta Ilość obiektów Udział % Ciemlice 7 2,2 Czułów 82 26,0 Glinka 16 5,1 Jaroszowice 10 3,2 Mąkołowiec 18 5,7 Paprocany 23 7,3 Stare Tychy 31 9,8 Suble 39 12,4 Urbanowice 20 6,3 Wartogłowiec 13 4,1 Wilkowyje 26 8,3 Zwierzyniec 15 4,8 Żwaków 15 4,8 Łącznie 315 100 TYCHY Na rysunku nr 3.14 przedstawiono lokalizację obszarów, na których zrealizowano program ograniczenia niskiej emisji. 35 Rys.3.14. Lokalizacja obszarów, na których zrealizowano program ograniczenia niskiej emisji. Czułów - 82 Mąkołowiec - 18 Zwierzyniec - 15 Wilkowyje - 26 Wartogłowiec - 13 Glinka - 16 Stare Tychy - 31 Jaroszowice - 10 Suble - 39 Urbanowice - 20 Żwaków - 15 Paprocany - 23 Cielmice - 7 kompleksy leśne, parki główne ciągi drogowe dzielnice obrzeżne, zabudowa parterowa drogi kolejowe dzielnice mieszkalne. zabudowa wysoka jeziora i cieki wodne dzielnice obrzeżne, w których nastąpiła realizacja programu obniżenia niskiej emisji Z przedstawionego zestawienia wynika, że zainteresowanie mieszkańców dzielnic miast terytorialnie zbliżonych do centrum miasta jest znacznie większe niż dzielnic położonych dalej od centrum. Udział mieszkańców dzielnic: Czułów, Stare Tychy, Suble, Paprocany wynosi łącznie 175 obiektów, co stanowi udział w wysokości 55,6 % w całości realizacji umownego pierwszego etapu „programu”. W tabeli nr 3.14 zestawiono wykaz urządzeń, które zostały zainstalowane w miejsce starych jednostek kotłowych 36 Tabela 3.14. Wykaz typów urządzeń grzewczych zainstalowanych w 2002 r. Typ kotła Producent ACV International - import Alfa CRE Urzoń Fabryka Niskoemisyjnych Kotłów Węglowych Pszczyna Duomat „Energo Inwest” Rybnik Vaillant Vaillant - import dostawcy Paliwo Ilość szt. Olej 1 Węgiel 59 Węgiel 10 Gaz 7 Węgiel 38 Wytwórnia Kotłów Grzewczych Foryta – EKO PLUS Tarnowskie Góry; Firma „Malejka Tychy; i inni KDO ECONOM Kotły „Żywiec” Sp.z oo. Węgiel 16 KTM Emir Zakład Budowy Kotłów „Budkot” Węgiel 34 KW KMP Zakład Ślusarsko Kotlarski Spyra Węgiel 23 LING Viadrus – Czechy – import dostawcy Węgiel 7 Rotex ROTEX - import dostawcy Gaz 10 Orlich URLICH – import dostawcy Gaz 1 Viessman Viessmam – oddział Polska Gaz lub olej 6 Wulkan Zakład Ślusarsko Kotlarski Wojciechowski Węgiel 8 Retortowy Nie określono producenta Węgiel 86 Gazowy Nie określono producenta Gaz 7 Olejowy Nie określono producenta Olej 2 Z przedstawionego zestawienia wynikają następujące wnioski: 1. Obserwuje się znaczne rozdrobnienie dostawców urządzeń kotłowych. Według umów już podpisanych występuje 13 rodzajów producentów. Wśród jednego producenta może występować od jeden do kilku typów kotłów. 2. Przedstawiona obserwacja rozdrobnienia jest skutkiem wymogu prowadzenia wolnego doboru urządzeń przez mieszkańców. Przeprowadzany uproszczony audyt energetyczny dla jednego standardowego obiektu realizowanego w ramach „Programu” wykazał, że modernizacja źródeł ciepła oraz ocieplenie budynków mieszkalnych, spowodowała zmniejszenie zużycia paliwa, co odzwierciedliło się zmniejszeniem emisji powstających w źródle zanieczyszczeń. 37 Największy efekt ekologiczny osiągnięto w dzielnicach terytorialnie związanych z centrum miasta TYCHY. Efekt ekologiczny z dzielnic Czułów, Parpocany, Stare Tychy, Suble łącznie wynosi stanowi to 55,3 % całości efektu ekologicznego dla przedmiotowej reprezentatywnej grupy mieszkańców. Oceniając wrażliwość przedstawionego wyniku można posłużyć się wskaźnikami emisji określającymi maksymalną dopuszczalną emisję dla osiągnięcia tak zwanego certyfikatu ekologicznego. Tabela 3.15. Wielkości zanieczyszczeń przed i po modernizacji obiektów. Emisja przed Emisja po modernizacji Emisja po modernizacji modernizacją Dane wynikowe Dane certyfikujące kg/a kg/a kg/a CO 265 156 16 273 63 823 SO2 42 425 18 628 25 529 NO 15 379 11 225 12 765 Pył 95 456 1 564 6 382 Związki organiczne 53 031 1 082 3 191 WWA 6 364 8 51 B(a)P 79,5 0,2 3,2 Suma 477 893 48 780 111 745 Rodzaj zanieczyszczeń Efekt ekologiczny oczekiwany na bazie danych technicznych dla 315 kotłów wynosi: 429 Mg/a Efekt ekologiczny minimalny wynosi: 366 Mg/a Już pierwszy rok realizacji programu wykazał, że udało się wspólnie z mieszkańcami ograniczyć wielkość emisji o około 12 % zamierzonego wstępnie zadania. 38 Rys.3.15. Struktura emisji zanieczyszczeń dla zrealizowanego w roku 2002 programu. 600000 emisja w kg/rok 500000 400000 300000 200000 100000 0 przed po po max B(a)P 79 0 3 WWA 6364 8 51 zw org 53031 1082 3191 pył 95456 1564 6382 no 15379 11225 12765 so2 42425 18628 25529 co 265156 16273 63823 Ocena społeczna realizacji „Programu” Według danych zbiorczych dla 307 obiektów, w stosunku, do których znane są dane finansowe procesu modernizacyjnego prosty okres zwrotu nakładów dla standardowego mieszkańca wyniesie: 1,88 roku Należy zwrócić uwagę, że możliwość zwrotu występuje wyłącznie w przypadku zamiany kotła węglowego na ekologiczny kocioł węglowy. 39 Uwagi i wnioski: 1. Przedstawione w zestawieniach dane liczbowe każdego rodzaju w odniesieniu do 4 wymienionych już wcześniej dzielnic terytorialnie zbliżonych do centrum miasta wykazują około 55 % udział w całości „Programu” w porównaniu z pozostałymi 9 dzielnicami miasta. Mieszkańcy tych dzielnic wykazali największe zainteresowanie udziałem w realizacji „Programu”. Oceniając ten fakt wydaje się, że podyktowane jest to wyższym statusem materialnym mieszkańców tych dzielnic. Mieszkańcy pozostałych dzielnic bardzo często mają swoje korzenie w tradycjach rolniczych adaptowanych do układów przemysłowych. Charakteryzują się oni dużą ostrożnością w podejmowaniu decyzji. 2. Główna ocena społeczna skrystalizuje się po pewnym okresie realizacji programu, aby mogłyby być odczuwalne: - efekty wizualne spowodowane brakiem charakterystycznego dla tradycyjnych kotłów dymu z kominów, - efekty węchowe spowodowane brakiem charakterystycznego odoru odczuwalne szczególnie w czasie niżów atmosferycznych, kiedy to tendencja do tworzenia się tzw. smogu jest największa. Działania Miasta Tychy w zakresie obniżenia niskiej emisji (określone „Programem Tychy”) wiążą się z realizowanymi przez podmioty gospodarcze i komunalne działaniami proekologicznymi, czyli: - Elektrociepłownia dokonała modernizacji swego potencjału technicznego przez wybudowanie skojarzonego bloku energetycznego (wytwarzanie energii cieplnej i elektrycznej) o wysokiej sprawności energetycznej opartego o kocioł ze złożem fluidalnym, którego techniczne rozwiązanie zapewnia mniejszą niż poprzednio dokonywaną emisję zanieczyszczeń do powietrza, - Spółdzielnie mieszkaniowe sukcesywnie od kilku lat dokonują termomodernizacji obiektów mieszkalnych znajdujących się w ich zarządzie, co zmniejsza zapotrzebowanie na energię cieplną a w konsekwencji emisję zanieczyszczeń do powietrza z centralnego źródła. Przedstawione wyżej działania są zgodne z programami ekologicznymi Wydziału Ochrony Środowiska Miasta Tychy, a w szczególności z polityką ustalania emisji zanieczyszczeń realizowaną przez wydawanie odpowiednich pozwoleń na wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza. 40 3.3. Zasoby wodne. 3.3.1. Wprowadzenie. Rzeźba terenu i różnorodny charakter środowiska wpływają na charakter rzek i cieków przepływających przez Tychy. Na podstawie badań przedstawionych w Ekspertyzie Hydrologicznej Miasta Tychy, wykonanej przez Arcadis EKOKONREM Sp. z o.o. z Wrocławia, doliny rzek i potoków charakteryzują się niewielkimi wcięciami i różnicami wysokości. Położona w południowej części miasta dolina Gostynki ma łagodne zbocza i dopiero obwałowanie rzeki stanowi o jej wyróżnieniu się w terenie. Powierzchnię Wysoczyzny Tyskiej pokrywają osady moreny dennej zlodowacenia środkowopolskiego, wykształcone jako gliny zwałowe, piaszczyste i pylaste pyły. Tam, gdzie cieki wcięły się w powierzchnię glin zwałowych, rzeźba terenu jest bardziej zróżnicowana. W miejscach, gdzie powstały płaskodenne szerokie obniżenia dolinne, dochodzi do częstego zalewania obszaru. Rzeka Mleczna, Potok Tyski i Mąkołowski, płyną szerokimi, płaskodennymi dolinami o słabym wcięciu. Jezioro Paprocańskie wykorzystuje rozległe płaskodenne obniżenie terenu przy południowej granicy miasta. Na ilość wód powierzchniowych ma wpływ uwarunkowanie klimatologiczne. Rejon tyski, jak przedstawiono w Ekspertyzie Hydrologicznej, pod względem klimatycznym zaliczony został przez R.Gumińskiego do Częstochowsko-Kieleckiej dzielnicy rolniczo-klimatycznej. Dzielnica ta charakteryzuje się opadem rocznym 740 – 800 mm i okresem wegetacyjnym trwającym 200 – 210 dni. Pokrywa śnieżna utrzymuje się przez około 50 dni, a dni z przymrozkami występuje około 100 – 130 dni. W przeciągu całego roku przeważają polarno-morskie masy powietrza, przy dużej zmienności układów barycznych. Przejście frontu następuje przeciętnie w 40 % dni w roku. Znaczna jest ilość pogód z przewagą układu radiacyjnego, wpływających na występowanie przyziemnych inwersji temperatur. Średnia wieloletnia temperatura powietrza wynosi 7,5 0 C, stycznia – 2,5 0 C, lipca 17,5 0 C. Występowanie mgieł związane jest z lokalnymi warunkami rzeźby i wilgotności podłoża. Występują one najczęściej w obniżeniach terenu, w północnowschodniej i południowo-wschodniej części badanego terenu. Największe zachmurzenie występuje w miesiącach zimowych, natomiast najmniejsze w sierpniu i wrześniu. Liczba dni pochmurnych w roku wynosi od 145 do 150. Dni pogodnych, o całkowitym średnim zachmurzeniu poniżej 20 %, jest w roku około 35 (najwięcej we wrześniu i październiku). 41 W Tychach przeważają wiatry zachodnie, południowo-zachodnie i północno-zachodnie. Na wiosnę cyrkulacja ulega zmianie na korzyść wiatrów wschodnich, zachodnich i północnozachodnich. Podobny układ jak na wiosnę występuje w jesieni. Latem przeważają wiatry zachodnie i północno-zachodnie. Ilość cisz największa jest latem, a najmniejsza wiosną i zimą. 3.3.2. Wody powierzchniowe. Rzeki płynące na obszarze miasta Tychy to Gostynka i Mleczna. Rzeka Gostynka stanowi bezpośredni lewobrzeżny dopływ Wisły. Jest, więc ciekiem II rzędu i pełni dla obszaru miasta rolę rzeki głównej, zbierającej wody wpadającej do niej rzeki Mlecznej, potoków i innych cieków. Gostynka płynie z zachodu na wschód, równoleżnikowo. Całkowita długość rzeki wynosi 32,1 km, powierzchnia zlewni (zależnie od źródeł) wynosi 349,0 lub 344,8 km2, a jej długość w granicach miasta Tychy 9,5 km. Rzeka bierze swój początek w miejscowości OrzeszeZawada i po przepłynięciu Stawów Czeskich od miejscowości Zawiść nosi swą nazwę Gostynka lub Gostynia. Ujście Gostynki do rzeki Wisły znajduje się w miejscowości Bieruń Nowy (Zagrzeb). Wzdłuż całego terenu przebiega dział wodny III rzędu. Południowa część działu należy do zlewni Potoku Tyskiego, wpadającego do Gostynki na granicy miasta Tychy, w sąsiedztwie miejscowości Bieruń Stary. Północno-wschodnia część terenu znajduje się w zlewni dopływów rzeki Mlecznej, która wpada do Gostynki w południowo-zachodniej części Bierunia Starego. Najważniejszymi dopływami Gostynki są: lewobrzeżne: rzeka Mleczna, Potok Tyski, Potok Wyrski, Potok Paprocański, prawobrzeżne: kanał ulgi od Jeziora Paprocańskiego, Stara Gostynka, cieki zasilające zbiornik, rów Młynówka w Cielmicach. 42 W obu zlewniach (Gostynki i Potoku Tyskiego) występują liczne cieki bez nazwy oraz szereg otwartych rowów, płynących płytko zagłębionymi korytami o nieregularnym przebiegu, płaskodennych korytach i słabo zaznaczonej morfologii zboczy. Równinny rejon rzeki Gostynki cechuje mały i powolny spływ wód powierzchniowych. Obszar ten łagodnie opada ku Gostynce, a jego powierzchnia pokryta jest nieprzepuszczalnymi osadami miocenu, co skutecznie ogranicza infiltrację wód. W wyniku tego poziom wód gruntowych jest wysoki, sięgając czasem aż powierzchni terenu. Wody Gostynki kanałem okrężnym przerzucono poza zbiornik, gdzie nosi nazwę potoczną „Czarna Gostynka” (od barwy zanieczyszczonych wód). Ciek o nazwie Stara Gostynka, zbierający wody z okolicznych dopływów leśnych, zasila od północy Jezioro Paprocańskie, poprzez osadnik na obszarze cofkowym. Główne wody Gostynki omijają jezioro od północnego zachodu, oddzielone odeń obszarem zalewowym i obwałowaniami. Rzeka Mleczna jest największym lewobrzeżnym dopływem Gostynki. Jej źródła znajdują się w obszarach leśnych na Wzniesieniach Murckowskich. Rzeka płynie przez północną oraz wschodnią część miasta, przebiegając w jego granicach dwoma odcinkami po ok. 5 km każdy. Całkowita długość rzeki wynosi 22,3 km. Najważniejszymi dopływami rzeki Mlecznej są: Potok Mąkołowski (w całości na obszarze miasta), Potok Przywra – Ławecki (w większości poza obszarem miasta), Rów Murckowski. Rzeka Mleczna przepływa w kierunku południowo-wschodnim, aby przy ujściu Potoku Przywra – Ławecki zmienić kierunek na południowy. Jej ujście do Gostynki znajduje się w granicach miasta Bieruń Stary. Powierzchnia jej zlewni to 142 km2, co stanowi 41 % całkowitej zlewni Gostynki. Potok Mąkołowski, prawobrzeżny dopływ rzeki Mlecznej, jest ciekiem o długości 11,5 km. Odwadnia zlewnię o powierzchni 10,9 km2. Źródła potoku znajdują się w dzielnicy Gniotek w Mikołowie. W obszarze miasta Tychy płynie przez dzielnice Wilkowyje, Mąkołowiec i Czułów. Główny jego bieg znajduje się na obszarze miasta Tychy i płynie w kierunku południowo-wschodnim. Od ulicy Piaskowej potok kieruje się ku północnemu wschodowi. 43 W dzielnicy Czułów przepływa wzdłuż brzegu stawu Dubrowizna, a następnie pod kątem 90 0 skręca dwukrotnie i pod przepustem ulicy Katowickiej płynie dalej ku wschodowi. W potoku płyną wody kanalizacji ogólnospławnej. Potok jest konserwowany. Celem obecnie prowadzonych prac jest utrzymanie jego drożności i polepszenie czystości wód. W związku z przepływem w potoku wód ogólnospławnych, prowadzone są prace projektowe w celu rozdzielenia wód na deszczowe – kierowane do potoku i sanitarne – kierowane do oczyszczalni ścieków w Czułowie. Potok Tyski jest lewobrzeżnym dopływem rzeki Gostynki, najważniejszym dla Starych Tych, przepływa, bowiem przez centrum miasta. Potok Tyski powstaje z połączenia wód dwóch cieków: Potoku Browarnianego i Potoku Wilkowyjskiego. W większości swego biegu płynie on w kierunku południowo-wschodnim, ze średnim spadkiem 9,8 ‰. Całkowita jego długość wynosi 14,6 km. Potok przepływa przez tereny miejskie równolegle do ulicy Oświęcimskiej i Mikołowskiej, po ich południowej stronie, kierując się w swym górnym i środkowym biegu na południowy wschód. Za Urbanowicami potok skręca na południe, do swego ujścia do Gostynki na granicy Tychów. Przepływy charakterystyczne w przekroju ulicy Beskidzkiej to: - przepływ średni z normalnego roku – 0,145 m3/s, - przepływ normalny – 0,0685 m3/s, - przepływ średni wg Stachy’ego – 152 l/s. Potok Wilkowyjski wypływa z Mikołowa, z osiedla Gronie i kieruje się ku południowemu wschodowi. Jest dopływem Potoku Tyskiego. Ma długość około 4 km. Łączy się z Potokiem Browarnianym w pobliżu Starych Tychów. Obszar, przez który płynie, to lesiste i łąkowe tereny oraz tereny miejskie, zagospodarowane jako parki. Poza miastem są to użytki rolne. Około 50 % zlewni stanowi zabudowa miejska. Przepływy charakterystyczne w przekroju ulicy Wierzbowej to: - przepływ średni z normalnego roku – 0,0175 m3/s, - przepływ normalny – 0,008 m3/s, - przepływ średni wg Stachy’ego – 18,5 l/s. 44 Przepływy charakterystyczne w przekroju torów PKP to: - przepływ średni z normalnego roku – 0,037 m3/s, - przepływ normalny – 0,175 m3/s, - przepływ średni wg Stachy’ego – 39,2 l/s. Potok Browarniany wypływa z Reglanowic koło Mikołowa, kierując się na południowy wschód i płynie ze średnim spadkiem około 10 ‰. Na znacznej swej długości potok płynie przez obszar miasta w oprawie zieleni parkowej. Potok Browarniany ma głęboko wcięte koryto, otoczone wysokimi skarpami. Przepływy charakterystyczne w przekroju torów PKP: - przepływ średni z normalnego roku – 0,037 m3/s, - przepływ normalny – 0,175 m3/s, - przepływ średni wg Stachy’ego – 39,2 l/s. Wody Potoku Browarnianego, po połączeniu z Potokiem Wilkowyjskim, tworzą Potok Tyski. Potok Żwakowski wypływa z lasów i jest lewym dopływem Potoku Wyrskiego. Zlewnia potoku Żwakowskiego obejmuje: Żwaków, Tychy-Glinkę, znaczną powierzchnię lasów. Obszar zlewni pokryty jest głównie użytkami rolnymi, w tym polami ornymi (622 ha), łąkami i pastwiskami (150 ha), lasami (236 ha). Potok odprowadza także wody kanalizacji deszczowej z południowo-zachodnich części miasta (osiedla H, K, R), a spadki podłużne terenu wynoszą od 3,6 do 3,8 ‰. Całkowita długość potoku wynosi 3,7 km, a powierzchnia zlewni to 6,58 km2. Charakterystyczne dla zlewni jest silne pocięcie drobnymi rowkami na szereg niezależnych zlewni cząstkowych. Generalnie potok płynie w kierunku południowym. Do Potoku Żwakowskiego wpływa Rów B. Rów B wypływa ze stawów w Parku Suble i odwadnia Suble oraz osiedle R. Potok Młynówka (Urbanowicka) to niewielki, równoległy do Gostynki ciek, o charakterze rowu melioracyjnego, płynący przez tereny łąkowe i polne w kierunku wschodnim. Poniżej ulicy Cielmickiej ma długość 105 m. Potok płynie betonową rurą kolektora o średnicy 600 mm. Obecnie część koryta została zmodernizowana i przejmuje wody kanalizacji deszczowej, odwadniając KSSE – Podstrefę Tyską. Potok ten ogranicza od północy dolinę rzeczną Gostynki. Bierze swój początek na Terenach Przemysłowych. 45 Pomimo, że płynie na całej swej długości w odległości do 300 m od Gostynki i posiada z nią połączenie przez rowy melioracyjne, to ze względu na jej obwałowania wpada do Potoku Tyskiego w miejscowości Bojszowy. Długość potoku to 845 m, a powierzchnia zlewni to 2,94 km2. Przepływy charakterystyczne to: - przepływ średni z normalnego roku – 0,0205 m3/s, - przepływ normalny – 0,0097 m3/s, - przepływ średni wg Stachy’ego – 9,7 l/s. Potok Nowotyski na większej swej długości przepływa przez niezabudowane obszary, drenując od południa rozległy kompleks łąkowo-leśny. Jest prawobrzeżnym dopływem Potoku Tyskiego i ma długość około 1 200 m. Wypływa ze stawu Polkowiec i przepływa przez staw Grabowiec, zbierając wody deszczowe z obszaru Śródmieści i części Urbanowic. Młynówka Cielmicka jest ciekiem od południa ograniczającym dolinę Gostynki i płynącym doń równolegle, w kierunku wschodnim, na południe od jej koryta, w odległości od 20 do 200 m. Ciek ten bierze swój początek w pobliżu ulicy Beskidzkiej i przejmuje zrzuty z kanalizacji deszczowej i ogólnospławnej dzielnicy Cielmice. Obliczeniami objęto dwa odcinki cieku i ich spływy ze zlewni cząstkowej w następujący sposób: - część (zachodnia) 1 – 0,664 m3/s, - część 1a (pozostała) – 0,729 m3/s. Potok (Rów) Murckowski jest ciekiem o charakterze rowu melioracyjnego. Płynie od KWK „Murcki” ku południowi i wpada do rzeki Mlecznej. Odwadnia rozległy kompleks leśny w południowo-wschodniej części obszaru. Potok Przywra w granicach miasta płynie na długości 800 m na terenach łąkowych, przy wschodniej granicy. Potok wpływa do Potoku Ławeckiego w miejscowości Lędziny. Potok Wyrski jest ciekiem o długości około 12 km. W obrębie miasta płynie jedynie na długości 1 200 m, w kierunku południowo-wschodnim, by wpaść do rzeki Gostynki. 46 Potok Paprocański jest drobnym ciekiem zasilanym zrzutami kanalizacji deszczowej z obszaru osiedli Paprocany i Paulina, Olga oraz Natalia. Ma długość około 1 km i płynie w kierunku południowym do Gostynki, do której wpada w sąsiedztwie ulicy Beskidzkiej. W większości otoczony jest obszarem łąkowym, jedynie w północnej części płynie w pobliżu ulicy Piłsudskiego w Paprocanach i ulicy Poziomkowej w osiedlu Paulina. Rów melioracyjny Zwierzyńca jest ciekiem płynącym od Zwierzyńca przez Wygorzele i Wartogłowiec, na długości 4 km. W terenie jest ciekiem zauważalnym jedynie w wypadku silnych opadów i wezbrań. Zbiorniki wodne Spośród zbiorników wodnych, w obszarze miasta, największe jest Jezioro Paprocańskie (zał. fot.4 i fot.5). Jezioro znajduje się w południowej części miasta, w obrębie Lasów Kobiórskich. W głównej mierze wody Jeziora Paprocańskiego zasilane są przez Starą Gostynkę i drobne cieki leśne, spływające doń od północy. Powierzchnia zlewni zasilającej jezioro wynosi 20,4 km2. Rzeźba terenu w pobliżu brzegów jest mało urozmaicona. W części cofkowej wykształciły się tereny zabagnione, stanowiące ostoję ptactwa wodnego. Jezioro pełni rolę rekreacyjnego akwenu wód I klasy czystości. Jego zapora ochrania przed zalaniem dolinę Gostynki, a spuszczane z jeziora wody służą do zmniejszenia stopnia zanieczyszczenia rzeki. Pojemność jeziora wynosi 1 650 tys. m3, a jego powierzchnia 110 ha. Lustro wody znajduje się na rzędnej 242,0 m, jego głębokość nie przekracza 2,50 m. Zrzut wody ze zbiornika, kanałem odpływowym, waha się pomiędzy 0,12 a 8,50 m3/s. Po powodzi w 1997 roku zbiornik poddano modernizacji, polegającej na: - remoncie i modernizacji korpusu zapory czołowej, - przebudowie obiektów hydrotechnicznych, - modernizacji kanału ulgi. 47 Fot. 4. Jezioro Paprocańskie. Fot. 5. Jezioro Paprocańskie. 48 3.3.3. Jakość i czystość wód powierzchniowych. Jakość i czystość wód powierzchniowych została oceniona na podstawie badań prowadzonych przez Ośrodek Badań i Kontroli Środowiska w Katowicach, w latach 2001 i 2002. Wyniki badań przekazywano kwartalnie i dotyczyły comiesięcznych wyników pomiarów uzyskanych w monitoringu lokalnym, na Gostyni i Potoku Tyskim w przekrojach pomiarowych, zlokalizowanych na terenie miasta Tychy: Gostynia przy Alei Bielskiej, na granicy z gminą Kobiór – punkt nr 23A, Potok Tyski – most przy ulicy Braterskiej, punkt nr 25A. Mleczna powyżej Czułowa – punkt nr 30, Mleczna powyżej potoku Ławeckiego – punkt nr 31A, Potok Ławecki, ujście do Mlecznej – punkt nr 34, Gostynia powyżej ujścia potoku Tyskiego – punkt nr 21A, Potok Tyski, ujście do Gostyni – punkt nr 27. Załączona tabela przedstawia podsumowanie wyników badań z lat 2001 – 2002. Uzyskane wyniki badań odnoszono do wartości dopuszczalnych zamieszczonych we wcześniej obowiązującym rozporządzeniu Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa w sprawie klasyfikacji wód oraz warunków, jakim powinny odpowiadać ścieki wprowadzane do wód lub do ziemi. Miejsce lokalizacji punktów pomiarowych, zanieczyszczenia wód powierzchniowych przedstawiono na rysunku 3.16. 49 Rys.3.16. Miejsca lokalizacji punktów pomiarowych zanieczyszczenia wód powierzchniowych. dorzecze O dry dorzecze W isły P otok Ławecki dział wodny W isły i O dry M leczna 30 34 31A 25A Potok T yski 27 G ostynia 35 21A 36 23A Jezioro P aprocany kom pleksy leśne, park i głów ne ciągi drogow e dzielnice obrzeżne, zabudow a parterow a drogi k olejow e dzielnice m ieszkalne. zabudow a w ysoka jeziora i cieki w odne 36 P u nkty p om iarow e czystości w ód pow ie rzchnio w ych 50 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Tabela 3.16. Klasyfikacja rzek wg wartości gwarantowanych metodą Nesmeraka w=90 za lata 2001/2002 - zlewnia Wisły. Lp. 1. 2. 3. 4. Rzeka – długość Nr i nazwa przekroju pomiarowo kontrolnego; Lokalizacja punktu (km rzeki) Klasyfikacja na podstawie poszczególnych oznaczeń fizykochemicznych Rok Tlen BZT5, ChZT Utlenial-ność Związki Biogenne (bez NO2) Związki mineralne Metale Ciężkie Zawiesina Klasyfikacja według oznaczeń Klasy- Fiz.-chem. Bez zw. Biogennych Fiz. Chem. Bakteriologicznych fikacja Pełna Gostynia – 32,1 km 21A – powyżej ujścia potoku 2001 I III Non Non - Non Non Non Non Non Tyskiego - 10 km 2002 I Non Non Non - Non Non Non Non Non 27 - ujście do Gostyni - 2001 II Non Non II Non III Non Non Non Non 0,5 km 2002 II III Non II Non III Non Non Non Non 30 - powyżej Czułowa - 2001 I II Non Non I III Non Non Non Non 12,7 km 2002 I II Non Non - I Non Non Non Non 31A - powyżej ujścia Potoku 2001 Non Non Non Non - Non Non Non Non Non Ławeckiego - 1,0 km 2002 I Non Non Non - Non Non Non Non Non - ujście do Mlecznej - 2001 Non Non Non III I II Non Non Non Non 0,5 km 2002 III Non Non Non - III Non Non Non Non Potok Tyski - 10,5 km Mleczna - 22,3 km Potok Ławecki - 10,0 km Katowice; październik 2003 r. 51 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Badania jakości wód Gostyni i jej dopływu Potoku Tyskiego prowadzono w ramach monitoringu lokalnego. Gostynię monitorowano w przekroju: 18,6 km przy moście na ulicy Bielskiej – punkt nr 23A. Jakość wód Potoku Tyskiego badano w przekroju: 7,4 km przy moście na ulicy Braterskiej – punkt nr 25A. Częstotliwość badań wskaźników fizyko-chemicznych wód w wyżej wymienionych przekrojach była taka sama jak w ramach regionalnego monitoringu powierzchniowych wód płynących i wynosiła 1 raz na miesiąc – oznaczenia grupy I podstawowej, 1 raz na kwartał – oznaczenia grupy II (ChZT-Cr, żelazo ogólne, mangan, chrom ogólny, metale ciężkie, indeks fenolowy – fenole lotne, detergenty anionowe, chlorofil „a”, WWA – wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne z wyjątkiem saprobowości sestonu – 12 oznaczeń na rok) i 1 raz na rok oznaczeń grupy III (ekstrakt eterowy, pestycydy chlorowane). Zwiększona częstotliwość oznaczania saprobowości sestonu w 2002 roku wynikała z częstego przekraczania tego wskaźnika I klasy czystości wód w ciągu 2001 roku. W 2002 roku w ramach regionalnego monitoringu wód powierzchniowych płynących zwiększono również częstotliwość badania wskaźników: w grupie II podstawowej – wapń, magnez, sód, potas – 10 oznaczeń na rok, zasadowość ogólna, mangan – 9 oznaczeń na rok, saprobowość sestonu – 12 oznaczeń na rok. Jakość wód Gostyni w przekroju nr 23A przy moście na ulicy Bielskiej w 2002 roku charakteryzuje się przewagą wartości pozaklasowych. I klasę czystości wód wykazują: temperatura wody, odczyn pH i azot azotanowy N-NO3. W II klasie czystości wód utrzymują się: tlen rozpuszczony, azot amonowy N-NH4, fosforany rozpuszczone i żelazo ogólne. III klasę czystości wód wykazują: ChZT-Mn (utlenialność), azot ogólny, mangan i saprobowość sestonu. Pozostałe wskaźniki zanieczyszczeń, takie jak: przewodnictwo elektrolityczne, BZT5, chlorki, siarczany, substancje rozpuszczone ogólne, zawiesina ogólna, sód, potas, azot azotynowy N-NO2, fosfor ogólny oraz miano coli typu kałowego wykazują wartości pozaklasowe. Grupa metali ciężkich (chrom ogólny, cynk, kadm, miedź, nikiel, ołów, rtęć), a także wskaźników: indeks fenolowy, detergenty anionowe i ekstrakt eterowy nie została sklasyfikowana z uwagi na zbyt małą ilość wyników (4 analizy), przy wymaganych 8 – 10 analiz. Jednak analizując zakres ich wartości i odnosząc je do rozporządzenia MOŚZNiL w sprawie klasyfikacji wód uznać można, że mieszczą się w I klasie czystości wód. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 52 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Wody Potoku Tyskiego w badanym przekroju nr 25A przy moście na ulicy Braterskiej w 2002 roku wykazują nieco lepszą jakość wód niż wody Gostyni w przekroju 23A. Spowodowane jest to nieco większą ilością wskaźników fizykochemicznych osiągających I klasę czystości wód. Wśród wskaźników należących do I klasy czystości wód są: temperatura wody, odczyn pH, przewodnictwo elektrolityczne, chlorki, siarczany, azot azotanowy N-NO3, a także grupa wskaźników klasyfikowana według rozporządzenia MOŚZNiL, tj. żelazo ogólne, indeks fenolowy, chlorofil „a” i grupa metali ciężkich (chrom ogólny, cynk, kadm, miedź, nikiel, ołów, rtęć). Do grupy wskaźników, które charakteryzują się II klasą czystości zaliczono: stężenie tlenu rozpuszczonego, (utlenialność) ChZT-Mn i potas. Do III klasy czystości wód zaliczono: mangan oraz saprobowość sestonu. Grupa wskaźników hydrobiologicznych (chlorofil „a”, saprobowość sestonu) dla obydwu analizowanych przekrojów badawczych: 23A i 25A wykazuje III klasę czystości wód. Wartości pozaklasowe dla Potoku Tyskiego w przekroju 25A przyjmują następujące wskaźniki: BZT5, zawiesina ogólna, azot amonowy N-NH4, azot azotynowy N-NO2, azot ogólny, fosforany rozpuszczone, fosfor ogólny oraz miano coli typu kałowego. Wskaźniki wykazujące wartości pozaklasowe (nawet jeden wskaźnik zanieczyszczeń w grupie) w znaczący sposób wpływają na jakość wód według kryterium klasyfikacji ogólnej oraz klasyfikacji według oznaczeń fizykochemicznych i bakteriologicznych dla wartości gwarantowanych, zaliczając wody Gostyni i Potoku Tyskiego w badanych przekrojach nr 23A i 25A jako pozaklasowe. Prowadzone w 2001 roku badania wód Gostyni wykazały, że na całej długości badanej rzeki cechowało je nadmierne, pozaklasowe zanieczyszczenie w zakresie wskaźników fizykochemicznych, w tym związków biogennych oraz zanieczyszczeń bakteryjnych. Jedynie stężenie tlenu w górnym biegu spełniało warunki I klasy czystości natomiast BZT5, ChZT-Mn (utlenialność) spełniały warunki III klasy czystości wód – na podstawie klasyfikacji poszczególnych oznaczeń fizykochemicznych metodą Nesmeraka w = 90. Stan czystości dopływów Gostyni: Potoku Tyskiego i Mlecznej, również wykazywał nadmierne zanieczyszczenia. W 2002 roku stan wód Gostyni na całej badanej jej długości pozostawał bez zmian, z wyjątkiem tlenu rozpuszczonego, które osiągało I klasę czystości. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 53 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Pogorszenie jakości wód nastąpiło w zakresie wskaźników fizykochemicznych: BZT5 i utlenialności (ChZT-Mn), które to wskaźniki zmieniły swą klasę czystości z III do wartości pozaklasowych. W zakresie pozostałych wskaźników wody Gostyni wykazują jakość pozaklasową. Potok Tyski, badany u ujścia do Gostyni, w 2001 roku prowadził wody pozaklasowe w zakresie wskaźników bakteriologicznych i grupy metali ciężkich. W grupie poszczególnych oznaczeń fizykochemicznych, dla tlenu rozpuszczonego oraz związków mineralnych wykazywał II klasę, a w grupie zawiesiny – III klasę czystości wód. W 2002 roku jakość wód Potoku Tyskiego uległa zmianie w zakresie poszczególnych oznaczeń fizykochemicznych, odnośnie stężenia BZT5 i utlenialności (ChZT-Mn), gdzie nastąpiła poprawa jakości z wartości pozaklasowych do III klasy czystości wód. W pozostałych grupach wskaźników poszczególnych oznaczeń fizykochemicznych sytuacja pozostała bez zmian. Wody Mlecznej w przekroju powyżej Czułowa wykazywały w 2001 roku I klasę czystości dla tlenu rozpuszczonego i metali ciężkich, II klasę czystości dla BZT5, ChZT-Mn (utlenialności) oraz III klasę czystości dla zawiesiny. Jakość wód pozaklasowa występowała w grupie związków biogennych oraz związków mineralnych. W 2002 roku jakość wód Mlecznej powyżej Czułowa nie uległa zmianie, z wyjątkiem zawiesiny ogólnej, dla której jakość wód uległa poprawie z III klasy czystości do I klasy czystości wód. Bez zmian pozostawała w zakresie związków biogennych i związków mineralnych i była pozaklasowa. Mleczna w przekroju powyżej ujścia Potoku Ławeckiego w 2001 roku prowadziła wody pozaklasowe we wszystkich grupach wskaźników. W 2002 roku jakość wód Mlecznej pozostawała bez zmian, tzn. wykazywała wartości pozaklasowe, poza tlenem rozpuszczonym, dla którego nastąpiła poprawa jakości wód do III klasy czystości. Wody potoku Ławeckiego, dopływu Mlecznej, w 2001 roku wykazywały wartości pozaklasowe, z wyjątkiem związków mineralnych oraz zawiesiny, które utrzymywały III klasę czystości, a także metali ciężkich, które zawierały się w I klasie czystości wód. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 54 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy W 2002 roku jakość wód Potoku Ławeckiego przy ujściu do Mlecznej w klasyfikowanych grupach wskaźników była pozaklasowa. Poprawa nastąpiła jedynie w zakresie tlenu rozpuszczonego, który osiągał III klasę czystości wód. Pogorszenie jakości wód nastąpiło w grupie związków mineralnych, z III klasy czystości do wartości pozaklasowych oraz dla zawiesiny z II klasy czystości do III klasy czystości wód. Szczegółowo jakość wód Gostyni i jej dopływów: Potoku Tyskiego i Mlecznej oraz Potoku Ławeckiego przedstawiono w tabelach: statystycznych oraz klasyfikacji według wartości gwarantowanych – metodą Nesmeraka w=90 za rok 2001/2002. Stężenie gwarantowane to stężenie, które jest dotrzymywane przez określoną liczbę dni w roku, stanowiącą poziom gwarancji. Poziom gwarancji może być ustalony dowolnie, w zależności od wymagań stawianych jakości wody i przyjętej klasyfikacji wód z określonymi wartościami dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń. W naszym przypadku wartości stężeń gwarantowanych ustalone są na poziomie gwarancji 90 % (w = 90), co oznacza, że określona wartość stężenia gwarantowanego może być przekroczona przez 10 % dni w ciągu roku. Stężenie gwarantowane, obliczane metodą Nesmeraka zostało standardowo wprowadzone do obliczeń jakości powierzchniowych wód płynących przez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej IMGW – Oddział we Wrocławiu. Ocenę stanu zanieczyszczenia zlewni Gostyni przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 3.17. Stan zanieczyszczenia Gostyni wraz z dopływami. Klasyfikacja wg zanieczyszczeń: Fizyko-chemicznych bakteriologicznych klasyfikacja ogólna Długość rzek w km Rok Długość rzek w % I II III non I II III non 2001 - - - 74,9 - - - 100 2002 - - - 74,9 - - - 100 2001 - - - 74,9 - - - 100 2002 - - - 74,9 - - - 100 2001 - - - 74,9 - - - 100 2002 - - - 74,9 - - - 100 _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 55 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Z powyższej tabeli wynika, że jakość wód zlewni Gostyni w 2002 roku nie uległa zmianie w porównaniu do 2001 roku w zakresie wskaźników fizykochemicznych, bakteriologicznych i klasyfikacji ogólnej według kryterium klasyfikacji rzek według wartości gwarantowanych metodą Nesmeraka z 90 % prawdopodobieństwem. Wody Gostyni wraz z dopływami nadal wykazują wartości pozaklasowe na całej swej długości rzek – 74,9 km. 3.3.4. Wody podziemne. Obszar miasta Tychy jest fragmentem Wyżyny Śląskiej, będącej częścią antyklinorium śląsko-krakowskiego i Kotliny Oświęcimskiej, wchodzącej w skład zapadliska przedkarpackiego. W profilu geologicznym miasta Tychy biorą udział utwory karbonu górnego, triasu, trzeciorzędu i czwartorzędu. Utwory karbonu górnego reprezentowane są przez warstwy orzeskie reprezentowane przez iłołupki, łupki i piaskowce średnie i gruboziarniste, arkozowe zlepieńce oraz łupki z węglem. Głębokość występowania stropu utworów karbońskich wynosi od 0 do kilkudziesięciu metrów. Trias reprezentowany jest przez osady pstrego piaskowca i wapienia muszlowego dolnego i środkowego. Utwory triasowe wykształcone są w postaci piaskowców, wapieni, wapieni dolomitowych i margli środkowego triasu warstw gogolińskich w postaci wyniesień w południowej części miasta, w okolicach Cielmic. Osady te stanowią najbardziej wysuniętą na południowy zachód część triasu śląsko-krakowskiego. Rozprzestrzenianie utworów triasowych na omawianym obszarze jest niewielkie i w budowie geologicznej terenu ma podrzędne znaczenie. Utwory trzeciorzędowe na terenie miasta reprezentowane są wyłącznie przez osady miocenu wykształcone w postaci iłów, iłów z niewielkimi wkładkami gipsów, iłowców, łupków, piaskowców, żwirów piaszczystych. Zalegają one bezpośrednio na utworach karbońskich i triasowych, wypełniając nierówności ich powierzchni. W związku z tym ich miąższość jest bardzo różna i przekracza miejscami 150 metrów. Utwory czwartorzędowe występują na przeważającym obszarze miasta. W północno-wschodniej części, między dolinami rzek Mlecznej i Gostynki, przeważają utwory akumulacji lodowcowej, a na pozostałym obszarze występują osady doliny Wisły. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 56 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Osady czwartorzędowe nie występują lub ich miąższość jest niewielka na obszarach wychodni karbonu i triasu (rejon Mąkołowca, Wilkowyj oraz Cielmic). Pod względem stratygraficznym utwory czwartorzędowe reprezentowane są przez osady plejstocenu i holocenu. Na obszarze miasta pokrywę plejstoceńską stanowią piaski, gliny i iły zlodowacenia południowopolskiego, które w okresie interglacjalnym uległy znacznemu zniszczeniu i występują w zagłębieniach powierzchni przedczwartorzędowej. Największe rozprzestrzenienie osiągnęły osady zlodowacenia środkowopolskiego. Piaski i żwiry wodnolodowcowe stanowią dość zwartą pokrywę i wykształcone są, jako różnoziarniste piaski z przewarstwieniami żwirów o przeciętnej miąższości 10 – 20 m. Pokrywają one największą część miasta, tworząc rozległą równinę sandrową – Kotlina Mlecznej. Osady zlodowacenia środkowopolskiego występują również w postaci glin zwałowych i są wykształcone jako gliny piaszczyste i gliny pylaste, z domieszką żwirów oraz z wkładkami piasków. Gliny największe miąższości osiągają w północnej części rozpatrywanego obszaru (okolice Czułowa). Dolinę rzeki Gostyni pokrywa gruba warstwa utworów lodowcowych zlodowacenia bałtyckiego, głównie glin morenowych i piasków fluwioglacjalnych. Osady te budują terasy akumulacyjne i osiągają miąższość do 30 metrów. Holocen stanowiący najmłodsze ogniwo czwartorzędu reprezentują osady aluwialne współczesnych dolin rzecznych, gdzie utworzyła się seria osadów rzecznych o zróżnicowanej miąższości. Najczęściej są to osady wykształcone w postaci piasków drobnoziarnistych, średnioziarnistych, piasków gliniastych i pyłów. Wraz z w/w osadami występują lokalnie pokrywy torfów o niewielkiej miąższości. Miąższość osadów holocenu w małych dolinkach nie przekracza 1 metra, największą miąższość, powyżej 20 metrów, stwierdzono w dolinie Potoku Mąkołowskiego. Utwory holoceńskie tylko nieznacznie wpłynęły na zmianę ukształtowania powierzchni terenu miasta. Najmłodszymi w układzie stratygraficznym są osady pochodzenia antropogenicznego. Powstały one wskutek gospodarczej działalności człowieka i występują one jako szereg form wypukłych i wklęsłych, powierzchniowych bądź liniowych, degradujących krajobraz miasta. Do najczęściej spotykanych form wklęsłych spotykanych na obszarze miasta należą powierzchniowe wyrobiska piasków, żwirów, glin i torfów oraz wyrobiska wapieni triasowych i piaskowców karbońskich. Spośród form wypukłych najczęściej występującymi na terenie miasta są składowiska odpadów, hałdy węglowe i popiołów energetycznych oraz hałdy odpadów poprodukcyjnych. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 57 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Do liniowych form powstałych w wyniku procesów antropogenicznych można zaliczyć wcięcia oraz nasypy kolejowe i drogowe, jak również obwałowania koryt rzek i potoków. Tektonika obszaru miasta Tychy Miasto Tychy usytuowane jest w obrębie Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Należy ono do struktury śląsko-morawskiej, w której skład wchodzi niecka górnośląska, na terenie, której zlokalizowane są Tychy. Samo miasto leży w środkowej części struktury, w tzw. niecce głównej. Nieckę górnośląską cechuje słabo rozwinięta tektonika fałdowa. W środkowej części niecki, warstwy górnokarbońskie leżą prawie poziomo, co wiąże się z występowaniem w podłożu niecki masywu krystalicznego (blok górnośląski). Silniejsze zaburzenia tektoniczne powstały na obrzeżeniach niecki. W okolicach Bytomia i Katowic występuje szeroka łagodna antyklina – siodło główne, a na północ od niego niecka bytomska, obie struktury o osiach równoleżnikowych. W niecce górnośląskiej występują liczne uskoki. Główne kierunki to NNW – SSW oraz WNW – ESE. Długość uskoków waha się od 100 do kilkuset metrów, a zrzuty wynoszą od 1 do 1.200 metrów. Poza uskokami o genezie tektonicznej obserwuje się dyslokacje spowodowane działalnością górniczą. W mezozoiku obszar niecki górnośląskiej cechowały słabe, ale stałe ruchy wznoszące, które zaznaczyły się w profilach triasu i jury monokliny krakowsko-częstochowskiej i zachodniego skrzydła niecki miechowskiej. Ruchy te spowodowały brak skał mezozoicznych na Górnym Śląsku. Jedynie północną i północno-wschodnią część niecki przykrywają małej miąższości osady triasu i jury środkowej. Leżą one na skałach górnokarbońskich, w łagodnych nieckach: bytomskiej, wilkoszyńskiej i chrzanowskiej. Niecki te powstały prawdopodobnie podczas fazy laramijskiej. Południowa część zagłębia została przykryta w trzeciorzędzie osadami mioceńskimi zapadliska przedkarpackiego. Równocześnie z sedymentacją rozwijały się procesy dysjunktywne. Liczne uskoki spowodowały na południu znaczne obniżenie stropu karbonu. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 58 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Wpływ eksploatacji górniczej na powierzchnię i stosunki wodne Na obszarze miasta Tychy swoje obszary górnicze zaznaczają kopalnie węgla kamiennego: od północy OG KWK „Barbara Doświadczalna”, „Murcki” i „Wesoła”, a od wschodu OG KWK „Ziemowit”. Wraz z eksploatacją węgla kamiennego systematycznie odwadniane jest karbońskie piętro wodonośne. Zasięg leja depresji wywołany przez kopalnie węgla kamiennego obejmuje północną oraz wschodnią część miasta. Eksploatacja górnicza i odwadnianie kopalń spowodowało zmianę naturalnego pola hydrodynamicznego. Ruch wód podziemnych odbywa się w kierunku północnym i wschodnim. Utwory karbonu produktywnego, w zasięgu swych wychodni znajdujących się pod wpływem drenażu górniczego, zostały osuszone do głębokości 100 – 300 metrów. W zasięgu obszarów eksploatacji górniczej poziomy wodonośne karbońskiego piętra wodonośnego, prowadzące pierwotnie wody pod ciśnieniem, stają się poziomami o swobodnym zwierciadle wody. Na tym obszarze miasta, na którym znajdują się obszary górnicze kopalń węgla kamiennego, stwierdzono występowanie szkód górniczych, które mają wpływ zarówno na wody powierzchniowe jak i ukształtowanie powierzchni terenu północnej części miasta. Obniżenie terenu i zawodnienie z ubytkiem powierzchni leśnej występuje wzdłuż prawego brzegu rzeki Mlecznej w Czułowie – teren Nadleśnictwa Katowice. W zlewni Potoku Mąkołowskiego dochodzi do istotnych zmian nachyleń powierzchni terenu i związanych z tym przeciwspadków lub zamuleń. Obszar zlewni potoku, w związku z eksploatacją górniczą, zakwalifikowano jako I do III kategorię przydatności do zabudowy, a dalsze spodziewane obniżanie terenu wyniesie aż do 2,5 metra. W środkowym biegu Potoku Mąkołowskiego, w rejonie stawu Żogalik, dochodzi do ucieczki podpowierzchniowej wód potoku i zarastania porzuconego, wyschniętego koryta. Potok nie doczekał się jeszcze prac regulacyjnych, są one na etapie projektu, który zawierał będzie dokumentację obliczeniową przewidywanych osiadań związanych z eksploatacją górniczą. Należy również brać pod uwagę możliwość wystąpienia szkód górniczych na innych terenach północnej i wschodniej części miasta, położonych na obszarach górniczych. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 59 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Warunki hydrogeologiczne Wody podziemne na terenie miasta Tychy występują w całym profilu hydrogeologicznym, lecz szerzej zostaną omówione warunki występowania i charakterystyka wód podziemnych występujących w utworach karbońskich oraz czwartorzędowych, ze względu na perspektywę ich wykorzystania jako wody pitnej. Wody podziemne w osadach trzeciorzędowych mogą występować w piaszczystych lub piaskowcowych przewarstwieniach, wśród iłów mioceńskich. Ze względu na nierównomierne rozprzestrzenienie tych warstw zarówno w pionie, jak i w poziomie, ich rozpoznanie hydrogeologiczne nastręcza wiele trudności, a dotychczasowe dane archiwalne w zakresie hydrogeologii nie dają podstaw do stwierdzenia o praktycznym i ekonomicznym wykorzystaniu tych wód. Podziemne wody trzeciorzędowe eksploatowane są jedną studnią, znajdującą się na terenie POD „Las” w Żwakowie. Przy głębokości studni 150 m uzyskano wydajność 0,5 m3/h. Wody podziemne w osadach triasowych, ze względu na niewielki obszar, płatowy charakter występowania tych utworów, nie mają praktycznego znaczenia. Na obszarze miasta brak jest studni ujmującej triasowy poziom wodonośny. Dokumentowany obszar znajduje się w granicach karbońskiego Głównego Zbiornika Wód Podziemnych Tychy – Siersza C/2 oraz Użytkowego Poziomu Wód Podziemnych QII – Rejonu Małej Wisły, wyznaczonego zgodnie z kryteriami (wg B.Paczyńskiego, 1985), tj. wydajność pojedynczej studni 5 m3/h i wody I klasy czystości (wg „Mapy dynamiki zwykłych wód podziemnych GZW i jego obrzeżenia”). Czwartorzędowe piętro wodonośne W wydzielonym obszarze badań, czwartorzędowy horyzont wodonośny stanowi kilka warstw wodonośnych, rozdzielonych lokalnie utworami nieprzepuszczalnymi (gliny, iły) lub słabo przepuszczalnymi (pyły, muły), związanymi z utworami piaszczysto-żwirowymi kopalnych i współczesnych dolin rzecznych plejstocenu i holocenu, z utworami wodnolodowcowymi i rzecznymi starego plejstocenu, a także z piaskami i żwirami międzymorenowymi. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 60 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Zwierciadło wody ma charakter swobodny, a w warunkach przykrycia utworami gliniastymi – napięty. Czwartorzędowe poziomy wodonośne są hydrogeologicznie odkryte, reprezentują porowy system hydrauliczny. Warstwa wodonośna występuje na głębokości od 0,6 m p.p.t. (rejon Urbanowic – dolina Gostyni, studnie byłego kombinatu ogrodniczego) do 32,0 m p.p.t. (rejon Czułowa – studnia S-5, Zakłady Papiernicze). Wody w utworach rzecznych występują w obszarach terasowych rzek. Na badanym terenie zawodnienie utworów holoceńskich stwierdzono w górnych odcinkach cieków. W dolinie rzeki Gostyni istniało ujęcie wód podziemnych dla Kombinatu Ogrodniczego w Urbanowicach. Największą wydajnością charakteryzowała się studnia S-3, Q = 31,6 m3/h przy depresji s = 5,8 m. Współczynniki od 10 4÷ 10 5 m/s. wartości Takie filtracji współczynnika „k” na tym obszarze wynoszą filtracji charakteryzują utwory średnioprzepuszczalne. Warstwa wodonośna zbudowana jest głównie z piasków średnioi drobnoziarnistych, z niewielką domieszką żwirów i podścielona jest mioceńskimi iłami. Warstwa wodonośna jest odkryta i w całości zasilana z opadów atmosferycznych, jest, więc szczególnie narażona na zanieczyszczenia powierzchniowe. Poziom wodonośny zasilany jest opadami atmosferycznymi oraz w wyniku infiltracji wód rzeki Gostyni. Wody w utworach wodnolodowcowych, występujących poza dolinami rzek, charakteryzują się swobodnym zwierciadłem wody lub występuje ono pod niewielkim ciśnieniem na głębokości 2 – 5 m. Dość duże rozprzestrzenienie posiada niższa warstwa piasków i żwirów starszego plejstocenu, grubości od 10 do 40 m. Występuje ona bezpośrednio pod piaskami wodnolodowcowymi i glinami piaszczystymi, na północ od Mąkołowca w Czułowie oraz we wschodniej części terenu pod glinami zwałowymi. Zwierciadło wody, w rejonach gdzie występują w nadkładzie gliny, jest słabo napięte, a współczynniki filtracji ze względu na znaczny udział żwirów są rzędu 10-4 m/s. Zasilanie tego poziomu wodonośnego następuje przez infiltrację wód powierzchniowych na jego wychodniach. Gliny morenowe przewarstwiane są często piaskami i żwirami o miąższości 1 – 4 m, które tworzą nieciągłe wyklinowujące się warstwy zalegające na różnych głębokościach i o zmiennym rozprzestrzenieniu. Zwierciadło wody jest słabo napięte, występuje na głębokościach od 1,5 do 5,0 m. Współczynniki filtracji „k” są rzędu 10-5 m/s. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 61 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Karbońskie piętro wodonośne Wody zwykłe występują we wszystkich ogniwach stratygraficznych karbonu, w zasięgu wychodni lub w warunkach przykrycia utworów karbonu przepuszczalnym nakładem. Karboński Główny Zbiornik Wód Podziemnych Tychy – Siersza jest zbiornikiem wielopoziomowym, odkrytym, o charakterze szczelinowo-porowym. Piętro wodonośne karbonu stanowi zespół oddzielnych warstwowo-szczelinowych poziomów wodonośnych o zmiennych parametrach hydrogeologicznych. Poziomy te związane są z piaskowcami, podrzędnie zlepieńcami, wchodzącymi w skład krakowskiej serii piaskowcowej, reprezentowane są tu przez warstwy łaziskie i odizolowane od siebie wkładkami nieprzepuszczalnych iłowców, zaliczanych do serii mułowcowej, reprezentowanej przez warstwy orzeskie. Zasilanie GZWP następuje na jego bezpośrednich wychodniach lub przez przepuszczalne utwory czwartorzędu i triasu. Maksymalne zasilanie ma miejsce poprzez silnie wodonośne utwory czwartorzędu, wypełniające struktury współczesnych i kopalnych dolin. Drenaż karbońskiego zbiornika Tychy – Siersza następuje głównie wyrobiskami górniczymi, podrzędnie studniami. Zmieniło to naturalny układ pola hydrodynamicznego GZWP. Wartości współczynnika filtracji piaskowców karbońskich są w granicach 1,4 ·10-7 do 4,7 ·10-4 m/s, dominują wartości 10-6 – 10-5 m/s. Aktualnie na terenie miasta Tychy wody podziemne z utworów karbonu są eksploatowane przez Browary Tyskie z ujęcia „Leśne”. Największą wydajnością charakteryzuje się studnia S-4, gdzie Q = 75 m3/h przy depresji s = 12,6 m, ponadto na ujęciu tym pracują trzy studnie: S-1, S-2, S-3, ujmujące wody karbońskie. Łącznie zatwierdzone zasoby dla ujęcia „Leśne” wynoszą 179,4 m3/h. Jakość wód podziemnych głównych poziomów wodonośnych Wody podziemne czwartorzędowego piętra wodonośnego występują na całym obszarze miasta i należą głównie do typów: HCO3-Ca i HCO3-Ca=Mg, a w strefach wpływów antropogenicznych typu: SO4-HCO3-Ca lub SO4-Cl-Ca-Mg. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 62 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Ze względu na odkryty charakter zbiorników podziemnych czwartorzędowego piętra, wody te szczególnie narażone są na zanieczyszczenia, zwłaszcza pierwszy poziom wodonośny, którego wody zalegają najpłycej pod poziomem terenu. Stwierdza się w nich podwyższone zawartości siarczanów, chlorków, związków azotu (głównie azotu azotanowego), jak również żelaza i manganu. Obserwuje się natomiast spadek zawartości wapnia, ze wzrostem mineralizacji wód oraz wzrost zawartości alkaliów. Szczególnie niepokojąca jest podwyższona zawartość związków azotu, notowana w wodach czwartorzędowych. Głównym źródłem zanieczyszczeń tymi związkami są ścieki komunalne, a także gospodarka rolna (gnojowica, nawozy sztuczne). Ocenę jakości wód czwartorzędowego piętra wodonośnego przeprowadzono na podstawie 9 analiz laboratoryjnych, wykonanych w roku 1999 i 2000. Analizy wody podziemnej z rejonu Centralnej Oczyszczalni Ścieków Fiat Auto Poland S.A. z piezometrów P-4, P-5, P-9 wykazały ponadnormatywne zawartości żelaza Fe (od 9,65 do 64,25 mg/dm3, wg klasyfikacji dla potrzeb monitoringu od 0,1 do 5,0 mg/dm3, dla wód pitnych i na potrzeby gospodarcze 0,5 mg/dm3) i chromu Cr (od 0,011 do 0,08 mg/dm3, wg normy dla wód pitnych i na potrzeby gospodarcze 0,01 mg/dm3, wg klasyfikacji dla potrzeb monitoringu woda z piezometru P-9 mieści się w klasie II, zaś z piezometru P-5 w klasie III). Ponadto dla piezometru P-5 notuje się ponadnormatywną zawartość kadmu Cd (0,01 mg/dm3), miedzi Cu (1,42 mg/dm3) i ołowiu Pb (0,252 mg/dm3), a dla piezometru P-9 przekroczone zostały: (1566 mg/dm3), twardość węglanowa (1110 zawartość substancji rozpuszczonych mgCaCO3/kg s.m.), siarczanów SO4 (450 mg/dm3, klasa III wg klasyfikacji dla potrzeb monitoringu), azotu amonowego NNH4 (3,86 mg/dm3), oraz miedzi Cu (0,067 mg/dm3, klasa II wg klasyfikacji dla potrzeb monitoringu).Analizy laboratoryjne wody podziemnej ze stacji paliw przy ulicy Katowickiej, wykazały ponadnormatywne zawartości siarczanów SO4 (piezometr nr 3 – 267 mg/dm3, piezometr nr 4 – 275,2 mg/dm3, klasa III wg klasyfikacji dla potzrb monitoringu), substancji rozpuszczonych (piezometr nr 3 – 1280 mg/dm3, piezometr nr 4 – 1320 mg/dm3, klasa III wg klasyfikacji dla potrzeb monitoringu), notuje się również podwyższone zawartości wapnia Ca (piezometr nr 3 – 217,4 mg/dm3, piezometr nr 4 – 243,1 mg/dm3, klasa II wg klasyfikacji dla potrzeb monitoringu) oraz manganu Mn (piezometr nr 3 – 2,4 mg/dm3, piezometr nr 4 – 11 mg/dm3, wysokie zawartości manganu stawiają te wody jako pozaklasowe). _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 63 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Najlepszą jakością charakteryzują się wody czwartorzędowe ujmowane ze studzien Sad-1, Sad-2 przez Kompanię Piwowarską S.A. w Tychach przy ulicy Murarskiej. Przekroczona jedynie została zawartość azotu azotanowego NNO3 w studni Sad-2 (12,4 mg/dm3), co stawia te wody w III klasie wg klasyfikacji dla potrzeb monitoringu wg zawartości azotu azotanowego NNO3. Jakość wód podziemnych z utworów trzeciorzędowych omówiono na podstawie analizy archiwalnej ze studni S-1 z dnia 28 maja 1984 roku. Analizując wyniki laboratoryjnego badania wody przekroczone zostały zawartości żelaza Fe (2,94 mg/dm3) i manganu Mn (0,15 mg/dm3), co odpowiada klasie II wg klasyfikacji dla potrzeb monitoringu. Przekroczone zostały również zawartości chlorków Cl (184,6 mg/dm3) i siarczanów SO4 (152,9 mg/dm3), co odpowiada klasie Ib wg klasyfikacji dla potrzeb monitoringu. Ponadto notuje się wysoką zawartość azotu amonowego NNH4 (1,7 mg/dm3), odpowiada to wodzie pozaklasowej. Wody podziemne karbońskiego piętra wodonośnego, występujące na terenie miasta Tychy w granicach Głównego Zbiornika Wód Podziemnych Tychy – Siersza C/2, są wodami wielojonowymi. Najczęściej są to wody typu: SO4-HCO3-Ca-Mg, HCO3-SO4-Na-Ca-Mg, oraz Cl-HCO3-SO4-Ca-Mg-Na. Najczęściej są to wody klasy Ib, Ic oraz klasy II. Wskaźnikami decydującymi o przynależności do poszczególnych klas są najczęściej wysokie stężenia jonów: Na+, K+, Mn2+, Fe2+, SO42-, B+, NO3-, NO2- oraz wysoka sucha pozostałość, twardość i mętność. Zbiornik ten w większości znajduje się pod wpływem aktywnego drenażu górniczego kopalń węgla kamiennego, fakt ten wpływa na niską jakość wód i kształtowanie się ich składu chemicznego w warunkach aktywnej antropopresji. Ocenę jakości wody podziemnej karbońskiego piętra wodonośnego występującego na terenie miasta Tychy przeprowadzono na podstawie analiz laboratoryjnych wody z ujęcia „leśne” (studnie Las-1, Las-2, Las-4, Las-6), należącego do Kompanii Piwowarskiej S.A. Tychy. Wody podziemne z utworów karbońskich należą do wód o dobrej jakości. Notuje się jedynie podwyższone zawartości żelaza Fe (od 0,2 do 1,9 mg/dm3, odpowiada to klasie Ib i II wg klasyfikacji dla potrzeb monitoringu), studnia Las-2 (5,65 mg/dm3, co odpowiada wodzie pozaklasowej) i manganu Mn (od 0,27 do 0,54 mg/dm3, odpowiada to klasie II i III wg klasyfikacji dla potrzeb monitoringu). Pozostała część jonów nie przekracza dopuszczalnych norm dla wód podziemnych i mieści się w klasach Ia i Ib. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 64 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Jakość wody podziemnej w utworach triasowych została pominięta ze względu na brak informacji o tych wodach (na terenie miasta brak studni ujmującej wody z utworów triasowych). Inwentaryzacja istniejących ujęć wód podziemnych Na terenie miasta Tychy do 1992 roku istniały 42 studnie głębinowe ujmujące wody podziemne: z utworów czwartorzędowych (29 studni), trzeciorzędowych (1 studnia), karbońskich (11 studni) oraz z połączonych poziomów trzeciorzędu i karbonu (1 studnia). Łącznie z czwartorzędowego piętra wód podziemnych eksploatowano 354,69 m3/h, z karbońskiego piętra wodonośnego 224,18 m3/h, z utworów trzeciorzędowych 0,5 m3/h, a z połączonych poziomów trzeciorzędu i karbonu 6,3 m3/h. W przeszłości na terenie miasta Tychy istniało kilka dużych ujęć wód podziemnych (więcej niż 2 studnie), zaopatrujących zakłady przemysłowe na terenie miasta: z utworów czwartorzędowych – ujęcie Kombinatu Ogrodniczego (zatwierdzone zasoby Q = 70,10 m3/h), ujęcie Wytwórni Elementów Wielkopłytowych (zatwierdzone zasoby Q = 20,50 m3/h), z utworów karbońskich – ujęcie „Leśne” Browarów Tyskich (zatwierdzone zasoby Q = 179,4 m3/h). Ponadto istniało wiele mniejszych ujęć wód podziemnych, których zatwierdzone zasoby były większe od 10 m3/h oraz kilka studni zaopatrujących ogródki działkowe. Istniejący stan przedstawia się następująco: Obecnie na terenie miasta Tychy jedynie Browary Tyskie zaopatrują się w wodę z ujęć wód podziemnych (studnie ujęcia „Las” S-I, S-II, S-IV, S-VI, studnia Gronie – ujmowany karbon, studnie ujęcia „Sad” 1 i 2, studnie ujęcia „Manderlówka” S-1, S-2, S-3 – ujmowany czwartorzęd). Ujęcie Wytwórni Elementów Wielkopłytowych przestało istnieć (istnieje 1 studnia). Ujęcie Kombinatu Ogrodniczego również nie istnieje, pozostały 3 zdewastowane studnie za zakładem ISUZU na terenie KSSE S.A. – Podstrefa Tyska. Nie istnieją również otwory studzienne przy ulicy Bukowej, studnie S-2 i S-3 przy ulicy Andersa, na terenie MOSiR, studnia piekarni miejskiej została zlikwidowana. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 65 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Na terenie miasta istnieją otwory studzienne, w których osprzęt służący do eksploatacji wody został zdemontowany lub studnie służą jako awaryjne. Są to studnie Zakładów Papierniczych w Czułowie, Chłodni Składowej w Wilkowyjach, Zakładu PCSBBW przy ulicy Fabrycznej oraz studnia szybowa na terenie stacji kolejowej „Tychy” u zbiegu ulic Andersa i 1-go Maja. Rys 3.17. Lokalizacja studni głębinowych na terenie miasta. ujęcie prywatne ujęcie Zakł Pap. ujęcie Sad ujęcie Chłodnia ujęcie Leśne ujęcie PKP ujęcie Mandrelówka ujęcie "Platan" ujęcia POD Las i Wiertacz ujęcie PCS BBW ujęcie POD Jaśmin ujęcie byłej Wytwórni Wielkopłyt. ujęcia byłego Ogrodnictwa kompleksy leśne, parki główne ciągi drogowe dzielnice obrzeżne, zabudowa parterowa drogi kolejowe dzielnice mieszkalne. zabudowa wysoka jeziora i cieki wodne Studnie głębinowe _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 66 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Jakość wód podziemnych ujmowanych na terenie miasta Tychy Jakość wód podziemnych ujmowanych z czwartorzędu można przedstawić jedynie na podstawie analiz laboratoryjnych, wykonanych dla otworów studziennych Sad-1 i Sad-2 w Wilkowyjach, których użytkownikiem jest Kompania Piwowarska S.A. w Tychach (jedyne funkcjonujące ujęcie wód czwartorzędowych na terenie miasta). Ujmowane wody czwartorzędowego piętra wodonośnego charakteryzują się dobrą jakością, spełniają warunki stawiane dla wód do picia i potrzeb gospodarczych oraz znajdują się w I klasie czystości wg klasyfikacji wód podziemnych dla potrzeb monitoringu. Notuje się jedynie niewielkie przekroczenie zawartości azotu azotanowego NNO3 w studni Sad-2 (12,4 mg/dm3), norma dla wód pitnych oraz klasy Ib wg klasyfikacji wód podziemnych dla potrzeb monitoringu wynosi 10,0 mg/dm3. Jakość wód karbońskiego piętra wodonośnego można przedstawić jedynie na podstawie analiz laboratoryjnych wykonanych dla otworów studziennych Las-1, Las-2, Las-4 i Las-6, których użytkownikiem jest Kompania Piwowarska S.A. w Tychach (jedyne funkcjonujące ujęcie wód karbońskich na terenie miasta). Karbońskie wody ujęcia browarnianego „Leśne” charakteryzują się dobrą jakością, prowadząc wody podziemne klasy Ib. Notuje się jedynie podwyższone zawartości żelaza i manganu, co stawia te wody w II i III klasie czystości wg klasyfikacji wód podziemnych dla potrzeb monitoringu. Po prostym uzdatnieniu wody te spełniają warunki, jakim powinna odpowiadać woda do picia i na potrzeby gospodarcze. Wydajność ujęć wód podziemnych na terenie miasta Tychy Na podstawie analizy materiałów archiwalnych (z 1992 roku) ujmowano 354,69 m3/h wody z czwartorzędowego piętra wodonośnego przy pomocy 29 studni. W większości były to studnie o wydajności nie przekraczającej 10 m3/h. Największą wydajnością charakteryzowała się studnia S-5, zlokalizowana na terenie Zakładów Papierniczych w Czułowie (69,1 m3/h przy s = 32,0 m – dane banku Hydro). Obecnie studnia jest nieczynna. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 67 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Obecnie jedynie Kompania Piwowarska eksploatuje wody czwartorzędowe studniami ujęcia „Sad”: Sad-1 i Sad-2. Wydajność ujęcia wynosi 16,4 m3/h przy depresji 1,5 m oraz studniami „Manderlówka” S-1, S-2, S-3. Kompania Piwowarska posiada pozwolenie wodnoprawne na pobór wód podziemnych z ujęcia „Manderlówka” w ilości 9,0 m3/h przy s = 1,0 – 1,3 m. Ponadto eksploatowane są studnie ujmujące wody z utworów czwartorzędowych na terenie POD „Jaśmin” oraz „Wiertacz”. Są one eksploatowane okresowo z małymi wydajnościami. Dane archiwalne mówią o 10 studniach eksploatujących wody podziemne karbońskiego piętra wodonośnego. Łącznie wydobywano 224,18 m3/h wody. Obecnie jedynie Kompania Piwowarska eksploatuje wody karbońskie studniami ujęcia „Las” S-I, S-II, S-IV i S-VI. Wydajność maksymalna ujęcia „Las” wynosi 179,4 m3/h, przy depresji 10,6 – 43,8 m (dane Banku Hydro). Największą wydajnością charakteryzuje się studnia S-IV, zlokalizowana na terenie ujęcia browarnianego „Leśne” (75 m3/h, przy s = 12,6 m – dane Banku Hydro). Kompania Piwowarska posiada pozwolenie wodnoprawne na pobór wód podziemnych z ujęcia „Las” w łącznej ilości 154,5 m3/h przy s = 10,6 – 43,8 m. W rozbiciu na poszczególne studnie pobór wód podziemnych w odniesieniu do wydanego pozwolenia wodnoprawnego przedstawia się następująco: studnia S-I studnia S-II studnia S-IV studnia S-VI Q = 20,5 m3/h Q = 42,0 m3/h Q = 68,0 m3/h Q = 24,0 m3/h S = 38,6 m S = 26,6 m S = 10,6 m S = 43,8 m Ponadto na terenie Chłodni Składowej przy ulicy Mikołowskiej istniało ujęcie eksploatujące wody podziemne karbońskiego piętra wodonośnego z zatwierdzonymi zasobami 35 m3/h przy depresji s = 2,0 (dane Banku Hydro). Obecnie ujęcie jest nieczynne, a studnie są nieuzbrojone. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 68 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Możliwość budowy nowych ujęć Na terenie miasta Tychy najbardziej perspektywiczne dla zaopatrzenia w wodę podziemną jest czwartorzędowe i karbońskie piętro wodonośne, natomiast eksploatacja wód podziemnych związanych z utworami trzeciorzędu i triasu jest niecelowa z ekonomicznego punktu widzenia. Stopień rozpoznania oraz materiały archiwalne dotyczące wód podziemnych związanych z utworami trzeciorzędowymi pozwala na stwierdzenie, że poniesione nakłady finansowe będą niewspółmiernie duże do uzyskanych wydajności, ponieważ wody podziemne w utworach trzeciorzędowych związane są z wkładkami piasków, żwirów i piaskowców zalegających wśród iłów mioceńskich. Warstwy te tworzą kompleksy o nierównomiernym rozmieszczeniu, zarówno w pionie jak i w poziomie, co stwarza dodatkowe trudności w ich dokładnym rozpoznaniu. Przykład może stanowić studnia odwiercona na terenie POD „Las”, gdzie przy głębokości studni 150 m otrzymano wydajność w wysokości 0,5 m3/h przy depresji s = 58,9 m. Obszary o potencjalnie największej zasobności, związane są z czwartorzędowym piętrem wodonośnym i znajdują się w północnej i południowej części miasta. Związane są one z dolinami rzek Mlecznej i Gostyni. W północnej części miasta czwartorzędowe utwory wodonośne znajdują się w dolinie rzeki Mlecznej, w rejonie Czułowa i Zakładów Papierniczych. Należą one do Użytkowego Poziomu Wód Podziemnych pod przykrywającymi je QII osadami – Rejonu Małej nieprzepuszczalnymi Wisły. (gliny, Utwory gliny te zalegają piaszczyste), stanowiącymi dobrą izolację przed zanieczyszczeniami antropogenicznymi, o miąższości około 30 m, a warstwę wodonośną tworzą piaski i żwiry miąższości około 30 m – studnia na terenie Zakładów Papierniczych (uzyskana wydajność to 66 m3/h). Są to więc korzystne warunki dla występowania wód podziemnych. Izolacja poziomu wodonośnego od powierzchni również wpływa korzystnie na jakość wód podziemnych w narażonym na wpływy antropogeniczne obszarze. Korzystny jest również brak potencjalnych ognisk zanieczyszczeń, z wyjątkiem Zakładów Papierniczych oraz małe zdrenowanie poziomu czwartorzędowego otworami studziennymi. Na niekorzyść przemawia fakt, że omawiany obszar znajduje się na terenie obszarów górniczych kopalń węgla kamiennego, jest więc szczególnie narażony na oddziaływanie szkód górniczych. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 69 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy W przypadku dalszej eksploatacji prowadzonej przez kopalnie istnieje możliwość rozwoju leja depresji w czwartorzędowym piętrze wodonośnym QII – Rejonu Małej Wisły, a w najgorszym wypadku może dojść do zdrenowania tego poziomu wodonośnego. Południowa część miasta również znajduje się na obszarze czwartorzędowego Użytkowego Poziomu Wód Podziemnych (obszar Cielmic i Urbanowic). Poziom wodonośny na tym terenie jest nieizolowany, a miąższości warstwy wodonośnej nie przekraczają 12 m. Zasilanie tego poziomu jest ściśle związane z wodami powierzchniowymi (dolina rzeki Gostyni) i opadami atmosferycznymi. Ze względu na odkryty charakter zbiornika jest on szczególnie narażony na zanieczyszczenia powierzchniowe, zwłaszcza że południową część terenu Urbanowic zajmuje Katowicka Specjalna Strefa Ekonomiczna – Podstrefa Tyska, miejska oczyszczalnia ścieków oraz składowisko odpadów komunalnych. Podobne warunki hydrogeologiczne panują na terenie Cielmic. Obszar ten jest jednak bardzo słabo rozpoznany. Z analizy materiałów archiwalnych wynika, że miąższość odkrytej warstwy wodonośnej wykształconej w postaci piasków i żwirów wynosi od 6 do 14 m. Istnieją, więc na tym obszarze korzystne warunki dla występowania wód podziemnych, wymaga to jednak dodatkowych badań w celu bliższego rozpoznania struktur wodonośnych na tym terenie. Tychy znajdują się w zasięgu Głównego Zbiornika Wód Podziemnych Tychy – Siersza, który jest poddawany aktywnej antropopresji. Ujęciem eksploatującym wody podziemne czwartorzędowego piętra wodonośnego jest ujęcie „Leśne”, będące własnością Kompanii Piwowarskiej. Zatwierdzone zasoby to 179,4 m3/h (dane Centralnego Banku Danych Hydrogeologicznych). Nieznany jest obszar oddziaływania ujęcia (obszar leja depresji wywołanej eksploatacją wód), a także aktualny pobór wody. Na terenie miasta Tychy budowa nowych ujęć wód podziemnych z utworów karbońskich wymagałaby przeprowadzenia szczegółowych badań, aby nie naruszyć i tak zachwianej równowagi hydrodynamicznej w GZWP Tychy – Siersza, w wyniku drenującej działalności kopalń węgla kamiennego. Zbiornik ten obciążony jest eksploatacją i w przypadku dalszego jej rozwoju może dojść do jego przeeksploatowania i pogorszenia jakości wody ujmowanej studniami głębinowymi. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 70 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy 3.3.5.Gospodarka wodno ściekowa. Zgodnie z informacją statystyczną liczba mieszkańców miasta wynosi 132 090. Zużycie wody w 2002 r. wyniosło 5 844,6 tys. m3, czyli 44,8m3 na mieszkańca. Długość sieci wodociągowej wynosi 327 km, do której jest podłączone 6 335 budynków. Tychy charakteryzują się stosunkowo młodą infrastrukturą techniczną w zakresie instalacji zaopatrzenia w wodę, jak również w instalacje odprowadzające ścieki sanitarne, nie mniej jednak ich stan techniczny nie jest dobry, a miejscami wręcz zły. Miasto Tychy zaopatrywane jest w wodę poprzez system wodociągów magistralnych GO-CZA I oraz GO-CZA II, jak również Czaniec. W oparciu o te magistrale układem włączeń rozbudowano lokalny system zaopatrzenia w wodę. Przebieg sieci wodociągów magistralnych przedstawia rys.3.18. Rys.3.18. Przebieg wodociągów magistralnych. Dziećkowice 2 x w fi 1600 Czaniec w fi 1400 GO-CZA I w fi 1200 GO-CZA II w fi 1600 woda przemysłowa w fi 600 _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 71 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Źródła wody pitnej. Źródłem zaopatrzenia w wodę są ujęcia wód powierzchniowych zlewni Górnej Wisły (Zbiornik Goczałkowice, Zbiornik Czaniec oraz Zbiornik Dzieckowice), ponadto ze Skawy (przerzut przez Sołę) poprzez stacje uzdatniania wody w Goczałkowicach, Kobiernicach, Gocza II i „Dzieckowice” Ogólna wydajność Zespołu wynosi Q = 800 000 – 850 000 m3d, z czego z ujęcia w Goczałkowicach Q = 570 000 m3d, a z ujęcia w Kobiernicach Q = 250 000 m3d. Lokalnymi ujęciami wody są czynne ujęcia studnie użytkowane przez Browary Tyskie (studnie ujęcia „Las” S – 1, S – II, S – IV, S – VI, studnia „Gronie”, studnie ujęcia SAD” 1i 2, studnie ujęcia „Manerlówka” S – 1, S – 2, S – 3 oraz studnie służące jako awaryjne: Zakładów OTOR Silesia w Czułowie, studnia w chłodni składowej w Wilkowyjach, studnia Zakładu PCSBBW przy ul. Fabrycznej oraz studnia szybowa na terenie stacji kolejowej Tychy. Pozostałe ujęcia zostały zamknięte lub uległy zniszczeniu. Miasto Tychy posiada sieć magistralną i rozdzielczą dwustrefową o charakterze gospodarczym i p-pożarowym. Wg danych RPWiK w Tychach łączna długość sieci wodociągowej na terenie miasta wynosi 614,1 km. Przewody miejskiej sieci wodociągowej wykonane są z rur stalowych, żeliwnych, azbestocementowych oraz PE i PVC. Jakość wody surowej i uzdatnionej. Miasto Tychy nie posiada stacji uzdatniania wody. Jakość wody pitnej badana jest w laboratorium RPWiK oraz przez Miejską Stację Sanitarno-Epidemiologiczną (MSSE). RPWiK pobiera próbki wody w miejscach zakupu wody z GPW, a także raz na kwartał na końcówkach miejskiej sieci wodociągowej (zdroje uliczne, lokale użyteczności publicznej, prywatne posesje. Poza tym prowadzi się badania sieci po wystąpieniu awarii, płukaniach oraz w przypadku interwencji. Miejska Stacja sanitarno-Epidemiologiczna dokonuje badania jakości wody 4 razy w miesiącu. Badania jakości wody prowadzone są przez niezależne laboratoria RPWiK oraz MSSE i dotyczą parametrów fizyko-chemicznych i bakteriologicznych. Zapotrzebowanie na wodę. Zapotrzebowanie na wodę obliczono na podstawie bilansu wody z lat 2000-2003, pozyskanego z RPWiK oraz ankiet przeprowadzonych w poszczególnych zakładach przemysłowych. Wielkość zapotrzebowania na wodę przedstawiono z uwzględnieniem podziału na kategorie użytkowników: gospodarstwa domowe, przemysł, usługi. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 72 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Zakłady przemysłowe są zaopatrywane w wodę z trzech różnych źródeł: część wody kupowana jest w RPWiK, większe zakłady przemysłowe czerpią wodę z magistrali GPW, a niektóre zakłady dysponują własnymi ujęciami wody. Parametry ilościowe przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 3.18. Wielkość zapotrzebowania na wodę wg poszczególnych użytkowników systemu w latach 2000-2003 w tys. m3rok. 4 m-ce Treść 2000 2001 2002 Zapotrzebowanie wody 13 052 12 366 11 380 3 824 - gospodarstwa domowe 5 566 5 444 5 306 1 708 - przemysł 2003 r. - woda z RPWiK 1 283 1 250 540 190 - woda z GPW 1 558 1 443 1 400 493 - woda z ujęć własnych 3 809 3 413 3 338 1 176 6 650 6 106 5 278 1 860 835 817 796 256 RAZEM - usługi Stan techniczny sieci wodociągowej. Na podstawie informacji uzyskanych z RPWiK oraz danych zawartych w „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania dla miasta Tychy” stan techniczny sieci jest zły. Wynika to w głównej mierze z materiałów, z których wykonane są przewody wodociągowe. Duży wpływ na awaryjność ma fakt, że sieć pracuje pod dużym ciśnieniem, co wywołuje liczne awarie w przypadku małego poboru wody, w godzinach nocnych. Najbardziej awaryjna sieć wodociągowa występuje na terenie osiedli E, P, T, co wynika z jakości materiału, z którego wykonana jest sieć. Straty wody wynoszą od 25 do 35 %, co jest typowe dla starych sieci wodociągowych. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 73 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Ścieki sanitarne. Ścieki sanitarne wytwarzane na terenie miasta Tychy to ścieki bytowo – gospodarcze wytwarzane przez gospodarstwa domowe oraz ścieki przemysłowe stanowiące wody poprodukcyjne, wody z mycia. Większość zakładów na terenie miasta odprowadza ścieki do kanalizacji sanitarnej jedynie Fiat Auto Poland i OTOR Silesia posiadają własne oczyszczalnie ścieków i odprowadzają je po oczyszczeniu bezpośrednio do wód powierzchniowych. Rejonowe Przedsiębiorstwo Wodociągów i kanalizacji przejmuje około 10,4 mln m3 ścieków /rok. Łączny bilans ścieków dla miasta Tychy przedstawia poniższa tabela. Tabela 3.19. Łączna ilość ścieków wytwarzanych na terenie miasta Tychy, za rok 2002 wraz z szacowaną ilością na rok 2003. Razem ROK Mieszkańcy Usługi 2002 4 785 403 794 377 2003 4 736 687 786 290 Ścieki razem Przemysł Ścieki ogółem 5 579 779 3 621 388 9 201 167 12 718 972 5 522 977 3 667 870 9 190 847 12 424 177 komunalne z infiltracją W roku 2002 gospodarstwa domowe wytworzyły 52 % ścieków, z usług dopływało 9 %, a z przemysłu około 39 % łącznej ilości odbieranych ścieków ( w stosunku do ścieków ogółem, bez infiltracji). Ścieki z terenu miasta Tychy oczyszczane są przez dwie oczyszczalnie: w Czułowie, przyjmującą ścieki z OTOR Silesia S.A. oraz miejską oczyszczalnię ścieków w Urbanowicach. Oczyszczalnia ścieków Czułów przyjmuje ścieki przemysłowe oraz bytowo-gospodarcze powstające na terenie zakładu OTOR Silesia. Ponadto dysponuje punktem zlewnym. W 2002 r. ilość ścieków dopływających na oczyszczalnię Czułów wyniosła 1 660 972 m3 Szacowana ilość ścieków na rok 2003 to 1 727 411 m3. Są to ścieki wyłącznie przemysłowe. Oczyszczalnia ścieków Urbanowice przyjmuje zarówno ścieki bytowo-gospodarcze jak i przemysłowe. Ilość ścieków dopływających na oczyszczalnię w Urbanowicach, z podziałem na grupy użytkowników systemu przedstawia się według poniższej tabeli. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 74 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Tabela 3.20. Ilość ścieków dopływających na oczyszczalnię ścieków Urbanowice w roku 2002, wraz z szacowana ilością na rok 2003 w m3rok. Rok Mieszkańcy Usługi 2002 4 785 403 794 377 2003 4 736 687 786 290 Razem Ścieki razem Przemysł Ścieki ogółem 5 579 779 1 960 416 7 540 195 11 058 000 5 522 977 1 940 459 7 463 436 10 696 766 komunalne z infiltracją Kanalizacja sanitarna. Z uwagi na ukształtowanie terenu w mieście Tychy zasadniczy szkielet sieci kanalizacji sanitarnej tworzą dwa kolektory: Północny i Południowy. kolektor północny obejmujący swym zasięgiem północne dzielnice miasta takie jak: Stare Tychy, Śródmieście Północ, Zawiść oraz dzielnice podmiejskie: Wilowyje, Mąkolowiec, Czułów-Papiernia, Wartogłowiec, Jaroszowice i Urbanowice, Początkowa średnica kolektora to 400 mm przechodząc poprzez kolejne typoszeregi średnic 800 mm, 1400 mm, na wlocie do oczyszczalni ścieków kolektor posiada średnicę 1750 mm. Długość kolektora wynosi 8,3 km. Do kolektora włącza się kanalizacja ogólnospławna odprowadzająca ścieki z dzielnicy Mąkołowiec, powodując w nim znaczne przepełnienia. Prowadzi to w okresach deszczowych do zrzutu nieoczyszczonych ścieków do Potoku Tyskiego. kolektor południowy, składający się z dwóch nitek: - „A” obejmującą swym zasięgiem dzielnice południowo zachodnie i południowe miasta (Środmieście, Południe, Żwaków, Paprocany), początkowa średnica kolektora wynosi 500 mm, na wlocie do oczyszczalni kolektor ma średnicę 800 mm a jego długość wynosi 5,4 km - „B” obejmującą swym zasięgiem dzielnice południowo wschodnie miasta, kolektor posiada średnicę od 100 do 1000 mm Jego długość wynosi 3,4 km i biegnie od dzielnicy Paprocany do mechaniczno-biologicznej oczyszczalni ścieków w Urbanowicach. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 75 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Do obu kolektorów ścieki odprowadzane są systemem kanalizacji rozdzielczej kanałami bocznym o średnicach ф 0,2 - 0,4 m. Pierwsza nitka kolektora pracuje przy całkowitym wypełnieniu ściekami, natomiast druga jest wykonana niezgodnie z projektem, z powodu minimalnego spadku i przepływu bliskie zeru. Naturalną linią działu kolektorowego jest linia kolejowa Tychy – Bieruń dzieląca miasto na zlewnię północną i południową. Długość sieci kanalizacyjnych wynosi 164,8 km, do których podłączonych jest 2 965 budynków, czyli 46,4 %. Kanalizacja w dzielnicach obrzeżnych istnieje tylko w niewielkim stopniu lub jest jej brak. Dotyczy to dzielnic podmiejskich, gdzie tylko w dzielnicy Czułów i Wilkowyje istnieje w niewielkim zakresie kanalizacja sanitarna podłączona do kolektora północnego. W pozostałych dzielnicach ścieki odprowadzane są do przydrożnych rowów lub wywożone ze zbiorników bezodpływowych na oczyszczalnię ścieków. Pompownie ścieków: Na sieci kanalizacyjnej pracują aktualnie trzy pompownie ścieków: „RS” – zlokalizowana w dzielnicy Żwaków, przy ul. Żorskiej, w górnym odcinku „Kolektora Południowego”, „Z” - zlokalizowana na osiedlu Z, w rejonie ul. Zygmunta, Pompownia ścieków w Urbanowicach, przy ul. Głównej – zlokalizowana nad Potokiem Tyskim. Kanalizacja ogólnospławna. Kanalizacja ogólnospławna występuje głównie w podmiejskich dzielnicach miasta Tychy. Północna część dzielnicy Wilkowyje posiada kanalizacje sanitarną i deszczową – która spełnia funkcję kanalizacji ogólnospławnej, odprowadza ona również ścieki z terenów przemysłowych do Potoku Wilkowyjskiego. Południowa część dzielnicy jest również uzbrojona w kanalizację deszczową w chwili obecnej spełnia rolę ogólnospławnej. Południowa część dzielnicy Mąkołowiec jest skanalizowana w 70 %. Istniejący system kanalizacji ogólnospławnej z przelewem do Potoku Wilkowyjskiego to kanały o średnicach od 300 do 800 mm. Ścieki ogólnospławne odprowadzane są do Kolektora Północnego. W części północnej dzielnicy Mąkołowiec ścieki najczęściej odprowadzane są do Potoku Mąkołowieckiego, będącego dopływem Mlecznej. Znaczna część dzielnicy Czułów-Zachód odprowadza ścieki sanitarne do istniejącej kanalizacji wybudowanej jako deszczowa, a pracującej jako ogólnospławna. W północnej części dzielnicy Czułów ścieki sanitarne oraz wody opadowe odprowadzane są wspólną siecią kanalizacji ogólnospławnej do Potoku Mąkołowieckiego. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 76 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Ścieki sanitarne i wody deszczowe z południowej części Czułowa odprowadzane są wspólną siecią kanalizacji ogólnospławnej do Kolektora Północnego. Ścieki bytowo-gospodarcze z budynków mieszkalnych dzielnicy Zwierzyniec odprowadzane są do bezodpływowych osadników przydomowych, przydrożnych rowów lub fragmentarycznej kanalizacji ogólnospławnej. Odbiorcą tych ścieków są rowy melioracyjne. W dzielnicy Jaroszowice również brak jest miejskiej sieci kanalizacyjnej Ścieki sanitarne odprowadzane są do przydomowych osadników, a następnie do przydrożnych rowów. Teren uzbrojony jest fragmentarycznie w sieć kanalizacyjną, a ścieki spływają do najbliższych cieków, a nimi do rzeki Mlecznej. W rejonie Czułowa, Starych Tychów i Mąkolowca stan techniczny kanalizacji jest zły, z powodu licznego załamania spadków. Kanalizacja deszczowa. Na terenie miasta Tychy obszar zabudowy wielorodzinnej, Tereny Przemysłowe Wschód oraz KSSE posiada kanalizacje sanitarna i deszczową rozdzielczą. W dzielnicach podmiejskich wody deszczowe odprowadzane są głównie przez układ sieci ogólnospławnej lub rowami przydrożnymi i melioracyjnymi. Teren miasta podzielony jest na 12 zlewni kanalizacji deszczowej, które są dopływami rzeki Gostynki. W dzielnicach podmiejskich wody deszczowe poprzez fragmentaryczną sieć lub system rowów powierzchniowych odprowadzane są do potoków. Oczyszczalnie ścieków. Na terenie miasta Tychy zlokalizowane są dwie oczyszczalnie ścieków: miejska w Urbanowicach (fot.4 i fot.5) i przemysłowa w Czułowie. Do oczyszczalni w Urbanowicach dopływają zarówno ścieki bytowo-gospodarcze, jak i ścieki przemysłowe z zakładów przemysłowych zlokalizowanych na terenie miasta. Oczyszczalnia ścieków w Czułowie oczyszcza ścieki przemysłowe i bytowe pochodzące z zakładu OTOR Silesia S.A. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 77 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Fot.6. Oczyszczalnia ścieków w Urbanowicach. Fot.7. Oczyszczalnia ścieków w Urbanowicach. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 78 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Rys.3.19. Obraz zlewni ścieków komunalnych. Oczyszczalnia Papiernia linia działu kolektorowego kolektor północny kolektor południowy Oczyszczalnia Urbanowice Dodatkową zlewnią ścieków jest zlewnia zbierająca ścieki z północnej dzielnicy Czułów przekazująca ścieki do oczyszczalni ścieków przy Zakładach Papierniczych OTOR SILESIA. Oczyszczalnia ścieków w Urbanowicach. Centralną oczyszczalnią ścieków dla miasta jest oczyszczalnia zlokalizowana w dzielnicy Urbanowice położona na wschodnim obrzeżu miasta, na obrzeżu terenów przemysłowych, w odległości około 200 m od rzeki Gostynki, do której zrzucane są oczyszczone ścieki. Obecnie do oczyszczalni dopływa 11 077 tys. m3/r ścieków, co po odjęciu wód filtracyjnych i ścieków dowożonych daje 8 010 tys. m3/t. Oczyszczalnia wytworzyła w 2002 r. 2 819,8 Mg osadów, z czego 1 446,6 Mg było okresowo magazynowane na terenie oczyszczalni, a 1 373,2 Mg zostało sprzedane celem gospodarczego wykorzystania. Efektem oczyszczania ścieków jest powstanie około 1200 Mg suchej masy osadów. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 79 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Tabela poniżej podaje dane n.t. jakości ścieków surowych i oczyszczonych w oczyszczalni, porównane z dopuszczalnymi wartościami zawartymi w rozporządzeniu Ministra Środowiska z 29.11.2002 r. w sprawie warunków jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód i ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego. Tabela 3.21. Jakość ścieków oczyszczonych odpływających z oczyszczalni w Urbanowicach. 2000 2001 Wg 2002 Pozwolenia Wskaźnik Jedn. wodno surowe oczyszczone surowe oczyszczone surowe oczyszczone prawnego Wymagania Wymagania rozp. z Dyrektywy 29.11.2002 r. 91/271/EEC BZT 5 gO2/m3 620,0 33,9 705,7 27,1 608,7 25,6 36,7 15 25 ChZT gO2/m3 820,0 68,0 969,5 55,0 1204,5 57,4 150 125 125 Zawiesina g/m3 230,0 19,4 339,1 17,0 217,8 21,0 50 35 30 Azot 3 g N/m 41,0 12,3 38,4 15,0 29,7 15,0 30 10 10 Fosfor g P/m3 22,0 9,4 30,4 7,0 8,8 6,2 7,7 1 1 Analiza danych dotyczących jakości ścieków wykazuje, że oczyszczalnia nie jest w stanie, przy obecnej technologii, zapewnić poziomu oczyszczania ścieków określonych w przepisach polskich i UE. Dopuszczalne przekroczenia stężeń azotu ogólnego i fosforu znacznie przekraczają wartości dopuszczalne. Analiza potwierdza pilną potrzebę modernizacji węzła biologicznego. Z uwagi na konieczność modernizacji oczyszczalni, prowadzone aktualnie są prace budowlane, które prowadzą do modernizacji części mechanicznej oczyszczalni. Prace związane z modernizacją części biologicznej i gospodarki osadowej rozpoczną się w roku 2004. Rozpoczęta modernizacja sprawi, że po jej zakończeniu jakość ścieków oczyszczonych będzie w pełni odpowiadała wymaganiom stawianym w obowiązujących przepisach. Dla prawidłowej pracy części biologicznej oczyszczalni wybudowano zlewnię ścieków dostarczanych z bezodpływowych zbiorników gromadzenia ścieków (szamb). Miejska oczyszczalnia ścieków komunalnych administrowana jest przez Regionalne Centrum Gospodarki Wodno-Ściekowej S.A. w Tychach. Podjęte przez Centrum działania modernizacyjne już spowodowały zmniejszenie zanieczyszczenia środowiska. Oczyszczalnia aktualnie obsługuje około 98 % mieszkańców miasta. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 80 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Oczyszczalnia pracuje w oparciu o Pozwolenie wodnoprawne wydane przez Wojewodę Śląskiego i w świetle obowiązującego pozwolenia wodnoprawnego spełnia stawiane w nim wymagania. Oczyszczalnia ścieków w Czułowie. Oczyszczalnia ścieków zlokalizowana przy zakładach Papierniczych OTOR SILESIA oczyszcza ścieki z zakładu OTOR Silesia S.A.. Są to ścieki przemysłu papierniczego oraz ścieki sanitarne pochodzenia socjalno-bytowego. W 2002 r. do oczyszczalni dopływało 4 547 m3/d. Oczyszczalnia składa się z trzech ciągów technologicznych: część mechaniczna ścieków poprodukcyjnych papierniczych, część mechaniczna ścieków socjalno-bytowych, część biologiczna, wspólna dla ścieków poprodukcyjnych papierniczych i ścieków bytowo-gospodarczych. Tabela 3.22. Jakość ścieków oczyszczonych odpływających z oczyszczalni w Czułowie. Wskaźnik Jednostka 3 Próba z Próba z 05.03.2003 18.11.2002 Wartości średnie za 2002 r. Wg Pozwolenia wodnoprawnego Wymagania Wymagania Rozp. z dnia Dyrektywy 29.11.2002 r. 91/271/EEC BZT 5 gO2/m - 30 31 -37 30 15 25 ChZT gO2/m3 139 150 120-148 150 125 125 Zawiesina 3 g/m 23,0 47 21-32 50 35 30 Azot 3 gN/m 2,64 - - 30 15 15 Fosfor gP/m3 0,20 - - 5 2 2 Analiza danych wykazuje, że oczyszczalnia pracuje dobrze, generalnie spełniając warunki określone w Pozwoleniu wodnoprawnym. Jednak w świetle obowiązujących aktualnie przepisów polskich i UE jakość ścieków oczyszczonych nie odpowiada stawianym warunkom. Oczyszczalnia nie jest w stanie spełnić wymagań odnośnie stężenia BZT5 i ChZT (w porównaniu z wartościami dopuszczalnymi). Powodem tego jest specyfika ścieków z przemysłu papierniczego, gdzie bardzo mało jest azotu i fosforu, a dużo węgla. Stąd dodaje się do ścieków związki zawierające azot i fosfor. Sytuacja ta wymaga podjęcia prac skierowanych na modyfikację obecnej technologii umożliwiającej uzyskanie jakości ścieków oczyszczonych o parametrach określonych w obowiązujących przepisach _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 81 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Część mechaniczna oczyszczalni ścieków poprodukcyjnych papierniczych znajduje się na terenie zakładu i jest eksploatowana oraz stanowi własność OTOR Silesia S.A. Pozostała część oczyszczalni jest eksploatowana przez „Oczyszczalnia ścieków Czułów” Sp. z o.o. Oczyszczalnia posiada pozwolenie wodno-prawne na odprowadzanie ścieków oczyszczonych wydane przez Prezydenta Miasta Tychy, ważne do 2007 r. Odbiornikiem oczyszczonych ścieków jest rzeka Mleczna w km 12+870. Oczyszczalnia powstała w 1995 r. a jej stan techniczny jest dobry. Podlega ona modernizacji polegającej na rozbudowie i doposażeniu istniejących obiektów. Oczyszczalnia ta oczyszcza głównie ścieki przemysłowe z produkcji papieru firmy OTOR Silesia S.A. Niewielkie ilości doprowadzane są z miasta. Obiekty oczyszczalni przystosowane są przyjęcia większej ilości ścieków docelowo planuje się jej dalszą modernizację umożliwiającą przyjęcia 8 500 m3 ścieków w ciągu doby. Warunkiem zwiększenia jej przepustowości jest rozwiązanie gospodarki osadami czyli zakup prasy do odwadniania osadów. 3.3.6. Tereny zagrożenia powodziowego. W obrębie granic administracyjnych miasta istnieją 2 działy wodne powierzchniowe III rzędu dzielące: 1) Potok Mąkołowski i rzekę Mleczną od Potoków Tyskiego, Wilkowyjskiego i Browarnianego z trasą przebiegu wschód – południowy zachód. 2) Potok Wilkowyjski, Browarniany i Tyski od rzeki Gostynki, potoków Żwakowskiego, Wyrskiego z przebiegiem północny wschód – południowy zachód na odcinku między browarem, a trasą szybkiego ruchu Beskidzka – przebieg niepewny. Zbiorniki wodne. Na obszarze miasta znajduje się zbiornik wodny Paprocany (jezioro) powstały na wskutek spiętrzenia wody z części zlewu rzeki Gostynki. Podstawowe dane techniczne: - powierzchnia zlewu – 20,40 km2 - pojemność zbiornika - 1 650,00 mln m3 - rzędna normalnego spiętrzenia - 242,00 m.n.p.m. - rzędna korony - 244,00 m.n.p.m Jaz przelewowy zlokalizowany jest na prawym przyczółku zapory. Długość zapory wynosi 660,00 mb. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 82 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Woda do reki Gostynki odprowadzona jest z jazu kanałem odpływowym składającym się z trzech odcinków: - żłób betonowy o długości - 30 mb - kanał ubezpieczony opaskami z faszyny o długości - 90 mb - przepust betonowy o długości - 60 mb. Układ cieków wodnych z punktu widzenia zagrożenia powodziowego istnieje tylko na niewielkim odcinku Potoku Tyskiego (ulica Sienkiewicza) i na niewielkim odcinku Gostynki, i tam ze względu na położenie może przyczynić się do wzrostu tego zagrożenia. Położenie są tam obiekty, które zawężają przekrój koryta, międzywala i obszaru równi zalewowej. W pobliżu koryt cieków znajdują się elementy stałe, takie jak budynki, ogrodzenia, roślinności, mosty, przepusty, obiekty przemysłowe. W przeważającej mierze jednak w bezpośrednim sąsiedztwie cieków, w dolinach rzek i potoków dominują pola, łąki i lasy. W obszarze miasta większość zabudowy została odsunięta od koryt cieków, które to tereny przeznaczono na użytkowanie parkowe. Kultura użytkowania cieków sprawia jednak, że mogą one być potencjalnym zagrożeniem z przyczyn subiektywnych, jeżeli potraktuje się je jako taśmociąg do przenoszenia śmieci. W tym przypadku specyficzny charakter hydrograficzny miasta oraz naturalna skłonność do zabagniania dna doliny cieku czyni ją czułą na wszelkie zatamowania odpływu miejsc przewężonych w korycie. Charakterystycznym rysem układu cieków na terenie miasta jest obszar Starych Tych, gdzie zabudowa miejska podchodzi bardzo blisko do koryta Potoku Tyskiego. Rzeka Gostynka i Potok Paprocański sąsiadują bezpośrednio z zabudowaniami przemysłowymi Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Na obszarze miasta wyodrębnione zostały tak zwane tereny zalewowe, które głównie występują w dolinie rzeki Gostynki i jeziora Paprocańskiego tworząc szeroki pas stref zalewu i ewentualnych podtopień. Miasto Tychy może być narażone na zagrożenie pogodowe. Do najczęściej występujących należy zaliczyć gwałtownie opady deszczu, które w rejonach osiedla Paprocany, Stare Tychy, mogą spowodować wystąpienie wód z Potoku Tyskiego i zalanie piwnic, magazynów sklepowych. Mogą wystąpić zakłócenia w ruchu drogowym w rejonie ulicy Sienkiewicza. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 83 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Przerwanie zapory czołowej jeziora Paprocany stwarza zagrożenie dla rejonu znajdującego się po obu stronach ulicy Sikorskiego. Zasięg oddziaływania zalewu kończy się w przekroju rzeki Gostynka w rejonie trzech mostów drogowych znajdujących się w ciągu ulicy Sikorskiego, drogi Katowice – Bielsko i ulicy Cielmickiej. Fala powodziowa nie stanowi zagrożenia dla osiedla domków w rejonie Cielmic. Wpływ zbiorników retencyjnych na kształtowanie się fali powodziowej na tyskich rzekach i potokach. W górnej części rzeki Wisły znajdują się wielozadaniowe zbiorniki retencyjne na rzece Wiśle w Goczałkowicach i Pszczynce w miejscowości Łąka k/Pszczyny. Zbiornik na Wiśle posiada całkowitą pojemność około 165 mln m3, z czego rezerwa powodziowa około 60 mln m3. Łączna przepustowość urządzeń spustowych zbiornika wynosi 945 m3/s. Zdolność redukcyjna fali kulminacyjnej zapory w Goczałkowicach wynosi około 50. Może ona zmniejszyć przepływ fali (w przekroju zapory) o 91 m3/s. Wały przeciwpowodziowe usytuowane poniżej zbiornika w Goczałkowicach o długości około 30 km na obu brzegach spełniają wymagania klasy II. W górnej części Soły zlokalizowane są trzy wielozadaniowe zbiorniki retencyjne: „Czaniec”, „Porąbka” i „Tresna”. Największy z nich to „Tresna”, który jednocześnie położony jest najwyżej. Łącznie pojemność zbiorników wynosi około 124 mln m3, z czego rezerwa przeciwpowodziowa wynosi około 30 mln m3. Łączna pojemność urządzeń spustowych zapory (dennych i powierzchniowych) wynosi 1 693 m3/s. Zdolności redukcyjne zapory, które mają zasadniczy wpływ na kształtowanie się fali powodziowej w dolinie rzeki Soły przedstawiono dla powodzi z la t 1970 i 1997. 1970 rok 3 1997 rok Dopływ 1250 m /s 1200 m3/s Odpływ 800 m3/s 700 m3/s Wały przeciwpowodziowe w dolinie rzeki Soły odpowiadają klasie II i częściowo III. Awarie zapór retencyjnych zbiorników wodnych w Tresnej lub Goczałkowicach mogą spowodować nieznaczne straty wynikające z podtopienia gruntów rolnych w południowej części miasta wzdłuż rzeki Gostynki. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 84 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Przeciwdziałanie powodziom. W celu zapobieżeniu ewentualnym powodziom część brzegów rzek została obwałowana. Szczególnie istotnym obwałowaniem są wały ochronne rzeki Gostynki zabezpieczające tereny przed cofką wody w przypadku wylewów rzeki Wisły i Soły. Rzeka Gostynka – Administrator – Śląski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Katowice, Inspektorat Bieruń. Tabela 3.23. Rzeka Gostynka wykaz obwałowań. km biegu rzeki Wał rzeki Administrator Śl.Z.M.i U.W. Gostynia w Bieruniu Długość wałów (km) Klasa Od Do wałów 9+200 18+870 III Brzeg Brzeg lewy prawy 4,730 4,490 Całkowita 9,220 Rzeka Mleczna - Administrator – Śląski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Katowice, Inspektorat Bieruń. Tabela 3.24. Wał rzeki Mleczna Rzeka Mleczna wykaz obwałowań. Administrator Śl.Z.M.i U.W. w Bieruniu km biegu rzeki Klasa Od Do wałów 4+400 8+800 Długość wałów (km) Brzeg lewy Brzeg prawy Całkowita 4,520 4,380 8,900 3,680 3,830 7,510 8,200 8,210 16,410 III 10+800 14+500 Razem: Potok Tyski - Administratorzy: Śląski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Katowice, Inspektorat Bieruń; od ujścia do Gostynki (Tychy – Urbanowice) do węzła Beskidzkiego; Urząd Miasta Tychy – Wydział Komunalny Ochrony Środowiska i Rolnictwa – od węzła Beskidzkiego do ujścia P. Wilkowyjskiego i Browarniczego (od granic miasta Tychy i lasów – P. Browarniany). _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 85 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Stare Koryto Gostyni – Administratorzy: Śląski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Katowice, Inspektorat Bieruń; od źródeł na terenie Gostyni do ulicy Bielskiej; „NOMA” od ulicy Bielskiej do rurociągu GO-Cza przed jeziorem Paprocańskin (wraz ze zbiornikiem wstępnego osiadania). Tabela 3.25. Wykaz posterunków wodowskazowych. Lp. Lokalizacja i nazwa posterunku wodowskazowego Stan wody ostrzegawczy alarmowy Na terenie powiatu tyskiego 1 Wisła – Bieruń Nowy 220 330 2 Pszczynka - Międzyrzecze 220 330 3 Gostynka – Bojszowy (na moście) 220 330 4 Rzeka Korzeniec – Bojszowy Nowe 220 330 5 Mleczna – Bieruń - - 6 Przemsza – CZK Mysłowice - - Z terenu powiatu oświęcimskiego 1 Wisła - Pustynia 330 480 2 Wisła - Gromiec 300 450 3 Wisła - Smolice 350 530 4 Soła – Oświęcim „Zamek” 340 450 Z terenu powiatu bielskiego 1 Biała – Komorowice 210 290 2 IŁownica 300 400 3 Wisła – KWK „Silesia” 240 300 Obiekty zagrożone. Na obszarach miasta, które są narażone na zatopienia występują zabudowania mieszkalne i gospodarcze, a także grunty rolne. W związku z tym zagrożone mogą być zdrowie i mienie ludności z tych terenów. W okresie powodzi zimowo wiosennych, gdy na Wiśle puszczają lody zagrożone są: - most drogowy przy ulicy Sikorskiego na rzece Gostynka, - most drogowy na ulicy Beskidzkiej na rzece Gostynka. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 86 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy W przypadku bardzo intensywnych i długotrwałych opadów atmosferycznych dodatkowo: - most przy ulicy Bielskiej w Lesie Kobiórskim na rzece Gostynka. Podczas zatopień zabudowań mieszkalnych i gospodarczych może nastąpić uwolnienie się, magazynowanych w różnego typu urządzeniach, substancji, a skutkiem tego może zaistnieć zagrożenie skażeniami biologicznymi, chemicznymi jak i zagrożenie epidemiologiczne. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 87 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy 3.4. Gospodarka odpadami. 3.4.1 Wprowadzenie. Odpady stanowią nieodłączny element towarzyszący bytowaniu człowieka oraz prowadzonej przez niego działalności. W związku z tym przedmiotem analiz podjętych w ramach niniejszego opracowania są odpady w rozumieniu ustawy o odpadach (Dz.U. nr 62 z 2001, poz.628) wydzielane i gromadzone na terenie miasta Tychy (fot.8 i fot.9). Fot.8. Składowisko odpadów komunalnych. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 88 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Fot.9. Składowisko odpadów komunalnych. Są to odpady komunalne powstające w gospodarstwach domowych, oraz odpady, pochodzące z różnych rodzajów działalności takich jak: handel, usługi i produkcja przemysłowa. Najważniejszym zadaniem dla kształtujących polityką gospodarki odpadami jest konieczność stworzenia warunków dla ograniczenia ilości odpadów kierowanych do procesu składowania. W realizowanym planie ochrony środowiska nadrzędnym celem w zakresie gospodarki odpadami jest dostosowanie przyszłych rozwiązań do standardów europejskich. Wymagania Unii Europejskiej dotyczące gospodarki odpadowej zostały sprecyzowane w odpowiednich dyrektywach, co znalazło w Polsce swoje odzwierciedlenie w aktualnie obowiązującym systemie prawnym. Wytyczne Unii Europejskiej wskazują na konieczność ograniczania ilości składowanych odpadów poprzez zwiększenie ich przerobu i unieszkodliwiania oraz zintensyfikowanie odzysku surowców wtórnych. Prawo Unii Europejskiej wyraźnie zobowiązuje państwa członkowskie do stworzenia zintegrowanej sieci zakładów przetwarzających, unieszkodliwiających i odzyskujących odpady, zalecając jednocześnie by stosować w tych zakładach najlepsze dostępne techniki. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 89 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy W rozwiązaniach gospodarki odpadami komunalnymi uwzględniających wymagania Unii Europejskiej szczególną uwagę należy zwrócić na Dyrektywę Rady Unii Europejskiej nr 99/31 z 26 kwietnia 1999r. w sprawie składowania odpadów, w tym zwłaszcza na artykuł 5 pkt. 1 i 2. Punkt 1 w/w artykułu zobowiązuje państwa członkowskie do opracowania strategii redukcji odpadów biodegradowalnych przeznaczonych do składowania. Według artykułu 5 pkt. 2 strategia ta powinna zagwarantować redukcję odpadów biodegradowalnych. Ma to nastąpić w trzech etapach: do 2002 roku do 75 % masy takich odpadów wytworzonych w 1995 r. do 2005 roku do 50 % masy takich odpadów wytworzonych w 1995 r. do 2010 roku do 25 % masy takich odpadów wytworzonych w 1995 r. Zmniejszenie ilości odpadów biodegradowalnych deponowanych na składowiskach powinno być osiągane poprzez stosowanie metod recyklingu, kompostowania, produkcji biogazu oraz wprowadzania innych działań, które zmierzają do odzysku materiałów i energii. Artykuł 6 w/w dyrektywy zobowiązuje państwa członkowskie do zapewnienia, że na składowisko będą przyjmowane tylko odpady po wcześniejszej obróbce (nie dotyczy to odpadów tzw. obojętnych). Ustawa o odpadach nakazuje by: „odpady przed umieszczeniem na składowisku odpadów były poddane procesowi przekształcenia fizycznego, chemicznego i biologicznego oraz segregacji w celu zmniejszenia zagrożenia dla życia, zdrowia ludzi lub dla środowiska bądź zmniejszenia ilości lub objętości składowanych odpadów”. Przyjmując hipotetycznie, że wymagania Unii Europejskiej wynikające z Dyrektywy 99/31 w stosunku do Polski będą przesunięte w czasie o 3 lata, krajowa strategia dotycząca redukcji odpadów biodegradowalnych powinna gwarantować uzyskiwanie następujących poziomów: do 75 % wagowo w 2005 roku, do 50 % wagowo w 2010 roku, do 25 % wagowo w 2015 roku. Należy zaznaczyć, że poza redukcją odpadów biodegradowalnych postępować winien proces redukcji tzw. surowców wtórnych z odpadów komunalnych i odpadów opakowaniowych także z innych źródeł poza gospodarstwami domowymi (w tym odpady ze szkła, plastików, metali i innych). _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 90 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy 3.4.2 Odpady komunalne. 3.4.2.1.Stan istniejący. Źródłem powstawania odpadów komunalnych są gospodarstwa domowe. Łącznie z tą grupą odpadów zagospodarowuje się również odpady inne niż niebezpieczne, które ze względu na swój charakter i skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych. Do odpadów komunalnych zalicza się również odpady wielkogabarytowe (nie mieszczące się w tradycyjnych gabarytach pojemników). W Tychach nie prowadzono szczegółowych badań nad określeniem rzeczywistej ilości wytwarzanych odpadów komunalnych. W związku z tym dla potrzeb niniejszego opracowania wyznaczenie ilości oraz sporządzenie bilansu powstających odpadów dokonano w oparciu o ilości odpadów dostarczone na teren składowiska odpadów. W tabeli nr 3.26. zestawiono ilość wytwarzanych odpadów w Tychach. Tabela 3.26. Ilość wytworzonych odpadów komunalnych w Tychach. Wyszczególnienie Jednostka Ilość wytworzonych odpadów 2000 2001 2002 Ilość wytwarzanych odpadów Mg 70 014 64 422 61 973 W tym ilość odpadów komunalnych Mg 56376 54119 55785 Ilość składowanych odpadów na składowisku Mg 70 014 64 422 51 973 W tym ilość składowanych odpadów Mg 56376 54119 45785 komunalnych Różnica między ilością wytworzonych odpadów a ilością składowanych odpadów na składowisku w Tychach wynika z faktu, że część odpadów transportowana była na składowiska w sąsiednich miejscowościach. Dotychczas większość wytwarzanych odpadów komunalnych była składowana na składowisku odpadów komunalnych, tylko niewielkie ilości były wykorzystywane jak surowce wtórne. W 2002 r. według informacji podanej przez Master Sp. z o.o. i Urzędu Miasta Tychy, dzięki selektywnej zbiórce odpadów odzyskano ok.: - Papier 181,5 Mg, - Szkło 360,9 Mg, - Tworzywa sztuczne 136,6 Mg, _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 91 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Oprócz wyżej wymienionych odpadów na terenie składowiska wyselekcjonowano : - Metale 1,78 Mg, - Opony 11,2 Mg, - Gruz budowlany 3720,1 Mg. Jakość powstających odpadów Oceny jakości powstających odpadów dokonano na podstawie badań przeprowadzonych przez Główny Instytut Górnictwa na zlecenie MPGO Master. Skład odpadów zmienia się w zależności od pory roku ,charakteru siedlisk domowych. W tablicy nr 3.27 zestawiono wyniki badań składu morfologicznego odpadów wytwarzanych w trzech różnych dzielnicach miasta oznaczonych: I – to rejon Czułowa II – to rejon osiedla B III – to rejon osiedla H Tabela 3.27. Skład odpadów komunalnych wytwarzanych na terenie miasta Tychy Okres zimowy składniki odpady <10 mm Okres letni I II III I II III 58,00% 9,30% 8,10% 35,00% 5,60% 6,60% 27,60% 1,90% 15,00% 16,50% 4,70% 9,40% 5,50% 5,80% 3,80% 0,50% 100,00% 47,80% 3,10% 8,10% 10,70% 5,00% 10,80% 1,80% 0,50% 3,10% 1,00% 100,00% 20,80% 1,60% 7,50% 9,40% 5,90% 6,80% 3,00% 4,00% 5,80% 0,20% 100,00% 30,90% 0,60% 11,70% 25,60% 6,40% 11,50% 4,00% 0,50% 3,00% 0,20% 100,00% 33,70% 2,70% 9,10% 21,10% 6,10% 15,30% 2,90% 1,60% 0,80% 0,10% 100,00% spożywcze roślinne 8,10% spożywcze zwierzęce 0,30% papier i tektura 2,30% tworzywa sztuczne 1,90% tekstylia 1,60% szkło 6,10% metale 1,50% organiczne pozostałe 2,30% mineralne pozostałe 17,70% drewno 0,20% Suma : 100,00% Określenie jakości odpadów jest punktem wyjścia do rozważań dotyczących możliwości doboru odpowiednich technologii w zakresie przerobu odpadów, odzysku surowców i unieszkodliwienia pozostałości (balastu). _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 92 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Podstawowe grupy oraz rodzaje odpadów innych niż niebezpieczne, powstających na terenie miasta sklasyfikowano zgodnie z rozporządzeniem Ministra Ochrony Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U. Nr 112 poz. 1206). Są to m.in.: Odpadowa masa roślinna (kod – 02.01.03) Odpady z mycia i przygotowania surowców (kod - 02.02.01) Odpadowa tkanka zwierzęca (kod - 02.02.02) Odpady kory (kod - 03.01.01) Trociny, wióry, ścinki, drewno (kod - 03.01.05) Odpady z przetworzonych włókien tekstylnych (kod – 04.02.22) Przeterminowane środki ochrony roślin inne niż I i II klasy toksyczności (kod – 07.04.81) Odpady farb i lakierów inne niż wymienione w 08 01 11 (kod -08.01.12) Błony i papier fotograficzny zawierające srebro lub związki srebra (kod - 09.01.07) Żużle, popioły paleniskowe i pyły z kotłów (z wyłączeniem pyłów z kotłów wymienionych w 10.01.04), (kod -10.01.01) Odpady z toczenia i piłowania żelaza oraz jego stopów (kod – 12.01.02) Odpady z toczenia i piłowania metali nieżelaznych (kod – 12.01.03) Opakowania z papieru i tektury (kod – 15.01.01) Opakowania z tworzyw sztucznych (kod – 15.01.02) Opakowania z metali (kod – 15.01.04) Opakowania wielomateriałowe (kod – 15.01.05) Opakowania ze szkła (kod – 15.01.07) Zużyte opony (kod – 16.01.03) Metale żelazne (kod – 16.01.17) Metale nieżelazne (kod – 16.01.19) Tworzywa sztuczne (kod – 16.01.19) Nieorganiczne odpady inne niż wymienione w 16.03.03 (kod – 16.03.04) Produkty spożywcze przeterminowane lub nieprzydatne do spożycia (kod – 16.03.80) Magnetyczne i optyczne nośniki informacji (kod – 16.80.01) _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 93 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Odpady betonu oraz gruz betonowy z rozbiórek i remontów (kod – 17.01.01) Gruz ceglany (kod – 17.01.02) Odpady innych materiałów ceramicznych i elementów wyposażenia (kod – 17.01.03) Odpady z remontów i przebudowy dróg (kod – 17.01.81) Odpadowa papa (kod – 17.03.80) Żelazo i stal (kod – 17.04.05) Złom kabli (kod - 17.04.11) Skratki (kod – 19.08.01) Zawartość piaskowników (kod – 19.08.02) Ustabilizowane osady ściekowe (kod – 19.08.05) Szkło gromadzone selektywnie (kod – 20.01.02) Odpady tworzyw sztucznych gromadzone selektywnie (kod – 20.01.39) Odpady komunalne niesegregowane (kod – 20.03.01) Zmieszane odpady gospodarcze podobne do komunalnych (kod – 20.03.99) Ilość odpadów komunalnych wytworzonych w gminie Tychy w roku 2002 (odpady z grupy 20) i skierowanych na składowisko odpadów komunalnych w Tychach Urbanowicach wyniosła 45 785 Mg/rok Na inne składowiska skierowano w tym samym roku około 10 000 Mg odpadów komunalnych. Największym strumieniem odpadów wytwarzanych w mieście są odpady komunalne niesegregowane. Są one wywożone bezpośrednio na składowisko odpadów w Urbanowicach. Składowisko w Urbanowicach przyjmuje do składowania wszystkie odpady grupy 20 i niektóre odpady pozostałych grup wyszczególnione w tabeli nr 3.28. W tabeli nr 3.29. wyszczególniono odpady poddawane procesom segregacji i odzysku. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 94 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Tabela 3.28. Odpady przyjmowane do składowania na składowisku odpadów w Urbanowicach poza grupą 20. KOD ODPADÓW rodzaj odpadów 15 01 odpady opakowaniowe 15 01 05 opakowania wielowarstwowe 15 01 06 zmieszane odpady opakowaniowe 15 02 Sorbenty, materiały filtracyjne, ubrania ochronne 150203 Sorbenty, materiały filtracyjne ,tkaniny do wycierania 16 03 partie produktów nie odpowiadające wymaganiom oraz produkty przeterminowane lub nieprzydatne do użytku 16 03 80 produkty spożywcze przeterminowane lub nieprzydatne do spożycia 17 01 odpady materiałów i elementów budowlanych oraz infrastruktury drogowej 17 01 01 odpady betonu oraz gruz betonowy z rozbiórek i remontów 17 01 02 gruz ceglany 17 01 03 odpady innych materiałów ceramicznych i elementów wyposażenia 17 01 07 zmieszane odpady z betonu, gruzu ceglanego i elementów wyposażenia 17 01 80 usunięte tynki, tapety, okleiny 17 01 81 odpady z remontu i podbudowy dróg 17 03 80 odpadowa papa 17 05 04 gleba i ziemia 17 06 04 materiały izolacyjne nie zawierające substancji niebezpiecznych 17 09 Inne odpady z budowy, remontów i demontażu 17 09 04 Zmieszane odpady z budowy ,remontów i demontażu inne niż wymienione 170901, 170902, 170903. 19 01 Odpady z termicznego przekształcania odpadów 19 01 19 Piaski ze złóż fluidalnych 19 05 Odpady z tlenowe rozkładu odpadów stałych 19 05 01 Nie przekompostowane frakcje odpadów komunalnych i podobnych 19 05 02 Nie przekompostowane frakcje odpadów pochodzenia zwierzęcego i roślinnego 19 05 03 Kompost nie odpowiadający wymaganiom 19 08 odpady z oczyszczalni ścieków 19 08 01 Skratki 19 08 02 zawartość piaskowników 19 08 05 ustabilizowane komunalne osady ściekowe 19 09 Odpady z uzdatniania wody pitnej i wody do celów przemysłowych 19 09 01 Odpady stałe ze wstępnej filtracji i skratki 19 09 02 Osady z klarowania wody 19 09 03 Osady z dekarbonizacji wody 19 09 04 Zużyty węgiel aktywny 19 12 Odpady z mechanicznej obróbki odpadów 19 12 12 Inne substancje[ w tym zmieszane substancje] z mechanicznej obróbki odpadów Od 2002 r. MGPGO „Master” Sp. z o.o. w Tychach posiada stację segregacji odpadów zbieranych na terenie miasta w sposób selektywny, wykaz odpadów podlegających segregacji przedstawia tabela 3.29. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 95 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Tabela 3.29. Odpady podlegające segregacji i recyklingowi. KOD ODPADÓW RODZAJ ODPADÓW 15 01 odpady opakowaniowe 15 01 01 opakowania z papieru i tektury 15 01 02 opakowania z tworzyw sztucznych 15 01 03 opakowania z drewna 15 01 04 opakowania z metalu 15 01 07 opakowania ze szkła 15 01 09 opakowania z tekstyliów 16 01 odpady inne 16 01 03 zużyte opony do średnicy 1400 mm 16 01 17 metale żelazne 16 01 19 tworzywa sztuczne 16 01 20 Szkło 17 02 odpady drewna, szkła i tworzyw sztucznych 17 02 01 Drewno 17 02 02 Szkło 17 02 03 tworzywa sztuczne 20 01 odpady komunalne segregowane i gromadzone selektywnie 20 01 01 papier i tektura 20 01 02 Szkło 20 01 10 Odzież 20 01 11 Tekstylia 20 01 38 Drewno 20 01 39 tworzywa sztuczne 20 01 40 Metale 19 12 Odpady z mechanicznej obróbki odpadów 19 12 01 Papier i tektura 19 12 02 Metale żelazne 19 12 03 Metale nieżelazne 19 12 04 Tworzywa sztuczne i guma 19 12 05 Szkło 19 12 07 Drewno inne niż wymienione Zbieraniem i transportem odpadów na składowisko zajmuje się obecnie 5 specjalistycznych firm: - MPGO Master sp. z o.o. w Tychach ul. Grota Roweckiego 44 - „ALBA” PTS sp . z o. o. w Tychach, ul. Zwierzyniecka 6 - Zakład Oczyszczania Miasta „EKO-ZAG” w Tychach, ul.Długa 200 - PPU „PRODREX” Sp. z o.o. w Pszczynie, - Miejskie Przedsiębiorstwo Oczyszczania Sp. z o.o. w Jaworznie, - Przedsiębiorstwo Handlowo-Transportowe „KEDAT” w Dąbrowie Górniczej. - Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych Ruda Śl . ul Piastowska 3 - UWE –EKO Ochrona środowiska , Technika Kędzierzyn Koźle, ul.Morcinka 9 _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 96 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Firmy te muszą spełniać wymagania dotyczące standardu sanitarnego wykonywania usług, ochrony środowiska i prowadzenia odpowiedniej dokumentacji działalności zawierającej ewidencję ilości wywożonych odpadów oraz udostępniania jej na żądanie Prezydenta Miasta i osób upoważnionych. Odpady niebezpieczne wchodzące w skład odpadów komunalnych. Odpady komunalne zawierają dużą grupę odpadów kwalifikowanych do odpadów niebezpiecznych, które obecnie zbierane są łącznie z całą grupa odpadów. Są to przede wszystkim: świetlówki zawierające rtęć, baterie i akumulatory zbudowane z ołowiu lub kadmu, odczynniki fotograficzne, przeterminowane farby i lakiery, zużyte oleje silnikowe, przeterminowane lekarstwa, odczynniki chemiczne. Odpady te były składowane są na istniejącym składowisku, co znacznie zwiększa ło jego oddziaływanie na zanieczyszczenie środowiska. Według Planu Gospodarki Odpadami szacuje się, że może być wytwarzanych około 600 – 650 Mg/a odpadów niebezpiecznych. Dotychczasowe miejsca składowania odpadów komunalnych Na przestrzeni lat w Tychach odpady komunalne składowane były składowane w dwóch miejscach w Cielmicach i Urabanowicach. Składowisko w Cielmicach. Składowisko odpadów w Cielmicacah eksploatowane było jako podpoziomowe w latach 197885. Składowisko zajmowało powierzchnię 4,5 ha o głębokości 4,2 7,3 m. Masa zdeponowanych odpadów szacowana jest na 162 00 Mg. Składowisko zostało przykryte warstwą ziemi i obsiane trawą. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 97 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Składowisko w Urbanowicach. Pierwsze składowisko odpadów w Tychach Urbanowicach przy ul. Serdecznej eksploatowane było w latach 19881994, zajmując powierzchnię 3,5ha w o głębokości 78m. Podłoże nie było przystosowane do składowania odpadów. Składowisko zostało zrekultywowane poprzez przykrycie folią, obsypanie warstwą ziemi i obsadzenie krzewami. W bezpośrednim sąsiedztwie istniejącego składowiska powstała kolejna kwatera składowiska, ale już przystosowana do obowiązujących standardów. Rozpoczęcie eksploatacji nastąpiło w 1994 r., a przewidywany czas zakończenia eksploatacji to 2004 r. Kwatera II składowiska zajmuje powierzchnię 4,5 ha, z czego w pierwszej części znajduje się 2,3 ha, a w części obecnie eksploatowanej 2,2 ha. Całkowita pojemność składowiska wynosi 580 000m3, z czego w I części 296 000m3, a w drugiej 284 000m3. Do pełnego zapełnienia drugiej części składowiska pozostało 7 500,0m3. Średnio w roku na składowisku dotychczas lokowanych było do 60 000 Mg odpadów/a, z grupy 20 i około 10 000 Mg z grupy 16,17,19. Selektywna zbiórka odpadów, takich jak papier, szkło, tworzywa sztuczne, metale, opony i gruz budowlany prowadzona jest w mieście od 1999 roku. W 2003 roku uruchomiono linię segregacji odpadów zbieranych selektywnie, odpady te są doczyszczone w sortowni odpadów i przekazywane do unieszkodliwiania. Uruchomienie tej instalacji umożliwiło obniżenie ilości składowanych odpadów do 45 000 Mg odpadów w ciągu roku. Składowiska są zabezpieczone przed możliwością migracji zanieczyszczeń do wód podziemnych. Obecnie prowadzona jest budowa trzeciej kwatery składowiska. 3.4.2.2. Prognoza wytwarzania odpadów komunalnych. Prognoza ilości wytwarzanych odpadów komunalnych oszacowana została w Planie ie Gospodarki Odpadami miasta Tychy i zakłada systematyczny wzrost ilości powstających odpadów komunalnych. W tabeli nr 3.30. zestawiono prognozowaną ilość powstających odpadów w Tychach, w latach 2004-2015. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 98 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Tabela 3.30. Prognozowana ilość wytwarzanych w Tychach odpadów komunalnych w latach 2004-2015. L.p. Nazwa strumienia 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 1 Odpady kuchenne ulegające biodegradacji 16386,7 16615,8 16881,9 17067,8 17255,7 17445,7 17637,8 17832,0 18028,3 18226,8 18427,5 18630,4 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 Odpady zielone Papier i tektura (nieopakowaniowe) Opakowania z papieru i tektury Opakowania wielomateriałowe Tworzywa sztuczne (nieopakowaniowe) Opakowania z tworzyw sztucznych Szkło (nieopakowaniowe) Opakowania ze szkła Metale Opakowania z blachy Opakowania z aluminium Tekstylia Odpady mineralne Drobna frakcja popiołowa Odpady wielkogabarytowe Odpady budowlane Odpady niebezpieczne Suma Odpady ulegające biodegradacji (łącznie) 1347,9 2419,4 2443,4 851,9 4427,9 2762,9 3619,2 1824,6 681,5 681,5 103,2 2862,3 3946,1 3939,6 3429,0 4896,4 670,2 57293,6 22597,3 1366,7 2441,1 2477,5 859,5 4489,8 2815,4 3669,8 1859,2 687,6 687,6 104,7 2888,1 4001,3 3857,0 3494,1 5038,3 676,2 58029,8 22901,2 1388,6 2480,2 2529,6 869,0 4516,8 2860,4 3746,9 1898,3 695,2 695,2 106,4 2919,9 4065,4 3783,6 3567,6 5144,2 683,6 58832,8 23280,4 1403,9 2519,9 2582,8 878,6 4543,9 2906,3 3825,7 1938,2 695,9 702,9 108,1 2952,0 4110,1 3711,7 3642,5 5252,3 691,1 59533,7 23574,4 1419,4 2560,3 2637,1 888,3 4571,2 2952,8 3906,1 1978,9 696,6 710,6 109,8 2984,5 4155,4 3641,1 3719,1 5362,7 698,8 60248,2 23872,5 1435,0 2601,3 2692,5 898,0 4598,6 3000,1 3988,2 2020,5 697,3 718,4 111,6 3017,4 4201,1 3571,8 3797,3 5475,4 706,5 60976,7 24174,5 1450,8 2642,9 2749,1 907,9 4603,2 3048,1 4072,0 2063,0 698,0 726,3 113,3 3050,6 4247,4 3468,1 3877,1 5590,5 714,2 61660,6 24480,6 1466,8 2658,8 2806,9 917,9 4584,8 3081,7 4116,9 2106,3 698,7 734,3 115,2 3084,2 4294,2 3367,4 3958,6 5708,0 722,1 62254,8 24764,5 1482,9 2674,8 2865,9 928,0 4543,5 3115,6 4162,2 2150,6 699,4 742,4 117,0 3118,1 4341,4 3269,7 4041,8 5828,0 730,0 62839,8 25051,9 1499,2 2690,8 2926,1 938,2 4502,6 3149,9 4208,0 2195,8 700,1 750,6 118,9 3152,5 4389,2 3174,8 4126,8 5950,5 738,1 63439,0 25343,0 1515,7 2707,0 2987,7 948,6 4416,9 3184,6 4254,4 2242,0 700,8 758,9 120,8 3187,2 4437,6 3082,6 4213,5 6075,6 746,2 64007,4 25637,9 1532,4 2723,3 3050,5 959,0 4332,9 3219,7 4301,2 2289,1 701,5 767,2 122,7 3222,3 4486,4 2993,1 4302,1 6203,3 754,4 64591,4 25936,5 19 _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 99 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Rys. 3.20. Prognoza ilości wytwarzanych różnych odpadów zaliczanych do komunalnych. 70000 60000 50000 40000 Ilość odpadów, Mg 30000 20000 10000 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Lata odpady komunalne odpady niebezpieczne odpady ulegające biodegradacji odpady z metali i opakowania z metali _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 100 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Kierowanie całej masy wytworzonych odpadów na składowisko wymagać będzie ciągłego zwiększania terenów przeznaczonych pod składowisko i ciągły wzrost kosztów ich utrzymywania. Chcąc ograniczyć ilość wytworzonych odpadów konieczne jest podjecie realizacji planowanych zadań, w tym; - selektywnej zbiórki odpadów umożliwiającej wyodrębnienie odpadów możliwych do wykorzystania, odpadów niebezpiecznych i odpadów biodegradowalnych, - powstania instalacji przetwarzania pewnych grup odpadów, celem ich unieszkodliwienia. Według wymogów unijnych i Krajowego Programu Gospodarki Odpadami we wszystkich programach przyjmowane są następujące założenia: Poziom selektywnego gromadzenia odpadów niebezpiecznych ze strumienia odpadów komunalnych powinien wynosić: - 2006 r. - 15 % odpadów niebezpiecznych, czyli około 90 Mg/a, - 2010 r. - 50 % odpadów niebezpiecznych, czyli około 325 Mg/a, - 2014 r. - 80 % odpadów niebezpiecznych, czyli około 520 Mg/a __ Ilość wytwarzanych odpadów niebezpiecznych w strumieniu odpadów komunalnych w roku 1995 Ilość odpadów biodegradowalnych, deponowanych na składowisku odpadów musi ulegać stopniowemu zmniejszaniu: - do 75 % wagowo w 2010 r., - do 50 % wagowo w 2013 r., - do 35 % wagowo w 2020 r. Wielkość bazową stanowi ilość wytwarzanych odpadów biodegradowanych w 1995 r., czyli 22 279 Mg/a . W tabeli nr 3.31. przedstawiono niezbędne ilości odpadów, które powinny być segregowane i poddawane dalszemu unieszkodliwianiu. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 101 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Tabela 3.31. Prognozowana ilość odpadów poddawanych biodegradacji w Tychach. L.p. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Nazwa strumienia Odpady kuchenne ulegające biodegradacji Odpady zielone Papier i tektura (nieopakowaniowe) Opakowania z papieru i tektury Łącznie ilość odpadów biodegradowalnych Obowiązkowy recykling opakowań papierowych Odpady biodegradowalne bez opakowań poddanych obowiązkowemu recyklingowi Dopuszczalne składowanie Dodatkowy konieczny recykling 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 16386,7 16615,8 16881,9 17067,8 17255,7 17445,7 17637,8 17832,0 18028,3 18226,8 18427,5 18630,4 1347,9 1366,7 1388,6 1403,9 1419,4 1435,0 1450,8 1466,8 1482,9 1499,2 1515,7 1532,4 2419,4 2441,1 2480,2 2519,9 2560,3 2601,3 2642,9 2658,8 2674,8 2690,8 2707,0 2723,3 2443,4 2477,5 2529,6 2582,8 2637,1 2692,5 2749,1 2806,9 2865,9 2926,1 2987,7 3050,5 22597,3 22901,2 23280,4 23574,4 23872,5 24174,5 24480,6 24764,5 25051,9 25343,0 25637,9 25936,5 952,9 1040,6 1138,3 1239,7 1265,8 1292,4 1319,6 1347,3 1375,6 1404,5 1434,1 1464,2 21644,4 21860,6 22142,0 22334,7 22606,7 22882,1 23161,1 23417,1 23676,3 23938,5 24203,8 24472,3 19160,0 18937,2 18491,6 18046,1 17600,5 17154,9 16709,3 15149,8 13144,7 11139,5 10025,6 8911,6 2484,3 2923,4 3650,4 4288,6 5006,2 5727,2 6451,7 8267,4 10531,6 12798,9 14178,2 15560,6 _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 102 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Rys. 3.21. Prognoza postępowania z odpadami podlegającymi biodegradacji. Ilość odpadów podlegająca biodegradacji, Mg 70000 60000 50000 40000 30000 20000 10000 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Lata Obowiązkowy recykling opakowań papierowych Odpady biodegradowalne poddane unieszkodliwianiu _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. Odpady ulegajce bideradacji 103 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy 3.4.3. Odpady przemysłowe. Ubocznym efektem przemysłowych procesów technologicznych jest powstawanie odpadów, dla których brak jest zastosowania w danym przedsiębiorstwie lub wręcz brak jest jakiegokolwiek zastosowania. Zgodnie z obowiązującym prawem obowiązkiem każdego podmiotu gospodarczego, którego działalność powoduje powstawanie odpadów, zapewnić zgodny z zasadami ochrony środowiska odzysk odpadów a jeżeli się nie ma możliwości technicznych to doprowadzić do unieszkodliwiania odpadów. Ilość wytwarzanych odpadów przemysłowych zależy od technologii produkcji ,wielkości produkcji i stosowanych surowców. Odpady, które nie mogą być poddane odzyskowi lub unieszkodliwiania w miejscu ich wytwarzania powinny być przekazane do najbliżej położonych miejsc w których mogą być poddane odzyskowi lub unieszkodliwione. Odpady mają być zbierane w sposób selektywny. Każdy rodzaj wytwarzanego odpadu ma swój numer kwalifikacji w zależności od technologii źródła ich powstawania. W Tychach nie powstaje dużo odpadów przemysłowych, ale można się spodziewać systematycznego wzrostu ilości wytwarzanych odpadów. Analizując dotychczasowe pozwolenia na wytwarzanie odpadów w Tychach powstają następujące odpady: 01 - Odpady powstające przy poszukiwaniu fizycznej i chemicznej przeróbce rud oraz innych kopalin. Są to odpady powstające przy wydobywaniu kopalin ich wzbogacaniu i oczyszczaniu. Żadna firma w Tychach dotychczas nie wystąpiła o uzyskanie zgody na wytwarzanie odpadów należących do tej grupy odpadów. 02 - Odpady z rolnictwa, sadownictwa i uprawa hydroponicznych, rybołówstwa, leśnictwa, łowiectwa oraz przetwórstwa żywności. Są to odpady z przetwórstwa surowców przy produkcji żywności. Zgodę na wytwarzanie tej grupy odpadów posiada 6 obiektów wśród nich są Kampania Piwowarska S.A., Śląskie Zakłady Zbożowo-Młynarskie oraz sieci hipermarketów: Wytwarzane odpady to: 02 01 03 - Odpadowa masa roślinna 02 07 01 - Odpady z mycia, oczyszczania i mechanicznego rozdrabniania surowców 02 07 80 - Wytłoki, osady moszczowe i pofermentacyjne, wywary 02 07 99 - Inne nie wymienione odpady _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 104 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy 03 - Odpady z przetwórstwa drewna oraz produkcji płyt i mebli, masy celulozowej, papieru i tektury. Są o odpady powstające w procesie produkcji i obróbki drewna w zakładach drzewnych, stolarskich i zakładzie przeróbki makulatury. Wytwarzane odpady to: 03 01 05 - Trociny, wióry, ścinki, drewno, płyta wiórowa i fornir zawierające substancje niebezpieczne 03 01 04 - Nieorganiczne środki do impregnacji drewna 04 - Odpady z przemysłu skórzanego, futrzarskiego i tekstylnego. Są to odpady powstające w procesie garbowania skór oraz przemyśle tekstylnym. Wytwarzane odpady to: 04 01 08 - Odpady skóry wygarbowanej zawierające chrom (wióry, obcinki, pył ze szlifowania) 04 02 22 - Odpady z przetworzonych włókien tekstylnych 05 - Odpady z przeróbki ropy naftowej, oczyszczania gazu ziemnego oraz pirolitycznej przeróbki węgla. Nie odnotowuje się w Tychach firm posiadających zgodę na wytwarzanie tego typu odpadów. 06 - Odpady z produkcji, przygotowania, obrotu i stosowania produktów przemysłu chemii nieorganicznej. Nie ma w Tychach firm posiadających zgodę na wytwarzanie tego typu odpadów. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 105 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy 07 - Odpady z produkcji przygotowania, obrotu, i stosowania produktów przemysłu chemii organicznej. Są to odpady tworzyw sztucznych powstałych przy produkcji elementów z tego tworzywa, oraz silikony przy uszczelnianiu produkowanych wyrobów. Wytworzone odpady to: 07 02 13 - Odpady tworzyw sztucznych 07 02 15 - Odpady z dodatków inne niż wymienione w 07 02 14 07 02 17 - Odpady zawierające silikony inne niż wymienione w 07 02 16 08 - Odpady z produkcji, przygotowania, obrotu i stosowania powłok ochronnych (farb, lakierów, emalii ceramicznych), kitu, klejów, szczeliw, i farb drukarskich. Są to odpady powstające w malarniach i galwanizerniach znajdujących się w Tychach, oraz odpadowe tonery do drukarek. Wytwarzane odpady to: 08 01 12 - Odpady farb i lakierów inne niż wymienione w 08 01 11 08 01 13* - Szlamy z usuwania farb i lakierów zawierające rozpuszczalniki organiczne lub inne substancje niebezpieczne 08 01 14 - Szlamy z usuwania farb i lakierów inne niż wymienione w 08 01 13 08 01 21* - Zmywacz farb i lakierów 08 02 02 - Szlamy wodne zawierające materiały ceramiczne 08 03 12* - Odpady farb drukarskich zawierające substancje niebezpieczne 08 03 18 - Odpadowy toner drukarski inne niż wymieniony w 08 03 17 08 04 09* - Odpadowe kleje i szczeliwa zawierające rozpuszczalniki organiczne lub substancje niebezpieczne 08 04 10 - Odpadowe kleje i szczeliwa inne niż wymienione w 08 04 09 08 04 11* - Osady klejów i szczeliw zawierające rozpuszczalniki organiczne lub substancje niebezpieczne 08 04 13* - Uwodnione szlamy klejów lub szczeliw zawierające rozpuszczalniki organiczne lub inne substancje niebezpieczne _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 106 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy 09 - Odpady z przemysłu fotograficznego i usług fotograficznych. Są to odpady powstające w zakładach fotograficznych, ale w Tychach nie ma firm posiadających zgodę na wytwarzanie tego typu odpadów. 10 - Odpady z procesów termicznych. To odpady powstające w procesie energetycznego spalania paliw w energetyce i ciepłownictwie, oraz odpady stałe w procesie oczyszczania gazów odlotowych. Wytworzone odpady to: 10 01 01 - Żużle, popioły paleniskowe i płyty z kotłów (z wyłączeniem pyłów z kotłów wymienionych w 10 01 04) 10 01 02 - Popiły lotne z węgla 10 01 24 - Piaski ze złóż fluidalnych (z wyłączeniem 10 01 82) 10 01 82 - Mieszaniny popiołów lotnych i odpadów stałych z wapniowych metod odsiarczania gazów odlotowych (metody suche i półsuche odsiarczania spalin oraz spalanie w złożu fluidalnym) 10 05 05* - Odpady stałe z oczyszczania gazów odlotowych 10 11 14 - Szlamy z polerowania i szlifowania szkła inne niż wymienione w 10 11 13 10 13 09* - Odpady zwierające azbest z produkcji elementów cementowo-azbestowych 11 - Odpady z chemicznej obróbki i powlekania powierzchni metali oraz innych materiałów i z procesów hydrometalurgii metali nieżelaznych. Są to odpady powstające w przemyśle motoryzacyjnym. Wytworzone odpady to: 11 01 07* - Alkalia trawiące 11 01 08* - Osady i szlamy z fosforowania 11 01 11* - Wody popłuczne zawierające substancje niebezpieczne 11 01 13* - Odpady z odtłuszczania zawierające substancje niebezpieczne _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 107 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy 12 - Odpady z kształtowania, oraz fizycznej i mechanicznej obróbki powierzchni metali i tworzyw sztucznych. Są to odpady powstające w procesie przetwórstwa metali, głównie przemysłu motoryzacyjnego. Wytworzone odpady to: 12 01 01 - Odpady z toczenia i piłowania żelaza 12 01 02 - Cząstki i pyły żelaza oraz jego stopów 12 01 03 - Odpady z toczenia i piłowania metali nieżelaznych 12 01 04 - Cząstki i pyły metali nieżelaznych 12 01 05 - Odpady z toczenia i wygładzania tworzyw sztucznych 12 01 07* - Odpadowe oleje mineralne z obróbki metali zawierające chlorowce (z wyłączeniem emulsji i roztworów) 12 01 09* - Odpadowe emulsje i roztwory z obróbki metali niezawierające chlorowców 12 01 13 - Odpady spawalnicze 12 01 14* - Szlamy z obróbki metali zawierające substancje niebezpieczne 12 01 17 - Odpady poszlifierskie inne niż wymienione 12 01 16 12 01 21 - Zużyte materiały szlifierskie inne niż wymienione 12 01 20 12 03 01* - Wodne ciecze myjące 13 - Oleje odpadowe i odpady ciekłych paliw (z wyłączeniem olejów jadalnych oraz grup 05, 12 i 19. Są to przepracowane oleje silnikowe, hydrauliczne, szlamy i emulsje olejowe, osady z czyszczenia zbiorników i separatorów. Cała ta grupa odpadów należy do odpadów niebezpiecznych. Wytworzone odpady to; 13 01 04* - Emulsje olejowe zawierające związków chlorowcoorganicznych 13 01 05* - Emulsje olejowe niezawierające związków chlorowcoorganicznych 13 01 09* - Mineralne oleje hydrauliczne zawierające związki chlorowcoorganiczne 13 01 10* - Mineralne oleje hydrauliczne niezawierające związków chlorowoorganicznych 13 01 11* - Syntetyczne oleje hydrauliczne 13 01 12* - Oleje hydrauliczne łatwo ulegające biodegradacji 13 01 13* - Inne oleje hydrauliczne _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 108 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy 13 02 04* - Mineralne oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe zawierające związki chlorowcoorganiczne 13 02 05* - Mineralne oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe niezawierające związków chlorowcoorganicznych 13 02 06* - Syntetyczne oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe 13 02 07* - Syntetyczne oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe łatwo ulegające biodegradacji 13 02 08* - Inne oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe 13 03 10* - Inne oleje i ciecze stosowane jako elektroizolatory oraz nośniki ciepła 13 05 01* - Odpady stałe z piaskowników i z odwadniania olejów w separatorach 13 05 02* - Szlamy z odwadniania olejów w separatorach 13 05 03* - Szlamy z kolektorów 13 05 06* - Olej z odwadniania olejów w separatorach 13 05 07* - Zaolejona woda z odwadniania olejów w separatorach 13 05 08* - Mieszanina odpadów z piaskowników i z odwadniania olejów w separatorach 13 08 99* - Inne niewymienne odpady 14 - Odpady z rozpuszczalników organicznych, chłodziw i propelentów ( z wyłączeniem grup 07 i 08). Mogą to być odpady freonów i innych rozpuszczalników, oraz mieszaniny rozpuszczalników. Są to odpady niebezpieczne i w Tychach jest zgoda na wytwarzanie jednego odpadu: * 14 06 03 - Inne rozpuszczalniki i mieszaniny rozpuszczalników _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 109 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy 15 - Odpady opakowaniowe; sorbenty, tkaniny do wycierania, materiały filtracyjne i ubrania ochronne nieujęte w innych grupach. To większość opakowań odbieranych z placówek handlowych i zakładów produkcyjnych. Wytwarzane odpady to: 15 01 01 - Opakowania z papieru i tektury 15 01 02 - Opakowania z tworzyw sztucznych 15 01 03 - Opakowania z drewna 15 01 04 - Opakowania z metali 15 01 05 - Opakowania wielomateriałowe 15 01 06 - Zmieszane odpady opakowaniowe 15 01 07 - Opakowania ze szkła 15 01 10* - Opakowania zawierające pozostałości substancji niebezpiecznych lub nimi zanieczyszczone ( np. środkami ochrony roślin I i II klasy toksyczności- bardzo toksyczne i toksyczne) 15 02 02* - Sorbenty, materiały filtracyjne (w tym oleje nieujęte w innych grupach), tkaniny do wycierania (np. szmaty, ścierki) i ubrania ochronne zanieczyszczone substancjami niebezpiecznymi (np.PCB) 15 02 03 - Sorbenty i materiały filtracyjne, tkaniny do wycierania (np. szmaty, ścierki) i ubrania ochronne inne niż wymienione w 15 02 02 16 - Odpady nie ujęte w innych grupach. Są to odpady pochodzące z demontażu, przeglądu i konserwacji pojazdów, urządzeń elektrycznych i elektronicznych. Odpady te pochodzą także z produktów przeterminowanych i tym samym nieprzydatnych do użytku. Wytwarzane odpady to: 16 01 06 - Zużyte lub nienadające się do użytkowania pojazdy niezawierające cieczy i innych niebezpiecznych elementów 16 01 07* - Filtry olejowe 16 01 10* - Elementy wybuchowe (np. poduszki powietrzne) 16 01 13* - Płyny hamulcowe 16 01 14* - Płyny zapobiegające zamarzaniu zawierające niebezpieczne substancje 16 01 17 - Metale żelazne 16 01 18 - Metale nieżelazne _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 110 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy 16 01 19 - Tworzywa sztuczne 16 01 20 - Szkło 16 01 21* - Niebezpieczne elementy inne niż wymienione w 16 01 07 do 16 01 11, 16 01 13 i 16 01 14 16 01 99 - Inne nie wymienione odpady 16 02 12* - Zużyte urządzenia zawierające wolny azbest 16 02 13* - Zużyte urządzenia zawierające niebezpieczne elementy (1) inne niż wymienione w 16 02 09 do 16 02 12 16 02 14 - Zużyte urządzenia inne niż wymienione w 16 02 09 do 16 02 13 16 02 16 - Elementy usunięte z użytych urządzeń inne niż wymienione w 16 02 15 16 03 04 - Nieorganiczne odpady inne niż wymienione w 16 03 03, 16 03 80 16 03 05* - Organiczne odpady zawierające substancje niebezpieczne 16 03 06 - Organiczne odpady inne niż wymienione w 16 03 05, 16 03 80 16 03 80 - Produkty spożywcze przeterminowane lub nieprzydatne do spożycia * 16 05 06 - Chemikalia laboratoryjne i analityczne (np. odczynniki chemiczne) zawierające substancje niebezpieczne, w tym mieszaniny chemikaliów laboratoryjnych i analitycznych 16 06 01* - Baterie i akumulatory ołowiowe 16 06 02* - Baterie i akumulatory niklowo-kadmowe 16 06 03* - Baterie zawierające rtęć 16 06 05 - Inne baterie i akumulatory 16 06 06* - Selektywnie gromadzony elektrolit z baterii i akumulatorów 16 07 08* - Odpady zawierające ropę naftową lub jej produkty 16 80 01 - Magnetyczne i optyczne nośniki informacji (1) Do niebezpiecznych składników z elektrycznych i elektronicznych urządzeń można zaliczyć akumulatory i baterie wymienione w 16 06 i oznaczone jako niebezpieczne, przełączniki rtęciowe, szkło z lamp kineskopowych i inne szkło aktywne itp. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 111 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy 17 - Odpady z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej (włączając glebę i ziemię z terenów zanieczyszczonych). Są to odpady pochodzące z materiałów i elementów budowlanych oraz infrastruktury drogowej (np. beton, cegły), różnego rodzaju tworzywa sztuczne, szkło. Różne rodzaju odpady metaliczne oraz stopy metali, materiały izolacyjne oraz materiały konstrukcyjne zawierające azbest, a wykorzystywane jako materiał budowlany. Wytwarzane odpady to: 17 01 01 - Odpady betonu oraz gruz betonowy z rozbiórek i remontów 17 01 03 - Odpady innych materiałów ceramicznych i elementów wyposażenia 17 01 06* - Zmieszane lub wysegregowane odpady z betonu, gruzu ceglanego, odpadowych materiałów ceramicznych i elementów wyposażenia zawierające substancje niebezpieczne 17 01 07 - Zmieszane odpady z betonu, gruzu ceglanego, odpadowych materiałów ceramicznych i elementów wyposażenia inne niż wymienione w 17 01 06 17 02 02 - Szkło 17 02 03 - Tworzywa sztuczne 17 02 04* - Odpady drewna, lub zanieczyszczone szkła i tworzyw substancjami sztucznych zawierające niebezpiecznymi (podkłady kolejowe) 17 04 01 - Miedź, brąz, mosiądz 17 04 02 - Aluminium 17 04 05 - Żelazo i stal 17 04 07 - Mieszaniny metali 17 04 09* - Odpady metali zanieczyszczone substancjami niebezpiecznymi 17 04 11 - Kable inne niż wymienione w 17 04 10 17 05 03* - Gleba i ziemia, w tym kamienie, zawierające substancje niebezpieczne(np.PCB) 17 06 01* - Materiały izolacyjne zawierające azbest 17 06 03* - Inne materiały izolacyjne zawierające substancje niebezpieczne _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 112 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy 17 06 05* - Materiały konstrukcyjne zawierające azbest 17 09 03* - Inne odpady z budowy, remontów i demontażu (w tym odpady zmieszane) zawierające substancje niebezpieczne 18 - Odpady medyczne i weterynaryjne. Są to odpady pochodzące ze szpitali znajdujących się na terenie miasta Tychy, różnego rodzaju części ciał i organów, odpady zawierające żywe drobnoustroje chorobotwórcze zaliczane są one do odpadów niebezpiecznych. Wytwarzane odpady to: 18 01 02* - Części ciała i organy oraz pojemniki na krew i konserwanty służące do jej przechowywania (z wyłączeniem 18 01 03) 18 01 03* - Inne odpady, które zawierają żywe drobnoustroje chorobotwórcze lub ich toksyny oraz inne formy zdolne do przeniesienia materiału genetycznego, o których wiadomo lub, co, do których istnieją wiarygodne podstawy do sądzenia, że wywołują choroby u ludzi i zwierząt (np. zainfekowane pieluchomajtki, podpaski, podkłady), z wyłączeniem 18 01 80 i 18 01 82 19 18 01 04 - Inne odpady niż wymienione w 18 01 03 18 01 09 - Leki inne niż wymienione w 18 01 08 - Odpady z instalacji i urządzeń służących zagospodarowaniu odpadów, z oczyszczalni ścieków oraz z uzdatniania wody pitnej i wody do celów przemysłowych. Są to odpady powstające podczas oczyszczania gazów odlotowych, w oczyszczalniach ścieków (np. szlamy, tłuszcze, oleje). Wytwarzane odpady to: 19 01 10* -Zużyty węgiel aktywny z oczyszczania gazów odlotowych 19 08 02 - Zawartość piaskowników 19 08 10* - Tłuszcze i mieszaniny olejów z separacji olej/woda inne niż wymienione w 19 08 09 19 08 13* - Szlamy zawierające substancje niebezpieczne z innego niż biologiczne oczyszczania ścieków przemysłowych 19 08 14 - Szlamy z innego niż biologiczne oczyszczania ścieków przemysłowych inne niż wymienione w 19 08 13 _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 113 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy - Nasycone lub zużyte żywice jonowymienne 19 09 05 19 12 06* - Drewno zawierające substancje niebezpieczne 20 - Odpady komunalne łącznie z frakcjami gromadzonymi selektywnie. Odpady te pochodzą głownie z lamp lamp fluorescencyjnych. 20 01 21 * - Lampy fluorescencyjne i inne odpady zawierające rtęć Podmioty gospodarcze miasta Tychy uzyskały zgodę na wytwarzanie około 2500 000 Mg/a odpadów przemysłowych z tego odpadów przemysłowych niebezpiecznych wytwarzanych jest 40 000 Mg/a, zatem ilość odpadów przemysłowych, innych niż niebezpieczne wynosi: około 210 000 Mg/a. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 114 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy 3.5. Środowisko przyrodnicze. 3.5.1. Wprowadzenie. Środowisko naturalne, jako otoczenie życia, jest istotnym elementem rozwoju gospodarczego kraju, regionu i społeczności lokalnej i w związku z tym jest prawnie chronione, a zagospodarowanie nowych przestrzeni zmierzać musi do poszanowania istniejących i tworzenia nowych struktur przyrodniczych. Miasto Tychy w obecnych granicach położone jest w południowo-zachodniej części Wyżyny Śląskiej i północno-wschodniej części Kotliny Raciborskiej, na obszarze dorzecza rzeki Wisły i działu wodnego Odry i Wisły. Obszar miasta wchodzi w skład dwóch jednostek geologicznych – zapadliska podkarpackiego i antyklinorium śląsko-krakowskiego. Obszar miasta jest mało zróżnicowany pod względem ukształtowania powierzchni. Miasto położone jest w Kotlinie Mlecznej (60 % powierzchni miasta), na Równinie Gostyni (20 % powierzchni miasta) i Zrębie rozciągającym się od Żwakowa po dolny bieg Potoku Tyskiego (20 % powierzchni miasta). Miasto wznosi się od 250 m n.p.m. w okolicach dzielnicy Stare Tychy do 280 m n.p.m. na północnych i południowych krańcach. Podział obszaru miasta, ze względu na sposób użytkowania, przedstawia się następująco: tereny pod zabudową, drogi i wody – 34,60 %, użytki rolne – 38,80 %, użytki leśne i lasy – 26,60 %. W granicach administracyjnych miasta powierzchnia lasów i użytków leśnych wynosi 2 171 ha, co daje 26,6 % lesistości (przy 28,3 % lesistości w kraju i 31,7 % lesistości w województwie śląskim), Powierzchnia lasów nie stanowiących własności Skarbu Państwa wynosi 101 ha, co stanowi 4,65 % całej powierzchni pod lasami. W granicach administracyjnych miasta powierzchnia użytków rolnych wynosi 3 167 ha. Duże skupiska zieleni naturalnej tworzą się wokół ciągów wodnych przepływających przez miasto oraz wokół Jeziora Paprocańskiego, _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 115 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy 3.5.2. Flora i fauna. Florę miasta Tychy stanowią lasy i użytki leśne oraz zieleń miejska (parki, skwery oraz ciągi komunikacyjne). Obszary leśne Obszary leśne otaczają miasto z północnego, południowego zachodu i południa. W granicach administracyjnych miasta powierzchnia lasów i użytków leśnych wynosi 2 171 hektarów. W lasach będących pozostałością Puszczy Pszczyńskiej przeważają bory. Najliczniej dziś reprezentowany jest bór trzcinnikowy, suboceaniczny bór świeży oraz bór wilgotny. Na północ od Tychów zachowały się też kompleksy borowe mocno jednak zmienione przez gospodarczą działalność człowieka. Ocalały jednak nieduże fragmenty muraw kserotermicznych. Na skutek dużego zapotrzebowania przemysłu na węgiel drzewny w XIX i XX wieku zmniejszył się udział w lasach gatunków liściastych, głównie buka. Wzrost zanieczyszczeń oraz brak odnowień spowodował również wyeliminowanie jodły. W miejsce tych gatunków, zgodnie z ówczesnymi tendencjami, wprowadzono sosnę i świerk i te dwa gatunki aktualnie dominują w istniejącym drzewostanie. Zmiana podejścia do funkcji lasu, od kilkudziesięciu lat, powoduje, że trwa stopniowa przebudowa drzewostanów, mająca na celu zwiększenie ich bioróżnorodności. Pozytywnym faktem, zgodnie z ustawą o lasach z 1991 roku, jest uznanie w 1997 r. naszych lasów jako lasów ochronnych. Lasy pełnią funkcje glebochronne, wodochronne, zdrowotno-rekreacyjne, zmniejszają też oddziaływanie zanieczyszczeń powietrza. Stan zdrowotny lasów oceniany jest na podstawie wyników monitoringu lasów, prowadzonego od 1989 roku w całym kraju. Jako podstawowe kryterium oceny poziomu uszkodzenia drzew wykorzystuje się defoliację (ubytek aparatu asymilacyjnego koron drzew) i odbarwienie koron drzew. Wyniki szacowania defiolacji i odbarwień są grupowane w klasy uszkodzeń drzewostanów – od 0 do IV. Zgodnie z tą klasyfikacja lasy na obszarze miasta Tychy zostały zaliczone go I i II klasy uszkodzeń. Lasy znajdują się pod presją różnych zagrożeń, zarówno o charakterze naturalnym, jak i antropogenicznym. Do antropogenicznych czynników zalicza się m. in. zanieczyszczenie powietrza, wód i gleb, zmiany stosunków wodnych. Wśród czynników biotycznych, jako najistotniejsze, należy wymienić masowe pojawianie się szkodliwych owadów oraz zagrożenia chorobami roślin. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 116 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy W związku z cieszącą się w ostatnich latach turystyka rowerową przez obszar lasów wytyczone zostały trasy rowerowe. Zieleń miejska Na terenie miasta Tychy jest około 150 ha zorganizowanej zieleni miejskiej, nie licząc zieleni na terenach administrowanych przez MZBM i kilkadziesiąt spółdzielni mieszkaniowych. Parki, których jest siedem, zajmują powierzchnię 42,20 ha, skwery (5) zajmują powierzchnię 32,5 ha, a pozostałe tereny to tereny przyuliczne. Parki i skwery to miejsca ogólnie dostępne. Tereny zielone są pielęgnowane – koszone trawy i krzewy odpowiednio przycinane. Na terenach zieleni miejskiej znajdują rabaty kwiatowe i zajmują one 1 534 m2. Z ważniejszych osobliwości z drzew rosnących w Miejskim Parku to kilka platanów. Na skwerze przy ul. Dębowej jest aleja dębów. W pasie drogowym przy Al. Niepodległości rosną szpalery pachnących lip. W Parku Północnym są trzy stawy, na których gromadzi się ptactwo wodne – łabędzie nieme, kaczki wodne, a w jednym żyje żółw błotny. W Parku Św. Franciszka i Klary są dwa oczka wodne. W większym oczku rośnie grzybień biały – roślina chroniona. W Parku Suble I i II są dwa stawy, w których wędkarze prowadzą hodowlę narybku i gdzie również gromadzi się ptactwo wodne. Z okresu lat 70 -tych rośnie kilkadziesiąt topoli, które ze względu na duże pylenie w okresie kwitnienia są bardzo uciążliwe – rozważa się, więc możliwość wymiany topoli jako gatunku mało szlachetnego na inne np. klony, kasztany, lipy itp. Pomniki przyrody. Na terenie miasta pomnikami przyrody są dwie lipy: Lipa szerokolistna rosnąca w Paprocanach, na terenach zieleni miejskiej – wiek 300 lat, obwód 375 cm, wysokość 26 m. Lipa drobnolistna rosnąca również w Paprocanach – wiek 300 lat, obwód 358 cm, wysokość 27 m. W 2002 r. wykonano na tych drzewach zabiegi konserwatorskie polegające na obcięciu suchych konarów i gałęzi. Ponadto wyczyszczono i zabezpieczono dziuple. Ważnym obiektem dla flory i fauny jest Jezioro Paprocańskie, znajdujące się na granicy Miasta Tychy i Gminy Kobiór, wraz z przylegającym do niego zabytkowym obiektem przyrodniczo-kulturowym, jakim jest Huta Paprocka. Jezioro Paprocańskie jest sztucznym zbiornikiem wody słodkiej o powierzchni około 110 ha i średniej głębokości 2,5 m Prawie całe otoczone jest lasami. Są to lasy należące do tzw. Puszczy Pszczyńskiej. Nad brzegiem jeziora rosną w rzędach kasztanowce białe o obwodach do 2 m. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 117 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Wśród starodrzewia rosnącego wokół jeziora wyróżniają się dęby szypułkowe (około 80 sztuk), jesiony wyniosłe o obwodach do 2,4 m, kasztanowce białe (30 sztuk), wiązy górskie (2 sztuki). Stan zdrowotny drzew jest dobry, jednak niektóre z nich wymagają zabiegów w zakresie leczenia uszkodzeń pni oraz usunięcia suchych gałęzi. Na podstawie badań przeprowadzonych przez zespół przyrodników pod kierownictwem dr Barbary Buszman w 1997 r. na terenie Jeziora Paprocańskiego i jego najbliższej otuliny stwierdzono 365 gatunków roślin naczyniowych. Najliczniejszą grupę stanowią rodzime gatunki związane z żyznymi siedliskami, często ruderalnymi oraz antropofity, czuli rośliny obce naszej florze, a przywleczone na ziemie polskie w różnych okresach. Drugą pod względem liczebności są rośliny łąkowe (71 gatunków) reprezentowane przez taksony przywiązane z reguły do łąk świeżych (37 gatunków) i takie, które rosną na użytkach zielonych wilgotnych lub okresowo zalewanych (34 gatunki). Grupę gatunków leśnych stanowi 65 taksonów. Wśród nich najwięcej jest roślin związanych z mezofilnymi lasami liściastymi o charakterze grądów, to jest lasów dębowo-lipowych (43 gatunki). Udział składników borowych to tylko 12 gatunków. Jeszcze mniejszą grupę stanowią te taksony leśne, które występują w bagiennych olszynach i zaroślach (10 gatunków). Zasadniczą grupą w omawianym terenie są rośliny związane ze środowiskiem wodnym i nawodnym (55 gatunków). Na pierwszym miejscu wśród nich plasują się gatunki szuwarowe. Mniej jest roślin wodnych (17 gatunków) i torfowiskowych (11 gatunków). Na analizowanym obszarze występują również rośliny objęte ochrona gatunkową. Rośliny objęte ścisłą ochroną to: bluszcz pospolity, ciemiężyca zielona, storczyk szerokolistny, storczyk plamisty, grążel żółty, grzybienie białe, rosiczki i barwinek pospolity. Rośliny objęte częściową ochrona to: bagno zwyczajne, kosaćce, konwalia majowa, kruszyna i skrzyp. Z gatunków umieszczonych na czerwonej liście roślin naczyniowych Górnego Śląska na terenie miasta, w okolicach Jeziora Paprocańskiego, występują: borówka bagienna, Centuria nadobna, Gęsiówka Hallera, Grążel żółty, Grzebienie białe, Krwawnik kichawiec, Nadwodnik sześciopręcikowy, Okrężnica bagienna, Przetacznik błotny, Siedmiopałecznik błotny, Sit ostrokwiatowy, Szczaw błotny, Wąkrota zwyczajna, Włosienicznik skąpopręcikowy, Żabilistek pływający. Z grzybów objętych ochroną dość pospolity jest sromotnik bezwstydny. Faunę Jeziora Paprocańskiego i jego otuliny stanowią: pływaki (3 gatunki), raki błotne, chruściki, skorupiaki, pijawki, małże, wypławki i skąposzczety. W jeziorze występuje też 15 _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 118 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy gatunków ryb. Faunę stanowią również gady (5 gatunków), płazy (14 gatunków), ptaki (90 gatunków i teriofauna (29 gatunków – od jeży po łosie). Zwierzęta objęte ochroną to: jaszczurka zwinka, jaszczurka żyworodna, żaba moczarowa, kumak nizinny, zaskroniec zwyczajny, żmija zygzakowata, puszczyk, sowa płomykówka, kruk, bocian czarny, żuraw, perkoz dwuczuby, dudek, łabędź niemy, myszołów, jastrząb, krogulec, dzięcioł, sójka, sroka, kukułka, paź królowej, mieniak tęczowiec. Na terenie miasta występuje również bocian biały. Na obrzeżach miasta zaobserwowano 8 stanowisk występowania tych ptaków (Zawiść, Cielmice, Jaroszowice, Czułów, Żwaków) z niezagrożonymi gniazdami. Huta Paprocka (zał. fot.10) posiada równocześnie wartości przyrodnicze i kulturowe. Jej otoczenie stanowi zwarty i wyizolowany obszar rozciągający się pomiędzy korytem Gostynki a kanałem spustowym wód z jeziora Paprocanskiego. Od strony zachodniej zamyka ją wał zapory czołowej zbiornika wodnego. Powierzchnia tego obszaru wynosi około 1,8 ha. Ma ona kształt prostokąta o bokach 100 × 180 m. Na tym obszarze stwierdzono występowanie 180 gatunków roślin naczyniowych, z czego 14 % przypadało na antropofity – taksony obce dla flory krajowej. Na terenie Huty Paprockiej przeważają zbiorowiska leśne. Największą powierzchnię zajmuje tu łęg olszowy Circaeo-Alnetum porastający przede wszystkim wilgotne obniżenie między Gostynką a zaporą czołową jeziora. Dominuje w nim drzewostan w średniej klasie wieku. Podstawowym gatunkiem jest olcha czarna (136 sztuk). Z krzewów znaczny udział osiąga dziki bez czarny. Kolejnym zbiorowiskiem leśnym jest las grądowy, którego drzewostan jest dorodny i tworzony przez dęby szypułkowe oraz lipy drobnolistne, z domieszka lip szerokolistnych i wiązów górskich. Poza tymi dwoma dominującymi zbiorowiskami leśnymi, niewielkie powierzchnie stanowią lasy brzozowe, oraz lasek z robinią akacjową. Obserwowana liczba gatunków kręgowców jest jednak mniejsza niż w otoczeniu jeziora (53 gatunki). Przewiduje się zagospodarowanie rekreacyjne całego otoczenia Huty Paprockiej. Na terenie Miasta Tychy projektowane są również dwa użytki ekologiczne: W lasach na terenie gminy, administrowanych przez nadleśnictwo Kobiór, w wydzieleniach 51f, m, 62b, c, 63a projektuje się objecie ochrona bagna i mokradła jako użytek ekologiczny. Powierzchnia projektowanego użytku wynosi 19,0637 ha, Na zachodnim krańcu Jeziora Paprocańskiego rozległe szuwary wraz z przylegającym małym stawkiem o powierzchni 13,8531 ha projektuje się objąć ochroną w drodze uznania za użytek ekologiczny. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 119 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Fot. 10. Huta Paprocka. Zbiorowiska te zasługują na ochronę ze względu na to, że rośnie tam wiele gatunków roślin szuwarowych, ale również, dlatego, iż stanowią obszar sprzyjający gniazdowaniu ptactwa wodno-błotnego. Jest tam też żerowisko wydry i tarlisko ryb. Ponadto rosną tam też masowo gatunki chronione jak grzybienie białe oraz grążel żółty. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 120 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Rys.3.22. Obszary o szczególnym znaczeniu przyrodniczym. Obszar mokradeł kobiórskich Huta Paprocka Jezioro Paprocańskie 3.5.3. Gleby. Ważnym czynnikiem środowiska jest jakość gleb. W Tychach użytki rolne obejmują 3167 ha, co stanowi 38,80 % terenów miasta. Podział użytków rolnych przedstawia się następująco: grunty orne – 1882 ha (59,4 %), sady – 22 ha (0,7 %), łąki – 1090 ha (34,4 %), pastwiska 173 ha (5,5 %). Z przeglądu map glebowo-rolniczych wynika, że na terenie miasta Tychy przeważają gleby bielicowe i pseudobielicowe. Powstały one na piaskach gliniastych lekkich oraz słabych, glinach lekkich i pyłach zwykłych. Odczyn tych gleb mieści się w granicach pH od 3,9 do 7,2. Drugą istotną grupą gleb są gleby brunatne. Gleby brunatne wyługowane wytworzone zostały na piaskach słabo gliniastych, piaskach gliniastych lekkich oraz glinach lekkich. Odczyn wierzchnich warstw jest kwaśny i lekko kwaśny o pH od 3,9 do 7,2. Na terenie miasta przeważają gleby lekkie – ponad 50 % i gleby średnie – około 30 %. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 121 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Ekologiczno-produkcyjne właściwości gleb ornych zależą głównie od związłości (składu mechanicznego) skały glebotwórczej. Gleby dzielimy na 6 klas bonitacyjnych. Gleby zaliczane do klas I, II, III są najlepszymi gruntami ornymi. Są to gleby średnio zwięzłe, zasobne w próchnicę (lessowe, pyłowe i gliniaste). Klasę IV stanowią gleby średniej jakości. Do klas V i VI zaliczane są grunty piaskowe, najmniej przydatne do uprawy roślin. Uważa się, że grunty orne klasy VI kwalifikują się przede wszystkim do zalesienia, zaś grunty klasy V znajdujące się na pograniczu klasy VI powinny być zalesiane ze względu na małą produktywność i dużą podatność na degradację. W Tychach przeważają gleby klasy IV i V. Stopień zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi w Polsce, również w mieście Tychy, jest nadal jeszcze niewielki. Dlatego też, ze względu na konieczność ich ochrony przed zanieczyszczeniem, opracowano rygorystyczne kryteria oceny w tym zakresie (tabela). Kryteria te zostały opracowane przez Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach. Badanie stopnia skażenia gleb w mieście na zawartość metali ciężkich (ołów, kadm i cynk) przeprowadziła w 1996 roku Stacja Chemiczno-Rolnicza w Gliwicach. Ocenę uzyskanych wyników przedstawiono poniżej. Ołów – dla 57,5 % przebadanych próbek zawartość ołowiu mieściła się w przedziale naturalnej zawartości (20 – 60 mg/kg), podwyższone ilości ołowiu stwierdzono w 40 % prób (70 – 150 mg/kg), a w 2,5 % prób stwierdzono słabe zanieczyszczenie ołowiem (mapa – ołów). Kadm – naturalną zawartość kadmu (0,3 – 1 mg/kg) stwierdzono w 3,7 % prób, podwyższoną zawartość (1 – 3 mg/kg) stwierdzono w 70 % prób, natomiast w 26,3 % prób stwierdzono słabe zanieczyszczenie kadmem (mapa – kadm). Cynk – naturalną zawartość cynku (50 – 100 mg/kg) stwierdzono w 15 % badanych próbek, natomiast podwyższoną zawartość (100 – 200 mg/kg) stwierdzono w 65 % prób, a w 20 % badanych prób stwierdzono słabe zanieczyszczenie gleb cynkiem (mapa – cynk). Podwyższone stężenia ołowiu, kadmu i cynku wykazują gleby w ogrodach działkowych. Z przedstawionych wyników badań gleb użytkowanych rolniczo wynika, że generalnie nie występują przekroczenia dopuszczalnych standardów zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi. Jedynie w kilkunastu badanych próbach wykazano koncentrację metali ciężkich na poziomie 2-go stopnia zanieczyszczenia gleb, dla których zalecany jest stosunkowo łagodny reżim produkcji roślinnej. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 122 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Wyniki badań pozwalają stwierdzić, że gleby są w niewielkim stopniu zanieczyszczone metalami ciężkimi, co pozwala je zakwalifikować do gleb o dużej wartości rolniczej. Rys.3.23. Terytorialny zasięg stopnia skażenia gleby w rejonie miasta Tychy. gleba niezanieczyszczona główne ciągi drogowe gleba słabo zanieczyszcona drogi kolejowe gleba średnio zanieczyszczona jeziora i cieki wodne gleba znacznie zanieczyszcona kompleksy leśne, parki gleba silnie zanieczyszczona 3.5.4. Ochrona gruntów rolnych i leśnych. Ochrona gruntów rolnych i leśnych w myśl przepisów prawa polega na: Ograniczaniu ich przeznaczania na cele nierolnicze i nieleśne, Zapobieganiu procesom degradacji i dewastacji gruntów rolnych i leśnych oraz szkodom w produkcji rolnej lub leśnej oraz w drzewostanach, powstających wskutek działalności nierolniczej lub nieleśnej, Rekultywacji i zagospodarowaniu terenów na cele rolnicze, Zachowaniu torfowisk i oczek wodnych jako naturalnych zbiorników wodnych, _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 123 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Przywracaniu i poprawianiu wartości użytkowej gruntom, które utraciły charakter gruntów leśnych wskutek działalności nieleśnej, a także zapobieganiu obniżania produktywności gruntów leśnych. W Programie Ochrony Środowiska Miasta Tychy najważniejszym celem w zakresie ochrony ziemi i gleb jest dostosowanie planowanych rozwiązań do wymogów i standardów unijnych. Dyrektywy Unii Europejskiej jasno określają wymagania dotyczące ochrony środowiska, co znalazło w Polsce swoje odzwierciedlenie w aktualnie obowiązujących przepisach prawa. Najważniejszym zadaniem wynikającym z Dyrektyw Unii Europejskiej jest stałe ograniczanie i kontrolowanie ilości zanieczyszczeń wprowadzanych do gleby. Niestety poziom rozwiązań, zarówno tych organizacyjno-prawnych jak i technicznych w Polsce, w dziedzinie ochrony ziemi i gleb wciąż jeszcze odbiega od poziomu europejskiego. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 124 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy 3.6. Hałas. 3.6.1. Wprowadzenie. Hałas uważany jest za czynnik zanieczyszczający środowisko. Hałasem nazywa się wszystkie niepożądane, nieprzyjemne, dokuczliwe lub szkodliwe drgania mechaniczne ośrodka sprężystego oddziaływujące na organizm ludzki. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627, z późn. zm.) definiuje podstawowe pojęcia z zakresu ochrony przed hałasem jak: - emisja, przez którą rozumie się wprowadzane bezpośrednio lub pośrednio, w wyniku działalności człowieka, do powietrza, wody, lub ziemi energie, takie jak hałas czy wibracje, - hałas, przez który rozumie się dźwięki o częstotliwościach od 16 Hz do 16 000 Hz, - poziom hałasu, przez który rozumie się równoważny poziom dźwięku A wyrażony w decybelach (dB). Obiekty przemysłowe, ruch drogowy, kolejowy i lotniczy stanowią główne źródła emisji hałasu do środowiska, a tym samym kształtują klimat akustyczny w rejonie ich oddziaływania. Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, w szczególności poprzez utrzymanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub, co najmniej na tym poziomie jak i na zmniejszaniu poziomu hałasu, co najmniej do dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany. Wskaźnikiem oceny hałasu w środowisku jest poziom równoważny dla przedziału czasu odniesienia. Równoważny poziom dźwięku „A” określa się w decybelach (dB). Dopuszczalne wartości równoważnego poziomu dźwięku podano w załączniku do rozporządzenia Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 13 maja 1998 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 66, poz. 436), które zgodnie z ustawą z dnia 19 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o odpadach oraz niektórych innych ustaw Dz. U. Nr 7, poz. 78) obowiązują do 30.06.2004 r. Poziomy dopuszczalne dotyczą hałasu przenikającego na dany teren. Na terenach nie wyszczególnionych w załączniku do w/w rozporządzenia, dopuszczalny poziom hałasu określa się, przyjmując wartości dopuszczalne dla rodzaju terenu o zbliżonym przeznaczeniu. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 125 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Dopuszczalny poziom hałasu w środowisku na terenie podlegającym zaliczeniu do dwóch lub więcej rodzajów terenów wyszczególnionych w załączniku do rozporządzenia określa się, przyjmując wartości dopuszczalne poziomów dźwięku odpowiadające najniższym dopuszczalnym poziomom dźwięku dla tych terenów. W rozporządzeniu, określono także standardy emisyjne dla takich obiektów jak drogi lub linie kolejowe (wartości określone dla dróg i linii kolejowych stosuje się także dla torowisk tramwajowych poza pasem drogowym) jak i poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez linie elektroenergetyczne oraz starty, lądowania i przeloty statków powietrznych. Na podstawie art. 118 ust. 7 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska, wydane zostało rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 stycznia 2002 r. w sprawie wartości progowych poziomów hałasu (Dz. U. Nr 8, poz. 81). Rozporządzenie to określa wartości progowe poziomów hałasu w środowisku, których przekroczenie powoduje zaliczenie obszaru, na którym poziom hałasu przekracza poziom dopuszczalny do kategorii terenu zagrożonego hałasem. Oznacza to, że dla obszarów, na których poziom hałasu przekracza poziom dopuszczalny, wojewoda lub rada powiatu (w zależności od kompetencji) tworzy program działań, którego celem jest dostosowanie poziomu hałasu do dopuszczalnego. W związku ze stwierdzoną uciążliwością akustyczną hałasów komunikacyjnych Państwowy Zakład Higieny opracował skalę subiektywnej uciążliwości zewnętrznych tego rodzaju hałasów. Zgodnie z dokonaną klasyfikacją uciążliwość hałasów komunikacyjnych zależy od wartości poziomu równoważnego LAeq i wynosi odpowiednio: - mała uciążliwość LAeq < 52dB, - średnia uciążliwość 52dB < LAeq < 62dB, - duża uciążliwość 63dB < LAeq < 70dB, - bardzo duża uciążliwość LAeq > 70dB. 3.6.2. Charakterystyka i ocena aktualnego stanu. 3.6.2.1.Hałas drogowy. Pod pojęciem hałasu drogowego rozumie się hałas pochodzący od środków transportu poruszających się po wszelkiego rodzaju drogach nie będących drogami kolejowymi w tym po torach tramwajowych. Jest to hałas typu liniowego. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 126 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Bardzo szybki rozwój motoryzacji w latach 90-tych spowodował zmiany klimatu akustycznego przy niewielkiej zmianie stanu dróg. Wprowadzone do niezbędnego minimum ograniczenia wjazdu do miasta ciężarówek i tirów spowodowało ograniczenie hałasu drogowego. Największy hałas drogowy występuje na dużych skrzyżowaniach. Wybudowanie w mieście kilku rond na skrzyżowaniach poprawiło płynność ruchu, a tym samym zmniejszyło hałas. Przez miasto Tychy prowadzą dwa ważne szlaki komunikacyjne, to jest droga krajowa z Mikołowa do Oświęcimia i druga droga krajowa Bielsko – Katowice. W ramach badań stopnia uciążliwości hałasu drogowego prowadzono badanie klimatu akustycznego w różnych miejscach na w/w drogach krajowych, w celu zidentyfikowania miejsc szczególnej uciążliwości hałasowej. Na podstawie „Analizy stanu akustycznego środowiska obszaru sąsiedztwa drogi krajowej nr 44 (Mikołów – Oświęcim) na odcinku przebiegu przez miasta”, przeprowadzonej przez Biuro Konsultingowe Ochrony Środowiska EKOSYSTEM ŚLĄSK w Mysłowicach i badaniach przeprowadzonych w 2002 i 2003 roku należy stwierdzić, że na hałas drogowy ma wpływ natężenie i struktura ruchu. Tabela 3.32. Natężenie ruchu w przekroju skrzyżowania ulic: Beskidzka – Oświęcimska Pojazdy pojazdy ogółem samochody osobowe samochody dostawcze autobusy samochody ciężarowe sam. ciężar. ciężkie, TIR-y pojazdy umowne pojazdy ogółem samochody osobowe samochody dostawcze autobusy samochody ciężarowe sam. ciężar. ciężkie, TIR-y pojazdy umowne pojazdy ogółem samochody osobowe samochody dostawcze autobusy samochody ciężarowe sam. ciężar. ciężkie, TIR-y pojazdy umowne Wlot Wylot Okres pomiarowy 06:00 – 06:00 (24 h) 12171 9227 8604 6590 1842 999 89 78 788 608 848 952 14061 11135 Godzina szczytu 08:55 – 09:55 1066 721 759 540 194 82 5 5 58 41 50 53 1185 833 Godzina szczytu 13:50 – 14:50 815 685 661 485 67 106 29 18 25 34 33 42 902 784 Suma 21398 15194 2841 167 1396 1800 25196 1787 1299 276 10 99 103 2018 1500 1146 173 47 59 75 1686 _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 127 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Tabela 3.33. Natężenie ruchu w przekroju skrzyżowania ulic: Mikołowska – Dołowa – Burschego. Pojazdy pojazdy ogółem samochody osobowe samochody dostawcze autobusy samochody ciężarowe sam. ciężar. ciężkie, TIR-y pojazdy umowne pojazdy ogółem samochody osobowe samochody dostawcze autobusy samochody ciężarowe sam. ciężar. ciężkie, TIR-y pojazdy umowne pojazdy ogółem samochody osobowe samochody dostawcze autobusy samochody ciężarowe sam. ciężar. ciężkie, TIR-y pojazdy umowne Tabela3.34. Wlot Wylot Okres pomiarowy 06:00 – 06:00 (24 h) 12795 12511 8946 8916 1945 1850 84 59 766 644 1054 1042 14974 14569 Godzina szczytu 07:25 – 08:25 982 880 707 668 173 119 3 5 45 38 54 50 1097 985 Godzina szczytu 15:25 – 16:25 1164 1123 895 822 153 171 16 12 32 50 68 68 1300 1268 Suma 25306 17862 3795 143 1410 2096 29542 1862 1375 292 8 83 104 2092 2287 1717 324 28 82 136 2568 Natężenie ruchu w przekroju skrzyżowania ulic: Katowicka – Mikołowska – Oświęcimska. Pojazdy Wlot Wylot Suma Okres pomiarowy 06:00 – 06:00 (24 h) Pojazdy ogółem 10176 9452 19628 samochody osobowe 7112 6392 13504 samochody dostawcze 1243 1254 2497 autobusy 66 81 147 samochody ciężarowe 654 705 1359 sam. ciężar. ciężkie, TIR-y 1101 1020 2121 pojazdy umowne 12836 11533 23869 Godzina szczytu 11:55 – 12:55 pojazdy ogółem 710 637 1347 samochody osobowe 506 409 915 samochody dostawcze 96 85 181 autobusy 6 5 11 samochody ciężarowe 38 62 100 sam. ciężar. ciężkie, TIR-y 64 76 140 pojazdy umowne 837 798 1695 _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 128 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Badania przeprowadzono w porze nocnej i dziennej, przy pogodzie bezwietrznej lub przy wietrze 1 m/s, przy temperaturze 12 – 16 0 C w porze dziennej, oraz 9 – 11 0 C w porze nocnej. Na podstawie przeprowadzonych pomiarów hałasu w środowisku, w otoczeniu istniejącego ciągu komunikacyjnego DK 44 w Tychach stwierdzono, że: na krawędzi jezdni równoważny poziom hałasu emitowanego przez ruch pojazdów samochodowych poruszających się po drodze krajowej nr 44 kształtuje się na poziomie: pora dzienna: 69,8 dB – 75,3 dB (dopuszczalny poziom: 60 dB), pora nocna: 62,4 dB – 70,4 dB (dopuszczalny poziom: 50 dB), w środowisku w pobliżu obiektów mieszkalnych (na poziomie 1,2 m) poziom hałasu emitowanego przez ruch pojazdów samochodowych poruszających się po drodze krajowej nr 44 kształtuje się na poziomach: pora dzienna: 51,4 dB – 74,0 dB (przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu kształtuje się w zakresie 0,5 dB – 14,0 dB), pora nocna: 44,2 dB – 66,8 dB (przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu kształtuje się w zakresie 0,5 dB – 16,8 dB, a przekroczenie wartości progowych poziomu hałasu wynosi 0,1 dB), najbardziej narażona na hałas drogowy jest pierwsza linia zabudowy, następna linia zabudowy poprzez istnienie elementów ekranujących (istniejących budynków mieszkalnych i gospodarczych) w mniejszym stopniu odczuwa wpływ hałasu drogowego. Na podstawie przeprowadzonych pomiarów hałasu w środowisku w otoczeniu istniejącej DK 44 w Tychach stwierdzono, że: 1. klimat akustyczny otoczenia odcinka drogowego kształtuje ruch pojazdów samochodowych poruszających się po drodze krajowej nr 44, 2. zasięg oddziaływania hałasu emitowanego przez ruch pojazdów samochodowych powoduje ponadnormatywne oddziaływanie i zaburzenia klimatu akustycznego środowiska na terenach chronionych przed hałasem, a także ponadnormatywne oddziaływanie na obiekty chronione przed hałasem (budynki mieszkalne), usytuowane w pobliżu DK 44, 3. budynki usytuowane w pierwszej linii zabudowy narażone są na ponadnormatywny poziom hałasu, a wartości progowe były przekroczone w porze nocnej przy budynku Mikołowska 148 o 0,1 dB (wartości progowe w porze dziennej – 75 dB, a w porze nocnej – 67 dB). _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 129 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy W 2002 roku Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Badawcze „INTEREKO” Sp. z o.o. w Katowicach, na zlecenie Miejskiego Zarządu Ulic i Mostów w Tychach, przeprowadziła badania skuteczności ekranowania przed negatywnym oddziaływaniem hałasu, emitowanego z ulicy Beskidzkiej do zabudowy mieszkalnej przy ul. Beskidzkiej i Dzwonkowej w Tychach. Analizowany teren znajduje się po południowo-wschodniej stronie skrzyżowania ul. Beskidzkiej (dwupasmowa droga krajowa relacji Katowice – Bielsko Biała) z ulicą Goździków (droga lokalna). Od północy zlokalizowane są zabudowania związane z usługami motoryzacyjnymi, od wschodu zabudowania mieszkalne jednorodzinne, od południa tereny zieleni miejskiej. Podczas wykonywania pomiarów panowały korzystne warunki atmosferyczne. Nie występowały opady atmosferyczne, prędkość wiatru nie przekraczała 2 m/s. Źródłem hałasu objętym badaniem była ulica Beskidzka po południowej i północnej stronie skrzyżowania z ulicą Oświęcimską. Przedmiotowa ulica przeszła modernizację, mającą na celu usprawnienie ruchu samochodowego, polegającą na zamontowaniu sygnalizacji świetlnej. Sygnalizację zamontowano na skrzyżowaniu ulic: Beskidzkiej z Dzwonkową i Goździków. Ponadto ustawiono ekrany akustyczne, mające ograniczyć negatywny wpływ oddziaływania hałasu na zabudowę mieszkaniową. Punkty pomiaru poziomu dźwięku zostały zlokalizowane po obu stronach skrzyżowania ulic Beskidzkiej i Oświęcimskiej przy najbliższych, a zarazem najbardziej narażonych na oddziaływanie drogi zabudowań mieszkalnych. Pomiary wykonano w 46 punktach, na wysokości 1,2 m przy ogrodzeniach działek, na których znajdują się budynki i na budynkach mieszkalnych. Wyniki pomiarów przedstawiono w poniższych tabelach. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 130 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Tabela 3.35. Zestawienie wyników pomiarów poziomów dźwięku (część północna od skrzyżowania z ulicą Oświęcimską). Nr punktu Obserwacji Ograniczenia emisji hałasu w punktach obserwacji Pora dzienna Pora nocna dB Pomiary w terenie dB Dopuszcz. poziomy w punkcie obserw. dB Obliczenia komputerowe dB Pomiary w terenie dB Dopuszcz. poziomy w punkcie obserw. dB 4. 56,0 66,8 60,0 51,0 57,2 50,0 5. 57,0 66,8 60,0 52,0 56,1 50,0 8. 54,0 64,9 60,0 48,0 50,0 50,0 9. 48,0 64,0 60,0 43,0 52,4 50,0 10. 55,0 64,8 60,0 49,0 50,8 50,0 11. 55,0 69,9 60,0 50,0 51,1 50,0 12. 50,0 50,0 60,0 45,0 45,0 50,0 13. 52,0 52,0 60,0 47,0 47,0 50,0 14. 54,0 54,0 60,0 49,0 49,0 50,0 15. 49,0 49,0 60,0 44,0 44,0 50,0 16. 56,0 56,0 60,0 50,0 48,9 50,0 17. 52,0 52,0 60,0 47,0 47,0 50,0 18. 56,0 56,0 60,0 50,0 50,0 50,0 19. 53,0 53,0 60,0 48,0 48,0 50,0 20. 56,0 56,0 60,0 50,0 50,0 50,0 Obliczenia komputerowe _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 131 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Tabela 3.36. Zestawienie wyników pomiarów poziomów dźwięku (część południowa od skrzyżowania z ulicą Oświęcimską). obserwacji Nr punktu Ograniczenia emisji hałasu w punktach obserwacji Pora dzienna Pora nocna Obliczenia komputerowe Pomiary w Pomiary Dopuszcz. poziomy w dB w terenie punkcie obserw. dB dB dB 1. 52,0 52,0 60,0 47,0 47,0 50,0 2. 55,0 54,3 60,0 49,0 49,0 50,0 3. 56,0 54,7 60,0 50,0 49,2 50,0 4. 57,0 52,8 60,0 51,0 47,7 50,0 5. 51,0 51,0 60,0 46,0 46,0 50,0 6. 49,0 49,0 60,0 44,0 44,0 50,0 7. 51,0 51,0 60,0 45,0 45,0 50,0 8. 58,0 53,7 60,0 53,0 49,9 50,0 9. 59,0 59,0 60,0 54,0 48,4 50,0 10. 60,0 59,1 60,0 55,0 49,9 50,0 11. 60,0 55,1 60,0 55,0 49,4 50,0 12. 59,0 54,8 60,0 53,0 49,0 50,0 13. 57,0 54,9 60,0 51,0 49,1 50,0 14. 57,0 57,0 60,0 52,0 49,4 50,0 15. 61,0 56,5 60,0 55,0 48,9 50,0 16. 55,0 55,0 60,0 50,0 50,0 50,0 17. 56,0 55,4 60,0 51,0 50,3 50,0 18. 53,0 53,0 60,0 48,0 48,0 50,0 19. 56,0 56,0 60,0 51,0 50,0 50,0 20. 55,0 52,6 60,0 50,0 48,8 50,0 terenie Dopuszcz. poziomy Obliczenia w punkcie obserw. komputerowe dB dB Realizacja ekranów akustycznych przyniosła zamierzony efekt, jednak odnotowano w kilku punktach występowanie różnic między wynikami zawartymi w „Ocenie skuteczności projektowanego ekranowania zachodniej strony ulicy Beskidzkiej w Tychach”, a pomiarami w terenie po wykonaniu inwestycji. Przekroczenia spowodowane są brakiem ekranów na odcinku około 200 m po zachodniej stronie ulicy Beskidzkiej do skrzyżowania z ulicą Dzwonkową i około 90 m po zachodniej stronie ulicy Beskidzkiej od granicy zabudowań przy ulicy Dzwonkowej nr 49 w kierunku Katowic. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 132 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Brak ekranów w wymienionych miejscach spowodowany jest zgodą Urzędu Marszałkowskiego w Katowicach, na wniosek osób, które prowadzą działalność gospodarczą w bezpośrednim sąsiedztwie ulicy Beskidzkiej. W punktach pomiarowych, gdzie ekrany zostały zamontowane, w ślad za „Oceną skuteczności projektowanego ekranowania zachodniej strony ulicy Beskidzkiej w Tychach”, wykonanej przez PPB „INTEREKO” Sp. z o.o. w Katowicach, zostały dotrzymane wartości normatywne hałasu. 3.6.2.2.Hałas przemysłowy. Na hałas przemysłowy składają się wszelkie źródła dźwięku znajdujące się na terenie zakładu, zarówno na otwartej przestrzeni (punktowe źródła hałasu), jak i w budynkach (wtórne źródła hałasu). Punktowymi źródłami hałasu są np. wentylatory, czerpnie powietrza wentylatorów i sprężarek itp. usytuowane na zewnątrz budynków. Źródłem hałasu wtórnego są obiekty budowlane, w tym produkcyjne, w których hałas pochodzący od pracy maszyn i urządzeń emitowany jest do środowiska przez ściany, strop, okna i drzwi. Ponadto prace dorywcze wykonywane poza budynkami produkcyjnymi jak np. cięcie, kucie, a także transport kołowy stanowią dodatkowe źródło hałasu. Uciążliwość hałasu emitowanego przez zakłady jest zróżnicowana i zależy od ilości źródeł i czasu ich pracy. Szczególnie uciążliwe są stacjonarne źródła hałasu (obiekty przemysłowe i usługowe), położone w pobliżu budynków mieszkalnych. W mieście Tychy są wydzielone 2 strefy: tzw. tereny przemysłowe, na których jest zlokalizowana znaczna część przemysłu. Niektóre źródła hałasu postrzegane są przez mieszkańców jako uciążliwe nawet w przypadkach, gdy nie powodują formalnych przekroczeń. Dotyczy to zwłaszcza obiektów emitujących hałas w porze nocnej. Szeroki dostęp do przodujących na świecie technologii i wyrobów powoduje, że w przypadku budowy lub modernizacji zakładu przemysłowego stosowane są coraz sprawniejsze urządzenia, charakteryzujące się obniżoną emisją hałasu, o czym świadczą zakłady przemysłowe zlokalizowane w Tyskiej Strefie Ekonomicznej. W ostatnich latach zaczął narastać problem będący pochodną restrukturyzacji gospodarki, to jest powstawanie obiektów o relatywnie niskiej uciążliwości akustycznej, ale zlokalizowanych coraz bliżej zabudowy mieszkaniowej lub w samej zabudowie na parterach. Do obiektów tego typu należy zaliczyć wszelkiego rodzaju zabudowę handlową (z jej systemami chłodniczymi, wentylacją, klimatyzacją oraz transportem dostawczym). _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 133 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Małe hurtownie i sklepy powstają wśród zabudowy mieszkaniowej. Należy liczyć się z faktem, że problemy hałasu pochodzącego od tych obiektów będą w następnych latach narastać. 3.6.2.3. Hałas kolejowy. Pod pojęciem hałasu kolejowego rozumie się hałas powstający w wyniku eksploatacji linii kolejowych. Zasięg negatywnego oddziaływania hałasu kolejowego w środowisku uzależniony jest od warunków technicznych ruchu. W mieście najbardziej narażeni na hałas kolejowy są mieszkańcy dzielnicy Stare Tychy, w pobliżu Dworca PKP i mieszkańcy sąsiadujący z linią kolejową Tychy – Tychy Żwaków. Zasięg hałasu kolejowego w głąb terenu sąsiadującego z koleją może dochodzić do 200 metrów. Zasięg ten w obszarze zabudowanym, w okolicach przystacyjnych, zawęża się do linii pierwszej zabudowy, to jest około 40 – 50 metrów od torów. Z roku na rok hałas ten jest mniejszy, ze względu na zmniejszenie przeciętnej ilości przejeżdżających pociągów. Przez centrum miasta przebiega linia kolejowa, zlokalizowana w wykopie, biegnąca od Dworca PKP Tychy w kierunku Bierunia. Linią tą sporadycznie przejeżdżają pociągi towarowe do Fiat Auto Poland i ERG w Bieruniu. Ruch pasażerski na tej linii został zlikwidowany i ten odcinek trasy nie powoduje ponadnormatywnych przekroczeń hałasu. Generalnie w porze nocnej hałas pochodzący od linii kolejowej może przekraczać poziom 50 dB w odległości do około 80 m od osi torów. Lokalnie mogą wystąpić niekorzystne zmiany ze względu na stan infrastruktury (torowiska), prędkości przejazdu, rodzaju i stan taboru kolejowego, położenia torowiska (nasyp, wąwóz, teren płaski). _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 134 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy 3.7. Promieniowanie niejonizujące. 3.7.1. Wprowadzenie. Promieniowaniem niejonizującym nazywamy takie promieniowanie, którego energia oddziałująca na każde ciało materialne (w tym także na ciało człowieka) nie powoduje w nim procesu jonizacji. Promieniowanie niejonizujące jest ściśle związane ze zmianami pola elektrycznego i pola magnetycznego (pole elektromagnetyczne). Powyższe pola charakteryzowane są poprzez: - składową elektryczną i magnetyczną dla pól elektromagnetycznych stałych oraz pól o częstotliwości od 50 Hz do 10 MHz, - składową elektryczną dla pól elektromagnetycznych o częstotliwości powyżej 10 MHz do 300 MHz, - średnią gęstość mocy dla pól elektromagnetycznych o częstotliwości powyżej 300 MHz. Ryzyko związane z narażeniem na oddziaływanie pól elektromagnetycznych występuje wyłącznie podczas eksploatacji źródeł (urządzeń) je wytwarzających. Promieniowanie niejonizujące może występować wszędzie, w domu, w pracy, a nawet w miejscu wypoczynku. W świetle rozporządzenia Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 11 sierpnia 1998 roku. w sprawie szczegółowych zasad ochrony przed promieniowaniem szkodliwym dla ludzi i środowiska, dopuszczalnych poziomów promieniowania, jakie mogą występować w środowisku, oraz wymagań obowiązujących przy wykonywaniu pomiarów kontrolnych promieniowania (Dz.U. nr 107, poz. 676) źródłami promieniowania niejonizującego są urządzenia wytwarzające: - pole elektryczne i magnetyczne stałe, - pole elektryczne i magnetyczne o częstotliwości 50 Hz, takie jak: stacje i linie elektro-energetyczne wysokiego napięcia, - pole elektromagnetyczne o częstotliwości od 1kHz do 300000 MHz, są to: urządzenia radiokomunikacyjne, radionawigacyjne i radiolokacyjne. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 135 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Wymienione rozporządzenie oprócz szczegółowych zasad ochrony przed promieniowaniem niejonizującym szkodliwym dla ludzi i środowiska określa również: - dopuszczalne poziomy elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego w środowisku, - wymagania dotyczące wykonywania pomiarów kontrolnych promieniowania niejonizującego wykonywanych dla celów ochrony środowiska. Ustala ponadto dla obszarów zabudowy mieszkaniowej oraz obszarów, na których znajdują się szpitale, przedszkola, żłobki, internaty oraz szkoły odrębną wartość składowej elektrycznej tego pola w wysokości 1 kV/m. Dla pozostałych terenów, na których przebywanie ludności jest dozwolone bez ograniczeń, rozporządzenie ustala wysokość składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego o częstotliwości 50 Hz w wysokości 10 kV/m, natomiast składowej magnetycznej w wysokości 80 A/m. Zagadnienia dotyczące ochrony ludzi i środowiska przed niekorzystnym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych, oprócz prawa ochrony środowiska, są również regulowane przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, prawa budowlanego, prawa zagospodarowania przestrzennego i przepisami sanitarnymi. Ogólne zasady ochrony środowiska i ludzi przed promieniowaniem niejonizującym stanowią, że źródła emisji promieniowania mogą być używane wyłącznie pod warunkiem zapewnienia całkowitej ochrony przed ich niekorzystnym oddziaływaniem na ludzi i środowisko. 3.7.2. Charakterystyka i ocena aktualnego stanu. Z informacji uzyskanych w Urzędzie Miejskim w Tychach wynika, że na terenie miasta są zlokalizowane następujące źródła niejonizującego promieniowania elektromagnetycznego: a/. częstotliwość przemysłowa 50 Hz: - napowietrzne linie elektroenergetyczne, - stacje transformatorowe zlokalizowane na terenie Głównych Punktów Zasilania (GPZ). _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 136 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy b/. częstotliwości radiowe: - urządzenia radiokomunikacyjne, w tym głównie stacje bazowe telefonii komórkowej. Zgodnie z §3, ust.1, pkt.2, lit.b rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 września 2002 roku w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych kryteriów związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięć do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz.U. nr 179, poz. 1490 z 2002 roku), sporządzenia raportu oddziaływania na środowisko przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko wymagają stacje i linie elektroenergetyczne o napięciu znamionowym nie niższym niż 110 kV. Zasilanie Miasta Tychy odbywa się za pośrednictwem stacji transformatorowych, zlokalizowanych na terenie tzw. Głównych Punktach Zasilania (GPZ). Na obszarze miasta Tychy zlokalizowane są następujące GPZ: - GPZ Tychy Miasto – napięcie: 110/SN kV, - GPZ Żwaków – napięcie: 110/SN kV, - GPZ Paprocany – napięcie: 110/SN kV, - GPZ EC Tychy – napięcie: 110/SN kV, - GPZ Urbanowice – napięcie: 110/SN kV, - Fiat Auto Poland – napięcie: 110/SN kV. Projektowana jest ponadto budowa GPZ Tychy Północ – napięcie: 110/SN kV. Właścicielem wymienionych napowietrznych linii elektroenergetycznych oraz Głównych Punktów Zasilania jest Górnośląski Zakład Elektroenergetyczny S.A. w Gliwicach. Lokalizację wymienionych napowietrznych linii elektroenergetycznych o napięciu znamionowym 110 kV oraz stacji transformatorowych 110/SN kV na terenie miasta Tychy przedstawiono na rysunku zamieszczonym poniżej. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 137 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Rys.3.24. Linie wysokiego napięcia na terenie Tychów. Linie wysokiego napięcia GPZ Tychy Północ GPZ Tychy Miasto GPZ Urbanowice GPZ Żwaków GPZ EC Tychy GPZ Fiat GPZ Paprocany kompleksy leśne, parki główne ciągi drogowe dzielnice obrzeżne, zabudowa parterowa drogi kolejowe dzielnice mieszkalne. zabudowa wysoka Główny Punkt Zasilający (GPZ) 110/SN jeziora i cieki wodne Główny Punkt Zasilający (GPZ) - projekt Oprócz wymienionych źródeł niejonizującego promieniowania elektromagnetycznego o częstotliwości 50 Hz, na terenie miasta Tychy zlokalizowanych jest szereg obiektów radiokomunikacyjnych, w tym głównie stacje bazowe telefonii komórkowej. Stacje te pracują wyłącznie w paśmie mikrofalowym, tzn. na częstotliwościach powyżej 300 MHz. Na terenie miasta Tychy zlokalizowane są stacje bazowe telefonii komórkowej należące do 3 operatorów: a/. Polskiej Telefonii Cyfrowej „Era-GSM”: Przy ul. Elfów 32, przy ul. Zaręby 18, przy ul. Przemysłowej 47. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 138 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy b/. Spółki Akcyjnej POLKOMTEL „Plus-GSM”: przy ul. Fabrycznej. c/. Polskiej Telefonii Komórkowej „Centertel”: przy ul. Dojazdowej 9, przy al. Niepodległości 23, przy ul. Darwina 2-8, przy ul. Burschego-ZEG, przy ul. Towarowej 23-Urbanowice, przy ul. Sadowa 4-Browar, przy ul. Piłsudskiego 10-Allkauf, przy ul. Paprocańskiej 160, przy ul. Katowickiej 182-OTOR, przy ul. Reymonta 60, Cyganerii 1. Ponadto na terenie miasta zlokalizowane są inne obiekty radiokomunikacyjne, pracujące zarówno w paśmie mikrofalowym, jak również w zakresie częstotliwości radiowych. Są to urządzenia małej mocy, nie wymagające uzyskania pozwolenia na emitowanie pól elektromagnetycznych do środowiska. Lokalizację stacji bazowych telefonii komórkowej na terenie miasta Tychy przedstawiono na rysunku zamieszczonym poniżej. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 139 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Rys.3.25. Lokalizacja stacji komórkowych na terenie Tychów. Lokalizacji stacji komórkowych kompleksy leśne, parki główne ciągi drogowe dzielnice obrzeżne, zabudowa parterowa drogi kolejowe dzielnice mieszkalne. zabudowa wysoka jeziora i cieki wodne IDEA ERA PLUS _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 140 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy 3.8. Zasoby surowców mineralnych. Występujące w środowisku zasoby naturalne dzieli się, biorąc pod uwagę możliwość ich odtwarzania. Zasoby naturalne Zasoby odnawialne - - powietrze – wiatr gleba uprawy roślinne lasy fauna krajobraz o wysokich walorach naturalnych Zasoby nieodnawialne - - zasoby energetyczne kopalne surowce mineralne – skały, minerały, piasek, gliny Naturalnymi zasobami nieodnawialnymi są przede wszystkim zasoby energetyczne (paliwa kopalne) oraz surowce. Eksploatacja produkcyjna tych surowców niezbędna dla funkcjonowania gospodarki krajowej, w jej obecnym stanie, poza doraźnymi korzyściami ekonomicznymi, powoduje wiele problemów środowiskowych. Dewastacja i konieczność rekultywacji terenów, powodowane przez przemysłowe wydobycie kopalin szkody górnicze, zanieczyszczenie wód, powietrza i gleb, hałas, nieodwracalne szkody w florze i faunie, to koszty, jakie ponosimy wszyscy, ponosi całe środowisko naturalne. Do zasobów nieodnawialnych występujących w mieście zalicza się: - paliwo energetyczne: węgiel kamienny, gaz ziemny, - pokłady torfowisk, - surowce skalne, - piasek, - gliny. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 141 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Węgiel kamienny W Tychach udokumentowane złoża węgla kamiennego zalegają na znacznej głębokości, dlatego ich eksploatacja jest nieopłacalna ekonomicznie. Dzięki temu nie występują na terenie miasta deformacje terenu, uszkodzenia budynków i sieci infrastruktury technicznej, negatywne zjawiska charakterystyczne dla terenów, na których prowadzona jest eksploatacja górnicza. Praktycznie górotwór pod miastem stanowi filar ochronny dla Tychów. Nie oznacza to jednak, że zabudowa miasta nie jest narażona na ruchy górotworów z tytułu eksploatacji górniczej. Prowadzona jest, bowiem eksploatacja górnicza, na około miasta, w kopalniach: „Piast” – Bieruń, „Ziemowit” – Lędziny, „Czeczot” – Wola, „Murcki” – Katowice, „Wesoła” – Mysłowice, w kopalniach odległych do kilkunastu kilometrów jest odczuwalna w Tychach. Gaz ziemny Prowadzone rozpoznanie zasobów gazu ziemnego wskazują na niewielką ilość złóż tego surowca. Odwierty próbne prowadzono na terenie dzielnic Żwaków i Wartogłowiec od roku 1995. Na głębokościach dostępnych dla używanego sprzętu wiertniczego wykryto obecność gazu (Żwaków), lecz w niewielkich ilościach, które nie pozwalają na eksploatację przemysłową. Badania związane z odwiertami na większe głębokości zostały przełożone na czas późniejszy. Surowce pospolite Część złóż surowców pospolitych takich jak glina i piaski została częściowo zinwentaryzowana przy okazji odwiertów budowlanych przy realizacji zabudowy miasta. Obecność tych surowców stwierdzono w obecnie zagospodarowanych terenach. Na obrzeżu miasta, gdzie możliwe jest ewentualna eksploatacja, nowe złoża nie zostały dotychczas udokumentowane. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 142 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy 4. Przyszłościowy rozwój miasta, a ochrona środowiska. 4.1. Tendencje rozwojowe miasta Tychy. Przyszłościowy rozwój miasta Tychy będzie uwarunkowany zewnętrznymi tendencjami jakie występują na różnych poziomach. Generalnie można mówić o tendencjach rozwoju zarówno w rozumieniu lokalnym, regionalnym i ogólnokrajowym, międzynarodowym oraz globalnym. Tendencje rozumiane w skali ogólnokrajowej i międzynarodowej są trudne do modyfikowania przez władze miasta, jednakże wpływają one na rozwój miasta i muszą być wzięte pod uwagę podczas formułowania polityki ochrony środowiska. Wśród najważniejszych tendencji rozwojowych należy wymienić: Poziom międzynarodowy: wpływ globalizacji gospodarki światowej na rozwój miasta, wprowadzanie nowych technologii przemysłowych, możliwości lokalizacji zakładów nie związanych z istniejącymi zasobami naturalnymi, wzrost transportu samochodowego Poziom krajowy i regionalny: restrukturyzacja przemysłu, koncentracja zatrudnienia, tworzenie parków przemysłowych, likwidacja zakładów szczególnie uciążliwych dla środowiska i nie rentownych oraz rozwój innych nowych gałęzi przemysłu o nowych uciążliwościach dla środowiska. Zjawiskiem stanie się gromadzenie pomniejszych gałęzi przemysłu wokół jednego bardzo znaczącego zakładu, Poziom lokalny: rozwój sektora usług i drobnej wytwórczości decydujących o mniejszym zanieczyszczeniu środowiska, rozwój lokalnej infrastruktury komunalnej, wzrost ruchu komunikacyjnego oraz rozwój organizacji pozarządowych. Tendencje rozwojowe przedstawiono w dokumencie: Strategia Rozwoju Miasta Tychy: „TYCHY 2013”, który został opracowany na przełomie 2002/2003 roku, a następnie opublikowany w sierpniu 2003 r. jako dokument wewnętrzny Urzędu Miasta przez Prezydenta Miasta Tychy. Budowę strategii rozwoju miasta oparto na przesłankach wynikających z : istniejących barier w realizacji dotychczasowej strategii globalnej i funkcjonalnej, dezaktualizacji dotychczasowych działań strategicznych, kumulacyjnymi procesami kształtowania się kreatywności, zachodzącymi wśród uczestników rozwoju miasta. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 143 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Strategia rozwoju miasta uwzględnia zmiany o wymiarze globalnym i regionalnym, gdzie redukcji ulegną tradycyjne funkcje Tychów, jako „miasta sypialni” i rezerwy taniej siły roboczej na rzecz kształtowania wyrazistego i indywidualnego profilu jego aktywności Aktualne hasło brzmi: PRZESIĘBIORCZOŚĆ – WIEDZA - ŚRODOWISKO Materialną podstawę egzystencji miasta stanowić będzie przebudowana baza ekonomiczna, w skład, której wchodzić będą obok dotychczasowych, utożsamionych z miastem produktów markowych, nowe kierunki działalności związane ze stosowaniem innowacyjnych technologii wytwórczych i rozwojem społeczeństwa informacyjnego. Wzrośnie znaczenie miasta jako ośrodka wymiany dóbr, ludzi, informacji i kapitału z otoczeniem Nastąpi rozwój kultury przemysłowej i powstaną nowe formy wymiany handlowej, a tym samym nastąpi wzrost zatrudnienia, zbliżający miasto do standardów europejskich. Miasto stwarza dogodny klimat dla rozwoju przedsiębiorczości w lokalnych i globalnych sektorach przemysłowych. 4.2. Główne dziedziny rozwoju miasta. Jako priorytety przyjęto 3 główne dziedziny rozwoju miasta Tychy: A. rozwój przedsiębiorczości i konkurencyjności miasta, B. rozwój społeczeństwa informacyjnego i przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu, C. rozwój infrastruktury ochrony środowiska naturalnego. Celem jest stworzenie wizerunku miasta otwartego na przyszłość, w którym warto żyć. Priorytet A - zakładający rozwój przedsiębiorczości i konkurencyjności miasta, a w tym: budowę tyskiego środowiska przedsiębiorczości, rozbudowę instytucji i poprawę jakości świadczenia usług przez bezpośrednie otoczenie przedsiębiorstw, w tym wzmocnienia siły kapitałowej tyskiego rynku nieruchomości, zmianę profili kształcenia realizowanego w ramach miejskiego systemu edukacyjnego, zorientowanego na rozwój innowacji i usług, wykorzystanie potencjału infrastruktury transportowo-komunikacyjnej modernizację zewnętrznego drogowego układu komunikacyjnego i równoważenia różnych form transportu oraz wzmocnienie logistycznej obsługi miasta, proekologiczną integrację wewnątrzmiejskiego systemu komunikacyjnego wykorzystanie potencjału infrastrukturalnego wyposażenia terenów przemysłowych i usługowych w mieście. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 144 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Powinno to doprowadzić do: zwiększenia poziomu inwestycji i przyrostu miejsc pracy, poprawy produktywności (konkurencyjność), zwiększenia kooperacji międzynarodowej, co przyczyni się do pomnożenia technologicznego potencjału miasta, osiągania standardów międzynarodowych w zakresie eksploatacji środowiska i jego zasobów. Priorytet B -zakładający rozwój społeczeństwa informacyjnego i przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu: Podstawą społeczeństwa informacyjnego w perspektywie lokalnej jest rozwiązanie problemu włączenia każdego gospodarstwa domowego do sieci informatycznej oraz wpisanie miasta w Globalną Infrastrukturę Informatyczną. Doprowadzić do tego może: edukacja informacyjna, właściwa infrastruktura informatyczna i telekomunikacyjna, prowadzenie działalności z wykorzystaniem sieci informatycznych, czerpiących z potencjału technologii informacyjnych, przeciwdziałanie marginalizacji i izolacji społecznej. Priorytet C – zakładający rozwój infrastruktury środowiska miejskiego poprzez: dostarczanie mieszkańcom wody pitnej o odpowiednich standardach fizyko-chemicznych, ograniczenie ilości nieoczyszczonych ścieków komunalnych i przemysłowych odprowadzanych do wód powierzchniowych, wzrost niezawodności systemu ciepłowniczego, dywersyfikacja usług świadczonych przez miejski system infrastruktury ochrony środowiska umożliwiająca deregulację rynku i wprowadzenie nowych rozwiązań kapitałowych, zwiększanie zdolności inwestycyjnych miasta oraz przyczyniających się do upowszechniania nowych technologii stosowanych w gospodarce wodnej i ciepłowniczej Poprzez koncentrację środków publicznych, zmiany kapitałowe i wykorzystanie finansowego wsparcia ze źródeł pomocowych inwestorzy miejscy uzyskają możliwość: odtworzenia wartości majątku infrastruktury komunalnej, wzrostu wartości nieruchomości, osiągnięcia standardów międzynarodowych w zakresie ochrony środowiska. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 145 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy 4.3. Długoterminowe cele ochrony środowiska dla głównych dziedzin rozwoju miasta. Długoterminowe cele ochrony środowiska dla głównych dziedzin rozwoju miasta Tychy powstały na wskutek stwierdzonych niedociągnięć miejskiego systemu w zakresie ochrony środowiska, czyli: postępującej dekapitalizacji systemu ciepłowniczego miasta, nieuporządkowania gospodarki wodno-ściekowej w dzielnicach podmiejskich, utrzymywania się konfliktów własnościowych w gospodarce wodno-ściekowej, niskiego poziomu integracji kapitałowej w systemie ochrony środowiska, niskiej podatności systemu na mechanizmy regulacji rynkowej, barierze ograniczonych środków publicznych Konsekwencją była niezadowalająca jakość wody pitnej, duży poziom zanieczyszczenia wód powierzchniowych, deficyt terenów mieszkaniowych i przemysłowych wyposażonych w infrastrukturę ochrony środowiska, wzrastające koszty utrzymania systemu infrastruktury miejskiej. Celem, zatem jest osiągnięcie zmiany tego stanu rzeczy poprzez naprawę i rozwój systemu, co w miarę posiadanych możliwości jest realizowane. Osiąganie europejskich standardów ochrony środowiska przyczyniać się będzie do zmiany życia w przestrzeniach osiedleńczych oraz powstrzymywania decyzji migracyjnych spowodowanych względami ekologicznymi. W wymiarze ekonomicznym, dla podtrzymania inwestycyjnej atrakcyjności miasta, należy dążyć do likwidacji negatywnych efektów zewnętrznych funkcjonowania sfery produkcyjnej i sfery osiedleńczej, poprzez ograniczenie zasady „trujący płaci” jako naruszającej obecnie zasadę konkurencyjności przedsiębiorstw) i stosowanie zasady subsydiarności. Tak, więc koncentracja nakładów na przebudowę miejskiego systemu infrastruktury ochrony środowiska z wykorzystaniem środków pomocowych. W wymiarze terytorialnym osiąganie europejskich standardów ochrony środowiska sprzyjać będzie wyrównywaniu jakości życia na całym terytorium miasta oraz wzrostowi rynkowej wartości nieruchomości. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 146 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Długoterminowe cele programu ochrony środowiska dla głównych dziedzin rozwoju miasta: 1. Poprawa stanu technicznego urządzeń wodociągowych, kanalizacyjnych i oczyszczania ścieków. 2. Podniesienie efektywności działania systemu ciepłowniczego miasta. 3. Modernizacja sieci elektroenergetycznych umożliwiających większe wykorzystanie energii elektrycznej w gospodarstwach domowych. 4. Tworzenie mechanizmów rynkowych dla odbiorców przemysłowych i miejskich, dla korzystania z miejskiego systemu ciepłowniczego. 5. Podniesienie standardu obsługi mieszkańców i nowych inwestorów, poprzez opracowanie spójnej informacji o możliwości korzystania z miejskiej infrastruktury, warunków realizacji przyłączy i kosztów korzystania z mediów. 6. Promocja źródeł energii opartych o energię odnawialną. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 147 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy 5. Długoterminowa polityka ochrony środowiska. Podstawowym założeniem programu ochrony środowiska jest stymulowanie dalszego rozwoju gospodarczego miasta, przy równoczesnym zmniejszaniu poziomu zanieczyszczenia środowiska w mieście, tak aby możliwe było osiągnięcie jak najlepszej jakości środowiska. 5.1. Zasady polityki ekologicznej. Zasady polityki ekologicznej miasta to ustanowione kierunki działań na rzecz ochrony środowiska dla podmiotów gospodarczych korzystających ze środowiska, jak i dla jego mieszkańców. Zasada oszczędnego korzystania z zasobów naturalnych. Oszczędne korzystanie z zasobów naturalnych to przede wszystkim oszczędność wody, paliw i energii w źródłach ich wytwarzania, zarówno przez indywidualnych jak i przemysłowych odbiorców. Racjonalne zużycie energii i wody daje największe korzyści w szczędzaniu zasobów naturalnych. Każda eksploatowana w mieście instalacja winna być oceniana pod kątem zużycia wody, ciepła, elektryczności i paliw. Termomodernizacja zasobów mieszkaniowych to jedno z najważniejszych zadań dających możliwość oszczędności w zużyciu paliw przy produkcji ciepła. Zasada likwidacji przyczyn nadmiernego zanieczyszczania środowiska. Identyfikacja źródeł wysokiego zanieczyszczania środowiska i negocjowanie warunków ich zmniejszenia. Możliwość pomocy finansowej ze środków publicznych dla realizacji zadań wpływających na ograniczenie ilości wprowadzanych zanieczyszczeń do środowiska. Zasada spójności polityki ekologicznej miasta z programami sektorowymi ochrony środowiska. Wdrażane lub opracowywane programy poprawy poszczególnych elementów ochrony środowiska muszą być uwzględnione również w niniejszym programie, aby realizowane działania na rzecz ochrony środowiska były spójne z wszystkimi przyjętymi założeniami poprawy poszczególnych elementów ochrony środowiska w mieście. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 148 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Zasada odpowiedzialności. Wszystkie projektowane działania muszą być podporządkowane odpowiednim instytucjom, odpowiedzialnym za ich realizację oraz posiadać wyszczególnione jednostki nadzorujące i kontrolujące ich realizację. Zasada oceny skuteczności realizowanych zadań. Każde projektowane zadanie inwestycyjne z udziałem środków publicznych winno być poddane ocenie, pod katem przynoszącego efektu ekologicznego i konieczności poniesienia nakładów finansowych. Zasada udziału społecznego. Stworzenie warunków do udziału grup społecznych i organizacji poza rządowych w procesie wdrażania programu, daje możliwość jego bieżącej modyfikacji oraz podnosi świadomość ekologiczną mieszkańców miasta co wpływa na rzecz ochrony środowiska. 5.2. Cele długoterminowe ochrony środowiska i ich realizacja. Długoterminowe cele ochrony środowiska mające zagwarantować poprawę środowiska jako całości, w mieście Tychy ustalone zostaną dla następujących elementów środowiska : poprawa stanu czystości zasobów wodnych, poprawa stanu czystości powietrza, możliwości zmniejszenia poziomu hałasu, promieniowanie elektromagnetyczne, gospodarka odpadami, kształtowanie systemów obszarów chronionych. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 149 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy 5.2.1. Poprawa stanu czystości zasobów wodnych. Ochrona wód polega na zapewnieniu jej jak najlepszej jakości, umożliwiającej ochronę równowagi biologicznej. Podstawowym aktem prawnym dotyczącym zasad gospodarowania zasobami wodnymi, korzystania z wód i zarządzania zasobami wodnymi jest ustawa Prawo Wodne z dnia 18 lipca 2001 r. Ustawa w tym kształtowanie, ochronę reguluje zasobów gospodarowanie wodnych, warunki zasobami wodnymi, korzystania z wód oraz zarządzanie zasobami wodnymi. Najważniejsze przepisy wykonawcze do tej ustawy to: § Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 31.01.2003 r. w sprawie dopuszczalnych mas substancji, które mogą być odprowadzane w ściekach przemysłowych, (Dz. U. nr 35 poz. 309 z dnia 28.02.2003r.), § Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia z dnia 29.11.2002 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego, (Dz.U. nr 212 poz. 1799 z dnia 16.12.2002 r.), § Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, (Dz.U. nr 204 poz. 1728 z dnia 9.12.2002 r.). Warunki, jakie mają spełniać ścieki wprowadzane do wód lub do ziemi podaje załącznik nr 3 rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego. Najważniejsze akty Unii Europejskiej regulujące zagadnienia gospodarki wodnej to: Dyrektywa Rady 91/271/EEC z maja 1991 r. w sprawie oczyszczania ścieków komunalnych. Celem tej dyrektywy jest harmonizacja przepisów w sprawie oczyszczania ścieków miejskich na terenie całej Unii Europejskiej oraz ochrona środowiska przed wypływem ścieków komunalnych. W dyrektywie ustalony został harmonogram czasowy dostosowywania sieci kanalizacji miejskich do określonych kryteriów. Państwa członkowskie obowiązane są do: - sporządzenia wykazów możliwych obszarów do których wprowadzane są oczyszczone ścieki, _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 150 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy - monitorowania jakości odprowadzanych ścieków do wód powierzchniowych, - monitorowania wód powierzchniowych do których odprowadzane są oczyszczone ścieki, - publikowania raportów dotyczących oczyszczanych ścieków i stanu czystości wód powierzchniowych raz na dwa lata, - opracowania krajowych programów wdrażania dyrektyw. Dyrektywa Rady 80/68/EEC z 17 grudnia 1980 roku w sprawie ochrony wód podziemnych przed zanieczyszczeniami spowodowanymi przez niektóre substancje szkodliwe. Celem tej dyrektywy jest zapobieganie wpuszczaniu grupy substancji niebezpiecznych i toksycznych do wód gruntowych i monitoringu wód gruntowych. Dyrektywa podaje wykaz substancji całkowicie zabronionych do wprowadzania do wód gruntowych i wykaz substancji, których wprowadzanie musi być ograniczone. Wprowadzanie powyższych substancji do wód gruntowych wymaga uzyskania zezwoleń, po przeprowadzeniu postępowań wyjaśniających w zakresie: - zbadania środowiska do którego są odprowadzane substancje, - możliwości odprowadzania substancji. Pozwolenie wydawane jest na określany czas i wymaga monitorowania przez kompetentne organy. W dyrektywie określone zostały warunki sztucznego uzupełniania wód gruntowych. Państwa członkowskie opracowują co trzy lata sprawozdania z wdrażania dyrektywy. Dyrektywa Rady 78/659/EEC z 18 lipca 1978 r. w sprawie jakości wody wymagającej ochrony lub poprawy celem podtrzymania życia. Celem tej dyrektywy jest ochrona wód powierzchniowych i stojących, dla utrzymania życia ryb. Dyrektywa ta określa minimalne kryteria jakościowe jakie muszą spełniać wody powierzchniowe pod względem parametrów fizyko-chemicznych i mikrobiologicznych. Dyrektywa Rady 76/464/EEC z maja 1976 r. w sprawie zanieczyszczeń spowodowanych przez substancje niebezpieczne wprowadzane do środowiska wodnego. Celem tej dyrektywy jest ujednolicenie sposobu monitorowania jakości wód powierzchniowych i gruntowych, _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 151 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Dyrektywa Rady 91/676/EEC z grudnia 1991 r. w sprawie ochrony wód przed zanieczyszczeniami azotanami pochodzącymi z rolnictwa. - Celem tej dyrektywy jest zmniejszenie lub wyeliminowanie zanieczyszczeń wód gruntowych azotanami powstałymi w wyniku działalności rolniczej. Państwa członkowskie muszą zidentyfikować zanieczyszczone lub potencjalnie zanieczyszczone wody powierzchniowe i gruntowe, zgodnie z procedurą oraz kryteriami określonymi w dyrektywie i opracować programy działań w strefie określonej jako wrażliwa. Wszystkie zalecenia występujące w dyrektywach zostały już wdrożone w przepisach Prawo Wodne. Wody powierzchniowe w Tychach są zanieczyszczone, a większość badanych substancji jest przekroczona. Wody te nie nadają się do wykorzystania ich do zaopatrzenia w wodę i nie spełniają funkcji rekreacyjnych. Celem długotrwałym ochrony wód powierzchniowych jest przywrócenie zasobom wodnym jakości pozwalającej na ich wykorzystanie do celów rekreacyjnych, nawodnień i poprawy warunków estetycznych krajobrazu. Wymaga to skoordynowanego działania w całym dorzeczu rzeki Gostynki. Dotychczasowe długofalowe działania w zakresie poprawy stanu czystości wód powierzchniowych skierowane były na poprawę działania istniejących oczyszczalni ścieków. Jest to działanie słuszne, ale pod warunkiem sprawnego i dobrze funkcjonującego systemu zbierania ścieków na terenie miasta. W sytuacji występowania nieprawidłowości w systemie zbierania ścieków, a zwłaszcza jego złym stanie technicznym lub wprowadzeniu samowolnych zmian przeznaczenia kanalizacji deszczowej i sanitarnej, przeprowadzenie modernizacji samej tylko oczyszczalni ścieków nie przynosi zadawalających efektów w poprawie stanu otaczających wód powierzchniowych. Najczęściej bezpośrednią przyczyną nie osiągnięcia zakładanych efektów oczyszczania ścieków są wadliwie funkcjonujące systemy kanalizacji. Nie dotyczy to tylko miasta Tychy. Generalnie budowy, czy modernizacje oczyszczalni nie są spójnie realizowane z rozbudową i modernizacją sieci kanalizacyjnych. Brak rozwiązań systemowych po uruchomieniu oczyszczalni widoczny jest brakiem zadawalającej ilości ścieków i uzyskiwanych efektów. Według Studium wykonalności gospodarki wodno ściekowej miasta Tychy opracowanym przez Citec S.A. rozważano różne warianty naprawy rozbudowy gospodarki wodno ściekowej, polegających na budowie dodatkowych oczyszczalni ścieków, skierowania większej ilości ścieków z miasta do oczyszczalni Czułów. Analiza ekonomiczna zdecydowała o wyborze najtańszego wariantu II, który zakłada, że większość ścieków powstających w mieście skierowanych zostanie do oczyszczania w oczyszczalni ścieków Urbanowice. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 152 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Istniejąca kanalizacja rozbudowana zostanie o tereny dzielnic: Wilkowyje, Mąkołowiec, Czułów, Zwierzyniec, Wartogłowie, Wygorzele, Jaroszowice, Zawiść, oraz Cielmice. Zwiększy się ilość doprowadzanych ścieków o 2540 m³/dobę. Projektowany układ tworzy kilka mniejszych zlewni, z których ścieki kierowane będą do różnych punktów kolektora Północnego. Łączna długość projektowanej kanalizacji wynosi 93,5 km o średnicy ф 250 do ф400 oraz retencyjny zbiornik rurowy o średnicy ф1000 i długości 63 m zlokalizowany przed pompownią ścieków w Czułowie. W systemie przewidziano 22 pompownie sieciowe oraz 11,4 km rurociągów tłocznych. W oczyszczalni ścieków Czułów oczyszczane będą dalej ścieki przemysłowe oraz ścieki bytowo gospodarcze z osiedla mieszkaniowego Osada około 30 m³/dobę ścieków. Długość projektowanej kanalizacji wynosi 324 m Kompleksowego średnicy ф250. Dla takiego rozwiązania działania długoterminowe przewidziane do realizacji to: wykonaniu pełnej inwentaryzacji stanu technicznego funkcjonujących w mieście sieci kanalizacyjnych, bezwzględnym rozdzielenie systemów kanalizacji deszczowej i sanitarnej, przeprowadzeniu modernizacji zniszczonych i wadliwych odcinków kanalizacji sanitarnej, przeprowadzeniu modernizacji istniejących sieci kanalizacji deszczowych wraz z likwidacją możliwości podłączeń kanalizacji sanitarnej, rozbudowaniu sieci kanalizacji sanitarnej i deszczowej na terenach obecnie nie posiadających takich sieci, budowaniu nowych przepompowni ścieków umożliwiających równomierny dopływ ścieków do oczyszczalni, regulacji istniejących rowów odwadniających, uporządkowaniu systemu kanalizacji miasta i jego rozbudowie w dzielnicach północnych i południowych, poprawie skuteczności oczyszczania ścieków w oczyszczalni ścieków w Urbanowicach i Czułowie, aby docelowo spełniały one wymagania przepisów Unii Europejskiej. Ujęcie tych zadań w bieżących i długofalowych programach działania daje gwarancje, że już wdrożone, i dalej realizowane programy poprawy skuteczności działania oczyszczalni ścieków w Urbanowicach, będą w stanie oczyścić większość powstających ścieków, i spowodować poprawę stanu czystości wód powierzchniowych w dorzeczu rzeki Gostynki. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 153 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Długofalowe działania władz miasta w zakresie zapewnienia zaopatrzenia w wodę związane są z zapewnieniem właściwej dystrybucji wody pozyskiwanej z Górnośląskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów w Katowicach, czyli: modernizacja istniejących sieci wodociągowych wykonanych z przestarzałych technicznie materiałów, rozbudowa sieci wodociągowych i tworzenie sieci pierścieniowych, wyposażenie sieci w system monitorowania przepływu, wdrożenie technik stabilizacji ciśnienia wody w kanałach reduktorów, zapewnienie wymaganego ciśnienia wody, zgodnie z przepisami Polskiej Normy, zapewnienie odpowiedniej jakości wody, pod względem bakteriologicznym, fizykochemicznym i organoleptycznym. 5.2.2. Poprawa stanu zanieczyszczenia powietrza. Ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jakości przez utrzymanie poziomów substancji w powietrzu na poziomie niższym od dopuszczalnych. Podstawowym aktem prawnym regulującym zagadnienia ochrony powietrza jest ustawa Prawo Ochrony Środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. Ustawa ta wytycza kierunki, w celu zapewnienia jego jak najlepszej jakości. Najważniejsze przepisy wykonawcze z zakresu ochrony powietrza to: § Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. nr 1, poz.12), § Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 87, poz. 798), § Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji (Dz. U. nr 87, poz. 796), § Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 sierpnia 2003 r. w sprawie standardów emisyjnych z instalacji (Dz. U. nr 163, poz. 1584), § Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 czerwca 2003 r. w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów emisji (Dz. U. nr 110, poz. 1057). _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 154 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Powyższe przepisy powstały w wyniku przeniesienia dyrektyw Unii Europejskiej w zakresie ochrony powietrza. Poprawa stanu zanieczyszczenia powietrza to cel strategiczny rozwoju województwa śląskiego, który realizowany ma być poprzez: Zmniejszenie emisji z niskich źródeł emisji, Rozbudowę i modernizację systemu ciepłowniczego, Promocję wykorzystania alternatywnych źródeł energii cieplnej. Poziom zanieczyszczenia powietrza w mieście Tychy należy do wyjątkowo dobrych, jak na warunki województwa śląskiego. Większość substancji nie przekracza dopuszczalnych poziomów zanieczyszczenia powietrza, z wyjątkiem stężeń zanieczyszczeń pyłowych i substancji powstających w procesach niepełnego spalania węgla. Dlatego działania długofalowe winny być kontynuowane w kierunku: konsekwentnej realizacji programu ograniczenia emisji z niskich źródeł, rozbudowę i modernizację istniejącego systemu ciepłowniczego , ograniczenie wielkości emisji zanieczyszczeń pyłowych ze źródeł przemysłowych, wprowadzenie nowatorskich rozwiązań alternatywnych źródeł energii. Przyczyn wysokiego poziomu zanieczyszczenia powietrza drobnymi frakcjami pyłu zawieszonego w województwie śląskim jest bardzo wiele, ale do największych zaliczyć należy liberalne w ostatnich latach przepisy określające dopuszczalne wielkości emisji zanieczyszczeń pyłu nietoksycznego. Dopiero obecne zaostrzenie dopuszczalnych standardów emisji zanieczyszczeń pyłowych powinno być uwidocznione w systematycznym spadku poziomu stężeń zanieczyszczeń pyłowych. Działania długofalowe dla poprawy stanu zanieczyszczenia powietrza w mieście Tychy, to; długofalowa realizacja programu ograniczenia emisji z niskich źródeł, rozbudowa i modernizacja istniejącego sytemu ciepłowniczego, hermetyzacja procesów przemysłowych, ograniczenia emisji zanieczyszczeń ze źródeł przemysłowych, eliminacja niezorganizowanej emisji zanieczyszczeń do powietrza, wnikliwa ocena nowo budowanych obiektów przemysłowych, pod kątem doposażenia w urządzenia ochrony powietrza. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 155 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy 5.2.3. Zmniejszenie uciążliwości w zakresie hałasu. Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, poprzez utrzymanie poziomu hałasu, co najmniej na poziomie dopuszczalnym. Na terenie miasta Tychy mamy do czynienia z obszarami na których hałas przenikający do środowiska kształtuje klimat akustyczny terenu, z drugiej zaś strony występują miejsca, które nie są narażone na jakąkolwiek formę oddziaływania akustycznego, związanego z działalnością człowieka. Niskie poziomu hałasu na części terenów wynikają z dobrze prowadzonej polityki przestrzennej miasta i oddzielenia terenów przemysłowych od miejskich. Ochrona środowiska przed hałasem i wibracjami realizowana jest w oparciu o ustawę Prawo Ochrony Środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U.2001, nr 62, poz.627,z późn. zm.) Przepisy wykonawcze to: § Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z 13 maja 1998 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U. 1998, nr 66, poz. 436), § Rozporządzenie Ministra Środowiska z 09.01.2002 r. w sprawie wartości progowych poziomu hałasu (Dz. U. 2002, nr 8, poz. 81), § Rozporządzenie Ministra Środowiska z 14.10.2002 r. w sprawie szczegółowych wymagań jakim powinien odpowiadać Program Ochrony Środowiska (Dz. U. 2002, nr 179, poz. 1498), § Rozporządzenie Ministra Środowiska z 17.01.2003 r. w sprawie rodzajów pomiarów prowadzonych w związku z eksploatacja dróg, linii kolejowych, linii tramwajowych, lotnisk oraz portów, które powinny być przekazywane właściwym organom ochrony środowiska oraz terminów i sposobów ich prezentacji (Dz. U. 2003, nr 18, poz. 164). § Rozporządzenie Ministra Środowiska z 23.01.2003 r. w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów poziomów w środowisku substancji lub energii przez zarządzającego drogą, linią kolejową, linią tramwajową, lotniskiem, portem (Dz. U. 2003, nr 35, poz. 308), _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 156 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy § Rozporządzenie Ministra Środowiska z 27.02.2003 r w sprawie rodzajów wyników pomiarów prowadzonych w związku z eksploatacje instalacji lub urządzenia, przekazywanym właściwym organom ochrony środowiska oraz terminu i sposobu ich prezentacji (Dz. U. 2003, nr 59, poz. 529), § Rozporządzenie Ministra Środowiska z 13.06.2003 r. w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów wielkości emisji (Dz. U. 2003, nr 110, poz. 1057), § Obwieszczenie Ministra Środowiska z 28.10.2002 r. w sprawie jednostkowych stawek kar za przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu na rok 2003-11-14 (M.P. nr 54, poz. 743), § Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z 02.03.1999 r. w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie (Dz. U. 1999, nr 43, poz. 430), § Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z 20.05.2000 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie określania odległości i warunków dopuszczających usytuowanie drzew lub krzewów, elementów ochrony akustycznej, wykonywania robót ziemnych, budynków lub budowli w sąsiedztwie linii kolejowych oraz sposobu urządzania i utrzymywania zasłon odśnieżnych i pasów przeciw pożarowych (Dz. U. 2000, nr 52, poz. 627), § Rozporządzenie Rady Ministrów z 26.03.2002 r. w sprawie wymagań zasadniczych dla urządzeń używanych na zewnątrz pomieszczeń w zakresie emisji hałasu do środowiska (Dz. U. 2002, nr 60, poz. 546), § Rozporządzenie Rady Ministrów z 20.12.2002 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wymagań zasadniczych dla urządzeń używanych na zewnątrz pomieszczeń, w zakresie emisji hałasu do środowiska (Dz. U. 2002 nr 231, poz. 1942), § Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Socjalnej z 16.06.2003 r. w sprawie szczególnych dla zmechanizowanego sprzętu gospodarstwa domowego poziomów hałasu emitowanego przez ten sprzęt (Dz. U. 2003, nr 132, poz. 1228). Powyższe akty prawne zawierają przepisy określające zobowiązania użytkowników środowiska oraz administracji na rzecz ochrony środowiska przed hałasem oraz właściwego kształtowania klimatu akustycznego środowiska. Polski system ochrony przed hałasem bazuje na systemie standardów imisyjnych (dopuszczalne poziomu hałasu w środowisku). Polityka Unii Europejskiej i jej Dyrektywy (w tym zakresie) polegają na tworzeniu aktów prawnych, ustanawiających wymagania akustyczne dla maszyn i urządzeń. Są to działania oparte na standardach emisyjnych. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 157 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy W zakresie ochrony środowiska przed hałasem, zarówno standardy emisyjne (obowiązujące w UE, do których Polska musi się dostosować), jak i imisyjne (które UE ma zamiar wprowadzić), mają służyć poprawie klimatu akustycznego. Obecnie w państwach UE obowiązują następujące akty prawne, związane z ochroną przed hałasem: 1. Dyrektywa Rady z przez zmechanizowany 01.12.1986 sprzęt r. w gospodarstwa sprawie hałasu domowego (nr emitowanego aktu prawnego 86/594/EWG; miejsce opublikowania OJ 334, 06.12.1986), 2. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z 08.05.2000 r. w sprawie zbliżenia przepisów prawnych państw członkowskich, dotyczących hałasu emitowanego przez urządzenia stosowane na zewnątrz pomieszczeń (nr aktu prawnego 2000/14/WE; miejsce opublikowania OJ L 162, 03.07.2000), 3. Wspólne stanowisko Rady z lipca 2001 r. w sprawie przyjęcia Dyrektywy COM(2000)468 final, dotyczącej oceny i zarządzania hałasem środowiskowym. Długoterminowe działania niezbędne do realizacji, aby nie dopuścić do długofalowego pogorszenia klimatu akustycznego w mieście Tychy: Przebudowa dróg krajowych i wojewódzkich przebiegających przez miasto, Modernizacja wewnątrzmiejskiego układu drogowego, Opracowanie bazy danych o obiektach przemysłowych będących źródłami hałasu, Przeprowadzenie oceny stanu akustycznego środowiska w mieście i obserwacja zmian, na podstawie opracowanej mapy akustycznej, Tworzenie stref buforowych pomiędzy nowo powstałymi obiektami, a terenami zabudowy mieszkaniowej. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 158 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy 5.2.4. Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym. Ochrona przed niekorzystnym działaniem pól elektromagnetycznych polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska naturalnego poprzez: - utrzymanie poziomów elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego poniżej dopuszczalnego lub co najwyżej na poziomie dopuszczalnym, - zmniejszenie poziomu elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego, co najmniej do dopuszczalnego, wówczas gdy nie jest ono dotrzymane. Ochrona przed promieniowaniem niejonizującym będzie polegała głównie na przestrzeganiu przepisów określonych w rozporządzeniu Ministra Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 11 sierpnia 1998 roku. Szczególną uwagę należy skupić na przestrzeganiu dopuszczalnych wartości promieniowania na obszarach zabudowy mieszkaniowej oraz na obszarach, na których znajdują się szpitale, przedszkola, żłobki, internaty oraz szkoły, pochodzącego od linii i stacji elektroenergetycznych o napięciu znamionowym 110 kV lub wyższym, dla których wartość graniczna natężenia pola elektrycznego została ustalona w wysokości 1kV/m, a pola magnetycznego w wysokości 80A/m. Aby możliwe było przestrzeganie powyższych przepisów, konieczne jest wdrożenie systemu monitoringu środowiska pod względem oddziaływania pól elektromagnetycznych. Okresowe badania kontrolne poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku na obszarze Miasta, będą prowadzone przez administrację rządową, która przewiduje kontrolowanie poziomu promieniowania, szczególnie na obszarach zabudowy mieszkalnej oraz na obszarach, na których znajdują się szpitale, przedszkola, żłobki, internaty oraz szkoły, dla których wartość graniczna natężenia pola elektrycznego została ustalona w wysokości 1kV/m, a pola magnetycznego 80A/m. Pozwoli to na uniknięcie w przyszłości lokalizacji obiektów podlegających ochronie w miejscach, w których występują przekroczenia dopuszczalnych poziomów promieniowania. Unia Europejska nie sformułowała jeszcze odpowiednich dyrektyw dotyczących ochrony przed elektromagnetycznym promieniowaniem niejonizującym. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 159 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy W poniżej tabeli przedstawiono porównanie obowiązujących w Polsce dopuszczalnych natężeń pola elektrycznego z wartościami granicznymi obowiązującymi w innych krajach Europy. Analizując poniższe dane, można stwierdzić, że polskie przepisy dotyczące ochrony przed oddziaływaniem pola elektrycznego należą do najbardziej rygorystycznych w Europie. Tabela 5.1. Porównanie wartości dopuszczalnych natężenia pola elektrycznego w Polsce i niektórych krajach Europy. Kraj lub organizacja międzynarodowa Wartość dopuszczalna natężenia pola Komentarz elektrycznego E [kV/m] 5,0 Przebywanie w polu bez ograniczeń czasowych 10,0 Przebywanie w polu krótkotrwałe 5,0 Przebywanie w polu bez ograniczeń czasowych 10,0 Przebywanie w polu krótkotrwałe 5,0 Przebywanie w polu bez ograniczeń czasowych 10,0 Przebywanie w polu do 2 godzin dziennie Austria Belgia Niemcy obszary zabudowy mieszkaniowej oraz obszary, Polska Wielka Brytania 1,0 na których znajdują się szpitale, przedszkola, żłobki, internaty oraz szkoły 10,0 W pozostałych miejscach dostępnych dla ludności 12,3 Przebywanie w polu bez ograniczeń czasowych 5,0 Przebywanie w polu bez ograniczeń czasowych 10,0 Przebywanie w polu krótkotrwałe 5,0 Przebywanie w polu bez ograniczeń czasowych Włochy Propozycja dla krajów Unii Europejskiej _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 160 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Ochrona środowiska przed elektromagnetycznym promieniowaniem niejonizującym w Polsce realizowana jest w oparciu o ustawę z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. nr 62, poz. 627 z późn. zm). oraz rozporządzenia wykonawcze takie jak: § Rozporządzenie Ministra z dnia 11 sierpnia 1998 Środowiska, r. w Zasobów sprawie Naturalnych szczegółowych i zasad Leśnictwa ochrony przed promieniowaniem szkodliwym dla ludzi i środowiska, dopuszczalnych poziomów promieniowania, jakie mogą występować w środowisku oraz wymagań obowiązujących przy wykonywaniu pomiarów kontrolnych promieniowania (Dz. U. nr 107, poz. 676 z 20 sierpnia 1998r.) - obowiązujące do 30 czerwca 2003 roku. § Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. nr 75, poz .690). Jednym z wymogów realizujących program ochrony środowiska na terenie Miasta Tychy jest ochrona środowiska i ludności przed negatywnym oddziaływaniem elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego. Powinna ona być prowadzona zgodnie z założeniami polityki ekologicznej państwa, w zakresie ochrony przed oddziaływaniem pól elektromagnetycznych. Głównym celem długoterminowym jaki przyjęto dla Miasta Tychy to kontrola i ograniczenie emisji niejonizującego promieniowania elektromagnetycznego do środowiska poprzez: - stworzenie systemu monitoringu środowiska Miasta Tychy ze względu na szkodliwe oddziaływanie pól elektromagnetycznych, - ograniczenie emisji promieniowania niejonizującego do środowiska do niezbędnego minimum. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 161 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy 5.2.5. Ochrona powierzchni i gospodarka odpadami. Ochrona powierzchni ziemi polega na zapewnieniu jak najlepszej jej jakości poprzez: racjonalne gospodarowanie, zachowanie wartości przyrodniczych, zachowanie możliwości produkcyjnego wykorzystania terenów już przeznaczonych na działalność przemysłową, ograniczenie zmian naturalnego ukształtowania, utrzymanie jakości gleb i ziemi na poziomie wymaganych standardów. Przepisy regulujące zagadnienia ochrony powierzchni ziemi to ustawa Prawo ochrony Środowiska z 27.04.2001 r. oraz rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi. Miasto Tychy posiada czyste i mało zanieczyszczone tereny, dlatego w swojej długofalowej polityce ochrony środowiska nie może dopuścić do spowodowania ich degradacji i występowania zanieczyszczenia gleby i ziemi. Największy wpływ na degradację gleb ma przeznaczenie terenu pod miejsca składowania, gromadzenia odpadów oraz miejsca gromadzenia substancji niebezpiecznych. Wszystkie miejsca przeznaczone do gromadzenia odpadów lub substancji niebezpiecznych muszą posiadać szczelną izolację zabezpieczającą podłoże przed możliwością migracji zanieczyszczeń i odcieków. Przeznaczenie terenu pod miejsce składowania odpadów wyklucza teren z możliwości wykorzystania gospodarczego na wiele lat. Długofalowa polityka ochrony powierzchni ziemi jest bezpośrednio związana z gospodarką odpadami w mieście. Postępowanie z odpadami reguluje: ustawa o odpadach z 27.04.2001 r. (Dz.U. nr 62 poz. 628), ustawa o opakowaniach i odpadach opakowaniowych z dnia 11 maja 2001 r. (Dz.U. nr 63, poz. 638), ustawa o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz opłacie produktowej i depozytowej z dnia 11 maja 2001 r. (Dz.U. nr 63, poz. 639), ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach z 13 września 1996 r. (Dz.U. nr 132, poz. 622) oraz cały szereg przepisów wykonawczych, rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U. nr 112, poz. 1206), _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 162 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 grudnia 2001 r. w sprawie niezbędnego zakresu informacji objętych obowiązkiem zbierania i przetwarzania oraz sposobu prowadzenia centralnej i wojewódzkiej bazy danych dotyczącej wytwarzania i gospodarowania odpadami (Dz.U. nr 152 poz. 1740), rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów (Dz.U. nr 61, poz. 549), rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 maja 2002 r. w sprawie listy rodzajów odpadów, które posiadacz odpadów może przekazywać osobom fizycznym lub jednostkom organizacyjnym, niebędącym przedsiębiorcami, do wykorzystania na ich własne potrzeby (Dz.U. nr 74, poz. 686), rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie rodzajów odpadów, które mogą być składowane w sposób nieselektywny (Dz.U. nr 191, poz. 1595), rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 sierpnia 2002 r. w sprawie komunalnych osadów ściekowych (Dz.U. nr 134, poz. 1140), rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie rodzajów odpadów medycznych i weterynaryjnych, których poddawanie odzyskowi jest zakazane (Dz.U. z 2003 r., nr 8, poz. 103), rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie dopuszczalnych sposobów i warunków unieszkodliwiania odpadów medycznych i weterynaryjnych (Dz.U. z 2003 r., nr 8, poz.104), rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 29 stycznia 2002 r. w sprawie rodzaju odpadów innych niż niebezpieczne oraz rodzaju instalacji i urządzeń w których dopuszcza się ich termiczne przekształcanie (Dz.U. nr 18, poz. 176), rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 marca 2002 r. w sprawie wymagań dotyczących prowadzenia procesu termicznego przekształcania odpadów Dz.U. nr 37, poz. 339). _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 163 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Zadaniem podstawowym jest ograniczenie ilości składowanych odpadów poprzez wzrost ich wykorzystanie i przeznaczenie do składowania tylko tych odpadów dla których nie ma możliwości technicznych wtórnego wykorzystania. Największa grupa odpadów wytwarzanych w mieście to odpady komunalne, dla których długofalowa polityka opiera się na: uporządkowaniu systemu zbierania i transportu odpadów oraz prowadzeniu systemu selektywnej zbiórki pewnych grup odpadów, rozbudowie infrastruktury dla prawidłowej gospodarki odpadami komunalnymi, umożliwiającej: segregację odpadów, bezpieczne dla środowiska unieszkodliwianie odpadów nie nadających się do zagospodarowania, wdrożeniu nowych metod i rozwiązań unieszkodliwiania różnych grup odpadów, prowadzeniu ciągłej edukacji ekologicznej mieszkańców Tych w zakresie możliwości zmniejszenia ilości wytwarzanych odpadów, jak i selektywnej zbiórki odpadów, optymalnym gospodarowaniu przestrzenią przeznaczoną pod składowiska odpadów. Długofalowa polityka w stosunku do podmiotów gospodarczych wytwarzających odpady przemysłowe skierowana powinna być na tworzenie informacji i świadomości o możliwościach wykorzystania różnych grup odpadów, aby ograniczyć do niezbędnego minimum ilości odpadów kierowanych na składowisko odpadów przemysłowych. Obowiązkiem podmiotów gospodarczych wytwarzających odpady jest: selektywna zbiórka odpadów w miejscu ich wytwarzania, wyznaczenie i przystosowanie, zgodnie z obowiązującym systemem prawnym ochrony środowiska, miejsc czasowego gromadzenia odpadów, prowadzenie ewidencji odpadów, zapewnienie odbiorców odpadów posiadających zgodę na odbiór danego typu odpadu. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 164 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy 5.2.5. Ochrona przyrody. Ochrona przyrody, w tym zwierząt i roślin polega przede wszystkim na zachowaniu cennych ekosystemów, różnorodności biologicznej i utrzymania równowagi przyrodniczej. Na obrzeżach miasta Tychy znajduje się wiele cennych przyrodniczo ekosystemów, przeznaczonych do docelowej ochrony. Regulacje prawne ujęte są w: - Ustawie o ochronie przyrody, z dnia 16 października 1991 r. (Dz.U. nr 99, poz. 1079); - Ustawie o lasach, z dnia 28 września 1991 r. (Dz.U. nr 56 poz. 675); - Ustawie Prawo Łowieckie z 13 października 1995 r. (Dz.U. nr 42 poz. 372). Podstawowym celem programu jest stworzenie warunków dla właściwego funkcjonowania środowiska przyrodniczego i ochrony naturalnych procesów przyrodniczych, opartych na rodzimych gatunkach flory i fauny oraz zmniejszenie negatywnego oddziaływania infrastruktury miejskiej i przemysłowej na biocenozy w dolinach rzek. Obszary cenne przyrodniczo, znajdujące się w południowej części miasta Tychy, wykorzystywane są do celów rekreacyjnych i edukacyjnych. Aby nie dopuścić do ich degradacji przyrodniczej tworzone są warunki do zapewnienia na tym terenie możliwości wypoczynku i rekreacji mieszkańcom, przy jednoczesnym zapewnieniu warunków dla właściwej ochrony walorów przyrodniczych i krajobrazowych, przez utworzenie obszarów chronionych w formie użytków ekologicznych. Dla odciążenia tej części terenów tworzone będą nowe obszary rekreacyjno wypoczynkowe, przylegające do atrakcyjnych obszarów leśnych. W długofalowej polityce miasta uwzględniona zostanie: ◘ Ochrona i denaturalizacja ekosystemów wzdłuż dolin rzecznych i Jeziora Paprocańskiego, ◘ Przebudowa drzewostanu leśnego w kierunku dostosowania do składu gatunkowego, w zgodności z siedliskiem, ◘ Zwiększenie ilości terenów przeznaczonych do zagospodarowania w kierunku leśno-parkowym, ◘ Budowa zintegrowanego obszaru rekreacyjno-turystycznego Paprocany – _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 165 Goczałkowice. SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy 5.3. Prognoza stanu środowiska w mieście 2015 r. Kształtowanie polityki ochrony środowiska opartej o nowy system prawa ochrony środowiska i wytyczone długofalowe działania Programu ochrony środowiska mają dużą szansę realizacji celu poprawy warunków życia mieszkańców i podniesienia atrakcyjności terenów miasta. Dobry układ zagospodarowania przestrzennego miasta, oddzielający tereny przemysłowe od części miejskiej, spowodował że już w chwili obecnej wpływ istniejącego przemysłu na środowisko jest mało odczuwalny dla mieszkańców, a docelowo należy się spodziewać, że zostanie on zminimalizowany. Nowe obiekty przemysłowe będą musiały spełnić rygorystyczne wymagania a ilości zanieczyszczeń wprowadzanych do środowiska będą już niewielkie. Wprowadzane technologie podlegać będą ocenie pod kątem spełnienia wymagań najlepszej techniki BAT. Nowoczesny przemysł wymaga dobrej, nowoczesnej i sprawnej infrastruktury miejskiej. Zgodnie z obowiązującym systemem prawnym każdy podmiot korzystający ze środowiska przekazując realizację swoich obowiązków drugiemu podmiotowi ma obowiązek sprawdzenia rzetelności realizowanych zadań i gwarancji dotrzymania obowiązujących standardów emisji zanieczyszczeń. Program zakłada, że gospodarka wodno-ściekowa miasta zostanie uporządkowana a oczyszczalnia ścieków zmodernizowana. To kompleksowe podejście do gospodarki wodno ściekowej daje szansę przywrócenia życia biologicznego w przepływających przez Tychy rzekach i przyczyni się do wykorzystania walorów płynących wód powierzchniowych dla uczynienia okalających je terenów atrakcyjnymi rekreacyjnie i krajobrazowo. Możliwe stanie się dotrzymanie obowiązujących poziomów zanieczyszczeń w wodach powierzchniowych. Projektowane rozwiązania gospodarowania odpadami stwarzają dużą szansę zmniejszenia ilości odpadów lokowanych na składowisku odpadów. Wprowadzany system prawny w gospodarce odpadami już uruchomił mechanizmy zbierania i wykorzystywania odpadów do celów gospodarczych. Nastąpi dalsza zmiana struktury powstających odpadów. Więcej będzie odpadów zawierających substancje niebezpieczne, które będą możliwe do odzyskania tylko dzięki pracy dobrych stacji segregacji odpadów. Miasto Tychy posiada dobrze rozbudowany system ciepłowniczy, który wymaga jedynie podniesienia efektywności działania, a nie budowy od podstaw. Poziom zanieczyszczenia nie powinien przekraczać dopuszczalnych wartości. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 166 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Opracowywany i wdrażany w mieście Tychy program redukcji emisji z niskich źródeł posiada coraz więcej zwolenników i wysoki odbiór społeczny, co umożliwia zastosowanie w mieście wielu nowoczesnych rozwiązań wytwarzania ciepła. Realizacja programu niskiej emisji daje możliwości poprawy zanieczyszczenia powietrza na obrzeżu miasta i zapewnienia jednakowego poziomu zanieczyszczeń, niższych od poziomów dopuszczalnych na całym terenie. Nie prognozuje się obniżenia poziomu hałasu na obszarach bezpośrednio graniczących z ciągami komunikacyjnymi. Sukcesem będzie utrzymanie poziomu hałasu na dotychczasowym poziomie. W południowej części miasta utworzone zostaną nowe obszary chronione. Miasto posiadać będzie nowe obszary rekreacyjno-wypoczynkowe, zlokalizowane wzdłuż oczyszczonych cieków wodnych łączących się z obszarami leśno-parkowymi. Największy wpływ na poziom zanieczyszczenia środowiska w mieście w roku 2015, będzie miał transport i komunikacja. Prognozowany wzrost ilości samochodów osobowych i wykorzystanie do transportu towarów ciężkiego taboru samochodowego może być przyszłościowym problemem ekologicznym miasta Tychy. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 167 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy 6. Cele krótkoterminowe od 2004 r. do 2007 r. Cele krótkoterminowe przewidywane do realizacji wynikają z realizacji zadań długofalowych. Są one zgodnymi z przyjętymi i realizowanymi programami cząstkowymi. Są to zadania najlepiej przygotowane do realizacji, dla których dokumentacje są już wykonane lub są w trakcie opracowywania. 6.1. Kryteria wybory priorytetów ekologicznych. Przy ustalaniu zadań długofalowych, niezbędnych do realizacji, kierowano się potrzebą poprawy stanu zanieczyszczenia środowiska oraz poprawą warunków życia mieszkańców. Realizacja zadań krótkoterminowych, projektowanych do ujęcia do realizacji w latach 2003 2007, uzależniona jest od realizacji następujących przesłanek: likwidacji bezpośrednich zagrożeń dla środowiska, harmonogramów realizacji zadań i konieczności wykonania zadań przygotowujących zakres inwestycji pod dalsze zadania, przygotowania dokumentacji na realizację zadania, potrzeb realizacji zadań dla dobra ogólnego miasta, wielkości uzyskanego efektu ekologicznego. Trudno jest ustalić hierarchię ważności zadań i ujęcia dziedziny ochrony środowiska jako priorytetu. Każda dziedzina ochrony środowiska jest ważna i może być określonym priorytetem dla danej grupy mieszkańców. Realnie największe potrzeby występują w uregulowaniu gospodarki wodno-ściekowej, gdzie niezbędna jest kompleksowa przebudowa systemu wraz z dokończeniem modernizacji oczyszczalni ścieków. Najwyższe przekroczenia dopuszczalnych standardów zanieczyszczeń występują w wodach powierzchniowych. Modernizacja oczyszczalni ścieków nie przyniesie zadawalających efektów, jeżeli nie zostanie uporządkowana gospodarka ściekami w mieście. Dlatego można ustalić priorytet dla realizacji zadań z zakresu poprawy gospodarki wodnościekowej i oczyszczania ścieków. Wszystkie pozostałe zadania są równie ważne, ale nie wymagają tak dużego zaangażowania finansowego i organizacyjnego. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 168 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy 6.2. Ochrona zasobów wodnych. Działania na rzecz ochrony zasobów wodnych obejmują działania: Nie inwestycyjne, takie jak: - Zarządzanie zasobami, - Działania organizacyjne, - Działania planistyczne, - Działania badawcze. Inwestycyjne, takie jak: - Budowa kanalizacji, - Budowa i modernizacja oczyszczalni ścieków, - Modernizacja cieków wodnych. Cele krótkoterminowe wynikają z założonych celów długoterminowych. Długoterminowa polityka ochrony środowiska dla miasta Tychy, przedstawiona w poprzednim 5 rozdziale, jest bazą dla sformułowania celów krótkoterminowych do 2007 roku. Działania określone na wstępie realizowane są częstokroć łącznie, w zależności od powagi problemu lub zadania, którego realizację podjęły władze samorządowe miasta. Ponadto podejmowane zagadnienia w dziedzinie ochrony wody mają charakter ponad lokalny – regionalny. 6.2.1. Ochrona wód powierzchniowych. Podstawowym celem długoterminowym odnoszącym się do wód powierzchniowych jest poprawa ich jakości, przynajmniej do najniższej rejestrowanej klasy czystości. W programach regionalnych krótkoterminowym zadaniem jest „rewitalizacja dorzecza rzeki Gostynki na rzecz terenów rekreacyjno edukacyjnych. Związane z tym zadaniem jest również kolejne zadanie pod nazwą „budowa zintegrowanego obszaru rekreacyjno turystycznego Paprocany – Goczałkowice”, realizowane w ramach zadań ochrony przyrody. Zadania krótkoterminowe projektowane do realizacji w najbliższych latach muszą być spójne z programami regionalnymi. Poprawa jakości wód rzeki Gostynki wymaga przede wszystkim uporządkowania i modernizacji systemów kanalizacji, budowę nowych odcinków sieci kanalizacji w miejsce nieprawidłowo eksploatowanych odcinków ogólnospławnych lub deszczowych. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 169 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Modernizacja i rozbudowa oczyszczalni ścieków w Urbanowicach jest bardzo ważnym zadaniem, ale spełni swoją funkcje, jeżeli będzie realizowana wspólnie z modernizacją sieci kanalizacyjnej. W tabeli nr 6.1. zestawione zostały najważniejsze zadania inwestycyjne planowane do realizacji w latach 20042007. Tabela 6.1. Zadania inwestycyjne w zakresie ochrony wód, zaplanowane do realizacji w latach 20042007. Lp. Nazwa zakładu Nazwa inwestycji Projektowany termin inwestycji Projektowane koszty w tys. zł Sposób finansowania 1. Sertop Sp. z o.o. ul. Przemysłowa 56 43-100 Tychy Rozbudowa wewnętrznej kanalizacji sanitarnej, neutralizator kwasów i separator tłuszczów 2004 1 000 środki własne Modernizacja piaskowników oczyszczalni ścieków. 2004 2 000 środki własne 2. 3. 4. 5. 6. 7. Fenice Poland Sp. z o.o. ul. Komornicka 79 A Bielsko-Biała Regionalne Centrum Gospodarki Wodno-Ściekowej Kampania Piwowarska Regionalne Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. Oczyszczalnia ścieków Czułów Sp. z o.o. Śląski Zakład Melioracji i Urządzeń Wodnych w Katowicach Budowa misy olejowej pod transformatorem T-2 110/15 kV. Modernizacja kanalizacji przemysłowej i sanitarnej na zakładzie FAP . Modernizacja zagęszczaczy osadów w oczyszczalni COS. 2004 1 000 środki własne 20062007 4 000 środki własne 20062007 3 000 środki własne Modernizacja oczyszczalni ścieków Tychy Urbanowice etap III: część biologiczna budowa technologii GTECH, 2004 80 000 WFOŚ,NFOŚ środki własne część biologiczna kaskadowych KNAP, 2005 70 000 WFOŚ, NFOŚ środki własne węzeł odwadniania osadów, 2006 20 000 WFOŚ, NFOŚ środki własne budowa instalacji wzbogacenia osadów 2006 12 000 WFOŚ, NFOŚ środki własne Instalacja zagospodarowania osadów 2007 50 000 Automatyka i instalacje towarzyszące 2007 500 Dokończenie budowy oczyszczalni ścieków Modernizacja i rozbudowa kanalizacji sanitarnej zgodnie ze Studium wykonalności gospodarki wodno ściekowej Budowa przepompowni ścieków 2 szt. zgodnie ze Studium wykonalności gospodarki wodno ściekowej Rozbudowa i modernizacja kanalizacji deszczowej zgodnie ze Studium wykonalności gospodarki wodno ściekowej Modernizacja rowów odwadniających zgodnie ze Studium wykonalności gospodarki wodno ściekowej 2004 3 500 20042007 178 000 20042007 22 000 20042007 152 000 20042007 16 000 Modernizacja oczyszczalni 20052007 14 000 Modernizacja doprowadzenia kanalizacji 20052007 8 000 20042007 1 500 Razem 638 500 Budowa, modernizacja przeciw powodziowych budowa i reaktorów utrzymanie wałów WFOŚ, NFOŚ środki własne WFOŚ, NFOŚ środki własne środki własne WFOŚ, NFOŚ środki własne gminy WFOŚ środki własne gminy WFOŚ, NFOŚ środki własne gminy WFOŚ, NFOŚ środki własne gminy WFOŚ, NFOŚ środki własne WFOŚ, NFOŚ środki własne _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. WFOŚ 170 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy 6.2.2. Zaopatrzenie w wodę. Jednym z celów długoterminowych jest realizacja zadania pod nazwą „poprawa jakości i efektywności w dostawie wody pitnej dla mieszkańców”. Stan istniejący w ramach tego zagadnienia został częściowo przedstawiony w rozdziale 3 „Programu Ochrony Środowiska”. Poniżej przedstawiono przewidywany zakres prac określonych jako cele krótkoterminowe. Tabela 6.2. Cele krótkoterminowe zadań związanych z zaopatrzeniem w wodę w latach 2004 - 2007 Lp. 1 2 3 4 5 6 Nazwa celu krótkoterminowego Utrzymanie systemu zaopatrzenia w wodę z ujęć w Goczałkowicach i Kobiernicach z wodociągów magistralnych GOCZA I i II oraz Czaniec; oraz systemu lokalnego, z dopuszczeniem remontów, modernizacji, rozbudowy i korekt przebiegu tras wodociągów – stosownie do szczegółowych rozwiązań technicznych. Utrzymanie istniejących ujęć wód głębinowych wraz ze strefami ich ochrony. Jest to również szczególnie ważne zagadnienie dla przemysłu browarniczego. Sukcesywna wymiana istniejących, zużytych przewodów wodociągowych a zwłaszcza przewodów azbestowych i żeliwnych oraz awaryjnych odcinków stalowych z tendencją zwiększania średnic przewodów w przypadku zamiany na rury polietylenowe. Z uwagi na przepisy p-poż. przy wymianie lub projektowaniu nowych sieci wodociągowych rozprowadzającej (rozgałęźnej) stosować najmniejszą średnicę przewodu PER Dn 160, a na końcówkach PE Dn 110. W związku z przeciążeniem sieci wodociągowej należy: - zakończyćbudowę pierścienia spinającego Dn 300 na terenie Tyskiej Podstrefy Ekonomicznej w ulicach: Serdeczna, Strefowa, Cielmicka. - Wybudowaćnowe włączenie do magistrali Czaniec Dn 1400 oraz komorę reduktorów nr 4 w dzielnicy Mąkołowiec wraz z rozbudową i wymianą sieci wodociągowej dla „jednostki urbanistycznej Mąkołowiec Czułów”. - Wybudowaćnowe włączenie do magistrali Czaniec Dn 1400 lub GOCZA Dn 1600 oraz komorę reduktorów nr 2 wraz z rozbudową i wymianą sieci wodociągowej w dzielnicy Czułów, Wartogłowiec i Jaroszowice. - Wykonaćmodernizację sieci wodociągowej w Żwakowie, Cielmicach i Urbanowicach zgodnie z opracowaniami branżowymi. Opracowanie przez właścicieli sieci szczegółowej inwentaryzacji sieci wodociągowej niskiego i podwyższonego ciśnienia. Projektowany termin realizacji Projektowane koszty w tys. zł. 20042007 7 000 2005 1 000 20042007 5 000 2005 2 000 20042007 1 800 20042005 500 Razem 17 300 _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 171 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy 6.2.3. Ochrona wód podziemnych Miasto Tychy usytuowane jest na zbiorniku wód podziemnych, które podlegają szczególnej ochronie. Zadania krótko terminowe przewidywane do realizacji w latach 2004-2007 to: Zabezpieczenie składowiska odpadów komunalnych przed możliwością penetracji zanieczyszczeń. Likwidacja małych zbiorników do gromadzenia ścieków, w miejscach gdzie nie ma kanalizacji. Budowa szczelnych podłoży pod miejscami gromadzenia substancji niebezpiecznych. Koszt realizacji powyższych zadań ujęty został w zadaniach gospodarki odpadami, a likwidacja szamb przy modernizacji kanalizacji. 6.2.4. Przeciwdziałanie powodzi. Ochrona przed powodzią realizowana być może poprzez tworzenie różnego typu systemów retencji wód i polderów przeciw powodziowych oraz ewentualnego kształtowania zagospodarowania przestrzennego dolin rzecznych i terenów zalewowych. W sytuacji miasta Tychy zapobieganie przed zalaniem może być realizowane tylko przez kształtowanie terenu. Zadania w planie ochrony środowiska niezbędne do realizacji to: Utrzymanie w należytym stanie technicznym wałów przeciw powodziowych, Budowa nowych wałów przeciw powodziowych, Udrażnianie istniejących cieków wodnych i rowów. 6.2.5. Zarządzanie zasobami wodnymi. Zarządzanie zasobami wodnymi wynika z zadań ujętych w przepisach Prawa Wodnego. Należy do nich: Zapewnienie odpowiedniej jakości i ilości wody dla ludności, Ochrona zasobów wodnych przed zanieczyszczeniem, Poprawa stanu ekosystemów wodnych, Ochrona przed powodzią, Zaspakajanie potrzeb związanych z turystyką i rekreacją. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 172 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Instrumentami zarządzania zasobami wodnymi są: Plany gospodarki wodnej dorzecza, Pozwolenia wodnoprawne, Opłaty i należności w gospodarce wodnej, Kataster wodny, Kontrola gospodarowania wodami. Plan gospodarki wodnej dorzecza opracowywany jest przez Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej i stanowi podstawę do opracowania warunków korzystania z wód regionu wodnego, w których określane są: Warunki pobierania wód, Warunki wprowadzenia ścieków do wód, Warunki wprowadzania substancji do wód, Lokalizowanie nowych urządzeń wodnych. Pozwolenie wodnoprawne to podstawowa decyzja administracyjna określająca warunki korzystania z wód, możliwości wprowadzania ścieków do wód, możliwości poboru wód oraz warunki techniczne, jakie należy spełnić korzystając z wód. Organem wydającym pozwolenia wodnoprawne w dla podmiotów umiejscowionych w Tychach są: Wojewoda, Starosta, czyli odpowiednio Prezydent Miasta Tychy. Określanie warunków wprowadzania ścieków do wód powierzchniowych daje możliwość wpływu na jakość wód powierzchniowych i kształtowanie polityki jakości środowiska. Opłaty i należności w gospodarce wodnej są instrumentem ekonomicznym umożliwiającym wpływ na gospodarowanie jakością wody. Kataster wodny to system informacyjny gromadzący wszelkie informacje o zasobach wodnych, wielkościach przepływu, stanie środowiska wodnego, użytkownikach wód, wydanych pozwoleniach wodnoprawnych, funkcjonujących urządzeniach wodnych, własności gruntów itd. Kontrolę gospodarowania wodami wykonuje Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej i Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 173 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy 6.3. Ochrona powietrza przed zanieczyszczeniem. Zgodnie z długofalowym programem działania władz miasta, działania krótkoterminowe z zakresu ochrony powietrza, projektowane do realizacji w latach 20042007, związane są z szerokim zakresem modernizacji systemów grzewczych od modernizacji podstawowego źródła ciepła w Elektrociepłowni Tychy S.A. przez modernizacje sieci ciepłowniczej do wprowadzania działań energooszczędnych u indywidualnych odbiorców. Kolejna grupa zadań to modernizacja urządzeń oczyszczających odprowadzane gazy do powietrza. 6.3.1. Ochrona powietrza ze źródeł przemysłowych Największe źródło emisji zanieczyszczeń do powietrza Elektrociepłownia Tychy S.A. podjęła decyzje o budowie nowego bloku ciepłowniczego o mniejszej mocy, który produkować będzie ciepło i energię elektryczną w skojarzeniu, wykorzystując do opalania biomasę. Kocioł ten eksploatowany będzie w sezonie letnim do produkcji ciepłej wody i w okresie szczytu grzewczego, jako instalacja zwiększająca moc cieplną źródła. Budowa tego kotła spowoduje ograniczenie emisji zanieczyszczeń i znacznie podniesie efektywność wytwarzania. Kolejną grupą zadań planowanych do realizacji to modernizacje urządzeń oczyszczających gazy z instalacji technologicznych i energetycznych. Realizacja tych zadań wynika z konieczności wywiązania się podmiotów gospodarczych z realizacji nowego rozporządzenia o standardach emisji zanieczyszczeń do powietrza. Konieczność modernizacji urządzeń odpylających realizowana jest obecnie przez duże podmioty gospodarcze, które zobowiązane są do ograniczenia emisji zanieczyszczeń pyłowych już od 2008 roku. W długofalowym programie więcej obiektów przemysłowych przystąpi do modernizacji swoich urządzeń odpylających i hermetyzacji procesów technologicznych. Wiele obiektów przemysłowych przygotowuje się do zastosowania urządzeń do redukcji zanieczyszczeń gazowych z procesów malowania farbami zawierającymi substancje organiczne. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 174 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy 6.3.2. Likwidacja emisji z niskich źródeł Miasto Tychy wdrożyło w 2002 roku program likwidacji emisji z tak zwanych niskich źródeł, polegający na modernizacji małych i nisko sprawnych kotłowni oraz instalowaniu nowoczesnych jednostek kotłowych lub źródeł energii odnawialnej. Program przynosi duże korzyści dla środowiska i mieszkańców podmiejskich dzielnic i wymaga kontynuowania. W latach 2004-2007 planowana jest modernizacja około 3000 małych kotłowni u prywatnych użytkowników i budowa kilku prototypowych instalacji wytwarzających ciepło w oparciu o zadania związane z oszczędnością energii. Termorenowacja budynków mieszkalnych i likwidacja niskich źródeł to szeroki zakres zadań, który jest kontynuowany od kilku lat Zadania te będą kontynuowane przez cały okres realizacji programu. Miasto Tychy jest pionierem we wdrażaniu nowych rozwiązań oszczędzających energię i wykorzystujących źródła energii odnawialnej. W programie likwidacji niskiej emisji wykorzystywane mogą być wszelkie możliwe nowe rozwiązania techniczne wytwarzające ciepło, ale pod warunkiem, że uzyskają wysoka sprawność wytwarzania. Dużym źródłem emisji niezorganizowanej w mieście jest transport samochodowy. Tychy są jedynym miastem województwa śląskiego, które posiada wewnętrzną komunikacje miejską opartą o trolejbusy. Rozwiązanie to wpłynęło na znaczne zmniejszenie wielkości emisji zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza, bezpośrednio w strefę przebywania ludzi. W planach jest dalsza rozbudowa sieci trolejbusów i zmniejszenie ilości linii obsługiwanej przez autobusy. Przebiegające przez miasto dwie drogi krajowe są dużym źródłem zanieczyszczenia powietrza. Jedyna możliwością ograniczenia ich uciążliwości jest budowa w długofalowym okresie obwodnic. Budowanie kolejnych sygnalizacji świetlnych powoduje dalszy wzrost zanieczyszczenia powietrza. Chcąc zmniejszyć wielkość emisji do powietrza należy dążyć do upłynnienia ruchu samochodowego, czyli stosować rozwiązania bezkolizyjnych przejazdów. W tabeli nr 6.3. zestawione zostały zadania przewidywane do realizacji w okresie 20042007, które wpłyną na ograniczenie wielkości odprowadzanych zanieczyszczeń do powietrza w mieście Tychy. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 175 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Tabela 6.3. Zadania inwestycyjne w zakresie ochrony powietrza zaplanowane do realizacji w latach 2004 2007. Lp. 1. Nazwa zakładu Nazwa inwestycji Projektowany termin realizacji inwestycji Projektowane koszty w tys. Zł Sposób finansowania Budowa układu regulacyjnego BU 30/6 przystosowanego do spalania masy drzewnej 2006 – 2007 28 000 NFOŚ Środki własne 2005-2007 20 000 WFOŚ Środki własne 2004-2007 20 000 WFOŚ Środki własne 2004-2007 40 000 2005-2007 40 000 2004-2005 2 500 2004-2007 1 000 WFOŚ Środki własne WFOŚ Środki własne WFOŚ Środki własne WFOŚ Środki własne 2004 – 2015 22 800 EC TYCHY Modernizacja układu odpylania kotłów wodnych 1. Modernizacja węzłów cieplnych 2. Wykorzystanie źródeł geotermalnych 2. PEC TYCHY 3. Modernizacja i rozbudowa sieci ciepłowniczych 4. Modernizacja kotłowni lokalnej lub budowa źródeł rozproszonych 5. Odnawialne źródła ciepła 3. PKM TYCHY WFOŚ Zakupy nowych autobusów Środki własne 4. 5. Fiat Auto Poland Tyskie Linie Trolejbusowe Inwestycje związane z ograniczeniem emisji pyłów i gazów 2004 – 2006 17 000 WFOŚ Środki własne 1.Budowa sieci trakcji trolejbusowej Paprocany-Oś Z-1Sikorskiego 2004 1 000 WFOŚ Środki własne 2. Zakup nowych trolejbusów 2004 1 000 WFOŚ Środki własne 2004 120 WFOŚ Środki własne koniec 2003 r. 200 Środki własne 2004 – 2005 3 000 Środki własne 2006 2008 10 000 6 000 6. MOSiR TYCHY Zmiana systemu chłodzenia lodowiska (zmniejszenie ilości amoniaku) 7. RPWiK TYCHY Modernizacja kotłowni z węglowej na olejową 8. OTOR SILESIA Wymiana kotłów na gazowe 9. Fenice Poland 10 Urząd Miasta Tychy Modernizacja węzłów ciepłowniczych wraz z zabudową zaworów termoregulacyjnych 2002-2004 6400 WFOŚ Środki własne 11 Urząd Miasta Tychy Pilotażowy program wykorzystania odnawialnych źródeł energii w budynkach mieszkalnych i usługowych 2003-2004 3 000 WFOŚ Środki własne 12 Urząd Miasta Tychy Program wykorzystania odnawialnych źródeł energii w obiektach użyteczności publicznej 2003-2005 1 000 WFOŚ Środki własne 13 Urząd Miasta Tychy Program likwidacji emisji z niskich źródeł 2004-2007 30 000 WFOŚ Środki mieszk Urząd Miasta Tychy Zarządzanie energia i środowiskiem w budynkach użyteczności publicznej w województwie śląskim 2003-2007 3 000 Razem 256 020 14 1. Modernizacja kotła K-2 2. Modernizacja układu odpylania spalin na ciepłowni WFOŚ Środki własne WFOŚ Środki własne Środki europejskie _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 176 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy 6.3.3. Plany zaopatrzenia w energię. Działania miasta w zakresie zaopatrzenia w energię realizowane są na podstawie opracowanego planu energetycznego miasta. Podstawowym dostawcą ciepła dla miasta jest i będzie w latach 2004-2007 Elektrociepłownia Tychy S.A. Wszelkie próby dostawy ciepła z innych źródeł wytwarzania mogą być ujęte w działaniach długo falowych w celu zapewnienia bezpieczeństwa systemu dostawy ciepła. Dostawa energii elektrycznej prowadzona jest sieciami Górnośląskiego Rejonu Energetycznego w Gliwicach. W planie działania na lata 2004- 2007 przewiduje się ujęcie zadań związanych z modernizacją wewnętrznych sieci elektrycznych umożliwiających większe wykorzystanie energii elektrycznej w gospodarstwach domowych dla potrzeb bytowych mieszkańców. Planowany koszt modernizacji sieci elektrycznych w najstarszych budynkach administrowanych przez Miejski Zarząd Budynków Mieszkalnych i przeprowadzenie remontu stacji transformatorowych kosztem W tabeli 6.4. zestawiono projektowane zadania wynikające z planu zaopatrzenia w energię. Tabela 6.4. Zadania z zakresu zaopatrzenia w energię w mieście Tychy w latach 2004- 2007 Lp. 1 2 Nazwa zakładu Projektowany termin realizacji inwestycji Projektowane koszty w tys. zł 2006-2007 100 000 Modernizacja stacji transformatorowych 2004-2007 16 000 Modernizacja sieci elektrycznych 2004-2007 8 000 Modernizacja sieci elektrycznych 2004-2007 8 000 Razem 132 000 Nazwa inwestycji Przedsiębiorstwo Modernizacja magistrali ciepłowniczej i ciepłej wody Energetyki Cieplnej użytkowej Górnośląski Rejon Energetyczny Sposób finansowania WFOŚ środki własne środki własne Miejski Zarząd 3 Budynków Mieszkalnych 4 Spółdzielnie Mieszkaniowe WFOŚ środki własne WFOŚ środki własne _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 177 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy 6.3.4. Termomodernizacja budynków. Oszczędność energii to jedno z podstawowych zadań dających możliwość zmniejszenia wielkości emisji zanieczyszczeń do powietrza przez ograniczenie ilości zużywanych surowców do produkcji ciepła. Miasto Tychy posiada opracowany program ocieplenia obiektów użyteczności publicznej jak szkoły, szpitale czy biurowce. Właściciele budynków mieszkalnych jak Spółdzielnie Mieszkaniowe i MZBM realizują na szeroką skalę program ocieplania substancji mieszkaniowej. Zadania te będą realizowane w latach następnych przynosząc duże oszczędności energii. W tabeli 6.5. zestawione zostały projektowane zadania związane z termorenowacją obiektów. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 178 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Tabela 6.5. Zadania w zakresie termorenowacji obiektów planowane do realizacji w latach 2004 – 2007. Lp. Nazwa podmiotu Całkowity koszt 2004 -2007 1 2 3 4 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16 17. 18. S.M. Komunalna S.M. Glinka S.M. Karolina MZBM Tyski TBS Z.W.M. Częstochowa S.M. Fundament Nadleśnictwo Katowice Zakład U-H Honorata S.M. Honorata S.M. Cora T.S.M Zuzanna S.M. Ryneczek S.M. Wesoła S.M. Teresa S.M. Razem S.M. Stella T.S.M. Oskard I L.O. im. L. Kruczkowskiego ul. Korczaka 6 Gimnazjum nr 5, ul. Młodzieżowa 1 Gimnazjum nr 12, ul. Elfów 9 Szkoła Podstawowa nr 19, al. Niepodległości 190 Zespół Szkół nr 5 (Technikum Budowlane, Zasadnicza Szkoła Zawodowa, Internat), ul Edukacji 11 Przedszkole Miejskie nr 5, ul. Armii Krajowej 2 Przedszkole Miejskie nr 15, ul. Elfów 7 Zespół Szkół Zawodowych nr 1, ul. Nowokościelna 11 150 2 830 4 320 26 402 835 605 150 32 200 52 40 1 008 200 2 675 3 430 276 45 28 416 150 1 544 1 432 10 927 275 415 32 200 52 40 800 200 435 2 458 186 45 8 511 1 405 1 405 1 133 1 133 730 731 1 250 1 250 2 850 2 850 800 735 540 440 940 840 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. Razem 81 314 37 350 _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 179 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy 6.3.5. Zarządzanie zagadnieniami ochrony powietrza. Zarządzanie zagadnieniami ochrony powietrza w mieście regulowane są przez przepisy prawa ochrony środowiska i ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym. Instrumenty pomocne w kształtowaniu polityki ochrony powietrza w mieście to: Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, Plan gospodarki energetycznej miasta, Program ochrony środowiska, Wyniki badań monitoringu zanieczyszczenia powietrza. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego wyznacza tereny, na których mogą być lokalizowane instalacje korzystające ze środowiska, czyli bezpośrednio wprowadzające zanieczyszczenia do powietrza. W mieście Tychy tereny przemysłowe, na których można lokalizować obiekty przemysłowe są oddalone od kompleksów zabudowy mieszkaniowej, co unika występowania sytuacji konfliktowych i jest korzystne dla warunków rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń w powietrzu. Plan gospodarki energetycznej ustala rozwiązania dostawy i dystrybucji energii w mieście. Wyniki badań zanieczyszczenia powietrza w mieście wpływają na kształtowanie polityki ochrony powietrza. Gdy występują przekroczenia jakieś substancji w powietrzu to lokalizacja nowych źródeł emisji tej substancji musi być poprzedzone przeprowadzeniem postępowania kompensacyjnego, czyli inne źródło emisji musi ograniczyć emisję tej substancji. W Tychach występują przekroczenia stężeń zanieczyszczeń pyłowych. Lokalizacja nowego obiektu odprowadzającego zanieczyszczenia do powietrza wymaga uzyskania zgody jakiegoś podmiotu na redukcję emisji pyłu do powietrza. Największy wpływ na kształtowanie warunków ochrony powietrza mają decyzje o dopuszczalnej emisji zanieczyszczeń odprowadzanych do powietrza. Organami upoważnionymi do ich wydawania są: Wojewoda dla obiektów znacząco oddziaływujących na środowisko wymagających sporządzenia raportu, Starosta w Tychach Prezydent Miasta dla pozostałych obiektów. W decyzji o dopuszczalnej emisji ustalane są: Dopuszczalne wielkości emisji zanieczyszczeń, Warunki wprowadzania zanieczyszczeń do powietrza, Typy źródeł emisji, _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 180 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Typy urządzeń ochrony powietrza, Sposób monitorowania wielkości emisji. 6.4. Gospodarka odpadami. Program gospodarki odpadami miasta Tychy przewiduje szczegółową realizacje zadań wynikającą z systemowych założeń przyjętych w programie. Trudno jednak ominąć w programie ochrony środowiska zadania związane z gospodarka odpadami. Najważniejsze zadania dla miasta związane są z infrastrukturą gospodarki odpadami komunalnymi. Tablica 6.6. Zadania inwestycyjne w zakresie gospodarki odpadami zaplanowane do realizacji w latach 2004 – 2007. Lp. Nazwa zakładu Nazwa inwestycji Projektowany termin Projektowane Sposób realizacji inwestycji koszty w tys. zł finansowania 2003-2005 1000 Rozwój systemu selektywnej zbiórki odpadów 1 MPGO MASTER na terenie Gminy i objęcie nim wszystkich WFOŚ mieszkańców Środki własne MPGO MASTER Zorganizowanie na terenie Gminy punktów odbioru odpadów niebezpiecznych wydzielonych ze strumienia odpadów komunalnych 2003-2004 321 3 MPGO MASTER Wdrożenie systemu monitoringu gospodarki odpadami na terenie Tychów polegającego na systematycznej aktualizacji bazy danych dotyczących: ilości i rodzajów wytwarzanych odpadów, instalacji prowadzących odzysk lub unieszkodliwianie odpadów, 2003-2004 100 4 MPGO MASTER Wybudowanie zakładu segregacji zmieszanych odpadów komunalnych 2004-2009 20000 5 MPGO MASTER Prowadzenie edukacji ekologicznej z zakresu gospodarki odpadami 2003-2015 250 Środki własne 6 MPGO MASTER Wprowadzenie na terenie Gminy systemu odbioru odpadów biodegradowalnych wydzielonych ze strumienia odpadów komunalnych 2003-2005 250 Środki własne 7 MPGO MASTER Budowa instalacji do kompostowania odpadów biodegradowalnych 2004-2007 3000 2 WFOŚ Środki własne WFOŚ Środki własne WFOŚ Środki własne WFOŚ Środki własne _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 181 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Lp. Projektowany termin realizacji inwestycji Projektowane koszty w tys. zł Budowa instalacji do energetycznego wykorzystania biogazu 2008-2012 500 Budowa instalacji do przetwarzania odpadów w celu ich energetycznego wykorzystania 2010-2015 24 000 2004 1 200 2004 – 2007 10 000 Nazwa zakładu Nazwa inwestycji 8 MPGO MASTER 9 MPGO MASTER Zamknięcie składowiska Sposób finansowania NFOŚ, WFOŚ odpadów Środki własne WFOŚ Środki własne Środki własne 10 OTOR SILESIA 11 Fenice Poland 12. Fiat Auto Poland Modernizacja składowiska odpadów 2004 – 2006 5 000 13 EKO-ZAG Magazyn odpadów niebezpiecznych 2004 - 2005 200 Środki własne 14 Regionalne Centrum Gospodarki Wodnościekowej S.A. Zwiększenie wykorzystywania osadów ściekowych do rekultywacji terenów zdegradowanych oraz do celów rolniczych 2003-2015 250 Środki własne 15 Urząd Miasta Prowadzenie edukacji ekologicznej mieszkańców 2003-2015 100 Środki własne 15 Regionalne Centrum Gospodarki Wodnościekowej S.A. Przekazanie części osadów ściekowych do kompostowania 2007-2015 500 Urząd Miasta Przeprowadzenie kampani informacyjnoedukacyjnej dla małych i średnich przedsiębiorstw działających na terenie Tychów 2004-2007 150 Razem 66 821 16 poprodukcyjnych Wymiana magistrali cieplnej z izolacja zawierającą azbest na bezazbestową Inne środki Środki własne WFOŚ Środki własne WFOŚ Środki własne WFOŚ Środki własne _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 182 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy 6.5. Ochrona przed hałasem. 6.5.1. Ochrona przed hałasem drogowym. Układ komunikacyjny miasta, wzrost zatłoczenia miejskiego systemu drogowego, nakładanie się ruchu tranzytowego na ruch wewnątrzmiejski przy braku systemu obwodnic usuwających ruch tranzytowy z centrum miasta jest przyczyną emisji hałasu do środowiska. Obciążenie dróg na terenie miasta należy zaliczyć do średnio wysokich. Strategicznym celem na najbliższe lata w zakresie ochrony środowiska przed hałasem komunikacyjnym jest zmniejszenie skali narażenia mieszkańców na ponadnormatywny poziom hałasu. Poprawę sytuacji można osiągnąć poprzez modyfikację systemu transportowego w mieście realizowaną przez modernizację lub przebudowę tras komunikacyjnych, właściwą dbałość o stan nawierzchni dróg, budowę obwodnic, jak i modernizację systemów transportu zbiorowego. Realizując ten cel należy jednocześnie podejmować działania w celu niedopuszczenia do pogarszania się klimatu akustycznego na obszarach, gdzie sytuacja akustyczna jest korzystna. Eksploatacja dróg nie może powodować przekroczenia standardów jakości środowiska. Hałas, powstający w związku z eksploatacją drogi nie może spowodować przekroczenia standardów jakości środowiska poza terenem, do którego zarządzający drogą ma tytuł prawny. Jeżeli w związku z eksploatacją drogi utworzono obszar ograniczonego użytkowania, eksploatacja nie może spowodować przekroczenia standardów jakości środowiska poza tym obszarem. Na emitowanie hałasu do środowiska, w związku z eksploatacją dróg, nie jest wymagane pozwolenie. Organ ochrony środowiska (Prezydent Tych), w drodze decyzji może nałożyć na zarządzającego drogą obowiązek prowadzenia w określonym czasie pomiarów poziomów hałasu w środowisku w związku z eksploatacją drogi, jeżeli przeprowadzone kontrole poziomów hałasu w środowisku, dowodzą przekraczania standardów jakości środowiska. Zarządzający drogą jest obowiązany od dnia 01.01.2004r. (Dz. U. Nr 35 poz. 308), do okresowych pomiarów poziomów hałasu w środowisku wprowadzanych w związku z jej eksploatacją. Wyniki pomiarów, zarządzający drogą przedkłada Prezydentowi Tych, o ile pomiary te mają szczególne znaczenie dla systematycznej obserwacji zmian stanu środowiska wynikających z eksploatacji tych obiektów. Minister właściwy do spraw środowiska określił, w drodze rozporządzenia, rodzaje wyników pomiarów prowadzonych w związku z eksploatacją dróg, które ze względu na szczególne znaczenie dla systematycznej obserwacji zmian stanu środowiska, wynikających z eksploatacji tych obiektów, powinny być _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 183 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy przekazywane właściwym organom ochrony środowiska, oraz terminy i sposób ich prezentacji (Dz. U. Nr 18 poz. 164).Zarządzający drogą, zaliczoną do obiektów, których eksploatacja może powodować negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach sporządza, co 5 lat mapę akustyczną terenu, na którym eksploatacja obiektu może powodować przekroczenie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku. Opracowanie koncepcji zmian ruchu samochodowego na najbardziej obciążonych skrzyżowaniach np. poprzez zastosowanie ronda, remonty i modernizacja dróg, wpłynie na poprawę klimatu akustycznego terenów przyległych. Przy modernizacji dróg należy zwrócić szczególną uwagę na dobór nawierzchni właściwej dla rzeczywistej prędkości pojazdów. Asfalty porowate zmniejszają emisję hałasu dopiero przy prędkościach znacznie większych od 70 km/h, zaś tzw. „ciche asfalty” (nawierzchnia, która obniża emisję hałasu o około 5 dB przy małej prędkości pojazdów, v < 70 km/h) mogą być stosowana w obszarze zabudowanym. Zastosowanie cichych nawierzchni drogowych poprawi warunki akustyczne w środowisku zewnętrznym o około 5 dB. Nie zapewni to jednak warunków komfortu akustycznego w tych punktach, w których poziom dźwięku przed zastosowaniem działań ochronnych jest większy niż 65 dB w porze dziennej i 55 dB w porze nocnej. Jedną z dostępnych metod redukcji hałasu komunikacyjnego jest stosowanie biernych zabezpieczeń akustycznych, tj. ekranów akustycznych. Jednakże w wielu przypadkach nie ma możliwości ich zastosowania. Względy architektoniczne, zbyt bliska zabudowa wzdłuż ciągów komunikacyjnych, względy bezpieczeństwa (ograniczenie widoczności przy skrzyżowaniach) uniemożliwiają ich stosowanie. Dodatkowym sposobem ograniczenia hałasu drogowego dla ludzi w budynkach jest wymiana w nich okien na dźwiękoizolacyjne, które zapewniają polepszenie komfortu akustycznego wewnątrz tych budynków. Nie zmniejsza to jednak poziomu hałasu w środowisku. Hałas drogowy powinien być uwzględniony przez organy administracji w przypadkach udzielania pozwoleń na budowę budynków mieszkalnych w bezpośredniej odległości od istniejących i planowanych dróg. Budynki z pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt ludzi powinny być wznoszone poza zasięgiem uciążliwości określonych w przepisach ochrony środowiska (w tym także przed hałasem i wibracjami), a w przypadku, gdy ich lokalizacja znajdzie się w zasięgu ich oddziaływania muszą zostać zastosowane środki ograniczające uciążliwość przynajmniej do poziomu określonego w przepisach ochrony środowiska. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 184 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy 6.5.2. Ochrona przed hałasem przemysłowym. Na terenie miasta każdy podmiot prowadzący działalność gospodarczą, kształtuje klimat akustyczny w swoim bezpośrednim otoczeniu. Z badań kontrolnych hałasu tych obiektów wynika, iż procedury lokalizacyjne, system ocen oddziaływania na środowisko, system kontroli i egzekucji daje możliwość oddziaływania na jednostki organizacyjne nie spełniające wymagań ochrony środowiska przed hałasem. W drodze decyzji administracyjnej ustalany jest dopuszczalny poziom hałasu przenikający z terenu danej jednostki organizacyjnej do środowiska. Pozwolenie na emitowanie hałasu do środowiska jest wymagane, gdy hałas w środowisku przekracza dopuszczalne poziomy. Pozwolenie na emitowanie hałasu do środowiska dla obiektów, mogących znacząco oddziaływać na środowisko, określonych w §2 ust.1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 września 2002r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych kryteriów związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięć do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. Nr 179, poz. 1490) usytuowanych na terenie Tych ustala Wojewoda Śląski w drodze decyzji, w oparciu o charakter, przeznaczenie i sposób zagospodarowania oraz użytkowania terenu jak i obowiązujące standardy dla obszarów otaczających obiekt. Dla pozostałych obiektów, usytuowanych na terenie Tych pozwolenie na emitowanie hałasu do środowiska ustala, w drodze decyzji Prezydent Miasta. Kontrolę przestrzegania wymienionych decyzji administracyjnych prowadzi Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach. Nie przestrzeganie ustaleń tych decyzji skutkuje sankcjami finansowymi w postaci kar. Pozwolenie na emitowanie hałasu do środowiska nie jest wymagane, gdy hałas powstaje w związku działalnością osoby fizycznej nie będącej przedsiębiorcą. 6.5.3 Ochrona przed hałasem kolejowym. Eksploatacja linii kolejowych nie może powodować przekroczenia standardów jakości środowiska w zakresie emisji hałasu do środowiska, a tym samym nie może, powodować przekroczenia standardów jakości środowiska poza terenem, do którego zarządzający linią kolejową ma tytuł prawny. Jeżeli w związku z eksploatacją linii kolejowej utworzono obszar ograniczonego użytkowania, eksploatacja nie może spowodować przekroczenia standardów jakości środowiska poza tym obszarem. Jeżeli jednak eksploatacja linii kolejowych powoduje, _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 185 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy że wzdłuż niej występuje hałas pochodzący od przejeżdżających składów to właściciel linii kolejowej zobowiązany jest do zastosowania rozwiązań ograniczających hałas. Zarządzający linią kolejową jest obowiązany od dnia 01.01.2004r. (Dz. U. nr 35 poz. 308), do okresowych pomiarów poziomów hałasu w środowisku wprowadzanych w związku z eksploatacją linii kolejowej. Także w przypadku przebudowy linii kolejowej zmieniającej w istotny sposób warunki jej eksploatacji, zarządzający jest obowiązany do przeprowadzenia pomiarów poziomów hałasu w środowisku. Nie jest wymagane pozwolenie na emitowanie hałasu do środowiska, gdy hałas powstaje w związku z eksploatacją linii kolejowych. Wyniki pomiarów, zarządzający linią kolejową przedkłada Prezydentowi Miasta Tychy, o ile pomiary te mają szczególne znaczenie dla systematycznej obserwacji zmian stanu środowiska wynikających z eksploatacji linii kolejowej. Minister właściwy do spraw środowiska określił, w drodze rozporządzenia, rodzaje wyników pomiarów prowadzonych w związku z eksploatacją linii kolejowych, które ze względu na szczególne znaczenie dla systematycznej obserwacji zmian stanu środowiska, wynikających z eksploatacji linii kolejowych, powinny być przekazywane staroście, oraz terminy i sposób ich prezentacji (Dz. U. nr 18 poz. 164). Ponadto zarządzający linią kolejową, której eksploatacja może powodować negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach sporządza, co 5 lat mapę akustyczną terenu, na którym eksploatacja może powodować przekroczenie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku. W nowych planach zagospodarowania należy przewidzieć wydzielenie terenów zieleni izolacyjnej w obrębie terenów zabudowy mieszkaniowej od strony linii kolejowych. Do potrzeb związanych z ochroną środowiska na terenie Tych w zakresie zmniejszenia emisji hałasu należy: 1. W planach zagospodarowania przestrzennego stosować zapisy eliminujące lub ograniczające zagrożenia i negatywne oddziaływania na środowisko związane z emisją hałasu do środowiska. 2. Rozbudowa i unowocześnienie układu komunikacyjnego wyprowadzającego ruch tranzytowy z centrum miasta. 3. Dbałość o stan techniczny nawierzchni dróg celem zwiększenia płynności ruchu komunikacyjnego, co wpłynie na obniżenie emisji hałasu do środowiska. 4. Budynki z pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt ludzi lokalizować poza zasięgiem uciążliwości określonych w przepisach ochrony środowiska, w tym także przed hałasem, a w przypadku, gdy ich lokalizacja znajdzie się w zasięgu ich ponadnormatywnego oddziaływania, należy stosować środki techniczno- _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 186 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy organizacyjne zmniejszające uciążliwość hałasu przynajmniej do poziomu określonego w przepisach ochrony środowiska. Do zadań krótko terminowych przewidywanych do realizacji w latach 2004-2007 zaliczyć należy: Inwentaryzację stanu zagrożenia hałasem, Eliminację zagrożenia hałasem. Konieczne jest przystąpienie do opracowania wstępnych wytycznych do sporządzenia mapy akustycznej miasta, aby możliwe było wdrożenie programów naprawczych dla miejsc szczególnie narażonych na emisje hałasu. Problemy z ograniczeniem emisji hałasu będą się nasilały zwłaszcza wzdłuż ciągów komunikacyjnych, dlatego przewiduje się konieczność: Opracowanie programów edukacyjnych uświadamiających problemy ochrony przed hałasem. Opracowanie programu modernizacji Drogi Krajowej DK 1. Uwzględnienie zapisów dotyczących ochrony przed hałasem w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. W tabeli 6.7 zestawione zostały projektowane zadania z zakresu ograniczenia hałasu. Tabela 6.7. Zadania z zakresu ochrony przed hałasem w Tychach w latach 2004-2007 L.p. 1 2 3 4 Projektowany termin realizacji inwestycji Projektowane koszty w tys. zł Sposób finansowania Inwentaryzacja źródeł hałasu 2004 100 PFOŚ Ocena poziomu hałasu wzdłuż dróg krajowych 2004 100 Środki własne 2005 100 Środki własne 2007 100 WFOŚ Razem 400 Nazwa zakładu Urząd Miasta Tychy Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Nazwa inwestycji Generalna Dyrekcja Dróg Opracowanie programów zmniejszenia Krajowych i Autostrad uciążliwości DK1 Urząd Miasta Tychy Sporządzenie wytycznych do mapy akustycznej miasta _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 187 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy 6.6. Ochrona przed promieniowaniem niejonizujacym W oparciu o przeprowadzone analizy stanu ochrony przed elektromagnetycznym promieniowaniem niejonizującym na terenie Miasta Tychy dokonano identyfikacji potrzeb w zakresie dostosowania stanu teraźniejszego do przepisów określających jego wartości dopuszczalne. Stwierdzono, że przepisy ochrony środowiska zobowiązują do podjęcia działań mających na celu ochronę przed szkodliwym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych na otoczenie. Ustalono, że w zakresie ochrony przed szkodliwym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych należy: - przestrzegać przepisów dotyczących dopuszczalnych poziomów promieniowania niejonizującego na obszarach zabudowy mieszkaniowej oraz na obszarach, na których znajdują się szpitale, przedszkola, żłobki, internaty oraz szkoły, pochodzącego od linii i stacji elektroenergetycznych o napięciu znamionowym 110 kV lub wyższym, dla których wartość graniczna natężenia pola elektrycznego została ustalona w wysokości 1kV/m, a pola magnetycznego w wysokości 80A/m. - żądać od administratorów obiektów radiokomunikacyjnych przedłożenia wyników pomiarów kontrolnych pól elektromagnetycznych w środowisku w miejscach dostępnych dla ludności bezpośrednio po ich oddaniu do eksploatacji, lub w przypadku wprowadzenia zmian technicznych stacji, mających istotny wpływ na środowisko. Cel dotyczący ochrony przed szkodliwym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych na obszarze Miasta Tychy jest zgodny ze strategią Województwa Śląskiego, ponieważ został ujęty w programie operacyjnym województwa. Kontrola i ograniczenie emisji niejonizującego promieniowania elektromagnetycznego do środowiska. Cele krótkoterminowe obejmują te działania z zakresu ochrony przed elektromagnetycznym promieniowaniem niejonizującym, które mogą być zrealizowane do 2007 roku. - Preferowanie mało konfliktowych lokalizacji źródeł promieniowania niejonizującego, - Przeprowadzenie okresowych badań pól elektromagnetycznych, w celu rozeznania aktualnego ich oddziaływania na środowisko, - Opracowywanie przyszłych planów zagospodarowania przestrzennego z uwzględnieniem zagrożeń promieniowaniem niejonizującym, _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 188 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Zwracanie szczególnej uwagi na lokalizację obiektów mieszkalnych, żłobków, - przedszkoli, szkół, szpitali, itp. w otoczeniu linii i stacji elektroenergetycznych o napięciu znamionowym 110 kV lub wyższym, Egzekwowanie od administratorów obiektów radiokomunikacyjnych obowiązku - przedłożenia wyników pomiarów kontrolnych pól elektromagnetycznych w środowisku w miejscach dostępnych dla ludności, bezpośrednio po ich oddaniu do eksploatacji, lub w przypadku wprowadzenia zmian technicznych stacji, mających wpływ na środowisko. W najbliższych latach nie przewiduje się możliwości ponoszenia większych kosztów na realizację zadań. Koszty przeprowadzanie pomiarów emisji promieniowania niejonizyjacego ujęte są w bieżącej eksploatacji urządzeń. 6.7. Zapobieganie nadzwyczajnym zagrożeniom środowiska. Zapobieganie nadzwyczajnym zagrożeniom środowiska powstałym w wyniku awarii przemysłowej, klęski żywiołowej lub wypadku to podstawowy obowiązek realizowany przez Powiatową Straż Pożarną. Zakłady, w których gromadzone są substancje niebezpieczne w zależności od ilości zgromadzonych substancji należą do zakładów o dużym ryzyku i zwiększonym ryzyku. Zakłady te zobowiązane są do zgłoszenia zakładu, organowi Państwowej Straży Pożarnej i opracowania programów zapobiegania poważnym awariom lub raportu bezpieczeństwa zakładu. 6.8. Ochrona gleb użytkowanych rolniczo. Dotychczasowe badania zanieczyszczenia gleby w Tychach nie wykazywały występowania podwyższonych zanieczyszczeń. Badania prowadzone były w ramach wojewódzkiego programu oceny stanu zanieczyszczenia gruntów metalami ciężkimi i ich przydatności do produkcji rolnej. Przepisy ochrony środowiska zobowiązują Starostę do prowadzenia: Badań zanieczyszczenia gruntu, Prowadzenia rejestru zawierającego informacje o terenach gdzie występują przekroczenia standardów jakości gleby, _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 189 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Przeprowadzania rekultywacji zanieczyszczonych terenów zlikwidowanych podmiotów gospodarczych, Przeprowadzania rekultywacji zanieczyszczonych terenów, gdy niekorzystne przekształcenie nastąpiło w wyniku klęski żywiołowej. Starosta, czyli w sytuacji miasta Tychy, Prezydent Miasta powinien posiadać rozeznanie o stanie zanieczyszczenia gleby i możliwościach jej zanieczyszczenia przez poszczególne podmioty gospodarcze. W planach działania miasta powinny zostać ujęte zadania związane z identyfikacją źródeł zanieczyszczenia gruntów. Podmioty gospodarcze, których działalność może wpływać na zanieczyszczenie gruntu powinny być zobowiązane do prowadzenia okresowych pomiarów. W tabela 6.8. zestawiono zadania niezbędne do realizacji w latach 2004-2007. Tabela 6.8. Zadania z zakresu ochrony powierzchni terenu w latach 2004-2007. Lp. Nazwa zakładu 1 Urząd Miasta Tychy 2 Nazwa inwestycji Wykonanie pomiarów zanieczyszczenia gruntu Projektowany termin Projektowane Sposób realizacji inwestycji koszty w tys. zł finansowania 2004-2005 100 PFOŚ 2004 100 Środki własne 2005 150 PFOŚ 2004 200 PFOŚ Razem 550 Właściciele składowisk Pomiary zanieczyszczenia gruntu wokół składowisk odpadów 3 Urząd Miasta Tychy 4 Urząd Miasta Tychy odpadów Sporządzenie rejestru zanieczyszczeń terenu miasta Zobowiązanie gromadzących podmiotów substancje gospodarczych niebezpieczne do prowadzenia pomiarów zanieczyszczenia gruntów 6.9. Ochrona przyrody. W zadaniach ochrony przyrody planowane jest zwiększenie ilości obszarów chronionych w formie utworzenia dwóch nowych użytków i ekologicznych. Jeden z użytków ekologicznych to bagna i mokradła w lasach administrowanych przez Nadleśnictwo Kobiór, w wydzieleniach 51f, m, 62b, c, 63a. Powierzchnia projektowanego użytku wynosi 19,0637 ha. Drugi z projektowanych użytków znajduje się na zachodnim krańcu Jeziora Paprocańskiego są to rozległe szuwary wraz z przylegającym małym jeziorkiem o powierzchni 13,8531 ha. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 190 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Zbiorowiska te zasługują na ochronę z uwagi na występowanie wielu gatunków chronionych roślin szuwarowatych oraz grzybieni białych czy masowo rosnących grążeli żółtych. Lokalne warunki przyrodnicze sprzyjają gniazdowaniu ptactwa wodno-błotnego i są miejscem żerowania wydry. Jako obszar chronionego krajobrazu włączony w budowę zintegrowanego obszaru rekreacyjno turystycznego Paprocany – Goczałkowice powinna być rozważna możliwość ujęcia terenów dawnej Huty Paprockiej. Na terenie tym największą wartość przyrodniczą posiadają zbiorowiska leśne. Najwartościowsze ich fragmenty znajdują się w południowowschodniej części tego obszaru, w pobliżu starych zabudowań Huty. Na uwagę zasługuje płat grądu z drzewostanem przestojowym o bardzo dobrej kondycji zdrowotnej oraz przylegające do niego zadrzewienie na wałach nad jeziorem, a także fragment łęgu z dorodnym drzewostanem olchowym wokół starych budynków byłego obiektu i stare drzewa na wałach w zachodniej części na lewym brzegu Gostynki w tym dwa pomnikowe okazy lip; drobnolistnej i szerokolistnej, starodrzew olszy czarnej, dwa kasztanowce białe i robinia akacjowa. W mieście występuje wiele drzew, które powinny być objęte ochroną w formie pomników przyrody. W 2004 roku planowane przeprowadzenie inwentaryzacji tych obiektów i opracowanie dokumentacji umożliwiającej wszczęcie procedury ustanowienia nowych pomników przyrody. W tabela 6.9. zestawione zostały zadania z zakresu ochrony przyrody w mieście. Tabela 6.9 Zadania z zakresu ochrony przyrody realizowane w latach 2004-2007. Lp. 1 2 3 4 Nazwa inwestycji Projektowany termin realizacji inwestycji Projektowane koszty w tys. zł Sposób finansowania Przygotowanie dokumentacji pomników przyrody 2004-2005 50 GFOŚ 2006 100 GFOŚ 2005-2007 1 000 2004 100 Razem 1 250 Nazwa zakładu Urząd Miasta Tychy Urząd Miasta Tychy Urząd Miasta Opracowanie dokumentacji dla ochrony terenów Huty Paprockiej Zagospodarowanie korytarzy ekologicznych wokół Tychy rzeki Gostynki Urząd Miasta Ustanowienie Tychy dwóch użytków w południowej części miasta ekologicznych WFOŚ PFOŚ GFOŚ _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 191 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy 7. Zarządzanie środowiskiem. Realizacja strategii długoterminowej i strategii krótkoterminowej wymaga skoordynowanej współpracy między wszystkimi instytucjami i jednostkami zaangażowanymi w ochronę środowiska , jak również umiejętności stosowania instrumentów pomocniczych, Rozdział ten opisuje ogólnie zasady zarządzania środowiskiem na szczeblu gminnym, z uwzględnieniem kompetencji miasta na prawach powiatu. Wdrożenie niektórych działań zależy od umiejętnego stosowania instrumentów polityki ekologicznej oraz współpracy władz miasta z Marszałkiem, sąsiednimi gminami (powiatami), podmiotami gospodarczymi, instytucjami finansowymi, organizacjami pozarządowymi oraz Wojewodą będącym przedstawicielem administracji rządowej w województwie. Poszczególne jednostki mając swobodę działania w ramach posiadanych kompetencji i zgodnie z obowiązującym prawem powinny uczestniczyć w realizacji programu Ochrony Środowiska poprzez współpracę i wspólne ponoszenie kosztów wdrażania programu. Współpraca zakłada i obejmuje również współpracę pomiędzy Wydziałami i Referatami Urzędu Miasta Tychy. Samo zarządzanie ochroną środowiska w znacznej mierze realizowane będzie poprzez przyjęty Program Ochrony Środowiska. 7.1. Instrumenty zarządzania środowiskiem. Aktualnie wszystkie działania na rzecz ochrony środowiska realizowane są przy pomocy instrumentów, głównie prawnych i finansowych. Również wdrażanie i egzekwowanie n/n Programu będzie przebiegało z wykorzystaniem tych instrumentów. Ponadto duża uwaga będzie zwrócona na instrumenty społeczne i strukturalne. Preferowane będą również dobrowolne działania podejmowane przez grupy zadaniowe, przy aktywnej roli władz miasta. Są cztery zasadnicze instrumenty strukturalne polityki ekologicznej: instrumenty prawne, instrumenty finansowe, instrumenty społeczne, i znajdują się one w ścisłym związku z kompetencjami jakie posiadają organy miasta: Rada Miejska – Zarząd Miasta – Prezydent. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 192 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Instrumenty prawne: Rozpoczęta w 1999 r. Reforma Ustrojowa Państwa wprowadziła trójstopniowy system działania samorządu terytorialnego: województwo – powiat (także grodzki) oraz gmina (także miejska). Specyficzną pozycję posiadają miasta na prawach powiatu (powiaty grodzkie), które wykonują zadania gminy i powiatu, będąc jednak gminami. Prezydent Tychów wypełnia, zatem również zadania starosty, z zakresu administracji rządowej (np. zwierzchnictwo nad Policją i Strażą Pożarną, zarządzanie nieruchomościami Skarbu Państwa). Poniżej przedstawiono kompetencje i zadania Prezydenta/Zarządu Miasta oraz Rady Miejskiej w odniesieniu do miasta Tychy, wynikające z następujących aktów prawnych: ustawy Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach, ustawy – Prawo Wodne, ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, ustawy – Prawo Budowlane, ustawy o utrzymaniu porządku i czystości w gminach. Kompetencje Rady Miasta: opracowywanie programu zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska (uchwała), rozpatrywanie informacji WIOŚ o stanie środowiska na obszarze województwa, ustanowienie parków na terenie gminy (uchwała), tworzenie obszaru ograniczonego użytkowania, uchwalanie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, uchwalanie studium uwarunkowań zagospodarowania przestrzennego, ustanawianie ograniczeń w korzystaniu z urządzeń technicznych oraz środków transportu i komunikacji uciążliwych dla środowiska w zakresie wibracji i hałasu (uchwała), zatwierdzanie planu wpływów i wydatków gminnego i powiatowego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej (uchwała), uchwalanie szczegółowych zasad utrzymania porządku i czystości w gminie, uzgodnienie projektu korzystania z wód dorzecza. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 193 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Kompetencje Prezydenta Miasta: zezwolenie (decyzja) na usuniecie drzew i krzewów, kontrola przestrzegania przepisów prawa ochrony środowiska, decyzje ustalające wymagania w zakresie ochrony środowiska, wydawanie pozwoleń ekologicznych: - zintegrowanych, - na wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza, - wodnoprawnego, na wprowadzanie ścieków do wód lub ziemi, - na wytwarzanie odpadów, - na emitowanie hałasu do środowiska, - na emitowanie pól elektromagnetycznych, wydawanie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, zatwierdzanie planów gospodarki wodnej, wydawanie pozwoleń wodno-prawnych, opłaty i należności w gospodarce wodnej, prowadzenie katastru wodnego, kontrole dotyczące gospodarowania wodami, Instrumenty finansowe Do instrumentów finansowych należą: opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska, opłaty za szczególne korzystanie z wód i urządzeń wodnych, kary ekologiczne, kredyty i dotacje z funduszu ochrony środowiska, opłaty eksploatacyjne za pozyskiwanie kopalin Opłaty i kary zasilają fundusze w tym Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Ważny i istotnym zagadnieniem są kredyty i dotacje jako, że pozostają bardzo istotnym instrumentem stymulującym dążenie do zrównoważonego rozwoju miasta. Duże znaczenie maja dotacje przeznaczone na stymulowanie edukacji ekologicznej, chodzi o kampanie informacyjne dotyczące postępowania z odpadami, redukcji zużycia wody i energii itp. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 194 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Instrumenty społeczne Współpraca jest właściwym elementem wdrażania i powodzenia programu. W ramach realizacji programu szczególna uwagę należy zwrócić na: współpracę miasta z władzami administracyjnymi różnych poziomów: Śląskim Urzędem Wojewódzkim w Katowicach, Samorządem Wojewódzkim, Wojewódzkim Inspektorem Ochrony Środowiska w Katowicach, władzami ziemskiego powiaty tyskiego oraz sąsiadującymi gminami, współpracę z grupami zadaniowymi (przemysł, usługi, turystyka itd.), w celu wdrażania polityki zdefiniowanej w programie, a także dostosowania jej do przyszłych wymagań. Istotna będzie współpraca z grupami reprezentującymi mieszkańców gminy (rady osiedlowe, szkoły, pozarządowe organizacje ekologiczne) w celu uzyskania akceptacji podejmowanych działań oraz zaangażowania w nie mieszkańców np., dla selektywnej zbiórki odpadów lub zmiany źródeł ciepła na bardziej ekologiczne, współpracę z instytucjami finansowymi, w celu zorganizowania funduszy na realizacje wybranych projektów. Rzetelna informacja o stanie środowiska i działaniach na rzecz jego ochrony oraz umiejętność komunikowania się ze społeczeństwem są niezbędne dla sukcesu realizowanej edukacji ekologicznej. Strategia Programu Ochrony Środowiska dotycząca zagadnienia przekazywania informacji i wzajemnego porozumiewania się będzie realizowana poprzez wprowadzenie właściwego systemu współpracy z poszczególnymi partnerami. Mieszkańcy będą informowani przez prasę i specjalne biuletyny lub przez środki pośrednie, takie jak działalność pozarządowych organizacji ekologicznych. Edukacja ekologiczna sprzyjać będzie kształtowaniu świadomości ekologicznej mieszkańców miasta oraz przyjaznych dla środowiska nawyków i codziennych postaw. W społeczeństwie zaczyna istnieć coraz większa potrzeba posiadania takiej wiedzy. Władze miasta są włączane do szeregu działań związanych z edukacją ekologiczną: najpiękniejszy ogród/balkon, dofinansowanie szkołom prenumerat czasopism związanych z tematyką ekologiczną itd.. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 195 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Instrumenty strukturalne. Plan strategiczny. Program Ochrony Środowiska Miasta Tychy jest zarówno planem strategicznym w zakresie ochrony środowiska, jak i programem działań na najbliższe dwanaście lat. Będzie wykorzystany przez władze miasta jako dokument zasadniczy przy podejmowaniu decyzji z zakresu ochrony środowiska oraz pomocniczy przy rozwiązywaniu innych kwestii jak polityka transportowa. W strategii Rozwoju Miasta Tychy „Tychy 2013” zaznaczono, że dla realizacji przedsięwzięć strategicznych oraz osiągnięcia strategicznych celów rozwoju miasta Tychy za konieczne uznać należy: opracowanie programu operacyjnego rozwoju miasta Tychy na lata 2003 – 2006, opracowanie studiów wykonalności dla kluczowych przedsięwzięć publicznych na lata 2003 – 2006, opracowanie budżetów zadaniowych dla priorytetów rozwoju miasta na lata 2004 – 2006, opracowanie strategii finansowania przedsięwzięć publicznych na lata 2004 – 2006, co oznacza że program ten będzie aktualizowany w 2006 r. a nowe tendencje rozwoju miasta i nowe rozwiązania powstające na szczeblu państwa jak i województwa będą mogły być włączane do strategii miasta. 7.2. Rola miasta, zarządzanie informacją oraz monitoring ochrony środowiska. Monitoring ujmuje ilościowe i jakościowe dane o stanie środowiska, dane o polityce ekologicznej oraz planowanych i podejmowanych działaniach. Monitoring stanu środowiska stanowi podstawę do formułowania i ewentualnej korekty polityki ochrony środowiska. Miasto nie ma możliwości monitorowania stanu środowiska ale Rada Miejska ma prawo żądania informacji o stanie środowiska na terenie województwa od Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska (nowa kompetencja gminy). Może też wnioskować do WIOŚ potrzeby w zakresie wykonywania badań z większą częstotliwością lub rozszerzenia zakresu badań. Musi jednak ponieść koszty tych badań. Miasto podczas wdrażania Programu może pełnić może następujące funkcje: regulacyjne: wszelkie decyzje/uchwały (odpady komunalne, planowanie przestrzenne), koordynacyjne: edukacja ekologiczna, wymiana informacji, _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 196 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy stymulacyjne: stymulowanie zakładów przemysłowych, usługowych, właścicieli nieruchomości do działań proekologicznych, wspomagające: wprowadzanie udogodnień np. dla przedsiębiorców zajmujących się recyklingiem odpadów, wykonawcze: wykonywanie zadań wynikających z ustawodawstwa, kontrolne: np. kontrola gospodarki ściekowej w mieście. Współpraca Polityka ekologiczna miasta realizowana będzie za pomocą instrumentów prawnych, co oznacza że władze centralne będą bardzo ważnym czynnikiem sukcesu Programu Ochrony Środowiska. Wdrażanie programu powinno być spójne z działaniami w zakresie ochrony środowiska wynikającymi z programu Wojewódzkiego. Program n/n wychodzi naprzeciw społeczności lokalnej a z drugiej strony musi uwzględniać priorytety wojewódzkie i państwowe. Takie podejście jest niezbędne dla pozyskiwania pomocy finansowej ze strony państwa NFOŚiGW oraz województwa WFOŚiGW, a także wsparcia przez władze wojewódzkie działań miasta ukierunkowanych na dostęp do zewnętrznych pomocowych źródeł finansowania. Zagrożenia środowiskowe mają pochodzenie lokalne, ale mogą oddziaływać także na znacznie większych obszarach, dlatego niektóre problemy miasto będzie rozwiązywało we współpracy z sąsiednimi gminami. 7.3. Źródła finansowania działań ekologicznych. Zakres działań wymaganych do realizacji stwarza problem poszukiwania dodatkowych źródeł finansowania, poza środkami budżetu miasta oraz będących w dyspozycji miasta środków powiatowego i gminnego funduszu ochrony środowiska, a beneficjentem środków może być miasto lub inny przyszły inwestor. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 197 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Głównymi instytucjami dotującymi i kredytującymi działania proekologiczne są: Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej NFOŚiGW aktualnie jest największym dysponentem środków dofinansowującym działania proekologiczne. Planowanie i realizacja dofinansowania przedsięwzięć proekologicznych prowadzona jest zgodnie z kierunkami Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2003 –2006, z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010 oraz z preferencjami wynikającymi z konieczności realizacji zobowiązań Polski wobec Unii Europejskiej, w obszarze „środowisko”. Na podstawie Polityki Ekologicznej Państwa, Programu Wykonawczego do Polityki Ekologicznej, Narodowego Programu Przystosowania do Członkostwa w Unii Europejskiej, zobowiązań międzynarodowych Polski, a także list przedsięwzięć priorytetowych wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej, w roku 2003 lista przedsięwzięć priorytetowych obejmuje: ochronę wód przed zanieczyszczeniem, zwiększenie retencji wód, ochronę przeciwpowodziową oraz renaturyzację rzek, poprawę jakości wody do picia, ochronę powietrza przed zanieczyszczeniem, poprzez zapobieganie i ograniczanie emisji zanieczyszczeń oraz oszczędzanie surowców i energii, zapobieganie i ograniczanie negatywnego oddziaływania hałasu na środowisko, ochronę powierzchni ziemi i wody poprzez zapobieganie powstawaniu odpadów, zagospodarowywaniu odpadów oraz rekultywację terenów zdegradowanych, ochronę przyrody i krajobrazu, zwiększenie lesistości kraju oraz ochronę zasobów leśnych, kształtowanie ekologicznych postaw i zachowań społeczeństwa oraz profilaktyka zdrowotna dzieci i młodzieży, zastosowanie technologii przyjaznych środowisku, zapewniających czystszą i energooszczędną produkcję, wspieranie działalności badawczej i eksperckiej na rzecz ochrony środowiska, wspieranie działalności pozarządowych organizacji ekologicznych. Domniemywać należy, że przedstawione priorytety pozostaną również na lata następne, co powinno być przedmiotem rozważań władz miasta, tym bardziej, że pokrywają się z priorytetami miasta. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 198 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Bank Ochrony Środowiska BOŚ jest bankiem komercyjnym i posiada bogata ofertę w dziedzinie finansowania projektów ekologicznych. Bank deklaruje preferencyjne warunki udzielania kredytów. Współpracuje z NFOŚiGW oraz funduszami wojewódzkimi, które w zamian za uzyskane efekty ekologiczne dopłacają różnicę pomiędzy oprocentowaniem komercyjnym, a preferencyjnym. BOŚ prowadzi usługi w zakresie udzielania kredytów na inwestycje proekologiczne dla samorządów, przedsiębiorców i klientów indywidualnych. BOŚ oferuje pomoc w postaci kredytów pomostowych na przedsięwzięcia objęte programem SAPARD. Ponadto oferuje kredyty na uzupełnienie środków przeznaczonych na inwestycje tym jednostkom samorządu terytorialnego, które nie mogą ubiegać się o dotacje z powodu braku środków na sfinansowanie inwestycji. Oferta banku obejmuje również inwestycje z zakresu gospodarki odpadami oraz z zakresu budowy i modernizacji dróg powiatowych i gminnych. Ponadto przewidywane jest wznowienie kredytów preferencyjnych na zadania ekologiczne z zakresu odnawialnych źródeł energii. BOŚ przy współpracy z NFOŚiGW przewiduje uruchomienie linii kredytowych m.in. na budowę przydomowych oczyszczalni ścieków, budowę kanalizacji sanitarnych, sanitarne zagospodarowanie odpadów. Bank podpisał umowę z Bankiem Rozwoju Rady Europy, która dotyczy długoterminowego kredytowania inwestycji gminnych w zakresie ochrony środowiska – uzdatnianie wody, gleby, kontroli hałasu i produkcji energii ze źródeł odnawialnych. Ekofundusz Ekofundusz jako fundacja powstał na zasadzie konwersji polskiego długu na ochronę środowiska. Wspiera inwestycje proekologiczne mające znaczenie w skali regionu lub kraju przeznaczone m. in. na ochronę górnych odcinków rzek. Od 2003 r. rozszerzono kryteria projektów w dziedzinie ochrony wód o aglomerację śląską. W zakresie redukcji emisji gazu realizowane są zwłaszcza modernizacje kotłowni oraz termomodernizacje budynków. Dominującą grupę stanowią projekty związane z ochroną bioróżnorodności biologicznej, w tym głównie związanych z ochroną zagrożonych gatunków i ich siedlisk oraz z renaturalizacją obszarów cennych przyrodniczo. Do roku 2010 Ekofundusz przeznaczy na te cele kwotę 250 mln zł, przy założeniu ze dotacja stanowić będzie około 40 % kosztów . W ramach zaplanowanych działań przewiduje się, że dofinansowane będą projekty o wysokiej efektywności ekonomicznej i ekologicznej. Na wsparcie Ekofunduszu nie mogą liczyć inwestycje, które uzyskały lub ubiegają się o środki unijne. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 199 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Bank Rozwoju Rady Europy – BRRE BRRE jest mało znanym w Polsce źródłem pożyczek na sfinansowanie projektów o znaczeniu społecznym. Bank ma specjalny fundusz, z którego dotowane są stopy procentowe kredytów udzielanych m.in. na wydatki związane z katastrofami i klęskami naturalnymi. Pożyczką ze środków BRRE finansowane jest w Polsce m.in. usuwanie skutków powodzi i budowy obiektów ochrony przeciwpowodziowej. Zakres działalności pożyczkowej BRRE jest znacznie szerszy i obejmuje również projekty, których celem jest tworzenie nowych miejsc pracy w słabo rozwiniętych regionach (zwłaszcza w małych i średnich przedsiębiorstwach), budowa mieszkań dla rodzin o niskich dochodach oraz rozwój infrastruktury związanej z ochroną zdrowia i środowiska oraz oświatą. Bank przeznacza też fundusze na cele związane ze spuścizna kulturową (przykładowo na renowacje zamków w Europie Środkowej i Wschodniej, z przeznaczeniem na hotele i centra kulturalne). Działalność BRRE charakteryzują względnie proste procedury pożyczkowe i elastyczne podejście do potrzeb konkretnych pożyczkobiorców. Bank w porównaniu z innymi międzynarodowymi instytucjami finansowymi, jest tanim źródłem pożyczek, ze względu na dobry rating. Dzięki temu korzystnie refinansuje się na rynkach międzynarodowych, naliczając swoją marżę na poziomie 30 punktów bazowych. Inne projektowane w Polsce przedsięwzięcia, w które mają być zaangażowane fundusze z BRRE to rozwój małych i średnich przedsiębiorstw oraz rozwój infrastruktury w sektorach ochrony środowiska, szkolnictwa i służby zdrowia. Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju – EBOiR Bank ten jest międzynarodową organizacją finansową utworzoną na początku lat 90-tych. Jest odpowiednikiem EBI dla Europy środkowej i wschodniej. Udziela tym krajom kredytów oraz wspiera przechodzenie na gospodarkę rynkową. Europejski Bank Inwestycyjny – EBI EBI dział od 1958 r. Podstawowym jego celem jest równoważenie i stabilizacja wspólnego rynku. Cel ten realizuje poprzez udzielanie pożyczek i gwarancje kredytów przyznawanych przez inne banki. Działania ukierunkowane są na: wspieranie i współfinansowanie projektów UE, które mają na celu rozwój regonów gospodarczo opóźnionych, poprawę infrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej, _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 200 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy wspieranie ochrony środowiska, zmniejszanie zużycia energii, wzmocnienie międzynarodowej konkurencyjności przemysłu, sprzyjanie rozwojowi małych i średnich przedsiębiorstw. Bank współpracuje z Europejskim Funduszem Rozwoju Regionalnego. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego Fundusz powstał w 1975 r. w celi zmniejszenia dysproporcji w rozwoju poszczególnych regionów oraz podniesienia stopnia rozwoju regionów najbardziej zapóźnionych. Poza współpracą z EBI współpracuje z Komitetem Regionów. Szczegółowe uregulowania dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego zawiera Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1783/1999 z 12 lipca 1999 r. W ramach tego istnieje możliwość pozyskania pomocy na inwestycje w infrastrukturę i inwestycje związane z ochroną środowiska. Przewidywany poziom dofinansowania projektów może wynosić maksymalnie 75 % kwalifikującego się kosztu inwestycji. Wnioski należy składać do urzędu Marszałkowskiego. Fundusz Rozwoju Inwestycji Komunalnych FRIK umiejscowiony będzie w Banku Gospodarstwa Krajowego. Przewidywany termin rozpoczęcia działalności – 01.01.2004 r. Zgodnie z projektem ustawy FRIK będzie kredytował przygotowanie projektów inwestycyjnych dla gmin. Zadaniem funduszu będzie pomoc gminom w znalezieniu własnych funduszy na projekty inwestycyjne. Przewidywane jest udzielanie przez FRIK preferencyjnych kredytów dla gmin. Programy pomocowe Unii Europejskiej Polityka strukturalna UE ma na celu pomoc słabiej rozwiniętym regionom i sektorom gospodarek państw członkowskich i w konsekwencji do prowadzić do zmniejszenia różnic w poziomie rozwoju i życia między poszczególnymi obszarami. Zasadniczym źródłem finansowania działań Unii, w zakresie wspólnej polityki strukturalnej są Fundusze Strukturalne. Uwzględniając poziom PKB na 1 mieszkańca, wszystkie polskie regiony będą mogły występować o środki w ramach tzw. Celu 1 Polityki Strukturalnej. Cel pierwszy będzie obejmować wsparcie wsparcie przewidziane dla pozostałych celów. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 201 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Należy dodać, że poszczególne typy projektów ujęte w n/n PPOŚ mogą być współfinansowane ze środków jednego z funduszy strukturalnych tzn. Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. W ramach zadań współfinansowanych z tego funduszu znajdują się m.in. inwestycje w infrastrukturę, która w regionach objętych przez Cel 1 przyczynia się do rozwoju, zwiększenia potencjału gospodarczego, spójności strukturalnej oraz tworzenia lub utrzymywania trwałych miejsc pracy. Podobnie jak w innych Funduszach w Europejskim Funduszu Rozwoju Regionalnego ustanowiono pułapy współfinansowania. Przyjmuje się, że można uzyskać współfinansowanie w wysokości od 50 do 75 % kwalifikujących się wydatków publicznych. oraz inwestycji Wprowadzono strukturalnych wyjątki generujących odnośnie znaczny zysk inwestycji netto. w Należy firmach dodać, że przedsiębiorcy będą mogli korzystać również ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego, który oferuje m.in. dofinansowanie szkolenia kadr, staży, kursów i innych form rozwijania zasobów ludzkich firmy. Obok czterech funduszy strukturalnych w Unii funkcjonuje również Fundusz Spójności. Polska spełni kryterium zakwalifikowania się do pomocy ze środków Funduszy Spójności (PKB na 1 mieszkańca jest niższy od 90 % średniej unijnej) Opis działań, które będą finansowane w ramach funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności jest zawarty w Narodowym Planie Rozwoju oraz w programach operacyjnych. W NPR w ramach Funduszu Spójności wsparcie uzyskają dwa sektory: środowisko, transport. Fundusz Spójności Główne kierunki strategii wykorzystania Funduszu Spójności w ochronie środowiska: poprawa jakości wód powierzchniowych, poprawa jakości wody do picia, poprawa jakości powietrza, racjonalizacja gospodarki odpadami, ochrona powierzchni ziemi. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 202 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Beneficjantami końcowymi będą samorządy terytorialne i przedsiębiorstwa komunalne, Pomoc z Funduszu na określony projekt nie może przekroczyć 85 % jego całkowitych kosztów. Pozostałe, co najmniej 15 % pochodzi będzie z budżetu państwa, któremu przyznano środki lub z innego niezależnego źródła. Wybierane duże projekty będą również analizowane z punktu widzenia maksymalnego efektu ekologicznego. Fundusz Spójności finansuje duże projekty z zakresu transportu i ochrony środowiska, powyżej 10 mln euro. Kryteria podstawowe i szczegółowe odnośnie tego funduszu zawarte są w Strategii wykorzystania Funduszu Spójności na lata 2004 – 2006. System wdrażania Funduszu Spójności będzie zbliżony do systemu obowiązującego dla funduszu ISPA. Ministerstwo Środowiska pełni funkcje sektorowej instytucji zarządzającej priorytetami środowiskowymi, a Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Socjalnej – instytucji zarządzającej. Schemat przepływu wniosku wstępnego i aplikacji do funduszu Spójności zawiera rysunek 7.1. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (przyjmowanie wniosków wstępnych, ocena formalna) Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (kwalifikacja i ocena formalna zgodnie z kryteriami ministra środowiska) Ministerstwo Środowiska – Sektorowa jednostka Zarządzająca (analiza i ocena , tworzenie listy najlepszych projektów) Komitet Sterujący (wybór projektów do przygotowania Aplikacji i skorzystania z pomocy technicznej – rekomendacji dla ministra środowiska) Minister Środowiska (decyzja w sprawie projektów do przygotowania Aplikacji na dany rok) Beneficjent we współpracy z NFOŚiGW (przygotowanie Aplikacji do Funduszu Spójności) Ministerstwo Środowiska (analiza i ocena Aplikacji) Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej (analiza formalna i przesłanie Aplikacji do KE) Komisja Europejska (decyzja o dofinansowaniu projektu) _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 203 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Zintegrowany System Operacyjny Rozwoju Regionalnego Jedną z pięciu osi Narodowego Planu Rozwoju 2004 – 2006 jest „Wzmocnienie potencjału rozwojowego regionów i przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów” Cele i priorytety tej osi będą realizowane w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (ZPORR), współfinansowanego z zasobów Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz Europejskiego Funduszu Społecznego. Zintegrowany system Operacyjny Rozwoju Regionalnego będzie zarządzany na poziomie krajowym, natomiast jego programowanie i wdrażanie odbywać się będzie na poziomie regionalnym. Celem ZPORR jest tworzenie warunków wzrostu konkurencyjności regionów oraz przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów w taki sposób, aby sprzyjać długofalowemu rozwojowi gospodarczemu kraju, jego spójności ekonomicznej, społecznej i terytorialnej oraz integracji z UE. Osiągnięcie w/w celu odbywać się będzie poprzez realizacje poszczególnych priorytetów i działań programu. Zadania ujęte w n/n POŚ mogą być realizowane w ramach: Priorytetu 1 – Rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej wzmocnieniu konkurencyjności regionów - działanie 1.1. - modernizacja i rozbudowa regionalnego układu drogowego - działanie 1.2. - infrastruktura ochrony środowiska, - działanie 1.6. - rozwój transportu miejskiego w aglomeracjach ewentualnie w ramach Priorytetu 3 – Rozwój lokalny - działanie 3.3. – Rewitalizacja obszarów zdegradowanych Beneficjentami w ramach Priorytetu 1 w/w działań mogą być samorządy powiatowe, natomiast w zakresie działań podanych przy Priorytecie 3 samorządy powiatowe, a także działające w porozumieniu z nimi inne podmioty. W przypadku przedsięwzięć objętych działaniem 3.3. najwyżej będą oceniane kompleksowe projekty rekultywacji środowiska naturalnego, powiązane z przygotowaniem terenu do ponownego wykorzystania. Bazę danych potencjalnych projektów prowadzi Urząd Marszałkowski. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 204 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy 7.5. Aktualna struktura zarządzania środowiskiem Zadania w zakresie zarządzania środowiskiem w mieście wynikają z ustawy o samorządzie gminnym, ustawy o samorządzie powiatowym, ustawy o samorządzie wojewódzkim oraz ustawy Prawo Ochrony Środowiska i innych stosownych ustaw ujmujących zagadnienia związane z szeroko rozumiana ochroną środowiska. W tym zakresie Prezydent Miasta Tychy realizuje zadania własne gminy oraz zadania Starosty, przy pomocy Zastępcy Prezydenta ds. Infrastruktury oraz podległego Wydziału Komunalnego, Ochrony Środowiska i Rolnictwa. Szczegółowy zakres kompetencji wynika z zapisów ustawowych. Posiadane kompetencje umożliwiają z zakresie ograniczonym zapisami ustawowymi oddziaływać na zarządzanie środowiskiem w przedsiębiorstwach i innych jednostkach organizacyjnych działających na terenie miasta. Aktualny schemat organizacyjny Urzędu Miasta w Tychach przedstawiony jest poniżej. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 205 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy 7.6. Propozycje w zakresie zarządzania środowiskiem w mieście Tychy. Przystąpienie Polski do UE wymaga zarówno od władz samorządowych jak i od przedsiębiorców, dostosowania się do obowiązujących reguł.. System zarządzania środowiskowego określają: Rozporządzenie Rady (EWG) 1836/93, w sprawie dobrowolnego uczestnictwa przedsiębiorstw przemysłowych we wspólnotowym Systemie Ekozarządzania i Audytowania (EMAS I), z uzupełnieniem Nr 761/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady (EMAS II) oraz seria norm ISO 14000. Normy te opracowane zostały przez Komitet Techniczny 207 od 1992 r. w dziedzinach: systemu zarządzania środowiskowego, audytów środowiskowych, oceny wyników środowiskowych i wielu innych aspektów ekologicznych. Koncepcja systemu zarządzania środowiskowego wg normy ISO 14001 opiera się, przede wszystkim, na zasadniczych elementach filozofii kompleksowego zarządzania jakością (TQM). System zarządzania środowiskowego bazuje na cyklicznych działaniach zmierzających do ciągłego doskonalenia. Następujące po sobie fazy cyklu wiążą się z następującymi działaniami: faza planowania – ustalenie celów i zadań oraz opracowanie metod ich realizacji, opracowanie ścisłych procedur postępowania, faza działania – wdrożenie planu i realizacja prac zmierzająca do osiągnięcia założonych celów, faza sprawdzania – kontrola skuteczności podjętych działań oraz porównywanie rezultatów z założonym planem, faza poprawiania – usuwanie wad i niedoskonałości, adaptacja planu do zmienionych okoliczności, modyfikacja istniejących struktur postępowania. Ten ciągły i cykliczny proces, przy odpowiedniej adaptacji, może być realizowany zarówno w przedsiębiorstwie jak i w Urzędzie Miasta. Wdrożenie systemu zarządzania środowiskowego wymaga czasu, wiedzy i środków (finanse, technologie, informacje, środowisko). Czas określany przez specjalistów, niezbędny dla wdrożenia systemu zarządzania środowiskiem w firmie waha się od 6 miesięcy do 1,5 roku, w zależności od wielkości firmy i motywacji załogi. Wspólne działanie w przedmiotowej problematyce miasta i przedsiębiorstw może w przyszłości doprowadzić do zarządzania środowiskiem w sposób spełniający wymogi unijne. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 206 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy Powodzenie realizacji programu uzależnione jest od możliwości ekonomicznych, organizacyjnych i zaangażowania jednostek bezpośrednio wykonujących zadania programu ochrony środowiska. W warunkach miasta Tychy to firmy obsługujące systemy infrastruktury miasta: Rejonowe Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji - przedsiębiorstwo państwowe, zajmujące się zaopatrzeniem w wodę i odbiorem ścieków Regionalne Centrum Gospodarki Wodno Ściekowej S.A. zajmujące się oczyszczaniem większości ścieków w mieście na oczyszczalni Urbanowice Oczyszczalnia Ścieków Czułów spółka z o.o. zajmująca się eksploatacją oczyszczalni ścieków w Czułowie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej spółka z o.o. zajmujące się dystrybucją ciepła w mieście Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Odpadami Master spółka z o.o. zajmujące się obrotem i składowaniem odpadów komunalnych w mieście. Dodatkowo w mieście planowane jest powołanie dodatkowego podmiotu gospodarczego zajmującego się wspólnie z Rejonowym Przedsiębiorstwem Wodociągów i Kanalizacji realizacją zadania inwestycyjnego, modernizacji i rozbudowy systemu kanalizacji. Oparcie swojej działalności na wspólnym systemie organizacji rozwiązań ochrony środowiska typu ISO 14001 może być docelowo pomocne w wdrażaniu polityki ochrony środowiska miasta. 7.7. Struktura zarządzania Programem. Osobą odpowiedzialna za wdrożenie programu ochrony środowiska jest w warunkach miasta Tychy Prezydent Miasta, który może powołać kierownika Programu pełniącego funkcje koordynatora pomiędzy wszystkimi zainteresowanymi uczestnikami Programu ochrony środowiska oraz monitorujący wywiązywanie się odpowiedzialnych jednostek z przebiegu realizacji zadań programu i występujących zmian w jakości środowiska. Kierownik programu odpowiedzialny będzie za przygotowanie dla Prezydenta i Rady Miasta rocznych sprawozdań z przebiegu programu, oceny realizowanych zadań, występujących trudności czy nieprawidłowości. Raz na dwa lata dokonywana będzie aktualizacja Programu polegająca na przeprowadzeniu przeglądu realizowanych zadań programu, rozważeniu możliwości wprowadzenia nowych _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 207 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy zadań, zmianę zadań na inne, które będą korzystniejsze dla miasta. Dostosowywanie Programu do zmieniających się przepisów prawnych. 7.8. Monitoring zanieczyszczenia środowiska. Źródłem informacji o jakości środowiska są jednolicie prowadzone pomiary zanieczyszczenia środowiska. Ocena jakości środowiska w mieście dokonywana będzie na podstawie wyników badań państwowego monitoringu środowiska uzupełnianego okresowymi wynikami badań prowadzonymi przez podmioty gospodarcze korzystające ze środowiska, które zobowiązane są do prowadzenia pomiarów z mocy prawa lub decyzji administracyjnej. Obowiązkiem starosty jest wykonywanie pomiarów i prowadzenie bazy danych zanieczyszczenia środowiska i nieodpłatnego udostępniania informacji o środowisku w zakresie: Poziomu zanieczyszczenia ziemi i gruntu Oceny stanu akustycznego miasta Proponuje się zobowiązać wszystkie podmioty gospodarcze posiadające składowiska odpadów do prowadzenia wokół składowisk raz w roku pomiarów zanieczyszczenia gruntu. Podmioty gospodarcze posiadające urządzenia do gromadzenia substancji niebezpiecznych, do prowadzenia raz na dwa lata pomiarów zanieczyszczenia gruntu i wód gruntowych. Każdy zakład korzystający ze środowiska, a likwidujący swoją działalność ma obowiązek przed zakończeniem procesu likwidacji wykonać pomiary zanieczyszczenia gruntu. Monitoring pozostałych elementów zanieczyszczenia środowiska prowadzony jest przez służby Wojewody. Obowiązki podmiotów gospodarczych korzystających ze środowiska w zakresie prowadzenia pomiarów emisji zanieczyszczeń do powietrza i do wód powierzchniowych powinny wynikać ze zobowiązań przepisów wykonawczych do Prawa ochrony środowiska. Nie ma potrzeby zwiększania zakresu i częstotliwości prowadzonych pomiarów emisji zanieczyszczeń do środowiska. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 208 SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325 327; tel./fax.(032) 757 28 67 Program Ochrony Środowiska - Tychy 7.9. Koszty realizacji programu. Realizacja zadań Programu ochrony środowiska wymaga uzyskania znacznych nakładów finansowych na realizację projektowanych zadań poprzez stworzenie różnego typu montażów finansowych opierających się na środkach funduszy ekologicznych, środkach własnych inwestorów odpowiedzialnych za realizację zadań oraz funduszy strukturalnych Uni Europejskiej. W załączonych tablicach zestawiono wszystkie planowane na obecnym etapie zadania przewidziane do realizacji wysokościami okresie 12 lat z orientacyjnymi wysokościami nakładów finansowych i propozycją tworzenia systemu finansowania każdego zadań. Całkowity koszt realizacji wszystkich zadań ujętych w programie ma wynosić: 1 137,64 mln zł z tego: Poprawa zanieczyszczenia powietrza 256,02 mln zł Gospodarka ściekowa 628,50 mln zł Gospodarka wodna 17,30 mln zł Zaopatrzenie w energię 132,00 mln zł Gospodarka odpadami 66,82 mln zł Ochrona przed hałasem 0,40 mln zł Ochrona powierzchni ziemi 0,55 mln zł Termomodernizacja 36,05 mln zł Najwyższe nakłady finansowe przewidywane są na naprawę gospodarki ściekowej miasta. Opracowana już dokumentacja modernizacji całej gospodarki wodno ściekowej jest bardzo duży, ale wynika z obowiązku spełniania dyrektyw Unii Europejskiej już wdrożonych w Polski system prawny. _____________________________________________________________________________________ Katowice; październik 2003 r. 209