Zobacz fragment środka e-booka Encyklopedii Gdańska

EUR
Mecz Hiszpania–Włochy na PGE Arenie, Euro 2012
68 min.), Marco Reus (Niemcy, 74 min.), Georgios Samaras (Grecja, 55 min.) i Dimitras Salpingidis (Grecja, 89 min.). Widzów: 38 751, sędziował Damir Skomina (Słowenia).
Podczas mistrzostw Gd. odwiedziło ok. 150 tys.
turystów z Hiszpanii, Irlandii, Chorwacji, Niemiec i Grecji oraz 150 tys. kibiców z Polski.
Kibicom zapewniono m.in. specjalistyczną pomoc medyczną. W tym celu wydzielono w mieście sieć szpitali, które odpowiadały za specjalistyczne zadania (np. toksykologia, choroby
zakaźne). W projekcie uczestniczyło 9 szpitali
i 12 przychodni. Dyżury pełniło 12 systemowych Zespołów Ratowniczo-Medycznych miasta
Gd. i 7 dodatkowych przyznanych na czas Euro.
Dodatkowo w dni meczowe w obsłudze kibiców
i mieszkańców uczestniczyło prawie 250 osób
fachowego personelu med. W dni pomeczowe – 90 osób, w dni zwykłe – 60. Stale w obsłudze
kibiców uczestniczyło też 6–8 psychologów.
Szpitale gd. pełniące dyżury SOR przyjęły w okresie 8–24 czerwca 7495 chorych, z czego 1690 hospitalizowano. Udzielono pomocy 147 obcokrajowcom. W ramach Wolontariatu Miast Gospodarzy pracowało 557 wolontariuszy (304 kobiety,
253 mężczyźni). Wśród nich obywatele innych
270
państw: 6 z Hiszpanii, 4 z USA, po 3 z Ukrainy
i Niemiec, 2 z Rosji oraz po 1 osobie z Francji,
Indii, Australii, Wielkiej Brytanii, Szwajcarii, Danii, Kanady i Austrii. Od 4 do 24 VI 2012 do Gd.
przyleciały 362 samoloty związane z UEFA Euro
2012, przywiozły 9853 pasażerów. Szacuje się, że
ok. drugie tyle przyleciało do Gd. regularnymi
samolotami rejsowymi. Wśród maszyn, które
wylądowały na lotnisku w Rębiechowie, znajdowało się 129 dużych samolotów czarterowych
z kibicami. Na Placu Zebrań Ludowych zorganizowano strefę kibica: na 40 tys. m² łącznie
bawiło się ponad 308 tys. kibiców. Największa
frekwencja była podczas meczu Polska – Czechy:
40 tys. osób. JRP
EUROPEJSKI POETA WOLNOŚCI q Nagroda
Literacka Miasta Gdańska „Europejski Poeta
Wolności”
EUROPEJSKIE CENTRUM SOLIDARNOŚCI
(ECS). W marcu 1998 przew. Rady Miasta Gd.
Wizualizacja siedziby Europejskiego Centrum
Solidarności
q Paweł Adamowicz i historyk dr q Jerzy Kukliński stworzyli projekt Muzeum Solidarności
„Polskie Drogi do Wolności”. Był to pocz. realizacji idei uhonorowania roli solidarnościowego zrywu w historii Polski oraz w obaleniu
Wernisaż instalacji przestrzennej Jerzego Janiszewskiego, współorganizowany przez ECS, 2012
ency klop edia gda ńska
pojałtańskiego podziału Europy. 29 XII 1999
z inicjatywy prezydenta Gd. Pawła Adamowicza,
przy poparciu abp. q Tadeusza Gocłowskiego,
qLecha Wałęsy i Instytutu jego imienia, qNSZZ
„Solidarność”, q Stoczni Gd., woj. pomor. i Miasta Gd., powstała q Fundacja Centrum Solidarności z misją utworzenia ECS. Na wniosek prezydenta P. Adamowicza prezesem Fundacji został
qBogdan Lis. W 20. rocznicę porozumień sierpniowych (q porozumienie gd.), 31 VIII 2000,
Miasto Gd. przygotowało wystawę Drogi do
wolności w hist. Sali BHP. W 25. rocznicę, 31 VIII
2005, 29 europejskich prezydentów i szefów rządów podpisało akt erekcyjny ECS. We wrześniu
2006 prezydent P. Adamowicz powołał Radę
Programowo-Historyczną ECS, w październiku 2006 – Biuro ds. ECS, którego dyr. został Jacek Kobiela. Pełnomocnikami prezydenta Gd.
ds. ECS byli kolejno: q Sławomir Czarlewski
i q Jacek Taylor. 29 i 2007 list intencyjny w sprawie
utworzenia instytucji kultury ECS podpisali minister kultury i dziedzictwa nar. Kazimierz Michał
Ujazdowski, prezydent Gd. P. Adamowicz, marszałek woj. pomor. q Jan Kozłowski, przew. NSZZ
„Solidarność” q Janusz Śniadek i prezes Fundacji
Centrum Solidarności Bogdan Lis. 14 V 2007
Miasto Gd. ogłosiło międzynarodowy konkurs
archit. na opracowanie koncepcji budynku ECS,
8 XI 2007 powołana została instytucja kultury
ECS, której dyr. został dominikanin o. q Maciej
Zięba. Rozstrzygnięcie konkursu archit., do
którego przystąpiło 117 zespołów z całego świata,
nastąpiło 13 XII 2007: zwycięski projekt przygotowało gd. Przedsiębiorstwo Projektowo-Wdrożeniowe FORT. W lutym 2008 instytucja kultury
ECS rozpoczęła działalność w tymczasowej siedzibie na terenie Stoczni Gd., przy ul. Doki 1.
Pozwolenie na budowę ECS 12 XI 2009 przekazał prezydentowi P. Adamowiczowi wojewoda pomor. Roman Zaborowski. W grudniu
2009 złożono wniosek aplikacyjny o dofinansowanie projektu budowy w Programie Operacyjnym UE „Infrastruktura i Środowisko”. 14 VII
2010 minister kultury i dziedzictwa nar. Bogdan
Zdrojewski oraz prezydent miasta P. Adamowicz podpisali umowę o dofinansowanie budowy ECS. Przetarg na budowę wygrał 6 VIII 2010
Polimex-Mostostal SA. W maju 2011, po rezygnacji o. M. Zięby, dyrektorem ECS został wyłoniony w konkursie Basil Kerski. PAD
F
FABER ELSA (4 II 1890 Gdańsk – 4 IX 1980 Getynga), córka q Karla A. Bockelmanna (q menonici). Z wykształcenia pielęgniarka (podczas i w. świat. w niem. szpitalach na froncie
wsch.); pisarka, autorka popularnych bajek opartych często na motywach gd.: Märchen (1921,
wyd. 3: 1940), Fern dem Alltag. Aus dem Wandertagebuch einer Märchenfrau (1925), Zwölf Märchen
für Kinder (1925), Danziger Märchenbuch (1927).
Bajki publikowała też w prasie. Określana żartobliwie jako „gd. ciocia bajkowa” (Danziger
Märchentante). Po 1945 w Niemczech; publikowała bajki w ziomkowskich czasopismach.
W 1966 otrzymała przyznawaną przez ziomkostwo gdańszczan nagrodę Danziger Kulturpreis.
Była żoną q Walthera Fabera. MA
FABER WALTHER (15 IX 1884 Mühlhausen,
Prusy Wsch., ob. Gwardiejskoje, Rosja – 16 III
1961 Hahnenklee, Oberharz, Niemcy), pedagog,
dr historii. Mąż q Elsy Faber. Od 1 X 1913 prof.
gim. realnego św. Jana (q szkoła św. Jana), od
1 V 1936 do marca 1945 jego dyr. Autor pracy
o dziejach szkoły i m.in. Die polnische Sprache
im Danziger Schul- und Kirchenwesen von der Reformation bis zum Weltkrieg (1930) oraz prac popularnych o dziejach Gd. Po 1945 w Niemczech.
MrGl
EWERBECK CHRISTIAN GOTTFRIED (18 i 1761
Chojnice – 7 XII 1837 Elbląg), rektor q Gimnazjum Akademickiego. Syn aptekarza i rajcy miasta Chojnice. W Królewcu i Halle studiował filozofię. Od 1789 prof. matematyki, od 1790 także
filozofii w Gimnazjum Akademickim, 1790–1822
kier. q Biblioteki Miejskiej. Od 1814 ostatni rektor Gimnazjum Akademickiego. Po reorganizacji
szkoły (q Gimnazjum Miejskie) w 1817 zrezygnował z funkcji rektora i prof., 1822 z obowiązków
bibliotekarza. W 1822 wyjechał do Elbląga, gdzie
mieszkał do śmierci. Autor prac z dziedziny filozofii i językoznawstwa, pierwszego katalogu rzeczowego Biblioteki Miejskiej, 1789–97 wydawał
q kalendarze. MrGl
FABIAN FELIX (1862 Nowe n. Wisłą – 2 XI 1937
Gdańsk), prawnik, działacz żyd. W 1905 wiceprzew. Centralnego Związku Obywateli Niemieckich Wyznania Mojżeszowego. W 1920 czł.
Zgromadzenia Konstytucyjnego; zrezygnował
z miejsca w nowo utworzonym q Volkstagu, by
poświęcić się działalności w Gminie Żydowskiej (q Żydzi). W 1913–30 czł. zarządu Gminy
Synagogalnej, 1922–30 przew. jej zarządu.
W 1920 z rabinem dr. q Robertem Kaelterem
(q Żydzi) utworzył Żydowski Komitet Emigracyjny, którego był przew. Należał do kierownictwa
Central-Verein der Danziger Staatsbürger jüdischen Glaubens. MA
FABIANI-MADEYSKA IRENA ZOFIA (11 V 1911
Warszawa – 21 XII 1990 Gdańsk), historyk, bib­
liotekarz. Po maturze w gim. humanist. 1929–33
studiowała historię na UW. Od 1935 w Gdyni; pracowała w bibl. q Instytutu Bałtyckiego, od 1938
kier. bibl. Urzędu Morskiego. Podczas II w. świat.
w Warszawie i Kr.; mąż Tadeusz Madeyski, urzędnik, został rozstrzelany 11 XI 1939 w Piaśnicy. Od 22 V 1945 w Gd., od 1 II 1946 pracownik
q Biblioteki Miejskiej (nast. q BG PAN), kustosz.
Brała udział w rewindykacji rozproszonych
w 1945 zbiorów bibl., kierowała Działem Czasopism, od 1950 Działem Rękopisów; wraz z qMarianem Pelczarem od 1947 zajmowała się wydawnictwami bibl. i qTowarzystwa Przyjaciół Nauki
i Sztuki (w tym m.in. q „Rocznika Gdańskiego”).
Po przejęciu 1955 Biblioteki Miejskiej przez
PAN pomysłodawczyni nazwy (zatwierdzonej
w 1957): Biblioteka Gdańska PAN. Od 1963 do
emerytury w 1971 pracownik IBL w Warszawie.
Autorka prac: Kilka dat z życia Hondiusza (1954),
Odwiedziny Gdańska w XIX wieku (1957), Gdzie
rezydowali w Gdańsku królowie polscy (1976),
Fundator Biblioteki Gdańskiej 1596 Jan Bernard
Bonifacio markiz Orii (1991 i 1995). Pochowana
na cment. Północnym w Warszawie.
FABRICIUS (Schmidt) JAKOB (1551 Gdańsk
– 1 IV 1629 Gdańsk), uczony, kaznodzieja, pedagog. Pochodził z gd. rodziny patrycjuszowskiej
Schmidtów. Studiował teologię na uniw. w Wittenberdze, 1576 uzyskał doktorat na uniw. w Hei­
delbergu. Podczas pobytu w Szwajcarii zmienił
poglądy na bliskie kalwinizmowi i nazwisko ze
Schmidt na Fabricius. W Gd. od 1578 kaznodzieja w q kośc. NMP, 1580–1629 prof. teologii
i rektor q Gimnazjum Akademickiego. Jeden
z przywódców wyznawców kalwinizmu w Gd.
(q kalwini). Wspierał rajców tego wyznania
w Radzie Miejskiej, w której często dochodziło do ich sporów z wyznawcami luteranizmu
(po jego śmierci luteranizm zdominował życie rel. Gd. do 1945; q luteranie). Od czasów F.
(poczynając od 1585) każdy z rektorów Gimnazjum Akademickiego był jednocześnie pastorem
w q kośc. św. Trójcy. Za jego rektoratu przeprowadzono gruntowną reformę organizacyjną,
tj. rozszerzono program nauczania o 2 klasy,
których zaliczenie trwało 4 lata. Od tej pory gim.
składało się z 7 katedr, a w najniższych klasach
również wykładali profesorowie. Z powodu
głoszenia kazań w duchu kalwinizmu zmuszony
był czasowo opuszczać miasto. Przed śmiercią
przygotował pracę o dziejach Gimnazjum Akademickiego; autor prac z zakresu teologii, historii reformacji i pedagogiki, m.in. Das edle
Wunderbuch der Israelitischen Richter (1636).
Pochowany w kośc. św. Trójcy. PP
Vincentius Fabricius
FABRICIUS VINCENTIUS (7 IX 1612 Ham-
burg – 11 IV 1667 Warszawa), q syndyk miejski,
uczony. Syn Petera, uczeń gim. w Hamburgu,
R AT
868
ency klop edia gda ńska
e nc y k l op e dia g da ńska
869
Posąg króla Zygmunta Augusta z ryciny Ratusz
Głównego Miasta Johanna Carla Schultza, około 1860
Model posągu króla Zygmunta Augusta w pracowni
rzeźbiarskiej Alfonsa Łosowskiego, 1948
Posąg króla Zygmunta Augusta na szczycie wieży
Ratusza Głównego Miasta
Sala Czerwona Ratusza Głównego Miasta, Johann Carl Schultz, 1855–1868
to Muzeum Historyczne Miasta Gd. powróciło do jej dawnej nazwy: Wielkiej Sali Wety.
Obecnie pomieszczenie, oprócz przeznaczenia
muzealnego, pełni również funkcje reprezentacyjne władz miejskich (jak miało to miejsce
w okresie nowożytnym i XIX w.) oraz jako miejsce imprez kult.
Mały Krzysztof, pomieszczenie o wymiarach
2 × 3,5 m, o wys. 270 cm, jedyne do niego wejście
prowadzi z połowy klatki schodowej wiodącej
z zewnątrz do Sieni Głównej. Nie posiada okna,
a jedynie otwór wentylacyjny od strony ul. Długiej. Pierwotne przeznaczenie nie jest znane,
mogło służyć jako pomieszczenie odźwiernego
i klucznika. W 1427–41 użytkowane mogło być
jako miejsce przechowywania paramentów
liturgicznych, szat oraz przenośnego ołtarza,
na mocy bulli papieża Marcina V z 25 V 1427
Rada Miasta otrzymała bowiem pozwolenie na
utworzenie w Ratuszu kaplicy dla władz miejskich i ich rodzin. Do tej funkcji nawiązują (jak
się uważa) pochodzące z XV w. i częściowo
zachowane i ob. dekoracje malarskie wnętrza.
Malowidła na ścianie wsch. przedstawiają trybunę z zasiadającymi na niej postaciami, powyżej umieszczono herby i nazwiska rodzin:
Valkenberch, Holtebutel, Glove (lub Glode),
Lebbyn. Na sklepieniu znajdują się herby Gd.,
Zakonu Krzyżackiego oraz księstwa stargardzkiego w Meklemburgii. Kompozycję uzupełniono malowidłami o rel. charakterze, ukazującymi na ścianie zach. postacie świętych:
Jakuba, Doroty i Krzysztofa oraz Męczeństwo
św. Erazma, na płd. zaś Zwiastowanie. Scena
Ukrzyżowania znajdująca się na ścianie płn.
powstała w późn. czasie. Obecnie pełni funkcje
ekspozycji muzealnej.
Wielki Krzysztof, pomieszczenie o wymiarach
5 × 4 m, na pierwszym, reprezentacyjnym piętrze
Ratusza, z 2 oknami od strony ul. Długiej. Wnętrze przylegające do płd.-zach. narożnika Wielkiej Sali Wety, znajduje się w trzonie wieży
ponad sklepieniem wewnętrznych schodów.
Pomieszczenie to chroniły grube mury oraz
ognioodporne sklepienie. Do 1902 służyło ono
jako q archiwum miejskie. Przechowywano
tam przywileje, korespondencję, q księgi gruntowe oraz inne dokumenty odpowiednio poukładane i posegregowane. Do dziś zachowało
się kilka segmentów wielkiej szafy archiwalnej
z XVI w. Sporadycznie przechowywano tu również kosztowności i cenne rzeczy. Część dokumentów archiwalnych na przeł. XVI/XVII w.
przeniesiono do północnych pomieszczeń
w nadbudowanym skrzydle otaczającym dziedziniec Ratusza. W 1845–46 w skrytce znajdującej się w drewnianej obudowie parapetu podokiennego odnaleziono schowane w 1813 monety, złote i srebrne przedmioty, w tym lichtarze
oraz zegary z epoki napoleońskiej. We wnętrzu
znajduje się oryginalna śrdw. posadzka. Sklepienie i ściany zdobi zrekonstruowana dekoracja
malarska. Motywy roślinne oraz kartusze herbowe z godłami: Polski, Prus Królewskich, Wielkiego Księstwa Litewskiego i Gd. zostały odtworzone po II w. świat. Obecnie pomieszczenie
pełni funkcje muzealne.
Wielka Sala Rady (Sala Czerwona , Sala Letnia),
pomieszczenie o wymiarach 8 × 11,5 m. Potoczna nazwa, tj. Sala Czerwona, pochodzi od koloru sukna, którym obite były jej ściany. Znajduje
się w zach. części pierwszego, reprezentacyjnego piętra Ratusza i połączona jest przejściami
z Sienią Główną, Małą Salą Rady oraz tajnymi
schodami w murze płn., prowadzącymi do pomieszczeń na parterze budynku. Powstała podczas prac prowadzonych przy wznoszeniu Ratusza 1379–82. Pełniła funkcję miejsca, gdzie
w okresie wiosenno-letnim zbierała się Rada
Miejska (stąd nazwa Sala Letnia). W XVII w. wykonano w miejsce paleniska kominka tajne przejście do sąsiedniej kamieniczki przy ul. Długiej 47,
gdzie znajdowała się część biur miejskich. Otwór
przejścia przesłonięty był malowanym ekranem.
W czasie zakładania 1865 w Ratuszu centr. ogrzewania w miejscu tym umieszczono grzejniki,
w związku z czym przebito po prawej stronie
kominka nowe przejście, czynne do 1921; otwór
zamurowano, z chwilą gdy wspomniana kamieniczka stała się częścią biur Gd. Kasy Oszczędnościowej (Danziger Sparkasse). Pod obiciem
ścian z końca XVI w. zachowały się i ob. fragmenty śrdw. fresków. Jest jedynym pomieszczeniem
Ratusza, w którym zachowało się prawie w całości oryginalne wyposażenie pochodzące
z przeł. XVI i XVII w. Zdemontowane 1943 i wywiezione poza Gd., ocalało ze zniszczeń II w.
świat. Najważniejszą częścią wystroju sali jest
zespół malarsko-rzeźbiarski, znajdujący się na
drewnianym stropie. Twórcą umieszczonych na
suficie 25 malarskich przedstawień opartych na
wątkach mitol., biblijnych i antycznych oraz
emblematach był q Isaak van den Block, natomiast snycerkę wykonał Szymon Herle. W środkowej partii stropu umieszczono owalny obraz
q Apoteoza Gdańska, będący jednym z najbardziej znanych dzieł gd. sztuki, który przedstawia
symbolicznie źródła dobrobytu miasta w XVII w.
Ściany tego pomieszczenia zdobi 7 kompozycji
malarskich Hansa Vredemana de Vries symbolicznie ukazujących wartości etyczno-moralne. W okresie nowożytnym w sali znajdowało
się również 13 obrazów z 1764 symbolizujących
zalety charakteru, które miały cechować członków zbierającej się tam Rady Miejskiej (zaginione 1945). Całość programu ideowego pomieszczenia nosi dydaktyczne przesłanie skierowane
do osób pełniących funkcje urzędnicze. Dopełnieniem wystroju tej sali są intarsjowane, w części oryginalne, ławy rajców oraz 2 żelazne, XVI-wieczne sejfy na dokumenty w ścianie płn.
W 1844 znaleziono ukryte w nich ponad 10 tys.
sztuk monet, gł. z XVI w. W pomieszczeniu znajduje się polichromowany kominek z dekoracją
rzeźb. wykonaną przez Willema van der Meer
1593. Przejście z Sieni Głównej udekorowano
bogato zdobionym drewnianym portalem pocho-
Herb na kominku w Wielkiej Sali Rady Ratusza
Głównego Miasta, 1913
Sień Ratusza Głównego Miasta, 1930
R AT
Stropowe obrazy Isaaka van den Blocka w Wielkiej
Sali Rady Ratusza Głównego Miasta
SR E
-Kańska. Powołano kilka zespołów doradczych,
które miały aktywizować przedsiębiorców
i mieszkańców Gd. we wspólnych działaniach
obywatelskich na rzecz ME. Główną inicjatywą
SKWE okazał się projekt Junior Gdańsk 2012, którego głównym celem stała się budowa ogólnodostępnych boisk przyszkolnych w Gd. W 2008–
11 powstało 16 (liczba państw biorących udział
w piłkarskich ME) boisk o wymiarach 46 × 27,5 m,
kwota wsparcia SKWE wyniosła 3,1 mln złotych. Sponsorzy pozyskani w ramach SKWE
stworzyli także specjalny fundusz „Razem na
rzecz młodzieży sportowej”, z którego dochód
przeznaczono na zakup sprzętu piłkarskiego
oraz organizowanie turniejów piłkarskich dla
młodzieży szkolnej. SKWE zaangażował się także w promocję idei ME wśród mieszkańców
i środowisk opiniotwórczych. Jedyna w Polsce
tego typu społ. akcja przedsiębiorców. Kolejną, szesnastą szkołą, przy której zostanie wybudowane boisko w ramach programu Junior
Gdańsk 2012 będzie SP nr 4 przy ul. Łąkowej 61.
Sponsorami będą Saur Neptun Gd. i Fundacja
Gd. Przewidywany termin oddania do użytku
to marzec 2012. PAD
z Lokalizacje boisk Junior Gdańsk 2012 SREBRZYSKO (Silberhammer), Wrzeszcz,
w dolinie potoku q Strzyży. Nazwa nawiązuje
do Srebrnego Młyna (Silberhammer), który
od 1654 był własnością gd. złotnika Petera von
Renne (q Kamienny Młyn). W końcu XVIII w.
funkcjonowała tu fabryka wyrobów żelaznych
i stalowych (qBrętowo). W XVIII w. rezydencja
kupców z rodziny Soermansów. W 1800 włas­
ność ang. kupca Richarda Cowla, skonfiskowana przez Francuzów po 1807, z tego okresu
pochodzi zachowany i ob. rokokowy dworek
(ul. Srebrniki 1). W 1816 posiadłość nabył hrabia Fabian Dohn, w dworku 1821–24 mieszkał
okresowo urzędnik prus. i poeta q Joseph von
Eichendorff. Wokół dworku powstały zabudowania gosp. i mała oranżeria. W okresie II WMG
powstał q Państwowy Zakład Opieki Społecznej (Staatliche Fürsorgeanstalt Silberhammer),
ob. q Wojewódzki Szpital Psychiatryczny. Na
terenie S. funkcjonuje q cment. Srebrzysko.
Zabudowa z XIX i pocz. XX w. 2009/2010 uległa
likwidacji w związku z przebudową ul. Słowackiego i ul. Partyzantów (qTrasa Słowackiego).
STAATLICHE AKADEMIE FÜR PRAKTISCHE
MEDIZIN 1935–1945 q Państwowa Akademia
Medycyny Praktycznej w Gd.
STAATLICHE BERNSTEIN-MANUFAKTUR
q Państwowa Wytwórnia Wyrobów Bursztynowych
STAATLICHE FORBILDUNGS- UND GEWERKSCHULE q Państwowa Rzemieślnicza Szkoła
Dokształcająca
STAATLICHE FÜRSORGEANSTALT SILBERHAMMER qPaństwowy Zakład Opieki Społecz-
nej Srebrzysko
944
ency klop edia gda ńska
e nc y k l op e dia g da ńska
945
STA
STAATLICHES BAUPOLIZEIAMT ZU DANZIG
q Państwowy Urząd Policji Budowlanej
STAATLICHES LANDESMUSEUM FÜR DANZIGER GESCHICHTE q Muzeum Krajowe His-
torii Gd.
STACHNIK RICHARD (7 VII 1894 Piła – 28 II
1982 Coesfeld, Westfalia), ksiądz, poseł do
q Volkstagu. Absolwent seminarium w Pelplinie,
od 1924 dr. W 1923–28 – wikary w q kośc. św.
Mikołaja, od 1928 uczył religii w q Gimnazjum
Miejskim, od 1930 duszpasterz gd. studentów.
Od 1933 poświęcił się tylko polityce, w marcu
po śmierci ks. Antona Sawatzkiego przejął kierownictwo partii Centrum i stał na jej czele do
jej delegalizacji 21 X 1937. Poseł do Volkstagu V
i VI kadencji (1933–35 i 1935–39). Występował
przeciwko łamaniu prawa przez gd. NSDAP, za
co został pobity przez hitl. bojówkarzy i spędził
6 miesięcy w więzieniu. W 1937 naziści zabronili mu działalności duszpasterskiej. Emeryt 1 IV
1939. Po 1945 w Niemczech. Kapelan środowisk
b. gdańszczan. Wydał informator biograf. Danziger Priesterbuch 1920–1945; 1945–1965 (1965).
Autor artykułów w „Unser Danzig”. Miał duży
wkład w organizację katolickich związków młodzieżowych w II WMG. MA
STACHURSKI RYSZARD (ur. 7 XII 1950 Gdy-
nia), wojewoda pomor. Ukończył Inst. Filologii Polskiej q UG oraz studia podyplomowe na
Wydz. Prawa i Administracji UG i Wyższej Szkole Dziennikarstwa im. Melchiora Wańkowicza
w Warszawie. 1975-1990 nauczyciel jęz. pol. w SP
w Krokowej. Był czł. PZPR. W 1990–2001 sekr.
gminy Krokowa, współpracując z wójtem Kazimierzem Plocke, nast. dyr. biura poselskiego
K. Plocke (od 2001 posła PO na Sejm IV, V, VI i VII
kadencji, od 2007 wiceministra w Ministerstwie
Rolnictwa). Członek PO od 2001, był przew. komisji przygotowującej statut partii, 2002-05 Przewodniczący Krajowego Sądu Koleżeńskiego PO.
Z ramienia PO 2002–06 radny powiatu puckiego. Od marca 2008 dyr. Centralnego Ośrodka
Przygotowań Olimpijskich w Cetniewie, od 4 II
2010 do grudnia 2011 sekr. stanu (wiceministr)
w Ministerstwie Sportu i Turystyki. Od 12 XII
2011 wojewoda pomor. DSZ
STACJA ORNITOLOGICZNA . Muzeum i Inst.
Zoologii PAN, placówka badawcza i krajowa
centrala obrączkowania ptaków, Górki Wsch.,
ul. Nadwiślańska 108. Powstała 1931 jako Stacja
Badania Wędrówek Ptaków przy Państwowym
Muzeum Zoologicznym w Warszawie (ob. Muzeum i Inst. Zoologii PAN). W 1958–59 przeniesiona do Górek Wsch. W 1991–2001 należała
do Inst. Ekologii PAN, od 2002 działała jako
samodzielny Zakład Ornitologii PAN, od października 2007 w Muzeum i Inst. Zoologii PAN.
Początkowo zajmowała się prawie wyłącznie
obrączkowaniem ptaków w kraju. W 1959 rozpoczęła własne badania terenowe (awifauna Wyspy
Sobieszewskiej, obserwacje wędrówki jesiennej,
biologia i ekologia rozrodu rybitw), zintensyfi-
Wróbel zaobrączkowany przez ornitologów
kowane po 1969. Do 1970 miała 4 pracowników
merytorycznych, nast. 9–16. Poza prowadzeniem
centrali obrączkowania od 1970 organizuje badania w skali kraju, zajmuje się edukacją i działalnością ekspercką. Centrala Obrączkowania
Ptaków obrączkuje w kraju, jest członkiem Europejskiej Unii Obrączkowania Ptaków (EURING).
Szkoli obrączkarzy, gromadzi dane o ptakach
obrączkowanych i ponownie stwierdzonych
(tzw. wiadomości powrotne) i przygotowuje
je do opracowania. Obrączkarzami są wysoko
wykwalifikowani wolontariusze lub ornitolodzy
zawodowi. Stosuje się obrączki standardowe ze
skróconym adresem centrali i unikalnym numerem oraz bezadresowe kolorowe obrączki plastikowe i obroże szyjne do odczytywania z daleka.
Obrączkowanie jest stosowane gł. w badaniach
wędrówek i demografii (przeżywalność, dyspersja). Do 2010 zaobrączkowano w kraju 4,7 mln
ptaków, o których otrzymano 245 tys. wiadomości powrotnych, od <1‰ w stosunku do liczby
zaobrączkowanych (małe wróblowe zimujące
w Afryce) do >300% (łabędzie, odczytywane wielokrotnie na europejskich zimowiskach). Wiadomości powrotnych otrzymuje się od <1‰ (małe
wróblowate zimujące w Afryce) do >300% (łabędzie, odczytywane wielokrotnie na europejskich
zimowiskach) w stosunku do liczby zaobrączkowanych osobników. Ponowne stwierdzenia
pochodzą gł. od przypadkowych znalazców martwych ptaków, myśliwych i ornitologów. Włas­
ne badania terenowe – gł. na Pomorzu, Warmii
i Mazurach, dotyczą wędrówek, zimowania, biologii i ekologii rozrodu, rozmieszczenia i liczeb­
ności całej awifauny lub pojedynczych gatunków. Najważniejsze: badania jesiennej wędrówki
siewkowców w Ujściu Wisły (1964–67, 1976–
Kierownicy Stacji Ornitologicznej
1931–1936
Janusz Domaniewski
(poza Gdańskiem)
1936–1939
Władysław Rydzewski
(poza Gdańskiem)
1946–1970
Jan Bogusław Szczepski
1970–1973
Jan Pinowski
1974–2007
Maciej Gromadzki
2007–
Tomasz Mazgajski
WKA
Stadion Miejski PGE Arena
2000, 77 tys. zaobrączkowanych i zmierzonych
osobników), zainicjowane przez zespół Akcji
Bałtyckiej w 1962, kontynuowane przez Grupę
Badawczą Ptaków Wodnych Kuling; badania:
roli ptaków w agrocenozach, znaczenia epidemiologicznego wróbli, biologii i ekologii lęgowej
ptaków szponiastych na Pojezierzu Iławskim
(1979–85), biegusa zmiennego k. ujścia Redy,
rybitw w ujściu Wisły, szpaków na Żuławach
(1971–80), bogatki na Mierzei Wiślanej i Pojezierzu Iławskim (1979–84, >1000 skrzynek
lęgowych), sieweczki obrożnej, oknówki; badania rozmieszczenia i liczebności na Pomorzu
rzadkich gatunków lęgowych (pluszcz, pliszka górska, czeczotka, włochatka) i zimujących
(pluszcz, bekasik). Badania siewkowców prowadzono też na tundrowych lęgowiskach na
Syberii (7 ekspedycji 1989–2005) i zimowiskach
w Tunezji oraz na przelotach nad M. Czarnym.
W 2004 do badań ekologicznych włączono techniki molekularne, 2007 – badania pasożytów
wewnętrznych. Koordynuje europejskie badania zespołowe (Safety of Catching Adults at
the Nest – Bezpieczeństwo chwytania dorosłych ptaków na gniazdach, 250 uczestników)
i krajowe; najważniejsze: Atlas rozmieszczenia
ptaków lęgowych Polski 1985–2005 (1200 obserwatorów), badanie występowania i sukcesu
lęgowego orłów, ekspansji lęgowej mew i łabędzi,
zimowania łabędzi, biologii dymówek (program
EURING). W 1978–90 w stacji mieściła się redakcja „Acta Ornithologica”. WKA
STADION MIEJSKI (Heinrich-Ehlers-Sport-
platz), powstał 1910 przy Feldstraße (ul. Smoluchowskiego), po stronie płd., do wysokości
Schluchtweg (ul. Jarowej), nosił imię na cześć
nadburmistrza Gd. 1903–10 q Heinricha Ehlersa, po 1945 teren zajęty przez q GUMed. Oprócz
boiska piłkarskiego (na którym grały wszystkie
gd. drużyny) znajdowały się tu korty tenisowe
i lodowisko hokejowe. Obiekt, na którym grały
Płyta boiska na Stadionie Miejskim PGE Arena
wszystkie drużyny miasta. Brak miejsca do rozbudowy spowodował wybudowanie w pobliżu
nowego obiektu, przy St. Michaelsweg (ul. Traugutta 29; q stadionu Miejskiego Ośrodka Sportu
i Rekreacji). PCH
STADION MIEJSKI PGE ARENA GDAŃSK , po-
czątkowo z adresem przy ul. Uczniowskiej 28, ob.
ul. Pokoleń Lechii Gdańsk 1. Stadion piłkarski