EKOFIZJOGRAFIA Nowe - BIP

Transkrypt

OPRACOWANIE
EKOFIZJOGRAFICZNE
GMINY NOWE
Opracowała
mgr inż. Joanna Klimek
Grudziądz, 2011
OPRACOWANIE EKOFIZJOGRAFICZNE
~2~
Spis treści
1. Kompleksowa charakterystyka obszaru opracowania ................................ 9
1.1. Położenie fizyczno-geograficzne .............................................................. 9
1.2. Budowa geologiczna .............................................................................. 10
1.3. Fora i fauna ........................................................................................... 12
1.4. Obszary i obiekty objęte ochroną prawną. ............................................ 21
1.4.1. Rezerwat ............................................................................................ 21
1.4.2. Park krajobrazowy .............................................................................. 22
1.4.3. Obszar chronionego krajobrazu.......................................................... 24
1.4.4. Pomniki przyrody ............................................................................... 25
1.4.3. Użytek ekologiczny ............................................................................. 30
1.4.4. Obszary Natura 2000 .......................................................................... 31
1.5. Wody powierzchniowe i podziemne...................................................... 36
1.6 Gleby ...................................................................................................... 42
1.7. Zasoby surowców naturalnych. ............................................................. 45
1.8. Klimat .................................................................................................... 48
1.9. Walory krajobrazowe ............................................................................ 49
2. Dotychczasowe zmiany w środowisku .................................................................. 52
A. Struktura przyrodnicza obszaru, w tym różnorodność biologiczna ........... 59
B. Powiązania przyrodnicze obszaru z jego szerszym otoczeniem ................ 61
C. Walory krajobrazowe i ich ochrona prawna ............................................. 61
D. Jakość środowiska oraz jego zagrożenia wraz z ich identyfikacją ............. 61
3. Diagnoza stanu i funkcjonowania środowiska .......................................... 66
A. Ocena stanu środowiska oraz jego zagrożeń i możliwości ich ograniczenia66
B. Ocena odporności środowiska na degradację oraz zdolności do regeneracji67
C. Ocena stanu zachowania walorów krajobrazowych oraz możliwości ich
kształtowania. .............................................................................................. 67
~3~
D. Ocena zgodności dotychczasowego użytkowania i zagospodarowania obszaru
z cechami i uwarunkowaniami przyrodniczymi. ........................................... 68
E. Ocena charakteru i intensywności zmian zachodzących w środowisku .... 68
4. Wstępna prognoza dalszych zmian zachodzących w środowisku ............. 71
5. Określenie przyrodniczych predyspozycji do kształtowania struktury
funkcjonalno-przestrzennej – określenie uwarunkowań ekofizjograficznych 81
6. Określenie możliwości rozwoju i ograniczeń dla różnych rodzajów użytkowania i
form zagospodarowania............................................................................... 81
7. Fotografie w poszczególnych miejscowościach ........................................ 82
~4~
Wstęp
Opracowanie zostało wykonane na zlecenie Urzędu Gminy Nowe. Podstawa prawna sporządzania Podstawowych opracowań ekofizjograficznych znajduje się w art. 72 ust. 5 ustawy z dnia
27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity z 2008 r., Dz. U. Nr 25, poz. 150 z
późniejszymi zmianami) oraz w § 2 pkt 1 lit. a rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie opracowań ekofizjograficznych (Dz. U. Nr 155, poz. 1298). Stanowi ona podstawowy materiał wejściowy do studium zagospodarowania przestrzennego.
Opracowanie ekofizjograficzne”) sporządza się w postaci opisowej i kartograficznej, w celu
dokonania rozpoznania i charakterystyki stanu środowiska przyrodniczego badanego terenu. Rozpoznania dokonuje się w podziale na poszczególne elementy środowiska z uwzględnieniem wzajemnych powiązań oraz procesów w nim zachodzących. Celem opracowania jest postawienie diagnozy stanu środowiska przyrodniczego, rozpoznanie jego zagrożeń oraz ich identyfikację. Elementem opracowania jest określenie wstępnej prognozy dalszych zmian, jakie zachodzić będą w środowisku. Prognoza, o której mowa wyżej, ma polegać na określeniu kierunków i możliwej intensywności przekształceń i degradacji środowiska, będących wynikiem dotychczasowego zagospodarowania i użytkowania terenu. Celem opracowania ekofizjograficznego jest również wskazanie na
przyrodnicze predyspozycje analizowanego terenu do kształtowania struktury funkcjonalnoprzestrzennej, polegające na wskazaniu obszarów, które powinny pełnić funkcje przyrodnicze. Kolejnym elementem składającym się na zakres merytoryczny opracowania, jest określenie możliwości rozwoju i ograniczeń dla różnych rodzajów użytkowania i form zagospodarowania terenu.
Określenie uwarunkowań ekofizjograficznych dla terenu objętego analizą ma na celu:
 określenie przydatności poszczególnych terenów dla rozwoju funkcji użytkowych,
a w szczególności: mieszkaniowej, przemysłowej, wypoczynkowo-rekreacyjnej, rolniczej,
leśnej, uzdrowiskowej, komunikacyjnej z uwzględnieniem infrastruktury niezbędnej do
prawidłowego spełniania tych funkcji,
 wskazanie terenów, których użytkowanie i zagospodarowanie, z uwagi na cechy zasobów
środowiskowych i ich rolę w strukturze przyrodniczej obszaru, powinno być podporządkowane potrzebom zapewnienia prawidłowego funkcjonowania środowiska i zachowania
różnorodności biologicznej,
 określenie ograniczeń wynikających z konieczności ochrony zasobów środowiska lub występowania uciążliwości i zagrożeń środowiska oraz wskazanie obszarów, na których ograniczenia te występują.
Zakres merytoryczny niniejszego opracowania ekofizjograficznego wynika z rozporządzenia
Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie opracowań ekofizjograficznych (Dz. U.
Nr 155, poz. 1298) i obejmuje w szczególności elementy, wskazane w § 6 wyżej wymienionego
rozporządzenia.
Niniejsze opracowanie zostało sporządzone m.in. w oparciu o następujące akty prawne,
publikacje fachowe oraz opracowania w formie kartograficznej:
~5~



















ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity z 2008 r., Dz. U.
Nr 25, poz. 150 z późniejszymi zmianami),
ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880 z późniejszymi
zmianami),
ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (tekst jednolity z 2004 r.,
Dz. U. Nr 121, poz. 1266 z późniejszymi zmianami),
ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (tekst jednolity z 2005 r., Dz. U. Nr 45, poz. 435
z późniejszymi zmianami),
ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz. U.
Nr 75, poz. 493),
ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162,
poz. 1568 z późniejszymi zmianami),
ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (tekst jednolity z 2003 r., Dz. U. Nr 106,
poz. 1002),
ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. - Prawo wodne (tekst jednolity z 2005 r., Dz. U. Nr 239, poz. 2019
z późniejszymi zmianami),
ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (tekst jednolity
z 2005 r., Dz. U. Nr 236, poz. 2008 z późniejszymi zmianami),
ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (tekst jednolity z 2006 r., Dz. U. Nr 156,
ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80,
ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jednolity z 2001 r., Dz. U. Nr 142,
ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. - Prawo geologiczne i górnicze (tekst jednolity z 2005 r., Dz. U.
ustawa z dnia 26 marca 1982 r. o scalaniu i wymianie gruntów (tekst jednolity z 2003 r., Dz. U.
rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 120, poz. 826),
Prawo i ochrona środowiska – prawne, ekonomiczne, ekologiczne i techniczne aspekty ochrony
środowiska naturalnego, Urszula Szymańska, Elżbieta Zębek, Wydawnictwo Uniwersytetu
Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn 2008;
Oddziaływanie zanieczyszczeń powietrza na środowisko, Katarzyna Juda-Rezler, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2006;
Podstawy metodyki oceny środowiska przyrodniczego człowieka, Daniela Sołowiej, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 1992,
Zagrożenia i ochrona przed powodzią w planowaniu przestrzennym, Krystyna Pawłowska,
Krzysztof Słysz, Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej Oddział w Krakowie, Kraków
2002;
~6~











Zieleń w mieście, Marek Czerwieniec, Janina Lewińska, Instytut Gospodarki Przestrzennej
i Komunalnej, Kraków 2000;
Oceny oddziaływania na środowisko, Krzysztof Nitko, Wydawnictwo Politechniki Białostockiej,
Białystok 2007;
Fizjografia urbanistyczna, Adolf Szponar, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003,
Podstawy gleboznawstwa, Saturnin Zawadzki, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne,
Warszawa 2002,
Program ochrony przyrody dla Nadleśnictwa Osie na lata 2010-2019, Gdynia 2010, Program
ochrony przyrody dla Nadleśnictwa Starogard na lata 2010-2019, Gdynia 2010
Geneza, analiza i klasyfikacja gleb, Andrzej Mocek, Stanisław Drzymała, Piotr Maszner, Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, Poznań 2004;
Parametry geotechniczne gruntów budowlanych oraz metody ich oznaczania, Włodzimierz
Kostrzewski, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań 2001;
Piotrowski J. (red.) Podstawy toksykologii, Wydawnictwa NaukowoTechniczne, Warszawa,
2006
Atlas środowiska geograficznego Polski Stefan Kozłowski, Atlas zasobów, walorów i zagrożeń
środowiska geograficznego Polski, Polska Akademia Nauk Instytut Geografii i Przestrzennego
Zagospodarowania Kraju, Warszawa 1994,
Nietoperze Polski, Konrad Sachanowicz, Mateusz Ciechanowski, MULTICO Oficyna Wydawnicza
Warszawa 2005,2008,
Raport o stanie środowiska województwa kujawsko- pomorskiego w 2008 r. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Bydgoszcz
Mocek A., Drzymała S., Maszner P., Geneza, analiza i klasyfikacja gleb, Poznań 2006
Objaśnienia do mapy hydrogeologicznej Polski Arkusz Skórcz Warszawa 2002
Objaśnienia do mapy geologiczno gospodarczej Polski, Arkusz Nowe Warszawa 2002
Objaśnienia do mapy geologiczno gospodarczej Polski, Arkusz Kwidzyn Warszawa 2002
Objaśnienia do mapy hydrogeologicznej Polski, Arkusz Nowe Warszawa 2002
Objaśnienia do mapy geologiczno gospodarczej Polski, Arkusz Skórcz Warszawa 2002
Objaśnienia do mapy hydrogeologicznej Polski, Arkusz Kwidzyn Warszawa 2002








Program ochrony przyrody dla Nadleśnictwa Osie na lata 2010-2019, Gdynia 2010, Program
ochrony przyrody dla Nadleśnictwa Starogard na lata 2010-2019, Gdynia 2010
W trakcie prac nad niniejszym opracowaniem odbyły się wizje terenowe przedmiotowego
terenu, co pozwoliło na kompleksowe i dokładne rozpoznanie jego stanu oraz terenów w stosunku
do niego sąsiednich.
~7~
~8~
1. Kompleksowa charakterystyka obszaru opracowania
Charakterystyka obszaru została opracowana przy uwzględnieniu informacji dotyczących
wybranych jednostek podziału administracyjnego – uwzględnia różne stopnie szczegółowości informacji, począwszy od województwa kujawsko-pomorskiego, przez powiat świecki, aż po gminę
Nowe.
1.1. Położenie fizyczno-geograficzne
Gmina miejsko-wiejska Nowe położona jest w północnej części województwa kujawsko –
pomorskiego w powiecie świeckim. Gmina pod względem powierzchni jest 9 spośród 11 gmin powiatu świeckiego. Położona jest w jego północno-wschodniej części powiatu, w obrębie Doliny
Dolnej Wisły. Pod względem etniczno-kulturowym należy ono do Kociewia. Graniczy z Wisła od
wschodu, gminą Warlubie (od południa), Dragacz (od zachodu), zaś od północy z województwem
pomorskim. Siedzibą gminy jest miasto Nowe. Powierzchnia gminy wynosi 106,7km2, przy czym
miasto Nowe stanowi ok. 3.2% tej powierzchni. Gminę Nowe zamieszkuje 10 782 mieszkańców, w
tym miasto Nowe 6248 mieszkańców. Wielkość zaludnienia wynosi w przybliżeniu 101 osób na 1
km2 i jest wyższa aniżeli w powiecie świeckim (w powiecie 66 osób na 1 km2.).
Gmina ma charakter przemysłowo-rolniczy. Dominuje przemysł meblarski z długoletnimi tradycjami, dobrze rozwija się przetwórstwo mięsne, handel i usługi. W rolnictwie uprawia się podstawowe zboża, buraki cukrowe i warzywa. Władze gminy wspierają zarówno rozwój przemysłu jak i
funkcję rekreacyjno-wypoczynkową, jaką gmina może pełnić w oparciu o jeziora z wodami drugiej
klasy czystości.
W ofercie dla potencjalnych inwestorów znajdują się tereny zarówno pod zabudowę przemysłową (w miejscowości Milewo), jak i rekreacyjno-letniskową (we wsiach Głodowo i Osiny na
wschodnim przyczółku Borów Tucholskich). Gmina składa się z 10 sołectwo Bochlin, Gajewo, Mały
Komorsk, Mątawy, Milewko, Morgi, Osiny, Rychława, Tryl, Zdrojewo.
~9~
1.2. Budowa geologiczna
Gmina Nowe położona w prowincji Niżu Środkowoeuropejskiego i i podprowincji
Pojezierza Południowobałtyckiego. Położony jest na granicy trzech makrogegionów Pojezierze
Południowopomorskie 314.6-7, mezoregion Bory Tucholskie (314. 71), makroregionu Pojezierze
Wschodniopomorskie 314.5, mezoregion Pojezierze Starogardzkie (314. 52), makroregionu Dolina
Dolnej Wisły 314.8, mezoregion Dolina Kwidzyńska (315.81) Kotlina Grudziadza(314,82) (
Kondracki 2009r.).
Pojezierze Starogrardzkie obniża się ku Dolinie Dolnej Wisły do 80-90m. Na powierzchni
terenu przeważa głównie glina zwałowa, wzgóża morenowe są niewysokie, gleby naglinowe należą
do brunatnoziemów , na piaskach do bielicoziemów.
Mezoregion Borów Tucholskich obejmuje południowozachodnią część gminy teren ten
budują równiny sandrowe miejscami poprzeplatane równinami torfowymi. Krajobraz przedstawia
się jako młodoglacjalny krajobraz sandrowo- pojezierny, charakteryzuje się on znaczną ilośćią
zagłębień , stanowiących formy wklęsłe, jezior m.in. Radodzierz, Czarne,Łąkosz, Zawada.
Makroregion Dolina Dolnej Wisły mezoregion Dolina Kwidzyńska zajmuje wschodnią część
gminy, mikrogerion Nowieński na północ od miasta Nowe obejmujący fragmęty zalewowego dna
doliny,. Dolina Kwidzyńska przebiega w osi lobu lodowca fazy pomorskiej zlodowacenia wiślanego i
wytworzyła się ona po wycofaniu lodowaca w obręb niecki Bałtyku. Dolnina uzyskuje mniej
opadów niż sąsiadujące z nią wysoczyzny pojezierne, jest tu cieplej, a na nasłonecznionych
zboczach występują miejscami skupiska roślinności łąkowo-stepowej chronionej w rezerwacie
Wiosło Duże. Mezroregion Kotlina Griudziądzka (314.82) jest środkową cześcią makroregionu,
występuje tu rozszerzenie doliny o zarysie kolistym, od południowej granicy gminy dno doliny
obniża się do 14 m koło Nowego. Kotlina ta powstała w miejscu zmiany kierunku pierwotnego
odpływu wód z południowo-zachodniego na północno- wschodni pod koniec fazy pomorskiej
zlodowacenia wislanego. Na w powstawaniu kotliny miało wytapianie się martwych lodów. Kotina
Grudziądzka na terenie gminy Nowe została podzielona na 2 mikroregiony ciągnący się wzdłuż
koryta rzeki Wisły wąski, wydłużony mikroregion dragacki oraz ciągnący się wzdóż równoległej do
Wisły Mątawy u podnóża zboczy współczenej doliny mikroregion komórski.
Krajobraz gminy tworzy wysoczyzna polodowcowa, zlodowacenia północnopolskiego.
Obszar gminy pokrywają utwory czwartorzędowe (Kochanowska, 2002) ich miąższość waha się w
przedzial od 40 do 100m, pochodzą one ze zlodowaceń północnopomoerskich oraz holocenu.
Gliny zwałowe z wkładkami piasków oraz mułków zlodowaceń południowopolskich zalegają na
osadach trzeciorzedowych. Zlodowacenia środkowopolskie reprezentowane są przez osady
wodnolodowce stadiały maksymalnego i mazowiecko-podlaskiego oraz przez osady interstadiału
pilickiego. Z okresu pierwszego stadiału pochodza piaski iżwiry wodnolodowcowe oraz gliny
zwałowe z wkładkami piasków i żwirów, do utworów interglacjału pilickiego należąmułki jeziorne i
iły, które przykryte sa przez gliny zwałowe stadiału mazowiecko-podlaskiego. W czasie kolejnego-
~ 10 ~
cofania się czoła lodowca w interglacjale eemskim, na obszarze obecnej doliny Wisły utworzyły się
piaski i żwiry rzeczne stadiału sandomierskiego, które zalegają bezpośrednio na glinach zwałowych
zlodowaceń środkowopolskich, stadiału mazowiecko- podlaskiego. W okresie interstadiału hrubieszowskiego powstały piaski rzeczne o genezie wodnolodowcowej. Stadiał główny zlodowaceń północnopolskich reprezentowany jest przez osady fazy: leszczyńskiej, poznańskiej i pomorskiej. Osady fazy leszczyńskiej i poznańskiej odsłaniają się wzdłuż krawędzi wysoczyzny na niewielkich powierzchniach leszczyńskiej w okolicy Nowego, miejscowości Piaski, poznańskiej gliny zwałowe zlokalizowane są m.in. w okolicach miejscowości Zdrojewo, Bochlin, na wschodnim brzegu jeziora
Zawada, na północy w okolicach Kozielec, piaski i piaski ze żwirami wodnolodowcowe w okolicach
Zdrojewa, na wschód od Bochlina Szlacheckiego. Utwory fazy pomorskiej zajmują większe powierzchnie w północnej, środkowej i zachodniej części gminy do utworów je tworzących należą
piasku miejscami piaski ze żwirami wodnolodowcowe (sandrowe) w zachodniej i środkowej części
gminy, gliny zwałowe w północnej części. Z okresu przejściowego, między plejstocenem, a holocenem pochodzą m.in. piaski, mułki i iły jeziorne oraz piaski zagłębień bezodpływowych w okolicach
jezior Radorzerz, Łąkosz, Czarne, Zawada oraz zachodniej granicy gminy w pobliżu j. Rumacz. Holocen reprezentują piaski rzeczne terasów zalewowych, iły, mułki i piaski (mady) terasów zalewowych na torfach i na piaskach duże powierzchnie w dolinie Wisły -na południu gminy, piaski rzeczne mielizn i koryt rzecznych, piaski i żwiry miejscami gliny stożków napływowych, namuły den dolinowych i zagłębień bezodpływowych wszystkie wyżej wymienione osady holocenu występują w
dolinach Wisły i Mątawy oraz jej dopływów. Na terenie gminy spotykane są gytia, namuły torfiaste
i torfy.
Rysunek 1 Podział terenu opracowania na regiony fizycznogeograficzne. Źródło: wikipedia.org
~ 11 ~
1.3. Fora i fauna
Znaczna ilość obszarów i obiektów chronionych na terenie gminy sprawia, że obszar gminy
różnorodny jest w pod względem występowania zwierząt jak również zbiorowisk roślinnych. Dotychczas na terenie parku krajobrazowego stwierdzono występowanie ponad 1000 gatunków roślin naczyniowych oraz 1100 gatunków chrząszczy. Na ruchomych, piaszczystych wyspach na Wiśle
do rozrodu przystępuje 100-200 par rybitw rzecznych i około 40 par rybitw białoczelnych. Na ekstensywnie użytkowanych łąkach i pastwiskach dogodne warunki do lęgów znalazł derkacz - gatunek zagrożony wyginięciem. Zwierzęciem dość rzadkim i związanym z wodą jest wydra występująca głównie nad starorzeczami. W wodach rzeki Mątawy spotkać można nadecznika stawowego gąbkę słodkowodną.
Na terenie parku stwierdzono występowanie ponad 1000 gatunków roślin naczyniowych oraz
1100 gatunków chrząszczy. Na ruchomych, piaszczystych wyspach na Wiśle do rozrodu przystępuje
100-200 par rybitw rzecznych i około 40 par rybitw białoczelnych. Podczas jednej z wizji terenowych zaobserwowano objętego ścisłą ochroną padalca zwyczajnego (Anguis fragilis).
Rysunek 2 Padalec zwyczajny
Na terenie rezerwatu przyrody spotkać można pluskwicę europejską, pajęcznicę gałęzistą, sasankę łąkową, a także skrzyp olbrzymi, gatunek o podgórsko-górskim charakterze rozmieszczenia,
a w starorzeczu pływająca paproć - salwinia uznana w ramach Konwencji Berneńskiej za gatunek
ściśle chroniony na terenie Europy.
Polom uprawnym, nieużytkom, osadom ludzkim, drogom towarzyszy roślinność segetalna i ruderalna. Są to synantropijne zbiorowiska roślin jednorocznych i wieloletnich. Zbiorowiska segetalne (towarzyszące uprawom zwłaszcza północnej południowowschodniej części gminy), występujące zwykle na obrzeżach pól, przydrożach i miedzach, reprezentowane są głównie przez: komosy,
wierzbówki, babki i bylice.
W uprawach zbożowych najczęściej występuje mak piaskowy (Papaver argemone L.), maruna
bezwonna (Tripleurospermum inodorum) i chaber bławatek ((Centaurea cyanus L.).
~ 12 ~
Najbardziej rozpowszechnionymi zbiorowiskiem ruderalnym jest zespół bylicy pospolitej
i wrotycza zwyczajnego. Jego płaty wykształcają się na zasobnych w biogeny nieużytkach, przydrożach, gruzowiskach, przypłociach i zbudowane są przeważnie z: bylicy pospolitej, wrotycza zwyczajnego, perzu właściwego i krwawnika pospolitego. Na żyznych zasobnych
w próchnicę siedliskach śmietników i pod płotami rosną: pokrzywa zwyczajna, ślaz, rdest ptasi,
szarłat biały i inne. Na podwórkach i pastwiskach dominuje babka zwyczajna, mniszek postoplity.
. Na terenach górniczych w Twardej Górze, gdzie przeprowadzono rekultywacje rolniczo-wodną
brzegi istniejącego zbiornika wodnego porasta trzcina, strome zbocza zaczyna porastać trawa. Teren ten jest dogodnym miejscem do bytowania mew, które spotkać można również na pobliskim
wysypisku śmieci.
Rysunek 3 Zrekultywowane złoże Twarda Góra z bytującymi na tym terenie mewami śmieszkami.
Wokół zabudowań gospodarskich, prywatnych posesji, instytucji, a także wzdłuż ulic rosną:
świerk pospolity i srebrny, cyprysy, żywotniki, wierzby, topole, bez lilak, kasztanowce zwyczajne,
brzozy, klony zwyczajne i jawory, jesiony pospolite, jarzębiny zwyczajne oraz drzewa owocowe.
Żywopłoty najczęściej wykonane są z: ligustru pospolitego, śnieguliczki oraz cyprysów. W ogródkach rosą kwiaty ozdobne. Ichtiofauna terenów zabudowanych reprezentowana jest przez wróblowate m.in. wróble, skowronki itp., krukowate - sroka zwyczajna, w okolicach zagród zlokalizowane są gniazda bociana białego na terenie gminy jest ich 28 w miejscowościach Bochlin (6szt.),
Gajewo (3szt.), Głodowo, Kozielec, Mały Komorsk(2szt.), Mątawy(3szt.),Milewko, Pastwiska, Rychława (3szt.) Tryl (6szt.) oraz Twarda Góra (2szt). Gniazda zlokalizowane są na budynkach , słupach energetycznych, drzewach. W celu ochrony bociana białego należy chronić tereny podmoke,
~ 13 ~
oczek wodnych, wilgotnych łąk, starorzeczy w okolicach gniazd, które są głównymi żerowiskami
bociana pozwala zachować najcenniejsze siedliska z całym zespołem roślin i zwierząt.
Rysunek 4 Bocian biały
Na terenach pól występują gatunki łowne ptaków i ssaków m.in. sarny, bażanty, zające. Jeśli chodzi o produkcję zwierzęcą dominuje chów bydła i trzody chlewnej.
Tereny leśne w okolicy jezior otoczone są roślinnością wysoką gatunkiem dominującym jest tu sosna z domieszką brzozy brodawkowatej w podszycie rośnie grab zwyczajny, jesion zwyczajny
wśród roślin naziemnopączkowych (hemikryptofit) poziomka pospolita, szczawik zajęczy, spotkano również trujący gat.- glistnika jaskółcze ziele, paprocie, brzegi jeziora trzcina.
~ 14 ~
Rysunek 5 Szczawik zajęczy, glistnik jaskółcze ziele i poziomka pospolita
Zarówno flora jak i fauna gminy szerzej została przedstawiona, usystematyzowana i przeanalizowana poniżej oraz w rozdziale - Obszary i obiekty objęte ochroną prawną.
Teren gminy Nowe położony jest w granicach dwóch Nadleśnictw Starogard oraz Osie.
Nadleśnictwo Starogard
Umieszczone jest w Mezoregionie Pojezierza Starogardzkiego.
Pod względem regionalizacji fizyczno-geograficznej (według Kondrackiego, 2010) Nadleśnictwo
Starogard jest położone w:
Podprowincji: Pojezierza Południowobałtyckiego,
Region: Dolina Dolnej Wisły,
mezoregion: Doliny Kwidzyńskiej:
Region: Pojezierza Wschodniopomorskiego,
mezoregion: Pojezierza Kaszubskiego;
mezoregion: Pojezierza Starogardzkiego
Podprowincji: Pobrzeża Południowobałtyckiego,
Region: Pobrzeża Gdańskiego, Żuław Wiślanych.
Według regionalizacji geobotanicznej omawiany obszar leży: w Prowincji Środkowoeuropejskiej,
Podprowincji Południowobałtyckiej, Dział Pomorski, Krainie Pojezierzy Środkowopomorskich,
okręgów: Pojezierza Kaszubskiego, Starogardzkiego i Dolnej Wisły.
Lasy położone w granicach administracyjnych gminy Nowe zostały zakwalifikowane do obrębu
Pelplin leśnictwa Dębiny.
~ 15 ~
Grunty Nadleśnictwa Starogard w gminie
Nowe
3%
4%
pozostałe
-9,29 ha
-7,14 ha
36%
57%
rezerwaty
lasy ochronne
-85,26 ha
-132,15ha
lasy gospodarcze
Rysunek 6 Nadleśnictwa Starogard w gminie Nowe ( materiały z nadleśnictwa)
Na badanym terenie jednostkom siedliskowym w randze typu odpowiadają następujące jednostki
fitosocjologiczne w randze podzespołu
LMśw - Fago-Quercetum petraeae – mezotroficzne zbiorowisko lasu dębowo-bukowego z udziałem sosny.
- Luzulo pilosae-Fagetum – kwaśna buczyna niżowa, ubogie florystycznie
zbiorowisko z bezwzględną dominacją buka.
- Stellario holosteae-Carpinetum betuli – subatlantycki niżowy las dębowo-grabowy
– stosunkowo suchy i mezotroficzny las dębowo-grabowy z udziałem buka i
domieszką sosny, z obfitym występowaniem leszczyny w podszyciu, oraz
acydofilnych krzewinek i trzcinnika leśnego (Calamagrostis arundinacea) w runie.
- Potentillo albae-Quercetum – świetlista dąbrowa. Zbiorowisko mezo i eutroficzne
z dominacją dębów i stałą domieszką sosny. Występuje fragmentarycznie w
południowej części obrębu Pelplin.
 Lśw - Stellario holosteae-Carpinetum betuli – subatlantycki niżowy las dębowo-grabowy
na świeżych glebach eutroficznych; nizinny las dębowo-grabowy z udziałem buka.
- Tilio cordatae-Carpinetum betuli – grąd subkontynentalny. Wielogatunkowy
eutroficzny las lipowo-dębowo-grabowy występuje w obrębie Pelplin w
kompleksach sąsiadujących z dolinę Wisły (leśnictwa: Dębiny, Dębowo, Opalenie,
Borkowo, Brody).
- Aceri platanoides-Tilia cordata – niżowe lasy zboczowe klonowo-lipowe –
wielogatunkowy las klonowo-lipowy występuje fragmentarycznie na skarpach doliny
Wisły.
~ 16 ~
- Luzulo pilosae-Fagetum – postać żyzna kwaśnej buczyny.
- Galio odorati-Fagenion – żyzna buczyna niżowa typu pomorskiego z przewaga
buka i udziałem dębu szypułkowego w drzewostanie, z mezo i eutroficznym runem z
perłówką jednokwiatową (Melica uniflora), kostrzewą leśną (Festuca silvatica) i
żywcem cebulkowym (Dentaria bulbifera). W składzie gatunkowym oddziału 315 dominują 45 letnie brzozy brodawkowate oraz 150 letnie dęby, podszyt porastają na 90% bzy czarne i leszczyny, w
innych oddziałach gatunkami dominującymi są również graby, jesiony, sosny, świerki zaś w podszycie leszczyny, bzy czarne, dereń, lipy.
 Lw- Stellario holosteae-Carpinetum betuli – subatlantycki niżowy las dębowo-grabowy
na wilgotnych żyznych glebach z udziałem jesionu, wiązu i olszy czarnej
(nawiązujący do łęgów). Na ternie leśnictwa Dębiny dla tego typu siedliskowego lasu charakterystyczna jest dominacja 95 letnich jesionów, 130 letnich świerków 150 letnich dębów, podszyt tworzą czeremcha, bez czarny, olsza czarna.
 Lł- Ficario-Ulmetum minoris – łęg wiązowo-jesionowy. Wybitnie eutroficzne
zbiorowisko wielogatunkowych lasów wiązowo-jesionowych na tarasach
zalewowych dolin rzecznych.
- Fraxino-Alnetum – łęg jesionowo-olszowy.
Ten typ siedliskowy na terenie leśnictwa dębiny zlokalizowany jest w jednym pododziele w dolinie rzecznej, ma on powierzchnie silnie zachwaszczoną podszyt stanowią leszczyny i wierzba. Na
terenie nadleśnictwa zlokalizowana jest część rezerwatu przyrody Wiosło Duże.
Nadleśnictwo Osie
Lasy położone w gminie Nowe należące do Nadleśnictwa Osie w 100% pełnią funkcję
ochronną. Teren gminy należy do leśnictwa Warlubie, gdzie przeważają bory sosnowe, ale spotkać
można również jałowiec, kruszynę i jarzębinę, a w lesie liściastym pomnikowe okazy dębów, lip,
dęby szypułkowate, graby, lipy drobnolistne, klony zwyczajne, jawory, więzy górskie. Runie leśne,
worzą min.: borówka czarna, brusznica, wrzos, gruszyczki, konwalie majowe oraz kokoryczki,
a także relikt przeszłości widłak jałowcowaty i spłaszczony.
~ 17 ~
2%
Typy siedliskowe Leśnictwa Warlubie
1%
1%
0%
Bs
Bśw
Bb
BMśw
BMw
BMb
LMśw
LMw
LMb
Lśw
Lw0%
Ol
Ol-J
LŁ
1%
3%
1%
0%
0%
11%
44%
36%
0%
Rysunek 7 Typy siedliskowe leśnictwa Warlubie występujące w gminie Nowe źródło: materiały Nadleśnictwa Osie.
Zagrożeniem dla lasów jest borowacenie (pinetyzacja) wynika ze zbyt dużego udziału sosny
i świerka w górnej warstwie drzewostanu na siedliskach boru mieszanego, lasu mieszanego i lasu,
wyróżniono je w na siedliskach borów mieszanych, lasów mieszanych i lasów.
Stopień borowacenia
średnie
8%
mocne
0%
słabe
37%
brak
55%
Rysunek 8 Zestawienie powierzchni (%) wg Stopnia borowacenia w obrębie Warlubie Źródło: Program ochrony przyrody
dla Nadleśnictwa Osie na lata 2010-2019, Gdynia 2010.
Na terenie Nadleśnictwa na jego minimalnej powierzchni niekorzystnym zjawiskiem jest występuje zjawisko neofityzacji wynikające ze sztucznej uprawy lub t też samoistne wnikanie gatunków drzew lub krzewów obcego pochodzenia. Na terenie Obrębu Warlubie dotyczy to występowania w podszycie z gatunków obcych grochodrzew, sosna wejmutka i dąb czerwony, które wpro-
~ 18 ~
wadzone w latach 60tych XX wieku opanowały stosunków dużą powierzchnię leśną i jest poważnym problemem gospodarczym na terenie kraju.
grochodrzew
2%
sosna wejmutka
2%
dąb czerwony
96%
Teren nadleśnictwa osie bogaty jest w zwierzynę płową, po lesie spotkać możemy dziki,
sarny i jelenie, zaś przy odrobinie szczęścia daniela lub łosia. Na jego terenie mieszkają, krety, lisy,
borsuki, kuny i nietoperze. 149 gatunków ptaków, w tym 113 chronionych. Na terenach wodnych,
których niemało jest w gminie spotkać możemy dzikie gęsi, wiele gatunków kaczek, łabędzie nieme
i krzykliwe oraz chronionego tracza nurogęś. Wśród traw i wysokich trzcin swoje gniazda zakładają
czaple, błotniaki stawowe, żurawie, bąki. Na zielonych łąkach przechadzają się bociany białe, a w
lasach - czarne.
Największa podatność chorobowa drzewostanów sosnowych wywołana przyczynami antropogenicznymi występuje w litych, wielko powierzchniowych i jednowiekowych drzewostanach,
często na siedliskach o niewłaściwych stosunkach wodnych, gdzie sosna występowała poprzednio
w zmieszaniu z gatunkami liściastymi.
Odporność drzewostanów leśnych zależy również od działalności zrębowej, prowadzonej
w ramach kompleksu leśnego. Odsłonięcie gleby na zrębie w początkowym okresie wpływa stymulująco na procesy mineralizacji zgromadzonych szczątków organicznych, warunki wilgotnościowopowietrzne i odczynowe gleby. W okresie kilku lat brak drzew prowadzi do zahamowania dopływu
masy organicznej, a znaczne ilości opadów docierających na powierzchnię zrębu wymywają z
wierzchniej warstwy substancje pokarmowe roślin oraz niszczą naturalną strukturę gleby.
W glebach leśnych charakterystyczne jest tworzenie się warstwy ściółki; sprzyja to utrzymywaniu się roślinności drzewiastej oraz utrzymywaniu silnego zakwaszenia gleby. Ściółka jest
regulatorem uwilgotnienia, ciepłoty do gleby i dostępu powietrza, ponadto siedliskiem drobnoustrojów rozkładających substancję organiczną. Tendencją gleby leśnej jest zatem dążenie do zachowania roślinności drzewiastej i utrzymania odczynu kwaśnego. Długotrwałe wylesienie obszaru
leśnego prowadzić może do utraty podstawowych właściwości gleby leśnej, różniącej się w zasadniczy sposób bioekologicznie od innych kategorii gleb.
~ 19 ~
Kolejnym czynnikiem warunkującym odporność drzewostanu na choroby jest jego zwartość. Czynnik ten decyduje głównie o dopływie światła i opadów do dna lasu. W silnie prześwietlonych drzewostanach występują duże wahania temperatury powietrza i gleby. Prowadzi to do zakłóceń procesów fizjologicznych i osłabienia drzew, a w efekcie do wzmożonej podatności chorobowej drzewostanów iglastych i liściastych.
Charakterystyka drzewostanu i warunków klimatycznych panujących na analizowanych
terenach warunkuje dość niską odporność na szkody powodowane przez gradacje szkodników
owadzich. Mimo to, stan drzewostanu należy ocenić jako dobry. Ogólnie stan środowiska przyrodniczego analizowanego obszaru można ocenić jako dobry. Zanieczyszczenia wód powodowane są
najczęściej zrzutem nieoczyszczonych ścieków komunalnych czy rolniczych oraz zrzutami wód pościekowych z oczyszczalni ścieków. Szkody powodowane są również przez zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego, w postaci spływów środków chemicznych z pól uprawnych (Program ochrony
przyrody dla Nadleśnictwa Osie na lata 2010-2019, Gdynia 2010, Program ochrony przyrody dla
Nadleśnictwa Starogard na lata 2010-2019, Gdynia 2010 ).
~ 20 ~
1.4. Obszary i obiekty objęte ochroną prawną.




Rezerwat przyrody Wiosło Duże,
Wschodni Obszar Chronionego Krajobrazu Borów Tucholskich,
Nadwiślański Park Krajobrazowy,
Obszary natura 2000:
 SOO Dolna Wisła,
 OSO PLB040003 Dolina Dolnej Wisły,
 OSO-PLB22000 Bory Tucholskie,
 SOO Krzewiny,
 Użytki ekologiczne,
 Pomniki przyrody
1.4.1. Rezerwat
Rezerwat Wiosło Duże położony jest na skarpie wiślanej w Leśnictwie Dębiny. Rezerwat
posiada powierzchnie prawie 26 ha jedynie 7,17 -hektarowy fragment rezerwatu należy do gminy
Nowe i obejmuje fragmenty wierzchowiny i stromych zboczy skarpy wiślanej z fragmentem starorzecza Wisły. Znajduje się na granicy dwóch mezoregionów: Doliny Kwidzyńskiej - wchodzącej w
skład makroregionu Doliny Dolnej Wisły i Pojezierza Starogardzkiego - wchodzącego w skład makroregionu Pojezierze Wschodniopomorskie. Teren rezerwatu zalicza się do najbogatszych fragmentów leśnych Pomorza zachodniego. W 1938 r. utworzono rezerwat na pow. ok. 200 ha. W wyniku działań wojennych i niewłaściwej gospodarki teren rezerwatu uległ znacznym zniszczeniom.
Ponowna ochrona rezerwatowa najcenniejszych fragmentów wznowiona została rozporządzeniem
w 1965 r. Na terenie przedwojennego rezerwatu powstały trzy mniejsze, mające na celu ochronę
roślinności kserotermicznej. Ochronie prawnej podlegało 24,69 ha powierzchni. W roku 1972
utworzono kolejny rezerwat o powierzchni 29.88 ha. Rezerwaty zostały utworzone w celu zachowania naturalnych stanowisk roślin kserotermicznych i fragmentów naturalnych lasów porastających skarpę. Na zboczu i wierzchowinie skarpy występuje szereg gatunków roślin leśno - stepowych rzadko występujących w Europie. Do rzadkich gatunków należą: pluskwica europejska, pajęcznica gałęzista, sasanka łąkowa, a także skrzyp olbrzymi, gatunek o podgórsko-górskim charakterze rozmieszczenia, a w starorzeczu pływająca paproć - salwinia uznana w ramach Konwencji
Berneńskiej za gatunek ściśle chroniony na terenie Europy. Panującym zbiorowiskiem leśnym w
rezerwacie jest grąd. Jego drzewostan jest wielogatunkowy i wielowarstwowy o charakterystycznym składzie. Budują go dęby szypułkowy i bezszypułkowy, lipa drobnolistna, graby, klony i wiązy
oraz sosny pospolite pochodząca z sadzenia. Oprócz wartości botanicznych rezerwaty posiadają
również duże walory krajobrazowe. Krajobraz można podziwiać od strony teresy zalewowej, jak i
ze ścieżki na wierzchowinie. Aby umożliwić zwiedzającym podziwianie tego pięknego zakątka w
roku 2004 nadleśnictwo przy pomocy PFOŚiGW w Tczewie wybudowało punkt widokowy, z którego roztacza się widok na dolinę Wisły.
~ 21 ~
Rysunek 9 Część Rezerwatu Wiosło Duże zlokalizowana na terenie gminy, Źródło mapy
www.dolnawisla.pl
1.4.2. Park krajobrazowy
Nadwiślański Park Krajobrazowy o powierzchni ogólnej 33 306,50 ha utworzony rozporządzeniem nr 20/2005 z dnia 8 września 2005r. (Dz. Urz. nr 108, poz. 1874 z 2005r), rozporządzeniem Nr 6/2009 Wojewody Kujawsko-Pomorskiego z dnia 13 maja 2009 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie Nadwiślańskiego Parku Krajobrazowego wprowadziło zmiany do rozporządzenia
z 2005 roku. Obejmuje on śródlądowy fragment doliny dolnej Wisły i jest jednym z największych
powierzchniowo parków krajobrazowych w Polsce. Na omawianym obszarze położony jest w części gmin Warlubie i Nowe. W związku z szeregiem niekorzystnych zjawisk zachodzących w przyrodzie, znaczenie rzeki oraz jej doliny jako "korytarza ekologicznego" łączącego Bałtyk z Karpatami
nabierało coraz większego znaczenia i dlatego w celu ochrony oraz zachowania walorów przyrodniczych, historycznych i kulturowych regionu Doliny Dolnej Wisły w 1993 r. utworzono Zespół
Nadwiślańskich Parków Krajobrazowych (Rozporządzenie nr 142/93 Wojewody Bydgoskiego z dnia
6 maja 1993 r., Dz. Urz. nr 11 z dn. 9 sierpnia 1993r). Szczególne walory przyrodnicze, duże zróżnicowanie rzeźby terenu, gleb, klimatu oraz wód znajduje swoje odzwierciedlenie w bogactwie flory
i fauny. Na terenie Zespołu Parków znajduje się 14 rezerwatów przyrody, występuje wiele rzadkich
gatunków roślin i zwierząt, które chronione są w ramach opracowanego programu czynnej ochrony gatunków zagrożonych. W granicach Parku znajduje się 97 pomników przyrody ożywionej (po-
~ 22 ~
jedyncze drzewa i ich zgrupowania) oraz 4 obiekty przyrody nieożywionej (jaskinia, głaz narzutowy
i dwa źródła), które wzbogacone są przez cenne obiekty historyczne Chełmna, Świecia i Nowego.
Teren tworzy wysoczyzna morenowa płaska i fragmenty wysoczyzny falistej. Wysoczyzna morenowa położona jest przeważnie na wysokości 90 - 92 m n.p.m. (od 88 do 95 m n.p.m.). W kilku miejscach obszar wysoczyzny rozcinają niezbyt głębokie rynny subglacjalne, czasami łączące się morfologicznie z dolinkami erozyjnymi w obrębie spiaszczonej wysoczyzny morenowej występują niewysokie formy eoliczne. Przecinająca wysoczyzny pojezierne Dolina Dolnej Wisły wyróżnia się swoistą
szatą roślinną. Na obszarze Parku stwierdzono występowanie 67 gatunków roślin pod całkowitą
ochroną i 14 pod częściową. Większość roślin chronionych to jednocześnie gatunki zagrożone wyginięciem, zamieszczone w "Czerwonej Księdze". Wśród dominujących gatunków pospolitych spotyka się szereg osobliwości florystycznych m.in. azotolubne komosy (Chenopodium), rdesty (Polygonum) i łobody (Atriplex), Flora dna rzeki jest uboga, natomiast starorzecza cechują się bogactwem roślin wodnych oraz szuwarowych. Rosną tu grzybienie (Nymphaea), grążele (Nuphar lutea),
rdestnice (Potamogeton). Dolina Dolnej Wisły jest znanym od dawna skupieniem roślinności kserotermicznej, która najczęściej występuje na stromych, niezarośniętych lasem zboczach, często o
wystawie południowej. Część rosnących tam gatunków przetrwała od końca ostatniego zlodowacenia, z czasów panowania lasów tundry i "zimnego stepu", inne przywędrowały w okresie optimum klimatycznego z obszarów stepowych, niektóre pojawiają się nawet współcześnie zawlekane
np. z materiałem siewnym, wędrują wzdłuż szlaków komunikacyjnych lub dziczeją z uprawy jak np.
len austriacki (Linum austriacum) i szałwia gajowa (Salvia dumetorum) koło Kozielca. Lasy pokrywają stosunkowo niewielką część, ponadto są rozmieszczone nierównomiernie. Godne uwagi są
fragmenty lasów w kompleksie z zaroślami na zboczach na północ od Nowego, gdzie leży fragment
rezerwatu "Wiosło Duże". Na terenie Parku w okresie lęgowym odnotowano 123 gatunki ptaków.
Dla 65 gatunków stwierdzono gniazdowanie pewne, 50 prawdopodobne, a dla 8 wskazano gniazdowanie możliwe. Z grupy gatunków zagrożonych wyginięciem w Europie na terenie ZPKChiN występuje 16 gatunków. Biorąc pod uwagę grupy gatunków zagrożonych wyginięciem w Polsce, na
terenie tym stwierdzono: 1 gatunek skrajnie zagrożony, 6 silnie zagrożonych i 21 zagrożonych. Ze
względu na szczególne usytuowanie wzdłuż szlaku wędrówkowego jakim jest korytarz Wisły, a także mnogość niezwykle dogodnych siedlisk jakie oferuje rozległa sieć kanałów i starorzeczy, obszar
Zespołu Parków jest szczególnie ważny dla ptaków wędrownych, dla których wiosenne wylewy
rzeki tworzą wyjątkowo korzystne warunki żerowiskowe. Na brzegu Wisły podczas wizji terenowych napotkano na szczeżuje wskaźniki czystości wód.
~ 23 ~
Rysunek 10 Szczeżuja na brzegu Wisły.
1.4.3. Obszar chronionego krajobrazu
Obszar chronionego krajobrazu jest obszarem chronionym ze względu na wyróżniające się
krajobrazowo tereny o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe w szczególności ze względu na
możliwość zaspokajania potrzeb związanych z masową turystyką i wypoczynkiem oraz istniejące
albo odtwarzane korytarze ekologiczne.
Na terenie gminy zlokalizowany jest Wschodni Obszar Chronionego Krajobrazu Borów Tucholskich posiada ogólną powierzchnię 26 140,00 ha utworzony został na podstawie Rozporządzenia
Wojewody Bydgoskiego nr 9/91 z dnia 14 czerwca 1991r. (Dz. U. Województwa Bydgoskiego nr 17,
poz. 127 z 1991r.) zmienionego rozporządzeniem tegoż wojewody nr 145/94 z dnia 17 czerwca
1994r. (Dz. U. Województwa Bydgoskiego nr 10, poz. 102 z 1994r.) oraz potwierdzonego Rozporządzeniem nr 46/99 Wojewody Kujawsko-Pomorskiego z dnia 25 marca 1999r. (Dz. U. Województwa Kujawsko-pomorskiego nr 19, poz. 117 z 1999r.). Wschodni Obszar Chronionego Krajobrazu
Bory Tucholskie Zlokalizowany jest w północno zachodniej części gminy Nowe i na jej terenie zajmuje on powierzchnię 8,86 ha z czego 3,83ha stanowi drzewostan, bagno, rola 1,47ha, rowy
0,26ha pozostałą cześć terenu zajmują drogi 0,07 ha.
~ 24 ~
3%
17%
1%
43%
drzewostan
bagno
drogi
36%
rola
rowy
Wschodni Obszar Chronionego Krajobrazu Borów Tucholskich stanowi równinę sandrową ze
znacznym udziałem wód powierzchniowych o dużych walorach przyrodniczych, krajobrazowych i
rekreacyjnych i jest pomostem ekologicznym między parkami krajobrazowymi Wdeckim i Nadwiślańskim. Lasy stanowią około 84 % powierzchni. Dla prowadzenia prawidłowej gospodarki w obszarach chronionego krajobrazu obowiązują zakazy wprowadzone uchwałą Nr VI/106/11 Sejmiku
Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 21 marca 2011 r. w sprawie obszarów chronionego
krajobrazu.
1.4.4. Pomniki przyrody
Nr
liczRodzaj ba
pomnika szt.
przyrody
Nazwa
polska
Obwód
Obręb
ewidencyjny
1
Skupisko
drzew
5
Buk
zwyczajny
230,
180,
175,
170,
162
Kozielec
2
Drzewo
1
Topola
czarna
576
Kozielec
Nr
Położedzi
nie
ałki
ewi
d.
1/1 Zespół
Nadwiślańskich
Parków
Krajobrazowych
185 Zespół
Nadwiślańskich
~ 25 ~
Nazwa aktu
Rozporządzenie Nr 322/95
Wojewody
Bydgoskiego z
dnia 29 grudnia 1995 r.
(Dz.Urz.Woj.B
ydg. z 1996 r.
Nr 6, poz. 30)
Wojewody
Parków
Krajobrazowych
3
Drzewo
1
Lipa
drobnolistna
330
Milewko
30
4
Skupisko
drzew
3
Dąb
szypułkowy
360,
330,
370
Mątawy
Posesja
nr 30
5
Drzewo
1
Dąb
szypułkowy
360
Mątawy
Naprzeciwko
mleczarni przy
posesji
nr 35
6
Skupisko
drzew
2
Dąb
szypułkowy
600,
383
Mątawy
Przed
budynkiem nr
52
~ 26 ~
Park
dworski
Bydgoskiego z
dnia 29 grudnia 1995 r
(Dz.Urz.Woj.B
ydg. z 1996 r.
Nr 6, poz. 30)
Wojewody
Bydgoskiego z
dnia 26 października
1993
r.(Dz.Urz.Woj.
Bydg. z 1994
r. Nr 20, poz.
316)
Wojewody
Bydgoskiego z
dnia 1 lipca
1991 r.
(Dz.Urz.Woj.B
ydg. z 1991 r.
Nr 15, poz.
120)
Wojewody
Bydgoskiego z
dnia 1 lipca
1991 r.
(Dz.Urz.Woj.B
ydg. z 1991 r.
Nr 15, poz.
120)
Wojewody
Bydgoskiego z
7
Skupisko
drzew
4
Lipa
drobnolistna
430,
330,
290,
660
Milewko
30
Park
8
Drzewo
1
Dąb
szypułkowy
380
Milewko
30
Pole
9
Skupisko
drzew
2
Dąb
szypułkowy
362,
195
Milewo
W pobliżu parku
przy budynku nr
2
10
Skupisko
drzew
10
Lipa
drobnolistna; Dąb
szypuł-
Lipa
465,
358,
350 i
302;
Milewo
Park
~ 27 ~
dnia 1 lipca
1991 r.
(Dz.Urz.Woj.B
ydg. z 1991 r.
Nr 15, poz.
120)
Wojewody
Bydgoskiego z
dnia 1 lipca
1991 r.
(Dz.Urz.Woj.B
ydg. z 1991 r.
Nr 15, poz.
120)
Wojewody
Bydgoskiego z
dnia 1 lipca
1991 r.
(Dz.Urz.Woj.B
ydg. z 1991 r.
Nr 15, poz.
120)
Wojewody
Bydgoskiego z
dnia 1 lipca
1991 r.
(Dz.Urz.Woj.B
ydg. z 1991 r.
Nr 15, poz.
120)
Wojewody
Bydgoskiego z
dnia 1 lipca
kowy;
Kasztanowiec
zwyczajny
11
Aleja
36
Lipa
drobnolistna
12
Skupisko
drzew
2
Robinia
grochodrz
ew
13
Aleja
94
Kasztanowiec
zwy-
dąb
382,
370,
285 i
260;
kasztanowiec
301 i
300
od
155
do
508
1991 r.
(Dz.Urz.Woj.B
ydg. z 1991 r.
Nr 15, poz.
120)
Milewo
Południowa
strona
parku
300 i
310
Nowe
Cmentarz katolicki,
ul. Kolejowa
Kasztanowiec
Nowe
Przy
drodze
Nowe –
~ 28 ~
Wojewody
Bydgoskiego z
dnia 1 lipca
1991 r.
(Dz.Urz.Woj.B
ydg. z 1991 r.
Nr 15, poz.
120)
Wojewody
Bydgoskiego z
dnia 1 lipca
1991 r. w
sprawie
uznania za
pomniki przyrody tworów
przyrody na
terenie województwa
bydgoskiego
(Dz.Urz.Woj.B
ydg. z 1991 r.
Nr 15, poz.
120)
Wojewody
czajny;
Klon
zwyczajny;
Lipa
drobnolistna;
Jesion
wyniosły; Dąb
szypułkowy
14
Aleja
175 Lipa
drobnolistna ;
Jesion
wyniosły; Dąb
szypułkowy;
Kasztanowiec
zwyczajny
od
300
do
400;
Klon
od
145
do
300;
Lipa
od
235
do
555;
Jesion
wyniosły
od
160
do
460;
Dąb
300
Lipa
od
287
do
450;
Jesion
od
140
do
260,
Dąb
376 i
360;
Kasztanowiec
200
Tryl
~ 29 ~
Tryl
Bydgoskiego z
dnia 1 lipca
1991 r.
(Dz.Urz.Woj.B
ydg. z 1991 r.
Nr 15, poz.
120)
Miejscowość
Tryl 70
do granic
miejscowości
Zajączkowo
Wojewody
Bydgoskiego z
dnia 1 lipca
1991 r.
(Dz.Urz.Woj.B
ydg. z 1991 r.
Nr 15, poz.
120)
Rysunek 11 Skupisko 2 dębów szypułkowych (nr 6)
Rysunek 12 Aleja lipowa prawem chroniona w Trylu.
1.4.3. Użytek ekologiczny
Użytek ekologiczny zlokalizowany w Leśnictwie Dobre miejscowości Przyny w pododdziałach 334j, 335d, o powierzchni 3,37 ha utworzony na bagnie w 1994 r., otoczony lasem sosnowym
z gatunkiem uzupełniającym modrzewiem w wieku od 21 do wieku rębności od zachodu, wieku
rębnym i starszym oraz od wschodu klasą lasu do odnowienia i odnowy.
~ 30 ~
Rysunek 13 Użytek ekologiczny
1.4.4. Obszary Natura 2000
PLH220033 Dolna Wisła posiada powierzchnię 10 374,2 ha wysokość maksymalna 87 m n.p.m. zaś
minimalna 3 m n.p.m. Na terenie SOO Dolina Wisła występują następujące typy siedlisk wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG: starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z
Nympheion, Potamion, zalewane muliste brzegi rzek, ciepłolubne, śródlądowe murawy napiaskowe (Koelerion
glaucae), murawy kserotermiczne (Festuco-Brometea) - priorytetowe są tylko murawy z istotnymi stanowiskami storczyków, ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołorośla nadrzeczne (Convolvuletalia sepium),
niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris), Grąd subatlantycki (StellarioCarpinetum), grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum), pomorski
kwaśny las brzozowo-dębowy (Betulo-Quercetum), łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum
albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion, łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe (Ficario-Ulmetum) oraz
ciepłolubne dąbrowy (Quercetalia pubescenti-petraeae).
Na tym obszarze występują zróżnicowane zbiorowiska roślinne, w tym - różne typy łęgów. Wyróżniono tu 9
rodzajów siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG i odnotowano 15 gatunków zwierząt z Załącznika
II tej dyrektywy. Szczególnie bogata i cenna jest ichtiofauna. We florze roślin naczyniowych stwierdzono liczne
gatunki zagrożone i prawnie chronione w Polsce. Jest to też fragment ostoi ptasiej o randze europejskiej.
Na murawach kserotermicznych występują rzadkie i zagrożone gatunki owadów reprezentujących m.in. pontyjski element zasięgowy i/lub umieszczone na Polskiej Czerwonej Liście - m.in. Żądłówka z rodziny grzebaczowatych chwastosz pluskwiakowiec Tachysphex fulvitarsus (CR), wardzanka Bembix rostrata (VU), czy
osiągające skrajnie północne stanowiska w Polsce: Żądłówka smukwa kosmata Scolia hirta (VU), pasikonik
wątlik paskowany Leptophyes albovittata i ślimak wstężyk austriacki Cepaea vindobonensis.
~ 31 ~
Zagrożenie dla przyrody tego obszaru stanowi zanieczyszczenie wód (przemysłowe i komunalne, m.in. zżuty
ścieków do Mątawy i Wisły w okolicy Nowego ), zabudowa brzegów, zalesianie muraw oraz spontaniczna
sukcesja, wskutek zaprzestania wypasu i wypalania muraw. Głównym, potencjalnym zagrożeniem jest projekt
kaskadyzacji Wisły oraz jej regulacja. Dolina podlega działaniom z zakresu ochrony przeciwpowodziowej. Istniejące obiekty i urządzenia związane z ochroną przeciwpowodziową wymagają utrzymywania ich w należytym stanie technicznym. Prace z zakresu ochrony przeciwpowodziowej dotyczą różnych fragmentów doliny
rzecznej. Przy ich wykonywaniu powinna zostać zachowana dbałość o utrzymanie dobrego stanu ekologicznego doliny i nie pogorszenie stanu zachowania siedlisk przyrodniczych i gatunków, których ochrona jest celem utworzenia obszaru Natura 2000.
Rysunek nr 1 OOS Dolna Wisła, Źródło www.natura2000.gdos.gov.pl
OSO PLB040003 Dolina Dolnej Wisły o powierzchni 33 559,0 ha wysokość maksymalna 50 m
n.p.m. zaś minimalna 1 m n.p.m. W granicach gminy Nowe zajmuje 823,3 ha. Ostoja ptasia o randze europejskiej E 39. Występują co najmniej 44 gatunki ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej, 4
gatunki z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). Gniazduje ok.180 gatunków ptaków. Bardzo ważna ostoja dla ptaków migrujących i zimujących; bardzo ważny teren zimowiskowy bielika (C2). W okresie
lęgowym obszar zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej (C3 i C6) następujących gatunków
ptaków: nurogęś, ohar (PCK),rybitwa białoczelna (PCK), rybitwa rzeczna, zimorodek, ostrygojad
(PCK); w stosunkowo wysokim zagęszczeniu (C7) występuje derkacz, mewa czarnogłowa, sieweczka rzeczna. W okresie wędrówek ptaki wodno-błotne występują w koncentracjach do 50 000
osobników (C4). W okresie zimy występuje co najmniej 1% populacji szlaku wędrówkowego (C2 i
C3) następujących gatunków ptaków: bielik, gągoł, nurogęś, stosunkowo licznie (C7) występuje
~ 32 ~
bielaczek; ptaki wodno-błotne występują w koncentracjach do 40 000 osobników (C4). Awifauna
obszaru nie jest dostatecznie poznana. Bogata fauna innych zwierząt kręgowych, bogata flora roślin naczyniowych (ok.1350 gatunków) z licznymi gatunkami zagrożonymi i prawnie chronionymi,
silnie zróżnicowane zbiorowiska roślinne, w tym zachowane różne typy łęgów, a także cenne murawy kserotermiczne. Nazwę, położenie administracyjne oraz cel i przedmiot ochrony określa rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 stycznia 2011 r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony
ptaków.
Zagrożeniem dla tego obszaru podobnie jak dla PLH220033 Dolna Wisła jest niszczenie morfologicznej różnorodności międzywala, zanieczyszczenie wód (przemysłowe i komunalne), zabudowa
brzegów, zalesianie muraw, spontaniczna sukcesja roślinności wskutek zaprzestania lub zmniejszenia intensywności wypasu zwierząt w międzywalu, zamiana użytków zielonych na pola orne w
międzywalu. Obszar podlega działaniom z zakresu ochrony przeciwpowodziowej. Istniejące obiekty
i urządzenia związane z ochroną przeciwpowodziową oraz koryto rzeczne wymagają utrzymywania
ich w należytym stanie technicznym. Na obszarze będą prowadzone działania zapewniające swobodny spływ wód oraz lodu. Przy wykonywaniu powyższych zadań zachowana zostanie dbałość o
utrzymanie dobrego stanu ekologicznego doliny. Wykonywanie tych prac obejmuje różne fragmenty doliny rzecznej i nie ma istotnego wpływu na całość obszaru Natura 2000.
Rysunek nr 2 OSO Dolina Dolej Wisły, Źródło: www.natura2000.gdos.gov.pl
~ 33 ~
Rysunek 14 Brzeg Wisły w okolicy Nowego
OSO-PLB22000 Bory Tucholskie o powierzchni 322 535,8 ha wysokość maksymalna 213 m
n.p.m. zaś minimalna 43 m n.p.m. Na terenie gminy Nowe zlokalizowane jest 337,9 ha obszaru. W
ostoi występuje co najmniej 28 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej, 6 gatunków z
Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). Gniazduje tu 107 gatunków ptaków. W okresie lęgowym obszar
zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej (C3 i C6) następujących gatunków ptaków: bielik (PCK),
kania czarna (PCK), kania ruda (PCK), podgorzałka (PCK), puchacz (PCK), rybitwa czarna, rybitwa
rzeczna, zimorodek, Żuraw, gągoł, nurogęś, tracz długodzioby (PCK); w stosunkowo wysokim zagęszczeniu (C7) występuje błotniak stawowy. W okresie wędrówek występuje co najmniej 1% populacji szlaku wędrówkowego (C2) łabędzia krzykliwego (do 400 osobników) i Żurawia (do 1800
osobników na noclegowisku). Największe w skali regionu skupienie jezior lobeliowych. Bogata lichenoflora. Dobrze zachowane torfowiska i zbiorowiska leśne. Stanowiska licznych gatunków
rzadkich i zagrożonych, w tym gatunków reliktowych. Bogata chiropterofauna. Nazwę, położenie
administracyjne oraz cel i przedmiot ochrony określa rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia
12 stycznia 2011 r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków.
Zagrożeniem dla tego obszaru może być m.in. eksploatacja torfu, kredy, piasku, zmiany stosunków
wodnych, zagrożenie eutrofizacją siedlisk oligotroficznych, presja turystyczna, zabudowa letniskowa, zabudowa rozproszona, kłusownictwo, drapieżnictwo ze strony norki amerykańskiej, odpady,
ścieki, zanieczyszczenie wód, zakładanie upraw plantacyjnych m.in. borówki amerykańskiej.
~ 34 ~
Rysunek nr 3 OSO Bory Tucholskie Źródło: www.natura2000.gdos.gov.pl
SOO PLH04002 Krzewiny o łącznej powierzchni 499,0 ha, Obszar obejmuje trzy cenne obiekty
torfowiskowe na wschodnim kraju Borów Tucholskich. Są to:
- rozległe torfowisko przy leśniczówce Krzewiny (użytek ekologiczny), torfowisko przejściowe miejscami z elementami torfowiska wysokiego, miejsce regularnie organizowanego (prof. Z. Tobolski)
`GeoTrip Day` jako przykład geologii torfowisk,
- jezioro Rumacz i zarastające je torfowisko z borem bagiennym (bór bag. chronioy w rez. przyr.
Kuźnica),
- eutroficzne jezioro Udzierz, rezerwat przyrody,
Typ siedliskowy stanowią starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z
Nympheion, Potamion, naturalne, dystroficzne zbiorniki wodne Torfowiska wysokie z roślinnością
torfotwórczą (żywe), torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z Scheuchzerio-Caricetea), bory i lasy bagienne (Vaccinio uliginosi-Betuletum pubescentis, Vaccinio uliginosiPinetum, Pino. Cenne skupienie obiektów torfowiskowych, wypełniające lukę geograficzną w ujęciu torfowiskowych siedlisk przyrodniczych, chronione są w części jako użytek ekologiczny oraz
rezerwaty przyrody (E. Krasicka-Korczyńska).
~ 35 ~
Rysunek nr 4 SOO Krzewiny Źródło: www.natura2000.gdos.gov.pl
1.5. Wody powierzchniowe i podziemne
Gmina Nowe położona jest hydrograficzne jednostki bilansowej o nazwie Mątawa, (L) Wisła: Wda-Mątawa o powierzchni 510km2 na terenie RZGW w Gdańsku w dorzeczu Wisły, głównie w
dorzeczu zlewni rzeki Mątawy oraz przyrzecza Wisły. Zlewnie te rozdziela dział wód drugiego rzędu. Pozostała powierzchnia znajduje się w granicach zlewni drugiego rzędu Mątawy oraz trzeciego
rzędu lewo i prawobrzeżnych dopływów.
Prawą naturalną granicę Gminy Nowe tworzy Wisła jej szerokość wynosi ok. 380 m. Dla województwa kujawsko- pomorskiego jest to również ciek o największym znaczeniu gospodarczym i
przyrodniczym. Dolina Dolnej Wisły ujęta została w europejskiej sieci ekologicznej Natura 2000,
zadaniem której jest zapewnienie trwałej egzystencji różnorodnych ekosystemów. Cechuje się ona
znaczną zmiennością stanów wody. Typowe są dwa maksima stanów wód: wiosenne przypadające
na i letnio-jesienne. Całkowite wypełnienie koryta rzeki ma miejsce przy poziomie wody 5,4 m.
Mątawa bierze swój początek w rejonie obszarów bagiennych- Bagno Duże ( Wilcze) , a uchodzi
do Wisły w mieście Nowe, gdzie koryto rzeki jest obwałowane, a odpływ do Wisły, przy wysokich
stanach , odbywa się za pomocą przepompowni w Kończycach. Pstrąg potokowy jest podstawowym gatunkiem zasiedlającym rzekę, jest go bardzo dużo i ma tu idealne warunki do rozmnażania i
szybkiego wzrostu. Rzeka jest niewiarygodnie żyzna w naturalny pokarm ryb jakim są kiełże i chruściki. Lewobrzeżnym dopływem Mątawy są potok bezimienny północny- dopływ z jeziora Radod-
~ 36 ~
zierz, środkowy Struga Młyńska oraz południowy Raczka. Ocena stopnia eutrofizacji za lata 20072009, u ujścia rzeki Mątawy w Nowem zakwalifikowało je jako eutroficzne ze względu na podwyższona zawartość fosforanów. Przez teren gminy, w jej północnej części przepływa dopływ z Luchowa. Na obszarze zlewni Mątawa znaczenie dla stanu czystości ujściowego fragmentu rzeki mają
ścieki odprowadzane do Mątawy z Nowego: Pomorskiej Fabryki Mebli ,Klose” (ok. 50 m3/d),
WPWiK Nowe (ok. 791 m3/d) oraz Zakładów Przemysłu Mięsnego ,,Corrida” (ok. 50 m3/d). . Rejon
Nowego to jeden z mikroregionów sadowniczych. W rejonie nie prowadzi się hodowli ryb w stawach.
Tabela 1. Ocena jakości wód badanych w 1 kilometrażu rzeki Mątawy
lata badań
klasa czystości wód
1996
2001
2006
n.o.n.
n.o.n.
III
Źródło: WIOŚ Bydgoszcz
Jezioro Radodzierz położone jest w południowo zachodniej części gminy Nowe, jezioro posiada powierzchnie 246,4 ha, objętość 12330,4 tys. m3, głębokość średnią 5 m, zaś maksymalna
jeziora stanowi 9,5m, powierzchnia zlewni całkowitej wynosi 33,9 km2 , bezpośredniej 16,03
km2.Dorzecze Matawa-Wisła. Jezioro położone jest w obniżeniu o charakterze wytopiskowym.
Zlewnia całkowita jeziora jest fragmentem rozległego sandru Wdy. Jezioro Radorzierz powierzchniowo zasilane jest przez cieki okresowe. Nad jeziorem występuje liczna zabudowa letniskowa.
Linia brzegowa jeziora jest dobrze rozwinięta, z kilkoma zatokami. Na jeziorze położone są trzy
wyspy. Dno misy jeziornej jest mało urozmaicone, w dużych fragmentach wypłycone. Cechy zlewniowe, hydrograficzne i morfometryczne kwalifikują jezioro Radodzierz do III kategorii podatności
na degradację. W okresie letnim w jeziorze występowała częściowa stratyfikacja termiczna wód.
Głęboki epilimnion była dobrze natleniony. Oksyklina miała tak ostry przebieg, że przy dnie zawartość tlenu spadła do wartości śladowych. Koncentracja związków biogennych w powierzchniowych
warstwach wody była umiarkowana. Wartości chlorofilu a charakterystyczne były dla jezior eutroficznych. W zespole glonów sezonu letniego blisko połowę ogólnej ich liczebności stanowiły nitkowate sinice.
~ 37 ~
Rysunek nr 5 Profile termiczno-tlenowe jeziora Radodzierz w 2007 roku.
Przezroczystość wód w szczycie stagnacji letniej wynosiła 1,4 m. Stopień kumulacji fosforu
w warstwach naddennych jest wysoki, co świadczy o intensywnym uwalnianiu tego pierwiastka z
osadów dennych. Cechy limnologiczne jeziora Radodzierz świadczą o eutroficznym charakterze
jego wód. Dokonana ocena stanu czystości jeziora wskazuje na II klasę czystości. Jezioro użytkowane jest rekreacyjnie m. in. jako jezioro wędkarskie, można złowić tu takie gatunki ryb jak certa,
karaś, krąp, leszcz, lin, okoń, płoć, szczupak, ukleja, węgorz i wzdręga.
Rysunek 15 Plan Batymetryczny jeziora Radodzierz ( WIOŚ Bydgoszcz)
~ 38 ~
Tabela 2 Ocena podatności jeziora Radodzierz na degradację podczas ostatniego cyklu badawczego ( WIOŚ Bydgoszcz)
Wskaźnik
wartość średnia
punktacja
głębokość średnia [m]
V jeziora [tys.m3] / L jeziora
[m]
% stratyfikacji wód
P dna czynnego [m2] / V epilimnionu [m3]
% wymiany wody w ciągu roku
współczynnik Schindlera
zagospodarowanie zlewni
bezpośredniej
sumaryczna wartość
kategoria podatności
5,0
2
3
1,30
0,0
4
2
0,11
1
20
2,7
2
2
różnorodność
2,29
II kategoria
Jezioro Łąkosz- zajmuje powierzchnie 80 ha, maks. głęb. 3,5 m posiada dość wysokie brzegi, południowy częściowo zalesiony, w okolicach północnych rozwinęła się zabudowa zagrodowa
głównie agroturystyka. jezioro podobnie jak sąsiadujące z nim od zachodu wcześniej opisane jezioro Radorzierz wykorzystywane jest przez wędkarzy, którzy chętnie dokonują połowu takich ryb jak
m.in. karaś, krąp, leszcz, lin, okoń, szczupak, ukleja, węgorz czy wzdręga.
Jezioro Czarne o powierzchni 37,5 ha i średniej głębokości 3,2 m (max. 5,4m) zlokalizowane jest na wschód od jeziora Radodzierz i Łąkosz w otoczeniu terenów użytkowanych rolniczo, w
pobliżu wschodniej granicy przechodzi autostrada A1.
~ 39 ~
Rysunek 16 Zabudowa letniskowa nad jeziorem Czarnym z autostradą A1 w tle.
Jezioro Zawada posiada powierzchnię 38,5 ha, średnia głębokość jeziora to 2,5 m, jest to
jezioro prywatne, wśród ryb występują tu w znacznych ilościach liny i leszcze.
Jezioro Czarownic położone jest w północnej części miasta Nowe, posiada powierzchnie 2,5
ha, jezioro otoczone jest ternami użytkowanymi rolniczo w południowowschodniej cześci
zlokalizowana jest plaża miejska.
Jezioro Popówko niewielkie jezioro o powierzchni ok. 1, 8 ha, położone na północny zachód
od jeziora Czarownic (ok. 500m) w sąsiedztwie pół uprawnych, brzegi jeziora nie są strome, porośnięte krzewami, drzewami, trzcinami i pływającymi swobodnie grążelami żółtymi, jezioro nie jest
użytkowane rekreacyjnie.
Poza wyżej wspomnianymi jeziorami występuje wiele zbiorników bezimiennych największy
z nich zlokalizowany jest w miejscowości Bochlin ok. 5 ha, mniejsze o powierzchni od 0,5 ha do 2
ha rozpościerają się od miejscowości Milewko do Przyny, cześć z nich występuje w końcowej fazie
zarastania.
Teren opracowania wg regionalizacji słodkich wód podziemnych Polski położony jest w paśmie zbiorników wód czwartorzędowych pojeziernych (Pp), należących do prowincji hydrogeologicznej nizinnej. Natomiast wg podziału hydrologicznego teren znajduje się w podregionie chojnickim regionu słupsko-chojnickiego.
Głównym piętrem wodonośnym omawianego rejonu jest piętro czwartorzędowe( (Kochanowska, 2002). Warunki wodne tego piętra zależne są od ukształtowania terenu. Wyróżniono dwie
jednostki morfologiczne: obszar wysoczyzny oraz dolinny. Na wysoczyźnie główny poziom wodonośny pojawia się na różnych głębokościach od 0,8 do 43 m i zalega maksymalnie do głębokości
58,5 m. Drugi poziom wodonośny na obszary wysoczyzny występuje na głębokości 30m do 71,5 m,
maksymalnie 90m. Miąższości warstw wodonośnych wahają się w granicach od 6 do 26 m. W
rejonie Nowego na głębokości 59,5 i 64,7m, zwierciadło wody ma charakter swobodny, wydajności
są większe niż w poziomie głównym i wynoszą 5,2-90 m3/h, średnio 29,8 m3/h, a depresje wynoszą
średnio 3,5 m. Obszar dolinny charakteryzuje się występowaniem na ogół jednego poziomu wodo-
~ 40 ~
nośnego zalegającego od głębokości 0,7 do 26,0 m, maź do 40 m. W rejonie miejscowości Tryl
stwierdzono występowanie dolnego poziomu wodonośnego, ujęto tu górna cześć warstwy wodonośnej występującej na głębokości 49m i związanej z osadami fluwioglacjalnymi zlodowaceń środkowopolskich. Wydajność studni eksploatacyjnej osiąga wartość 125m3/h, przy depresji 5,3m. Na
terenie gminy zlokalizowane są 3 ujęcia wód podziemnych największe w Nowem o zasobach eksploatacyjnych 165 m3/h., posiadające ustanowiona strefę ochrony pośredniej , ujęcia komunalne
w Trylu 125 m3/h, Bochlinie 52 m3/h.
Na terenie gminy biorąc pod uwagę wydajność potencjalną i stopień zagrożenia wydzielono kilka jednostek hydrologicznych. Jednostka 1 cQ/Tr III fragment wysoczyzny z głównym poziomem użytkowym na głębokości od 50 do 100m, w Nowem ujęta jest na głębokości od 60 do 71,5
m, wydajności potencjalne studni wynoszą 30-50 m3/h, w okolicach Nowego 70 m3/h. Jednostka
2 bQ/Tr II wydzielona na obszarze Botów Tucholskich jest to obszar występowania dwóch warstw
wodonośnych w utworach czwartorzędu- górnej i dolnej. Warstwa górna rozpoznana kilkoma
otworami we wschodniej części jednostki , występuje w sposób ciągły na głębokości od 15 do 50
m, posiada miąższość ok. 17 m. Średni współczynnik filtracji wynosi 12m/24h, wodoprzewodność
100-200 m2 /24h, wydajność potencjalna zaś 10-30m3/h. Warstwa zasilana jest przez gównie przez
infiltrację wód opadowych. Jednostka 3aQ III użytkowym poziomem, najcześciej ujmowanym są
piaski akumulacji rzecznej, zalegające na głębokości od 5 do 15 m. Zwierciadło wody układa się na
wysokości od 17,5 m n.p.m. do 20 m n.p.m. Zasilenie poziomu odbywa się drogą infiltracji i dopływu lateralnego od strony wysoczyzny. Obszarem zasilania jest również rejon stożka napływowego
Mątawy. Wydajność potencjalna typowej studni w ujęciu w Nowem wynosi 50-70 m3/h. Poziom
ten nie posiada izolacji, Mątawa płynąca środkiem doliny oraz gęsta sieć rowów melioracyjnych
będących najczęściej odbiornikami ścieków, stanowiąc więc źródło zagrożenia dla tej jednostki
hydrologicznej. Jednostka 2 bQ/Tr I zlokalizowana jest w północnej części gminy obejmuje swym
zasięgiem zróżnicowany geomorfologicznie obszar rzeźby młodo glacjalnej moreny dennej o osadów ablacyjnych. Główny poziom wodonośny występuje w utworach czwartorzędu w postaci sandrów kopalnych, na głębokości od 15 do 25 m.
Tabela 3 Podstawowe wartości statystyczne wybranych składników chemicznych wód podziemnych pietra czwartorzedowego.
Oznaczenie
Cecha
statystyczna
Liczba oznaczeń
Wart. Maksymalna
Średnia arytmetyczna
Wart. Minimalna
Sucha pozostałość
Barwa
Tward.
ogólna
Cl
NH4
NO3
Mn
SO4
Fe
54
62
68
67
57
51
58
41
65
806
50
14,1
211
5,4
1,2
0,44
79
15
370
15
6
29
0,60
0,1
0,21
19
3
117
5
1,4
7
0,0
0,0
0,0
0
0,0
~ 41 ~
Rozstęp
689
45
12,6
204
5,4
1,2
0,44
79
15
Odchyl.
stan150
11
2
37
1
0
0
21
3
dardowe
Tło hydroche0100-900
0-30
1-12
0-60 0-1,5 0-0,2
0-60
0-7
miczne
0,45
Źródło: PIG- Chmielewska 1997
Powyższa tabela składu fizyko-chemicznego, pozwala zaliczyć wody prawie całego obszaru
do średniej jakości, wymagających prostego uzdatniania. Wyniki badań wody potwierdzają występowanie rejony lokalnych zanieczyszczeń pochodzenia antropogenicznego m.in. na ujęciu komunalnym wody w Nowem głównie ze względu na podwyższoną zawartość żelaza.
Tabela 4 Ocena ogólna jakości wody podziemnej w badanym punkcie RMWP (lata 2000-2004)
lata badań
klasa czystości wód
2000
2001
2002
2003
2004
III
III
II
II
II
1.6 Gleby
Gmina ma charakter rolniczy. Użytki rolne stanowią 59% powierzchni gminy. Gleby na terenie gminy Nowe charakteryzują się zróżnicowaną wartością użytkową. Wskaźnik bonitacji jakości i
przydatności rolniczej gleb wynosi zarówno dla części wiejskiej jak i miejskiej 52,8 pkt. zaś ogólny
wskaźnik jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej wg IUNG Puławy wynosi 68,5 pkt. i jest niewiele
wyższy aniżeli dla województwa kujawsko-pomorskiego, który wynosi około 68,0 pkt.
Użytkowanie gruntów
0%
Użytki rolne
0% 2%
5%
6%
28%
59%
Grunty leśne oraz
zadrzewione i
zakrzewione
Grunty zabudowane i
zurbanizowane,
Grunty pod wodami
~ 42 ~
Użytki rolne powierzchnia
ewidencyjna (styczeń, 2011)
2%
1%
grunty orne
23%
- sady
1%
- łąki i pastwiska
73%
- grunty rolne
zabudowane
- grunty pod rowami
Rodzaj użytkowania
Użytki rolne, w tym:
- grunty orne
- sady
- łąki i pastwiska
- grunty rolne zabudowane
- grunty pod rowami
Grunty leśne oraz zadrzewione
i zakrzewione, w tym:
- lasy
- grunty zadrzewione i zakrzewione
Grunty zabudowane i zurbanizowane, w tym:
- tereny mieszkaniowe
- tereny przemysłowe
- inne tereny zabudowane
- zurbanizowane tereny niezabudowane
- tereny rekreacji i wypoczynku
- drogi
- tereny kolejowe
- użytki kopalne
Grunty pod wodami, w tym:
Powierzchnia ewidencyjna
w ha
6 252
4 583
59
1 425
120
65
2 911
Powierzchnia geodezyjna
w ha
6 282
4 606
59
1 431
121
65
2 925
2 713
198
2 725
200
519
523
116
21
6
11
15
308
41
1
118
21
6
11
15
310
41
1
644
648
~ 43 ~
- wody powierzchniowe płynące
- wody powierzchniowe stojące
593
51
597
51
4
4
Nieużytki
245
246
Tereny różne
43
43
10 618
10 671
Użytki ekologiczne
Razem
Wśród kompleksów rolniczej przydatności gleb przeważają kompleksy niższych klas przydatności rolniczej. 4-ty, tj. żytni bardzo dobry (pszenno-żytni) tworzy on większe obszary w północnej części gminy w okolicach miejscowości Bochlin, Rychława, na północ od siedziby gminy
miejscowości Nowe w tych okolicach budują go gleby płowe wytworzone z piasków gliniastych
mocnych zalegające średnio głęboko poniżej 50 cm na linach. Gleby kompleksu 4 zlokalizowane są
również południowej części gminy w okolicach miejscowości Tryl Miejski oraz zachód od miejscowości Mątawy budują go mady lekkie. Większe powierzchnie tworzy również kompleks 5-ty tj.
kompleks żytni dobry występuje on dużymi powierzchniami w północnej części gminy w okolicach
miejscowości Milewko, na północ od Rychława, w okolicach miejscowości Brachlin, części niepokrytej lasem w okolicach miejscowości Kozielec mniejsze powierzchnie zlokalizowane są na południe od miejscowości Zdrojewo gdzie budują go gleby płowe tworzone przez piaski gliniaste lekkie
pylaste zalegające średnio głęboko na glinach, gleby brunatne właściwe tworzone przez piaski gliniaste lekkie zalegające średnio głęboko na glinach, gleby tego kompleksu tworzą większe powierzchnie w okolicy miejscowości Tryl gleby tworzą mady lekkie. Wolne przestrzenie w południowo -zachodniej części gminy nie zagospodarowane przez lasy zajmuje kompleks żytni słaby oraz 7kompleks żytni bardzo słaby (żytnio-łubinowy) wytworzone na glebach piaskowych różnych typów
genetycznych ( bielicowych, rdzawych, brunatnych właściwych) tworzonych głównie przez piaski
słabogliniaste, podłoże zalega średnio głęboko lub płytko. Gleby lepszych kompleksów płożone są
na terenie Doliny dolnej Wisły są to gównie Mady należące do różnych podtypów a mianowicie
mad średnich, mad lekkich, mad ciężkich i bardzo ciężkich. Gleby brunatne właściwe zaliczane do 2
kompleksu pszennego dobrego zlokalizowane są wyłącznie w okolicy miejscowości Nowe oraz na
wschód od Rychława. Użytki zielone należące do kompleksu są użytków zielonych średnich oraz
użytków zielonych słabych i bardzo słabych wypełniają tereny niezalesione w zachodniej części
gminy w okolicach jezior oraz okolicach miejscowości Pszyny.
~ 44 ~
Tabela 3. Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej
Wskaźnik bonitacji
Ogólny
wskaźnik
Jakości i
jakości rolniprzydatności
Rzeźby Warunków
czej przeAgroklimatu
rolniczej
terenu wodnych
strzeni progleb
dukcyjnej
Część
gminy
miasto
52,8
9,0
3,7
3,0
68,5
tereny
52,8
9,0
3,7
3,0
68,5
wiejskie
Źródło: Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa (IUNG) 2010
1.7. Zasoby surowców naturalnych.
Złoże
Kopaliny/podtyp
Powierzchnia
[ha]
Stan zagospodarowania
Sposób eksploatacji
Piaski I
KRUSZYWA
NATURALNE/
PIASEK
KRUSZYWA
NATURALNE/
KRUSZYWA
NATURALNE
KRUSZYWA
NATURALNE/PIASEK
KRUSZYWA
NATURALNE/PIASEK
0,99
Eksploatacja
zaniechana
odkrywkowy
0,98
złoże rozpoznane szczegółowo
odkrywkowy
-
3,10
eksploatacja
złoża zaniechana
odkrywkowy
wgłębny
Piaski II
Twarda Góra I
Piaski I zlokalizowane na łąkach i pastwiskach
Grubość nakładu [m]
Miąższość złoża [m]:
Głębokość spągu[m]
Minimalna
0,3
2,6
2,9
~ 45 ~
Maksymalna
0,6
9,9
10,5
System
eksploatacji
mechaniczny
Rysunek 17 Tereny górnicze Piaski I i Piaski II
Zdrojewo. Piaski dz. nr 6 , Pokładowa forma złoża
Minimalna
0,8
6,5
7,4
Maksymalna
5,2
11,2
14,0
Złoże Twarda Góra I dz. 120 i 121 zlokalizowany na gruntach rolnych Vi VI klasy złoża piasków budowlanych. Sposób rekultywacji rolniczo-wodny.
~ 46 ~
Rysunek 18 Złoże Twarda Góra I ( INPG 2011)
Minimalna
0,3
7,2
8,5
Maksymalna
4,1
11,7
12,0
Rysunek 19 Teren górniczy Twarda Góra
Na terenie gminy na podstawie analizy archiwalnych materiałów geologicznych PIG wyznaczył obszary perspektywistyczne dla występowania torfów w okolicy Twardej Góry wyznaczono obszar
prognostyczny o powierzchni 7,0 ha, gdzie średnia miąższość torfów wynosi 1,9m, w granicach
miasta Nowe położony jest obszar prognostyczny torfu typu niskiego , rodzaju mechowiskowego,
jego powierzchnia wynosi 2,0 ha, średnia miąższość torfów wynosi 1,81 m.
~ 47 ~
Na terenie gminy na podstawie analizy archiwalnych materiałów geologicznych PIG wyznaczył obszary perspektywistyczne dla występowania torfów w okolicy Twardej Góry wyznaczono obszar
prognostyczny o powierzchni 7,0 ha, gdzie średnia miąższość torfów wynosi 1,9m, w granicach
miasta Nowe położony jest obszar prognostyczny torfu typu niskiego , rodzaju mechowiskowego,
jego powierzchnia wynosi 2,0 ha, średnia miąższość torfów wynosi 1,81 m.
1.8. Klimat
Klimat na terenie Nowego oraz terenów sąsiednich kształtowany jest pod wpływem ścierających się mas powietrza kontynentalnego i polarnomorskiego. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi 6,8 °C, latem -13,4°C, a zimą 0,5°C. Suma rocznych opadów atmosferycznych dochodzi do 559m. Przeważają wiatry z kierunków południowo-zachodniego i zachodniego.
Wg Wiosia rejon Nowego położony jest w czwartej strefie klimatycznej Dolnej Wisły.
Podział W. Heinzego i D. Schreibera na strefy klimatyczne Polski teren opracowania leży w
strefie 6b od temp średnich -20,5°C do temp 17,8°C . Jako rośliny-indykatory dla strefy 6. — Buxus
sempervirens, Hedera helix, Juglans regia, Quercus petraea i Taxus baccata, dla charakteryzowania odporności gatunków na mróz.
~ 48 ~
1.9. Walory krajobrazowe
Gmina Nowe posiada bogate zasoby dziedzictwa kulturowego materialnego w postaci takich grup obiektów, jak: stanowiska archeologiczne układy ruralistyczne wsi, zespoły podworskie,
obiekty sakralne, obiekty techniki i kultury materialnej, obiekty architektury i budownictwa oraz
zieleń komponowaną, ukształtowane na przestrzeni okresów historycznych. Walory turystyczne
tych terenów podnosi również lokalizacja Nowego na szlaku Zamków Gotyckich. Poza tym na wysoką atrakcyjność gminy wpływa również znaczny udział lasów ponad 27 %, użytków rolnych, jeziora, liczne formy ochrony przyrody począwszy od rezerwatu przyrody, parku krajobrazowego, obszaru chronionego krajobrazu, obszarów Natura 2000, pomników przyrody, użytku ekologicznego
oraz chronionych gatunków roślin i zwierząt skończywszy. Duże zróżnicowanie geomorfologiczne
zboczy doliny i terenów przyległych znajduje swoje odzwierciedlenie w mozaikowatości krajobrazu, stanowią one również dogodne miejsca widokowe dla turystów podziwiających rzekę Wisłę, jak
również jej dolinę Wisły i Mątawę po południowej części gminy, która w większości zim jest obszarem licznego zimowania kilku gatunków ptaków wodnych, szczególnie gągołów, nurogęsi oraz
krzyżówek.
~ 49 ~
Rysunek 20 Widok na Dolinę Wisły
Na terenie gminy przebiega ostatni odcinek czarnego szlaku Dolnej Wisły mający na celu
zaprezentowanie walorów krajobrazowych i kulturowych obszarów położonych na lewym brzegu
dolnego odcinka Wisły. Szlak prowadzi z Tczewa do Nowego i towarzyszy prawie 55 -cio kilometrowemu biegowi rzeki. Przez teren gminy przebiega czwarty fragment nowski, który wiedzie z
rejonu Małego Wiosła w gminie Gniew, gdzie w pobliżu punkt widokowego znajduje się węzeł
szlaków, do Nowego przez Kozielec.
~ 50 ~
Rysunek 21 Szlak rowerowy Gniew- Nowe (PTTK)
Czarny szlak rowerowy "Dolina Dolnej Wisły" którego cześć wiedzie w gminie nowe jest
szlak rowerowy odcinek Świecie - Nowe (58,7 km) Szlak podzielony jest na trzy części w gminie
Nowe przebiega ostatnia , najdłuższa część trasy, która pokazuje charakter łąk i pól otaczających
Mątawę, na szlaku spotkać można liczne zabytki architektury osadników olęderskich - menonitów
we wsiach Michale, Dragacz, Wielki Lubień, Wielki Komórsk i Tryl.
Odcinek Nowe - Gniew (41,4 km) odcinku pomiędzy miejscowościami Nowe i Gniew w gminie
znajduje się pierwszy odcinek Pierwszy odcinek szlaku urzeka wyjątkowymi panoramami doliny
Wisły w Nowem, malowniczymi okolicami Kozielca i jeziora Półwieś oraz zachwycająco dziką przyrodą rezerwatu Wiosło Duże i Małe.
~ 51 ~
2. Dotychczasowe zmiany w środowisku
Analizę dotychczasowych zmian w środowisku przyrodniczym obszaru gminy Bądkowo
przeprowadzono w oparciu o Raport o stanie środowiska województwa kujawsko-pomorskiego
w 2009 roku, opracowany przez Inspekcję Ochrony Środowiska w Bydgoszczy.
Klasyfikacja stref ze względu na ochronę roślin okazała się bardzo korzystna dla 11 klasyfikowanych ze względu na SO2 i NOx stref – wszystkie znalazły się w klasie A, natomiast w przypadku
ozonu strefa kujawsko–pomorska otrzymała klasę C na podstawie wyników pomiarów z 2 stacji
spoza województwa kujawsko–pomorskiego.
Wynikiem oceny dla wszystkich substancji podlegających ocenie jest zaliczenie strefy do jednej
z poniżej wymienionych klas:
 klasa A – jeżeli stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy nie przekraczają odpowiednio poziomów dopuszczalnych, poziomów docelowych, poziomów celów długoterminowych,
 klasa B – jeżeli stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy przekraczają poziomy dopuszczalne,
lecz nie przekraczają poziomów dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji,
 klasa C – jeżeli stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy przekraczają poziomy dopuszczalne
powiększone o margines tolerancji, a w przypadku, gdy margines tolerancji nie jest określony –
poziomy dopuszczalne, poziomy docelowe, poziomy celów długoterminowych.
Strefa chełmińsko-świecka w w której zlokalizowany jest obszar objęty przedmiotowym opracowaniem, została zakwalifikowana do strefy A w odniesieniu do poziomów następujących substancji: SO2, NO2, ołów, benzen, CO, arsen, kadm, nikiel, ozon, benzo(α)piran. Jedynie w odniesieniu do, pyłu zawieszonego PM10 strefę zakwalifikowano do klasy C.
Według klasyfikacji dokonanej ze względu na ochronę zdrowia ludzi 6 na 15 stref znalazło
się w klasie C. Skutkuje to koniecznością sporządzenia programów ochrony powietrza. O zaliczeniu
do niekorzystnej klasy C w 2009 roku strefy chełmińsko-świeckiej zadecydowało stężenie średnie
roczne pyłu zawieszonego PM10, które przekraczało poziomy dopuszczalne również w 6 innych
stacjach pomiarowych na terenie województwa.
Klasyfikacja dokonana na podstawie kryterium poziomów celów długoterminowych dla
ozonu nie skutkuje w przypadku przekroczenia tego poziomu koniecznością wykonania programu
ochrony powietrza, ale osiągnięcie poziomów celów długoterminowych powinno być jednym
z celów wojewódzkiego programu ochrony środowiska. W województwie kujawsko – pomorskim
poziomy celu długoterminowego dla ozonu zostały przekroczone dla wszystkich stref.
~ 52 ~
Rysunek 22 Klasy stref w województwie kujawsko-pomorskim uzyskane w wyniku rocznej oceny
jakości powietrza za rok 2009 (określone dla ochrony zdrowia ludzi według poziomów dopuszczalnych) ( WIOŚ,2009)
Zagospodarowanie ścieków
Na terenie gminu funkcjonuje oczyszczalnia ścieków w Trylu realizacja budowy oczyszczalni (mechaniczno- biologicznej) miała miejsce na przestrzeni 2002-2004 roku.
Rysunek 23 Oczyszczalnia ścieków w Trylu (
Oczyszczalnia ścieków posiada przepustowość Q- 308 tys. m3/r, średnia dobowa 175 m3, obsługuje ponad 5,5 tys. mieszkańców, około 75% ścieków doprowadzanych do oczyszczalni to ścieki
komunalne, pozostałe 25% to ścieki przemysłowe głównie z zakładów mięsnych i meblowych.
~ 53 ~
Oczyszczalnie obsługuje głównie miasto Nowe, ścieki z terenów wiejskich dowożone są beczkowozami. Oczyszczalnia zlokalizowana w miejscowości Tryl obejmuje miasto Nowe oraz wsie: Rochlin,
Dolne Morgi, Górne Morgi, Kozielec, Kończyce, Mały Komórsk, Mątwy, Morgi, Pastwiska, Piaski,
Tryl i Zdrojewo z terenu gminy (Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami województwa kujawsko-pomorskiego 2010).
Dla gminy Nowe wyznaczono aglomeracje Nowe rozporządzeniem Nr 39/2005 Wojewody
Kujawsko-Pomorskiego z dnia 28 października 2005 r., jednakże rozporządzeniem Nr 18/2006 Wojewody Kujawsko-Pomorskiego z dnia 6 lutego 2006 r. zmieniono to rozporządzenie. Zgodnie z
rozporządzeniem Nr 18/2006 aglomeracja Nowe obejmuje Miasto Nowe oraz wsie Bochlin, Dolne
Morgi, Górne Morgi, Kozielec, Kończyce, Mały Komórsk, Mątawy, Morgi, Pastwiska, Piaski, Tryl i
Zdrojewo, położone w Gminie Nowe n/Wisłą.
~ 54 ~
Rysunek 24 Aglomeracja Nowe załącznik nr 1(rozporządzenie Nr 18/2006 Wojewody KujawskoPomorskiego z dnia 6 lutego 2006 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wyznaczenia aglomeracji Nowe)
~ 55 ~
Rysunek 25 Aglomeracja Nowe załącznik nr 2(rozporządzenie Nr 18/2006 Wojewody KujawskoPomorskiego z dnia 6 lutego 2006 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wyznaczenia aglomeracji Nowe)
~ 56 ~
Składowisko odpadów Twarda Góra–Milewo
Miejsce
lokalizacji
Powierzchnia
robocza
w ha
Ilość
nagromadzonych
odpadów
w Mg
50 626
Przychód
w 2009 roku
w Mg
%
wypełnienia
Twarda Góra–
4,7
3 688
51
Milewo
Składowisko odpadów Twarda Góra- Milewo kończy eksploatacje po 2012 roku, wypełnione jest w
50-75%-ach, składowisko wyposażone jest w piezometry, prowadzony był na nim odzysk surowców wtórnych.
Na terenie składowiska prowadzony był w 2009 roku monitoring środowisko czterokrotnie w ciągu roku badano stan wód poziemnych oraz odciekowych.
Rysunek 26 Wysypisko odpadów komunalnych Twarda Góra- Milewo
HAŁAS
O klimacie akustycznym miast województwa kujawsko-pomorskiego decyduje głównie hałas komunikacyjny, a w szczególności drogowy. Drugim, co do ważności źródłem hałasu w środowisku, wpływającym na pogarszanie klimatu akustycznego jest hałas przemysłowy. Hałas kolejowy i
lotniczy posiada znaczenie marginalne i jedynie lokalne oddziaływanie. Wyniki monitoringu hałasu
wskazują, że województwo kujawsko-pomorskie znajduje się w grupie województw, gdzie hałasem
zagrożonych jest około 32% mieszkańców, z czego 25% zagrożonych jest hałasem drogowym, a
około 7% – hałasem przemysłowym. Do głównych czynników, mających wpływ na poziom emisji
hałasu komunikacyjnego należą: natężenie ruchu, struktura strumienia pojazdów, a zwłaszcza
udziału w nim transportu ciężkiego (około 25% ogółu pojazdów), stan techniczny pojazdów, rodzaj
stan techniczny nawierzchni, organizacja ruchu drogowego oraz charakter zabudowy terenów ota-
~ 57 ~
czających. Źródłem hałasu komunikacyjnego są przebiegające przez opisywany obszar drogi wojewódzkie oraz autostrada, jednak największa uciążliwość akustyczną dróg krajowych jest bardzo
duża (SDR pow. 10000 poj./dobę), podobnie jak kolej znaczenia krajowego w relacji Śląsk – Porty (
linia magistralna, dwutorowa i zelektryfikowana), miasto Nowe zaliczane jest do miast o dużym
zagrożeniu hałasem drogowym. Lokalizacja autostrady przez teren gminy sprawia, że ruch samochodów na terenie miasta, a tym samym hałas uległ zmniejszeniu.
Promieniowanie elektromagnetyczne
Promieniowanie elektromagnetyczne, to emisja zaburzenia energetycznego wywołanego
przepływem prądu elektrycznego lub zmianą ładunków w źródle. Ww. ustawa definiuje pola elektromagnetyczne jako pola elektryczne, magnetyczne oraz elektromagnetyczne o częstotliwościach
od 0 do 300 GHz. Zaburzenie polega na fakcie, że zmiana pola magnetycznego (elektrycznego) z
określoną częstotliwością, wywołuje zmianę z tą samą częstotliwością pola elektrycznego (magnetycznego). Zjawisko elektromagnetyczne opisujemy, podając natężenie pola elektrycznego, natężenie pola magnetycznego, częstotliwość drgań lub gęstość mocy. Źródłem promieniowania jest
każde urządzenie (instalacja), w którym następuje przepływ prądu, np. sieci energetyczne w tym
linie wysokiego napięcia, stacje radiowe i telewizyjne, stacje bazowe i telefony telefonii komórkowej, radiotelfony, CB-radio, urządzenia radiowo-nawigacyjne, urządzenia elektryczne wykorzystywane w domu, itp.
W 2009 r. zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska dnia 12 listopada 2007 r. w
sprawie zakresu i sposobu prowadzenia badań poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku
( Dz.U.Nr 221, poz.1645) do badań natężenia promieniowania elektromagnetycznego w gronie
miast poniżej 50 tys. mieszkańców znalazło się Nowe n/Wisłą. Punkty pomiarowe pól elektromagnetycznych wyznaczono na terenach ogólnodostępnych dla ludności, w rejonie oddziaływania
źródeł emisji –stacji bazowych telefonii komórkowej w Nowem przy ulicy Targowisko budynek nr
6, zarówno we wskazanym miejscu, jak również pozostałych miejscach pomiarowych wskaźnik te
nie przekroczył dopuszczalnych norm.
W 2009 roku miał miejsce ogólnokrajowy cykl kontrolny, dotyczący oceny wypełniania
wymagań Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH) oraz ustawy z dnia 11
maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami
oraz o opłacie produktowej i depozytowej przez producentów farb i lakierów oraz podmioty wykorzystujące je w prowadzonej działalności gospodarczej na terenie gminy gminy Nowe zlokalizowany jest jeden tego typu zakład KLOSE Pomorska Fabryka Mebli Sp. z o.o., Kontrola ta przebiegła
pomyślnie tak jak w pozostałych 3 większych zakładach uznano że fabryka przestrzega obowiązków nałożonych na stosujące substancje chemiczne określone w kartach oraz udostępniali karty do
wglądu pracownikom.
~ 58 ~
A. Struktura przyrodnicza obszaru, w tym różnorodność biologiczna
Obszar objęty opracowaniem obejmuje granice administracyjne gminy Nowe. Ze względu
na położenie w terenach o wysokich walorach przyrodniczych (wiele powierzchniowych form
ochrony przyrody) obok terenów rolniczych oraz zurbanizowanych sprawia, ze struktura użytkowania jest bardzo urozmaicona.
Tereny położone w granicach zabudowań oraz pól uprwnych
Naturalność: (zgodność roślinności rzeczywistej z potencjalną) na przedmiotowym obszarze
mamy do czynienia z przekształceniami roślinności na powierzchni blisko 90%.
Różnorodność: (określa stopień zróżnicowania biotopów i związanych z nimi zbiorowisk
roślinnych) przedmiotowy obszar cechuje niski wskaźnik różnorodności biologicznej.
Komplementarność: (ocenie podlega układ przyrodniczy stanowiący pewną zamkniętą całość, a znajdujący się w stanie równowagi dynamicznej będącej wypadkową pomiędzy procesami
rozwojów, a zaburzeniami tego procesu. Wysoką ocenę uzyskują pełnowartościowe użytki ekologiczne, rozległe kompleksy lasów mieszanych, większe śródpolne uroczyska leśne) obszar objęty
analizą uzyskał najniższą możliwą ocenę komplementarności.
Typowość: (najwyższą ocenę uzyskują obiekty, w których zachowały się rzadkie w skali kraju lub regionu zbiorowiska roślinne oraz zespoły zwierząt, wyrażające cechy typowe dla danego
regionu) obszar objęty analizą uzyskał najniższą możliwą ocenę typowości.
Unikatowość: (wysoko oceniane są obiekty, w których zachowały się rzadkie w skali kraju
lub regionu zbiorowiska roślinne i zespoły zwierząt o charakterze naturalnym) obszar objęty opracowaniem uzyskał najniższą możliwą ocenę unikatowości.
Wartość ochroniarska: (o wysokiej randze i znaczeniu obiektu świadczy jego przynależność
do systemu obiektów i obszarów chronionych oraz obecność w nim bogatych populacji gatunków
chronionych lub osobliwości florystycznych i faunistycznych regionu) obszar objęty opracowaniem
uzyskał najniższą możliwą ocenę wartości ochroniarskiej.
Rola fizjocenotyczną: (wysoką ocenę uzyskują oazy biocenotyczne, wyspy i korytarze ekologiczne oraz obiekty spełniające funkcje środowiskochronne) obszar objęty opracowaniem uzyskał średnią ocenę roli fizjocenotycznej.
~ 59 ~
Rysunek 27 Roślinność pól uprawnych
Tereny położone w granicach for ochrony przyrody, parków wiejskich, doliny rzek i lasu
Naturalność: (zgodność roślinności rzeczywistej z potencjalną) na przedmiotowym obszarze
mamy do czynienia z przekształceniami roślinności na powierzchni ok. 40%.
Różnorodność: (określa stopień zróżnicowania biotopów i związanych z nimi zbiorowisk
roślinnych) przedmiotowy obszar cechuje średni wskaźnik różnorodności biologicznej.
Komplementarność: (ocenie podlega układ przyrodniczy stanowiący pewną zamkniętą całość, a znajdujący się w stanie równowagi dynamicznej będącej wypadkową pomiędzy procesami
rozwojów, a zaburzeniami tego procesu. Wysoką ocenę uzyskują pełnowartościowe użytki ekologiczne, rozległe kompleksy lasów mieszanych, większe śródpolne uroczyska leśne) obszar objęty
analizą uzyskał średnią ocenę komplementarności.
Typowość: (najwyższą ocenę uzyskują obiekty, w których zachowały się rzadkie w skali kraju lub regionu zbiorowiska roślinne oraz zespoły zwierząt, wyrażające cechy typowe dla danego
regionu) obszar objęty analizą uzyskał niską ocenę typowości.
Unikatowość: (wysoko oceniane są obiekty, w których zachowały się rzadkie w skali kraju
lub regionu zbiorowiska roślinne i zespoły zwierząt o charakterze naturalnym) obszar objęty opracowaniem uzyskał niską ocenę unikatowości.
Wartość ochroniarska: (o wysokiej randze i znaczeniu obiektu świadczy jego przynależność
do systemu obiektów i obszarów chronionych oraz obecność w nim bogatych populacji gatunków
chronionych lub osobliwości florystycznych i faunistycznych regionu) obszar objęty opracowaniem
uzyskał najniższą możliwą ocenę wartości ochroniarskiej.
Rola fizjocenotyczną: (wysoką ocenę uzyskują oazy biocenotyczne, wyspy i korytarze ekologiczne oraz obiekty spełniające funkcje środowiskochronne) obszar objęty opracowaniem uzyskał najniższą ocenę roli fizjocenotycznej.
~ 60 ~
B. Powiązania przyrodnicze obszaru z jego szerszym otoczeniem
Teren opracowania tworzy sieć przyrodnicza o znaczeniu dla Wspólnoty, krajowym, lokalnym oraz regionalnym, w obrębie terenu Nowe wg systemu EKONET, położony jest fragment obszaru węzłowego o znaczeniu międzynarodowym – Obszar Borów Tucholskich oraz wycinek korytarza ekologicznego o znaczeniu międzynarodowym – Kwidzyńskiej Doliny Wisły. Na terenie gminy
zlokalizowane są europejskie ostoje przyrody Krzewiny, Bory Tucholskie, Dolna Wisła, Dolina Dolnej Wisły, południowa cześć gminy została włączona do leśnego kompleksu promocyjnego Bory
Tucholskie. W sąsiedztwie gminy zlokalizowany jest rezerwaty przyrody: Wiosło Małe( na północy),
Jezioro Udzierz ( zachodnia granica), Osiny, Kuźnica, na zachód OSO Sandr Wdy.
C. Walory krajobrazowe i ich ochrona prawna
Ochrona walorów krajobrazowych terenów o funkcji przyrodniczej powinna być realizowana zgodnie z założeniami planu urządzenia lasu oraz ochrony zabytków. Należy dążyć do rozwoju
terenów zurbanizowanych w sposób zgodny z uwarunkowaniami ekofizjogaficznymi. Należy
uwzględniać w maksymalnym stopniu potrzebę zachowania istniejących i rozwoju nowych terenów zielonych. Należy propagować rozwój turystyki pieszej, konnej oraz rowerowej w tym celu
postuluje się o wytyczenie nowych szlaków, m.in. w miejscu nieistniejącego przebiegu torów kolejowych.
D. Jakość środowiska oraz jego zagrożenia wraz z ich identyfikacją
Jakość środowiska przyrodniczego przedmiotowego obszaru należy ocenić jako wysoką – o
czym świadczyć może m.in. zróżnicowane walory krajobrazowe. Zagrożeniem na terenach rolniczych może być nieprawidłowe stosowanie nawozów mineralnych i środków ochrony roślin. Negatywny wpływ na jakość terenów nie objętych żadną z form ochrony przyrody mogą być nieprawidłowe zabiegi melioracyjne powodujące osuszanie oczek sandrowych.
Potencjalne zagrożenie dla środowiska przedmiotowego obszaru powiązane jest z jego położeniem w obszarze gradacji szkodników owadzich. Największym zagrożeniem nadleśnictwa są
patogenne grzyby (huba korzeniowa) występująca na gruntach porolnych. Uszkodzenia silne wywołane są głownie przez zwierzęta, zwierzyna płowa głównie wpływa na młodniki i uprawy, ale
dzięki stosowanym grodzeniom. Niekorzystną formą degradacji lasu jest również zjawisko neofityzacji oraz borowacenia, szerzej tematykę tą poruszono w rozdziale fauna i flora. Czynnikami
abiotycznymi powodującymi zagrożenia są warunki klimatyczne, a szczególnie okiść śniegowa, wiatry, podtopienia oraz szkody od przymrozków. Zagrożeni pożarowe lasów zaliczono do najwyższej
kategorii – I (duże zagrożenie pożarowe). W obszarze analizy zauważa się niewielki wpływ zanieczyszczeń, związanych z terenami zurbanizowanymi, na stan zdrowotny lasów. Korzystnie na śro-
~ 61 ~
dowisko przyrodnicze wpływa fakt, iż brak na terenie gminy przemysłu uciążliwego dla środowiska
naturalnego.
Na terenie gminy występują zagorzenia związane z osuwaniem się mas ziemnych wyznaczono 6
osuwisk. Pierwsze (I) z nich zlokalizowane jest w północnej części miasta Nowe tworzy je zbocze,
skarpa przykorytowa, generalne nachylenie zbocza (skarpy), na którym wystąpiło osuwisko 38 o,
występuje tam odsuwanie gruntowe, długość maksymalna osuwiska to 89.4 m, szerokość 135 m,
teren pokryty jest lasem, osuwisko powstało w wyniku infiltracji wód opadowych, oraz wypływów
wód na zboczu, osuwanie doprowadziło do zniszczenia upraw leśnych. Wskazane byłoby wykonanie odprowadzenia wód z pól, tak by nie erodowały stoków. Sytuację poprawiłoby też obsadzenie
odsłoniętych obszarów osuwiska krzewami. Podobne osuwisko występuje w odległości około
180m na NE. Należy je zinwentaryzować w następnym etapie prac.
Rysunek 28 Schematyczny plan osuwiska I ( PIG, 2011).
~ 62 ~
Kolejne osuwisko (II) zlokalizowane jest w północnej części miasta Nowe tworzy je zbocze,
doliny rzecznej generalne nachylenie zbocza (skarpy), na którym wystąpiło osuwisko 36o, występuje tam odsuwanie gruntowe, długość maksymalna osuwiska to 99 m, szerokość 85 m, osuwisko
zsuwowe, spływowe. Teren pokryty jest lasem, osuwisko powstało w wyniku infiltracji wód opadowych oraz wypływów wód na zboczu, osuwanie doprowadziło do zniszczenia upraw leśnych.
Wskazane byłoby obsadzenie odsłoniętych gruntów osuwiska roślinnością (krzewy).
Rysunek 29 Schematyczny plan osuwiska II( PIG, 2011).
Kolejnym osuwiskiem (III) z nich zlokalizowane jest w północnej części miasta Nowe tworzy
je zbocze, doliny rzecznej generalne nachylenie zbocza (skarpy), na którym wystąpiło osuwisko
36o, występuje tam odsuwanie gruntowe, długość maksymalna osuwiska to 114 m, szerokość 150
m, osuwisko zsuwowe, spływowe, obryw - obwał. Teren pokryty jest lasem, osuwisko powstało w
wyniku infiltracji wód opadowych, podcięcia erozyjnego oraz wypływów wód na zboczu, osuwanie
doprowadziło do zniszczenia upraw leśnych. Wskazane byłoby uregulowanie cieku przepływającego przez osuwisko. Grunty odsłonięte należałoby obsadzić krzewami.
Rysunek 30 Schematyczny plan osuwiska w Nowem III ( PIG, 2011).
~ 63 ~
W miejscowości Kozielec tworzy je zbocze, doliny rzecznej generalne nachylenie zbocza (skarpy),
na którym wystąpiło osuwisko 35o, występuje tam odsuwanie gruntowe, długość maksymalna
osuwiska to 138 m, szerokość 120 m, osuwisko zsuwowe, spływowe, obryw - obwał. Teren pokryty jest lasem, osuwisko powstało w wyniku infiltracji wód opadowych, podcięcia erozyjnego oraz
wypływów wód na zboczu, osuwanie doprowadziło do zniszczenia upraw leśnych. W celu zabezpieczenia osuwiska wskazane byłoby obsadzenie odkrytych rejonów osuwiska roślinnością (krzewy). W celu zabezpieczenia osuwiska wskazane byłoby uregulowanie cieku przepływającego przez
osuwisko. Grunty odsłonięte należałoby obsadzić krzewami.
Rysunek 31 Schematyczny plan osuwiska w Kozielcu ( PIG, 2011).
~ 64 ~
Osuwisko w miejscowości Bochlin doliny rzecznej generalne nachylenie zbocza (skarpy), na
którym wystąpiło osuwisko 40o, występuje tam odsuwanie gruntowe, długość maksymalna osuwiska to 157 m, szerokość 185 m, osuwisko zsuwowe, spływowe. Teren pokryty jest lasem, osuwisko
powstało w wyniku infiltracji wód opadowych oraz wypływów wód na zboczu, osuwanie doprowadziło do zniszczenia upraw leśnych. W celu zabezpieczenia osuwiska wskazane byłoby wykonanie odpowiednich odprowadzeń wody z pól powyżej osuwiska oraz obsadzenie roślinnością (krzewy) odsłoniętych gruntów osuwiska. Podobne osuwisko znajduje się w odległości około 520m na
NE. Należy je zinwentaryzować w następnym etapie prac.
Rysunek 32 Schematyczny plan osuwiska w Bochlinie ( PIG, 2011).
Osuwisko w miejscowości Morgi Dolne doliny zbocze pradoliny Wisły (w leju źródłowym), na którym wystąpiło osuwisko 40o, występuje tam odsuwanie gruntowe, długość maksymalna osuwiska
to 40,9 m, szerokość 48 m, osuwisko zsuwowe, spływowe. Teren pokryty jest lasem, osuwisko
powstało w wyniku infiltracji wód opadowych oraz wypływów wód na zboczu, osuwanie doprowadziło do zniszczenia upraw leśnych. W celu zabezpieczenia osuwiska Wskazane byłoby dokrzewienie gruntów osuwiska. Podobne osuwisko znajduje się w odległości około 520m na NE. Należy
je zinwentaryzować w następnym etapie prac.
Rysunek 33 Schematyczny plan osuwiska w Morgi Dolne ( PIG, 2011).
~ 65 ~
3. Diagnoza stanu i funkcjonowania środowiska
A. Ocena stanu środowiska oraz jego zagrożeń i możliwości ich ograniczenia
Obszar gminy to teren różnorodny pod względem zagospodarowania, mnogość form ochrony
przyrody sprawia, że jest on atrakcyjny przyrodniczo, co postuluje za rozwojem turystyki, tereny
rolnicze występujące w północnej części gminy zlokalizowane są na glebach wyższych kompleksów
przydatności rolniczej gleb.
Gmina Bądkowo charakteryzuje wysoki stopień zwodociągowania dochodzącym do 84,0 %, co korzystnie wpływa na poprawę warunków sanitarnych na ternie gminy. Oczyszczalnia ścieków zlokalizowana w miejscowości Tryl obejmuje miasto Nowe oraz wsie: Rochlin, Dolne Morgi, Górne
Morgi, Kozielec, Kończyce, Mały Komórsk, Mątwy, Morgi, Pastwiska, Piaski, Tryl i Zdrojewo z terenu gminy, przyjmować ścieki o znacznym zanieczyszczeniu, komunalne oraz przemysłowe, w
ilości 2177 – 3200 m3/d. Największym źródłem emisji zorganizowanej substancji do powietrza na
terenie gminy są Zakłady Meblowe KLOSE w Nowem.
Szczegółowa ocena stanu środowiska w odniesieniu do obszaru analizy została dokonana
w części opracowania zatytułowanej „Dotychczasowe zmiany w środowisku”.
Do głównych zagrożeń środowiska przyrodniczego terenu opracowania zaliczyć należy:
 uciążliwość akustyczną z układu komunikacyjnego,
 emisję pyłów i gazów pochodzenia antropogenicznego (gospodarstwa domowe, przemysł
układ komunikacyjny) – nasilenie uciążliwości związanych z emisją pyłów do atmosfery obserwowane jest głównie w sezonie grzewczym.
W celu zapobieżenia pogarszania stanu powietrza atmosferycznego zaleca się stosowanie
niskoemisyjnych źródeł ogrzewania w gospodarstwach domowych. Stopniowa eliminacja paliw
stałych winna prowadzić do zwiększania udziału wykorzystania paliw płynnych, jak gaz, olej opałowy lub inne. W zakresie gospodarki ściekowej zaleca się rozbudowę instalacji kanalizacyjnej - rozbudowa jej na tereny wiejskie, w miejscach, gdzie ścieki odprowadzane są do zbiorników bezodpływowych lub też kanalizacja okazałaby się nie możliwa z przyczyn technicznych lub ekonomicznych zaleca się budowę przydomowych oczyszczalni ścieków. Zmniejszenie ewentualnych uciążliwości związanych z funkcjonowaniem układu komunikacyjnego winno być realizowane (jeżeli zaistnieje taka potrzeba) poprzez realizację nawierzchni bitumicznej o właściwości tłumienia hałasu,
realizację elementów służących tłumieniu hałasu takich jak:
 zadrzewienia i zakrzewienia w granicach działek, jak i dróg ( do tego celu należy wykorzystywać rodzime gatunki drzew i krzewów).
 nasyp ziemny z pokryciem roślinnością o zwartej pokrywie liści (zieleń o wysokich parametrach tłumienia hałasu) w granicy drogi,
 ekrany ochronne,
Ze względu że lesistość gminy plasuje się na niskim poziomie około 25 % (średnia dla województwa 30,5%), jak i znaczny procę gminy objęty formami ochrony przyrody zmusza do uwzględ-
~ 66 ~
nienia tego faktu przy podejmowaniu różnych decyzji przestrzennych, zarówno na poziomie miejscowym, jak i regionalnym. Należy dążyć do nasadzeń rodzimych gatunków drzew, jak również
zwiększenia powierzchni leśnych zgodnie z zadaniami planu zagospodarowania województwa kujawsko –pomorskiego.
Do najważniejszych zadań w zakresie kształtowania i ochrony środowiska zaliczyć można:
 prowadzenie odpowiedniej gospodarki wodno-ściekowej obejmującej cały obszar,
 doskonalenie gospodarki odpadami ze szczególnym zwróceniem uwagi na deponowanie odpadów i likwidację zaśmiecenia w otoczeniu miejscowości wiejskich oraz na skraju lasów,
 odpowiednia gospodarka gruntami wypadającymi z zagospodarowania rolniczego,
 prowadzenie obserwacji nowych zjawisk spowodowanych izolacją fizjograficzną na skutek
funkcjonowania układu komunikacyjnego,
 racjonalna gospodarka zasobami gleb z uwzględnienie ochrony gleb o wysokiej przydatności
dla rolnictwa (III i IV klasa bonitacyjna).
B. Ocena odporności środowiska na degradację oraz zdolności do regeneracji
Teren opracowania położony jest w obszarze zurbanizowanym, rolniczym oraz terenach
leśnych. Wrażliwość środowiska gruntowo-wodnego przedmiotowego terenu uwarunkowana jest
okresową możliwością wystąpienia zmian poziomu zalegania zwierciadła wód gruntowych. Możliwość wystąpienia takiego zjawiska nie występuje na całym analizowanym obszarze, a jedynie w
jego części zbudowanej głównie z piasków, o stosunkowo głęboko zalegającym zwierciadle wód
gruntowych.
Odporność drzewostanów leśnych obszaru objętego opracowaniem warunkują głównie czynniki
biotyczne. Do czynników naturalnych mających istotny wpływ na podatność chorobową drzewostanów, należą warunki siedliskowe znajdujące się na skraju amplitudy ekologicznej gatunków lasotwórczych (m.in. zasobność gleb w związki pokarmowe, stosunki wodne gleb). Niedobór lub
nadmiar poszczególnych składników zawęża granicę tolerancji drzewostanów na pozostałe elementy środowiskowe.
Ocena odporności środowiska na degradację oraz zdolności do regeneracji w obszarach
leśnych opisuje podrozdział 1.3.
C. Ocena stanu zachowania walorów krajobrazowych oraz możliwości ich kształtowania.
Pod względem różnorodności fizjonomicznej, teren opracowania wraz z bezpośrednim sąsiedztwem charakteryzuje różnorodność sposobu użytkowania. W granicach terenu objętego
opracowaniem występują wartościowe obiekty kulturowe (przez co rozumie się obiekty wpisane
do rejestru zabytków nieruchomych województwa kujawsko-pomorskiego). Znaczne powierzchnie
objęte formami ochrony przyrody w sprzyjają zachowaniu różnorodności biologicznej. Powinno się
dążyć do rozwoju edukacji ekologicznej w celu dalszej ochrony tych obszarów oraz jednocześnie
poprawy świadomości ekologicznej ludności gminy. Powinno się zadbać zwiększenie dostępności
do tych obszarów bez negatywnych skutków dla środowiska, w tym celu powinno się, tworzyć
~ 67 ~
kolejne ścieżki rowerowe, piesze, dydaktyczne i konne, aby promować niepowtarzalność terenu
która w gminie jest wysoka. Atutem gminy jest dostępność przedmiotowego, dzięki drogom krajowym, wojewódzkim, kolei a od niedawna również dzięki przebiegającej przez teren opracowania
autostrady A1 i otwartym w październiku 2010 roku węzłem w gminie Warlubie.
Aby zachować dobre walory krajobrazowe terenu opracowania, poza postępowaniem
zgodnie z przepisami odrębnymi, zaleca się zachowanie jak największej części istniejącej zieleni
wysokiej. Uzasadniona eliminacja części terenów zielonych powinna odbywać się każdorazowo
przy jednoczesnym uwzględnieniu kompensacji przyrodniczej. Sposób wykonania kompensacji
przyrodniczej winien być każdorazowo uzależniony od charakteru zlikwidowanego płata zieleni.
Rozwój terenów zurbanizowanych winien następować w sposób zgodny z uwarunkowaniami środowiskowymi (przy uwzględnieniu wielu czynników przyrodniczych tj. warunków glebowych i wodnych). Zaleca się zagospodarowanie w pierwszej kolejności wolnych terenów w obrębie
miejscowości (unikanie „rozlewania się zabudowań na zewnątrz”), w dalszej kolejności należy (w
zależności od potrzeb) zajmować tereny dotąd niezagospodarowane – z uwzględnieniem uwarunkowań środowiskowych. Zaleca się rozwój tkanki miejskiej miasta Nowe w kierunku zachodnim i
północno zachodnim, poza tereny parku krajobrazowego.
D. Ocena zgodności dotychczasowego użytkowania i zagospodarowania obszaru
z cechami i uwarunkowaniami przyrodniczymi.
W oparciu o mapę uwarunkowań przyrodniczych i mapę faktycznego zainwestowania gminy Nowe należy stwierdzić co następuje:
 rozwój jednostki osadniczej następował dotąd z uwzględnieniem uwarunkowań przyrodniczych,
 rozwój rolnictwa następuje z zgodnie istniejącymi zasobami przyrodniczym,
 należy zapobiec nieuporządkowanemu rozwojowi zabudowy letniskowej wokół jezior
zwłaszcza jeziora Radodzierz, Łąkosz , Czarne oraz Zwada.
E. Ocena charakteru i intensywności zmian zachodzących w środowisku
Wraz z rozwojem jednostki osadniczej dokonują się zasadnicze zmiany w stosunkach wodnych zlewni objętej urbanizacją. Zmiany te początkowo nie wpłyną jednak w sposób istotny na
stan środowiska.
W obszarze zurbanizowanym (głównie tereny miejskie) dochodzi do przekształcania stosunków wodnych zależnie od wielkości i rodzaju antropopresji. Krążenie wody choć pozornie zbliżone do tego, które występuje na obszarach naturalnych, wykazuje dużą zależność od czynników
gospodarczych. Wraz ze wzrostem powierzchni sztucznych zmniejsza się przepuszczalność podłoża, aż do osiągnięcia stanu całkowitego braku przepuszczalności. Wzrost ilości terenów zabudowanych wpływa zarówno na powierzchniową jak i podziemną fazę obiegu wody – co uwidacznia się w
reakcji zlewni rzecznej na opad. Zauważalny jest brak infiltracji wody opadowej, a spływ powierzchniowy wody deszczowej jest przyspieszony przez odprowadzanie wody z powierzchni nieprzepuszczalnych (utwardzone parkingi, place) kanałami, efektem tego, mogą być występujące
~ 68 ~
okresowo przeciążenia kanalizacji miejskiej. Skrócony czas reakcji pomiędzy opadem deszczu a
odpływem zauważalny jest już przy małym stopniu urbanizacji.
Szczególnie ważne znaczenie dla terenów zurbanizowanych mają wody gruntowe – zwłaszcza te, które zalegają płytko. Poziom wód gruntowych obniża się wraz z rozbudową miasta. W wyniku przeprowadzania melioracji i głębokich rowów melioracyjnych ulega obniżaniu pierwszy poziom wody podziemnej. Hydrologiczne skutki odwodnień mogą prowadzić do osuszania terenu,
osiadania gruntu oraz mogą powodować zawodnienie terenu, zabagnienie i powstawanie rozlewisk.
Zmiany w ukształtowaniu i pokryciu terenu przekładają się na modyfikację klimatu obszaru
zurbanizowanego. Wpływają one na kształtowanie się i przebieg czynników meteorologicznych.
Niekorzystne zmiany warunków klimatycznych przekładają się na pogorszenie parametrów biologicznych i fizyczno-chemicznych – w tym powietrza atmosferycznego. Odchylenia od poprawnej
ilości składników powietrza atmosferycznego mogą mieć negatywny wpływ na ludzi – ograniczony
dopływ promieniowania słonecznego powoduje zaburzenia w wytwarzaniu witaminy D, a niedobór
tlenu – niedotlenienie.
Warunki cieplne obszarów zurbanizowanych kształtowane są m.in. przez wysokość zabudowy, szerokość ulic i powierzchnię placów śródmiejskich. Według badań (Szponar, 2003) ilość
promieniowania, jaką otrzymują wąskie ulice nie zależy od ich orientacji w stosunku do stron świata. Straty promieniowania w wąskich ulicach są mniejsze, co przekłada się na znaczący wzrost
temperatury – 60% promieniowania jest przekazywane do powietrza w postaci ciepła odczuwalnego, 30% jest magazynowane w materiałach budujących obszar wąskiej ulicy, a 10% promieniowania wykorzystywane jest na ewapotranspirację z podłoża. Ciepło zgromadzone w ciągu dnia
ulega wypromieniowaniu do atmosfery nocą. Na bilans cieplny wąskich ulic wpływają również ruchy powietrza, które transportują ciepło. Na poziom promieniowania wpływają też wysokość zabudowy i zanieczyszczenia powietrza (Szponar, 2003).
Wilgotność względna powietrza na obszarach zurbanizowanych przyjmuje inne wartości
aniżeli w środowisku niezurbanizowanym i jest ona zależna zarówno od temperatury powietrza jak
i od wielkości parowania. Zmniejszanie się wilgotności względnej powietrza związane jest
z występowaniem zanieczyszczeń powietrza, zwłaszcza z pyłami i sadzą. Średnioroczna wartość
wilgotności względnej powietrza w centrach miast jest o ok. 6% niższa niż w terenach poza miastem i odznacza się zmiennością przebiegu dobowego i rocznego. Latem wilgotność względna w
centrum miasta jest niższa o 8% niż w obszarze położonym poza miastem – zimą o 2%. Wpływa to
niekorzystnie na warunki klimatyczne miasta i powoduje unoszenie się pyłów, które mogą powodować choroby.
Ciśnienie pary wodnej w obszarach zurbanizowanych jest wyższe aniżeli na obszarach położonych
poza miastem. Spowodowane jest to emisją pary wodnej podczas procesów technologicznych,
spalania, parowania i sublimacji pokrywy śnieżnej, oraz większą częstotliwością występowania
opadów atmosferycznych. Zwiększona częstotliwość występowania opadów atmosferycznych w
obszarach zurbanizowanych spowodowana jest większą ilością jąder kondensacji w atmosferze
nad miastem oraz stałym dopływem energii cieplnej i pary wodnej. Wpływ mają również szorstkość podłoża i zmniejszona prędkość wiatru.
~ 69 ~
W obszarach zurbanizowanych rozróżnia się kilka typów ruchu powietrza, są to: ruch poziomy, ruch pionowy (konwekcyjny lub turbulentny), ruch falowy oraz ruch ześlizgowy i wślizgowy.
Do korzystnych skutków działalności wiatru zalicza się: przewietrzanie, przyśpieszenie parowania,
wysuszanie, zapobieganie gromadzeniu się w obszarach zacisznych i wklęsłych chłodnego powietrza, rozpraszanie zanieczyszczeń. Wśród ujemnych skutków działalności wiatru wymienia się: rozprzestrzenianie zanieczyszczeń, w tym przykrych zapachów i hałasu. Istotny wpływ ma również
parcie na budynki, a w szczególności na budynki wielokondygnacyjne. Gęstość zabudowy i zmienna
wysokość budynków powodują spadek prędkości wiatru przy powierzchni i w całym profilu pionowym nad miastem. Zmiany w kierunku przepływu prądów powietrza powodują budynki o różnej
wysokości i orientacji. Szczególnie narażona na działanie wiatru jest ściana dowietrzna budynku,
gdyż stanowi przeszkodę dla strumieni powietrza. Na ścianach nawietrznych budynków wystających ponad poziom zabudowy niskiej i średniej powstaje strefa podziału, a równocześnie ciśnienie
wiatru wywołuje wytworzenie się strefy stagnacji na wysokości ¾ ściany. Część strumienia powietrza przechodzi przez szczyt budynku i po stronie zawietrznej tworzy się wir i podciśnienie. Pozostała część strumienia powietrza spływającego ku podstawie budynku, po osiągnięciu gruntu
opływa budynek w postaci prądu narożnego, a częściowo w postaci wirów przepływa przed i między budynkami znajdującymi się w sąsiedztwie. Zespół opisanych powyżej zjawisk powoduje, iż
prędkość wiatru na terenie o wysokiej zabudowie jest większa niż na terenie otwartym, a siła wiatru wzrasta do kwadratu prędkości, co powoduje wzrost siły uderzeniowej wiatru i jego pulsacji,
wytwarzających dyskomfort dla ludzi przebywających w tej strefie (Szponar, 2003).
W obszarze zurbanizowanym uciążliwy hałas emitowany jest najczęściej przez środki transportu, zakłady przemysłowe itp.; elementy te tworzą tło akustyczne dla zabudowy mieszkaniowej.
Fale akustyczne do 60 dB nie powodują zakłóceń w organizmie ludzi, od 60 - 75 dB są akceptowalne (ruch uliczny to ok. 70 dB), do 100 dB nie wpływają szkodliwie na organizm (100-120 dB – dyskoteka). Dźwięki o głośności powyżej 100 dB są dla organizmu ludzkiego wysoce szkodliwe. Uciążliwy hałas, dróg szybkiego ruchu) wywołuje długotrwałe stresy, co prowadzi do chorób. Na terenie
gminy Bądkowo na ma zauważalnej presji ludności z gmin ościennych, co może być spowodowane
znacznym oddaleniem od dużych jednostek osadniczych takich jak Włocławek, Brześć Kujawski.
Urbanizacja prowadzi do przemian środowiska. Niszczeniu i eksterminacji ulegają biotopy
oraz organizmy żywe. Degradacja ekosystemów związana jest m.in. ze zmianami stosunków wodnych oraz rozdzielaniem populacji przez powierzchnie sztuczne – asfalty, betony. Skutkiem rozprzestrzeniania się zabudowy miejskiej są również antropogeniczne przemiany szaty roślinnej i
zwierzyny. Ponowne zasiedlanie obszarów zurbanizowanych przez nowe gatunki jest ograniczone
na skutek presji antropogenicznej.
Przewaga występowania elementów technicznych nad przyrodniczymi jest główną cechą
obszarów zurbanizowanych. W jego skład wchodzą: zabudowa mieszkaniowa i przemysłowa, sieć
szlaków komunikacyjnych, napowietrzne linie energetyczne i telekomunikacyjne, infrastruktura
podziemna (system kanałów i instalacji sieci grzewczej, wodociągowej, kanalizacyjnej, gazowej,
energetycznej, telekomunikacyjnej). Powyższe składniki w sposób znaczący wpływają na wzrost
ilości ciepła w mieście, a obecność nieprzepuszczalnych nawierzchni i ich skanalizowanie rzutuje na
~ 70 ~
obieg wody. W efekcie pierwotne cechy komponentów środowiska ulegają zamianie i powstaje
nowy, technogeniczny układ środowiska (Szponar, 2003).
W wyniku przemian zachodzących w środowisku roślinność kserotermiczna zajmuje miejsce roślinności pierwotnie występującej na urbanizowanym terenie. Liczba zwierząt żyjących w glebie
ulega znacznemu ograniczeniu ze względu na jej przesuszenie. Tereny zurbanizowane cechuje
wzrost natężenia hałasu, obecność silnych pól magnetycznych oraz przedłużenie oświetlenia przez
stosowanie oświetlenia sztucznego w nocy. Infrastruktura miejska rozdziela areały bytowania wielu gatunków zwierząt, zwłaszcza tych o małej mobilności. Na ulicach przecinających tereny zielone
ginie duża ilość płazów i gadów. Linie wysokiego napięcia, wysokie budynki (naziemna część infrastruktury) negatywnie oddziałuje na awifaunę. Podziemna część infrastruktury – systemy kanałów
– sprzyja zasiedlaniu terenów zabudowanych i ułatwia migrację wielu gatunkom bezkręgowców
(mysz domowa, szczur wędrowny).
4. Wstępna prognoza dalszych zmian zachodzących w środowisku
Obszar gminy Nowe obejmuje w przeważającej części tereny biologicznie czynne użytki
rolne, użytki ekologiczne, wody, zajmują w gminie ok.96% powierzchni. Treny zurbanizowane z
przeważającej części zlokalizowane w Bądkowie, która jest najliczniej zamieszkaną miejscowością
w gminie oraz wzdłuż głównych dróg, takie zagospodarowanie wiąże się ze zwiększoną emisją pyłów (ze spalania paliw) z gospodarstw domowych (nasilona emisja w okresie grzewczym) i z dróg
(również spływy powierzchniowe zanieczyszczeń z jezdni do gruntu). W obserwowanej skali, nie są
to oddziaływania mogące powodować zauważalne zmiany w środowisku przyrodniczym. Często są
to jednak zmiany niosące za sobą przekształcenia gruntów. Podsumowując, obszar opracowania
narażony będzie zarówno na oddziaływania pośrednie jak i bezpośrednie w podobnym stopniu na
zmiany w środowisku przyrodniczym narażone będą tereny sąsiednie.
Źródła potencjalnych zanieczyszczeń wód na terenie gminy:
• pasmowe i liniowe:
– komunikacja transportowa,
– nieszczelności w rurociągach;
• obszarowe:
– kwaśne deszcze, suchy opad,
– zanieczyszczenia rolnicze,
– odcieki ze składowisk odpadów;
•
punktowe:
– zanieczyszczenia komunalne (bytowo-gospodarcze) ,
– zanieczyszczenia przemysłowe,
– wody podgrzane,
Istotnym źródłem zanieczyszczenia zwłaszcza wód podziemnych są spływy obszarowe oraz przedostawanie się zanieczyszczeń z nieszczelnych szamb, ścieki przedostające się z nieszczelnej kanaliza-
~ 71 ~
cji, niekontrolowane odprowadzanie ścieków do cieków wodnych, bądź zanieczyszczenia migrujące ze składowisk odpadów komunalnych i przemysłowych oraz jako skutki zdarzeń awaryjnych.
Identyfikacja potencjalnych źródeł emisji w granicach obszaru objętego opracowaniem oraz
w jego bezpośrednim sąsiedztwie (w podziale na główne sektory):
 Źródła komunalno-bytowe: zaliczyć tu należy przede wszystkim paleniska domowe oraz zakłady użyteczności publicznej. Ten sektor charakteryzuje się stosunkowo niekorzystnym oddziaływaniem w obrębie terenów silnie zurbanizowanych. Szkodliwość dla środowiska wynika głównie z braku urządzeń oczyszczających i filtrujących oraz z niskiej wysokości emitorów.
 Transport: przyczynia się do emisji tlenków azot, lotnych związków organicznych (LZO),
tlenku i dwutlenku węgla i związków ołowi . Szczególny udział w sektorze ma transport drogowy. Zanieczyszczenia emitowane są przy powierzchni gruntu, powodując stosunkowo duże zagrożenie w terenach o zwartej zabudowie (przy znikomym przewietrzaniu terenu).
 Rolnictwo: szkodliwy wpływ rolnictwa zauważalny jest m.in. w postaci erozji eolicznej.
Równie szkodliwe jest przedostawanie się środków ochrony roślin do gruntów i do wód
podziemnych a dalej do wód powierzchniowych co skutkuje m.in. wzrostem żyzności wód
(zanieczyszczenie gleb związkami azotu pochodzenia rolniczego), Duże znaczenie w wielkości emisji na terenie gminy ma emisja z obiektów szklarniowych,gdzie w małych kotłowniach/ piecach spalane są paliwa zastępcze (kora, odpady drewna itp.).
Identyfikacja zanieczyszczeń ze wskazaniem potencjalnych źródeł (w terenie objętym opracowaniem oraz w jego sąsiedztwie):
 dwutlenek siarki SO2 (źródła komunalne),
 tlenki azotu NOx (transport),
 niemetanowe lotne związki organiczne NMLZO (transport, źródła komunalno bytowe, źródła naturalne – roślinność, głównie lasy),
 pyły PM10 i PM2.5 (źródła komunalno-bytowe),
 tlenek węgla CO (źródła komunalno-bytowe, transport),
Charakterystyka zanieczyszczeń
Dwutlenek siarki SO2
Dwutlenek siarki jest gazem bezbarwnym, o ostrej woni. Stwierdzono jego szkodliwy wpływ
na zdrowie ludzi, roślinność, wykazano oddziaływanie na materiały. SO2 jest emitowany zarówno
ze źródeł naturalnych (pożary lasów, erozja gleb) oraz antropogenicznych (głównie spalanie paliw
kopalnych). Gaz usuwany jest z atmosfery poprzez suchą i mokrą depozycję. W wyniku zadziałania
~ 72 ~
reakcji chemicznych (z udziałem m.in. tlenu) SO2 utlenia się do kwasu siarkowego (H2SO4).
W efekcie dalszych przemian zachodzących w kropelkach wody (przy depozycji mokrej) powstają
główne związki zakwaszające. Depozycja kwaśna ma natomiast negatywny wpływ na roślinność
i prowadzi do zakwaszenia gleb. W celu zmniejszenia emisji SO2 do atmosfery zaleca się unikanie
węgla kamiennego i brunatnego w celu ogrzewania zabudowań. Zasadne jest zatem stosowanie
paliw o niskiej emisyjności (np. gaz płynny, olej opałowy).
Wpływ na roślinność
Szkodliwe oddziaływanie dwutlenku siarki na roślinność uzależnione jest od wielu czynników, do których zaliczają się m.in.: stężenie SO2, czas ekspozycji roślinności, wrażliwość gatunku,
warunki pogodowe, występowanie innych zanieczyszczeń (synergiczne oddziaływanie
z O3 i NO2). Stosunkowo niską wrażliwością cechują się rośliny uprawne (poziom krytyczny wynosi
dla nich 30 µg/m3).
Wpływ na zdrowie ludzi
Absorpcja SO2 wzrasta wraz ze wzrostem stężenia w powietrzu. Dwutlenek siarki wchłaniany jest głównie do górnych dróg oddechowych, niewielkie ilości docierają do dolnego odcinka dróg
oddechowych. Z dróg oddechowych SO2 dociera do krwioobiegu. Substancja stanowi część składową czarnego smogu, gdzie przy dużym stężeniu chwilowym w powiązaniu z pyłami stanowić
może nawet śmiertelne zagrożenie. Ekspozycja człowieka na wysokie stężenie SO 2 powoduje następujące choroby: bronchit (szczególnie u palaczy tytoniu), przewlekłe zapalenie oskrzeli, zaostrzenie chorób układu krążenia, zmniejszona odporność na zachorowania. Do grupy osób szczególnie podatnych na zachorowania wywołane SO2 zalicza się dzieci i osoby starsze.
Oddziaływanie na materiały
Oddziaływanie SO2 na materiały jest uzależnione m.in. od występowanie innych zanieczyszczeń, warunków meteorologicznych, typu materiałów, ilości opadów i ich odczynu pH. Im większa
wilgotność względna powietrza, tym agresywność zanieczyszczeń powietrza wzrasta. Bezpośredni
wpływ SO2 powoduje korozję m.in. stali, miedzi, cynku i aluminium. Stwierdzono też negatywne
oddziaływanie dwutlenku siarki na marmur i piaskowiec wapienny. Potwierdzono także synergiczne oddziaływanie SO2 z ozonem na materiały.
Dwutlenek azotu NO2
Dwutlenek azotu jest gazem trującym, bardzo słabo rozpuszczalnym w wodzie, o duszącym
zapachu. Najczęściej występuje z tlenkiem azotu NO. Do naturalnych źródeł tlenków azotu (NO,
NO2, N2O) w atmosferze zaliczają się m.in. przemiany zachodzące w glebie w ramach obiegu azotu
w przyrodzie, fotoutlenianie azotu zawartego w powietrzu. Tlenki azotu są wytwarzane przez bakterie nitryfikacyjne. Do źródeł antropogennych emisji NO i NO2 zalicza się spalanie paliw kopalnych, zarówno w źródłach stacjonarnych jak i w silnikach samochodowych. NO2 zawarte
w atmosferze w niewielkim stopniu ulega suchej i mokrej depozycji (wyprowadzeniu z atmosfery).
~ 73 ~
Prędkość suchego osiadania jest stosunkowo niewielka, w nieznacznym stopniu ulega wymywaniu
z gleby. Istotny udział w depozycji związków azotu na podłożu mają zanieczyszczenia wtórne powstające w wyniku przemian NO2 w atmosferze. W powiązaniu z innymi zanieczyszczeniami, NO2
utlenia się w atmosferze do kwasu azotowego (HNO3). W wyniku dalszych przemian zachodzących
w kropelkach wody, powstają związki zakwaszające. Kwas azotowy charakteryzuje się dużą prędkością suchego osiadania i podlega mokrej depozycji. Związki stanowiące produkty przemian kwasu azotowego przyczyniają się do eutrofizacji ekosystemów lądowych i wodnych. NO2 jest jednym
z gazów absorbujących promieniowanie słoneczne, wpływając na zmniejszenie widoczności. Tlenki
azotu (NOx) wraz z lotnymi związkami azotu są prekursorami ozonu w troposferze; tym samym
szkodliwy wpływ dwutlenku azotu wiąże się z negatywnym oddziaływaniem ozonu na środowisko.
Związki azotu są substancjami specyficznymi dla roślin, gdyż azot jest ważnym składnikiem
odżywczym dla roślin. Zwiększona zawartość azotu w przyrodzie stymuluje wzrost roślin (gatunki
przystosowane do środowiska ubogiego w azot są wypierane). Rola poszczególnych rodzajów azotu (azotu azotanowego – pochodzącego ze związków utlenionego azotu oraz azotu amonowego –
pochodzącego ze związków azotu zredukowanego) w środowisku jest różna. Dwutlenek azotu oddziałuje na rośliny głównie poprzez suchą depozycję (osiadanie na listowiu i łodygach). NO 2 prowadzić może do uszkodzeń nabłonka listowia i prowadzić do jego uszkodzenia. Przenikanie dwutlenku węgla w głąb liścia jest najbardziej intensywne w warunkach dużego naświetlenia oraz
w warunkach dużej wilgotności. Azot amonowy w zależności od ilości przyswojonej przez roślinę
pełnić może dwojaką rolę. Rola odżywcza wystąpi, gdy azot amonowy będzie dla rośliny dodatkowym źródłem azotu (działanie stymulujące). Szkodliwe działanie azotu rozpoczyna się
w momencie, gdy nadmiar azotu, powoduje zachwianie stosunków pomiędzy składnikami odżywczymi roślin – proporcje zostają zakłócone. Następuje wtedy redukcja wzrostu rośliny, uwidocznić
mogą się również uszkodzenia w roślinach.
Reakcja rośliny na dodatkowo przyswojony azot zależy od jej indywidualnej wrażliwości. Wysoka
wrażliwość na azot azotanowy (w tym NO2) cechuje paprocie, mszaki i porosty. Zwiększona zawartość azotu w roślinach powodować może również wzrost ich podatności na czynniki biotyczne
(tzw. stresy biotyczne) w tym szkodniki owadzie. Dwutlenek azotu wykazuje ponadto synergiczne
oddziaływanie w powiązaniu ze związkami dwutlenku siarki (SO2) i ozonu (O3) – co oznacza, że
wspólne szkodliwe oddziaływanie dwutlenku siarki z ww. związkami jest wielokrotnie bardziej
szkodliwe niże jego oddziaływanie w odosobnieniu od nich.
Podaż azotu przewyższająca zapotrzebowanie odżywcze roślin wywołać może również:
 zakwaszenie gleby,
 akumulację azotu w ekosystemie leśnym tzw. eutrofizację lub przeżyźnienie azotem, co
może prowadzić do zwiększonego zapotrzebowania na wodę, zmniejszenia odporności na
suszę i mróz a także zachwiania równowagi odżywczej.
Zmiany wskazane wyżej zachodzą, gdyż do ekosystemu (w którym odbywa się naturalny cykl obiegu azotu) odbywa się depozycja związków azotu. W warunkach pierwotnych obiegu azotu (obieg
wewnętrzny) ubytki azotu z ekosystemów leśnych są małe – cykl azotowy jest właściwie zamknię-
~ 74 ~
ty. Cykl wewnętrzny ulega natomiast zachwianiu w wyniku depozycji azotu z otoczenia (z powietrza). Zwiększenie ilości azotu w ekosystemach leśnych może mieć wpływ na ich wzrost, funkcjonowanie i stabilność ekosystemu.
Dopływ azotu mineralnego z zewnątrz systemów leśnych (z powietrza) jest obecnie na tyle duży,
że w dłuższym okresie czasu może doprowadzić do zmiany przebiegu cyklu wewnętrznego,
a możliwości gleby i roślin do zatrzymywania azotu mogą zostać przekroczone.
Podaż azotu poniżej poziomu nasycenia chroni ekosystemy przed destabilizacją. Wpływ
nadmiaru azotu zależy natomiast od formy w jakiej został zdeponowany (NO-3 czy NH+4) bardziej
niż od całkowitego ładunku.
NO2 podobnie jak inne zanieczyszczenia powietrza, oddziałują negatywnie na układ oddechowy człowieka (zarówno górne jak i dolne odcinki dróg oddechowych). Sprzyja powstawaniu
stanów zapalnych, infekcji bakteryjnych i wirusowych oraz powoduje osłabienie funkcji obronnej
płuc. Ostre choroby układu oddechowego, w związku z występowaniem zanieczyszczenia dwutlenkiem azotu, zagrażają szczególnie dzieciom i osobom chorym na astmę. Narażone są też osoby
aktywne fizycznie, spędzające dużo czasu na zewnątrz budynków. Wspólne oddziaływanie NO 2 z
ozonem może mieć zarówno przebieg addytywny jak i synergiczny (co uzależnione jest od stężeń
związków oraz czasu trwania ekspozycji).
Tlenek węgla CO
Tlenek węgla jest bezbarwnym i silnie trującym gazem. Nie stwierdzono bezpośredniego
negatywnego oddziaływania tlenku węgla na środowisko. Szkodliwe są natomiast efekty oddziaływania pośredniego, powodowane przez CO2 i ozon (powstające w wyniku przemian zachodzących
przy udziale CO). Antropogenna emisja CO do atmosfery spowodowana jest głownie procesami
spalania paliw (CO powstaje przy niecałkowitym spaleniu węgla). Znacząca emisja CO do atmosfery
związana jest z ruchem drogowym (wielkość emisji zależna jest od rodzaju pojazdu, jego sprawności i prędkości poruszania się). W pomieszczeniach zamkniętych źródłem zanieczyszczenia CO jest
dym tytoniowy oraz niesprawne urządzenia do gotowania i ogrzewania. Wysokie stężenia CO w
atmosferze odnotowuje się w szczególności w obrębie terenów o zwartej zabudowie (w związku z
funkcjonowaniem układu komunikacyjnego o charakterze śródmiejskim).
Wdychany z powietrza tlenek węgla łączy się z hemoglobiną krwi, co powoduje utratę zdolności pobierania tlenu (CO + hemoglobina = karboksyhemoglobina COHb). Obecność COHb we
krwi prowadzi do niedotlenienia tkanek i komórek organizmu ludzkiego. Zatrucie CO, spowodowane ekspozycją na wysokie stężenie tlenku węgla, prowadzić może do śmierci, w wyniku niedotlenienia mózgu bądź serca. Grupą osób szczególnie narażoną na szkodliwe efekty ekspozycji na wysokie stężenia CO są chorzy z problemami układu krążeniowo-naczyniowego. U ludzi zdrowych
~ 75 ~
wysokie stężenie CO w atmosferze wywołuje m.in. osłabienie, uczucie duszności, zawroty głowy
oraz zmniejszoną wydolność organizmu. Stwierdzono, że długotrwała ekspozycja organizmu na CO
ma negatywny wpływ na metabolizm żelaza i witamin, co jest szczególnie ważne w rozwoju dzieci
i młodzieży. Na wysokie stężenia CO narażeni są kierowcy zawodowi, policja drogowa, pracownicy
garaży a także osoby zatrudnione przy wytwarzaniu CO. Najczęstszym źródłem narażenia populacji
na szkodliwe następstwa związane z występowaniem tlenku węgla jest palenie tytoniu – co dotyczy zarówno czynnych jak i biernych palaczy.
Ozon O3
Ozon jest bladoniebieskim gazem, słabo rozpuszczalnym w wodzie (jednak 15 razy lepiej
rozpuszczalnym od tlenu). Stanowi jeden z głównych związków utleniających w atmosferze. Omówienie dotyczy ozonu zawartego w troposferze tzw. ozonu troposferycznego, zwanego dalej ozonem. Stwierdzono negatywny wpływ ozonu na zdrowie ludzi, rośliny (szczególnie lasy) oraz na materiały. Ozon jest gazem szklarniowym i przyczynia się tym samym do powstawania efektu cieplarnianego. Ozon jest zanieczyszczeniem wtórnym, czyli nie jest bezpośrednim efektem emisji ze źródeł naturalnych czy antropogennych; powstaje na skutek przemian, w których udział biorą
w szczególności tlenki azotu (NOx), niemetanowe lotne związki organiczne (NMLZO), tlenek węgla
oraz metan. Ozon powstaje w wyniku przemian fotochemicznych utleniania (pod wpływem ultrafioletowego promieniowania słonecznego) tlenków azotu w obecności CO, CH4 i NMLZO. Głównymi źródłami zanieczyszczeń, które biorą udział w procesach tworzenia ozonu, są:
 sektor energetyki i transportu (NOx),
 sektor transportu i przemysłu (NMLZO),
 sektor transportu i komunalno-bytowy (CO),
 przemysł wydobywczy i dystrybucji paliw, rolnictwo (a zwłaszcza uprawa ryżu i hodowla
zwierząt) oraz wysypiska śmieci (CH4),
 roślinność, a przede wszystkim lasy, które emitują znaczne ilości NMLZO (porównywalne
z emisją sektora transportu); emisja ta wzrasta wraz ze wzrostem temperatury.
Wszystkie, wskazane wyżej i jednocześnie podkreślone źródła zanieczyszczeń mają (lub będą miały) swoją lokalizację w pobliżu lub w granicach objętych prognozą (jako przeznaczenia projektowane).
O ile problemem globalnym jest ubożenie warstwy ozonowej, o tyle epizodyczne wzrosty stężeń
ozonu i innych związków fotochemicznych (azotan nadtlenku acetylu PAN, formaldehyd) stanowią
problem w skali lokalnej.
Oddziaływanie ozonu na roślinność prowadzi do niekorzystnych zmian w procesach fizjologicznych roślin, fotosyntezie, oddychaniu i transpiracji. Ozon wnika do wnętrza liści przez aparaty
szparkowe, uszkadzając w ten sposób rośliny. Pod wpływem podwyższonego stężenia ozonu, aparaty szparkowe liści otwierają się szerzej i pozostają otwarte dłużej niż zwykle. Ułatwia to wniknię-
~ 76 ~
cie do wnętrza liścia kwaśnego opadu lub mgły, co prowadzi do uszkodzeń i wypłukiwania składników odżywczych oraz zakłócenia fotosyntezy i innych funkcji metabolicznych wewnątrz liścia. Efekty tego, prowadzą m.in. do obniżenia odporności roślin na inne stresy jak choroby, szkodniki i
zmiany klimatyczne. Uważa się, że ozon wykazuje szkodliwe oddziaływanie na co najmniej dwóch
poziomach organizacji roślin: na poziomie listowia (procesy fizjologiczne) oraz na poziomie wzrostu
(przyswajanie węgla, produkcja biomasy). Szkodliwe oddziaływanie ozonu w sposób szczególny
uwidacznia się w plonach roślin uprawnych – zauważa się silną korelację pomiędzy spadkami w
plonach a występowaniem wysokich stężeń ozonu (widoczne uszkodzenia zaobserwowano na następujących roślinach: lucernie, pszenicy, fasoli, soji, ziemniakach, szpinaku, winoroślach, bawełnie, koniczynie, kukurydzy, arbuzach, pomidorach oraz tytoniu, co jest szczególnie uciążliwe dla
roślin, o których jakości decyduje wygląd listowia).
Ozon przyczynia się do występowania m.in. następujących objawów chorobowych: kaszel,
podrażnienie oczu, nasilenie astmy, zapalenie płuc, wzrost wrażliwości na infekcje. Do osób szczególnie wrażliwych na zanieczyszczenie ozonem należą:
 Dzieci. Układ oddechowy u dzieci jest niedojrzały morfologicznie i czynnościowo
a mechanizmy odpornościowe są słabsze. Największe stężenia ozonu występują latem.
 Osoby chore na astmę. Kłopoty z oddychaniem zwiększają się wraz z wdychaniem ozonu.
 Osoby często przebywające poza budynkami. Występuje dłuższa ekspozycja, wdychana
ilość powietrza (zwłaszcza u sportowców, osób narażonych na wysiłek fizyczny) jest większa.
Wpływ na materiały
Do negatywnych oddziaływań występujących w związku z dużymi stężeniami ozonu
w atmosferze zalicza się m.in. korozję. Ozon przyczynia się do uszkodzeń takich materiałów jak
farby, guma, plastyk i materiały tekstylne. Stwierdzono bezpośredni wpływ ozonu na korozję
i degradację materiałów organicznych. Zaobserwowano synergiczne oddziaływanie ozonu
z dwutlenkiem siarki i dwutlenkiem azotu, prowadzące do istotnego przyspieszenia procesu korozji
dla wielu materiałów nieorganicznych.
Wybrane zanieczyszczenia organiczne
Do związków lub grup związków organicznych, powodujących niekorzystne efekty w środowisku
zaliczają się m.in.:
 metan (CH4), zalicza się do gazów szklarniowych, powodujących występowanie efektu cieplarnianego, jest ponadto jednym z prekursorów ozonu troposferycznego;
 niemetanowe lotne związki organiczne (NMLZO), stanowią mieszaninę związków organicznych, charakteryzujących się dużą reaktywnością i średnimi czasami przebywania
w atmosferze. Związki te są prekursorami ozonu troposferycznego oraz przyczyną powstawania smogu fotochemicznego.
~ 77 ~
 formaldehyd.
Zanieczyszczenia pyłowe
Na szkodliwość pyłów wpływa przede wszystkim skład chemiczny, mineralogiczny i rozmiar
ziaren. Wyróżnia się w szczególności pył drobny PM10 (frakcja pyłu zawieszonego, której cząstki
mają średnice mniejsze niż 10 µm) oraz pył bardzo drobny PM2.5 (frakcja pyłu zawieszonego,
o rozdrobnieniu koloidalnym, w której cząstki mają średnice mniejsze niż 2,5 µm). Do naturalnych
źródeł pyłów zalicza się m.in. materiały osadowe i pożary lasów. Antropogenicznymi źródłami pyłów są praktycznie wszystkie procesy produkcyjne i spalania paliw (w szczególności paliw stałych).
Oddziaływanie na rośliny
Szkodliwe oddziaływanie pyłów na rośliny zależne jest od składu chemicznego pyłów i wiąże się głównie z depozycją suchą i mokrą na powierzchni roślin. Sucha i mokra depozycja zanieczyszczeń odpowiedzialna jest za osiadanie na podłożu m.in. kationów zasadowych (wapń, potas
czy magnez) oraz metali ciężkich, w tym toksycznych dla roślin (glin, arsen, ołów, kadm, miedź i
cynk). Metale ciężkie akumulują się w glebie, w niewielkim stopniu ulegają degradacji czy wypłukaniu. Reaktywność metali ciężkich wzrasta przy obniżeniu pH gleby, w wyniku procesu zakwaszenia, co ułatwia ich pobieranie przez rośliny. Większość metali ciężkich jest trwale związana w glebach i niedostępna dla roślin przy obojętnym lub zasadowym odczynie gleby. Szkodliwe oddziaływanie pyłów, nie powodujących bezpośrednich reakcji z roślinnością, polega na pokrywaniu liści
warstwą izolującą, ograniczającą dostęp promieniowania słonecznego. Pyły powodują zamykanie
aparatów szparkowych liści, co może prowadzić do zakłóceń w procesie fotosyntezy i w przebiegu
innych funkcji metabolicznych wewnątrz liści. Ponadto, pyły pochłaniają i rozpraszają większą
część promieniowania ultrafioletowego, które ma duże znaczenie biologiczne. Zmniejszenie jego
intensywności powoduje wzrost ilości bakterii w powietrzu i hamuje rozwój roślinności.
W rejonach o dużym zapyleniu obserwuje się spadek wydajności plonów.
Wpływ na wody
Pyły mogą powodować zanieczyszczenie wód powierzchniowych i podziemnych,
w zależności od wielkości depozycji i składu chemicznego. Zawarte w pyle kationy zasadowe zdeponowane w wodach powierzchniowych mogą przeciwdziałać ich zakwaszeniu. Najbardziej szkodliwe oddziaływanie mają pyły zawierające metale ciężkie. Część metali ciężkich zdeponowanych
w glebie na skutek opadu pyłu jest wymywana do wód podziemnych, stwarzając poważne zagrożenie dla ich czystości.
Pył przedostaje się do organizmu człowieka przez układ oddechowy lub bezpośrednio przez
układ pokarmowy (przy spożywaniu skażonej żywności). Zaobserwowano dotąd, że cząstki:
 PM10 przenikają do płuc, ale nie ulegają tam akumulacji, mogą się natomiast akumulować
w górnych odcinkach dróg oddechowych;
 PM2.5 przenikają do najgłębszych partii płuc, gdzie są akumulowane.
~ 78 ~
Pyły, a w szczególności najdrobniejsze frakcje (PM2.5) powodują szereg oddziaływań na organizm
ludzki, zaliczają się do nich: przedwczesna śmierć, nasilenie astmy, ostre reakcje układu oddechowego, chroniczny bronchit, osłabienie czynności płuc, objawiające się m.in. skróceniem oddechu.
U osób, które regularnie wdychają zapylone powietrze dochodzi do rozrostu włóknistej tkanki
łącznej w płucach. Długotrwała pylica wywołuje intensywne nacieczenia drobnymi cząstkami stałymi ścian oskrzeli i tchawicy oraz węzłów chłonnych w jej okolicy. Cząstki powodują podrażnienia,
prowadzące do przewlekłego odczynu zapalnego. Poza wybranymi osobami, wykonującymi zawody szczególnie narażone na zachorowania związane z pylicą, do osób narażonych na szkodliwe oddziaływanie pyłów zalicza się:
 osoby w podeszłym wieku,
 osoby z przewlekłymi schorzeniami serca lub płuc,
 dzieci,
 osoby chore na astmę.
Wpływ na materiały
Pyły i aerozole obecne w atmosferze wywierają szkodliwy wpływ na maszyny i mechanizmy, w szczególności te, w których występują powierzchnie trące; prowadzą do skrócenia żywotności maszyn. Poważnym problemem jest osiadanie pyłów na liniach wysokiego napięcia, gdzie
absorbują wilgoć i kwasy, prowadząc tym samym do zmniejszenia skuteczności izolatorów, co jest
przyczyną zwarć. Pyły wywierają ponadto istotny wpływ na starzenie się budynków oraz na zużycie
materiałów takich jak ubrania, powłoki lakiernicze pojazdów itp. Zanieczyszczenia pyłowe przyczyniają się do niszczenia elewacji budynków (konieczność częstszego odnawiania, obniżenie wartości
estetycznej) co łącznie z pozostałymi negatywnymi oddziaływaniami powoduje wymierne obciążenie ekonomiczne. Pyły powodują również przyspieszone niszczenie zabytkowych budynków
i pomników.
Wpływ na widzialność
Pyły obecne w atmosferze stają się jądrami kondensacji pary wodnej, dzięki czemu przyczyniają się do powstawania mgieł i smogów, wpływających na absorpcję i rozproszenie promieniowania słonecznego, powodując pogorszenie widzialności. Jedynym gazem, który bezpośrednio
redukuje widzialność, jest NO2, który absorbuje promieniowanie świetlne. Poza pierwotnymi
cząstkami pyłu największy wpływ na rozpraszanie słonecznego promieniowania widzialnego wpływają jony siarczanowe, które łatwo tworzą aerozole o stosunkowo dużych rozmiarach, mające
większą niż jony zdolność do rozpraszania światła widzialnego. Pyły zawieszone w powietrzu przyczyniają się do powstawania smogu (w większych aglomeracjach miejskich), który epizodycznie
wpływa na przejrzystość atmosfery. Występowanie mgieł i smogów ogranicza widzialność, co powoduje zakłócenia w transporcie samochodowym i lotniczym oraz może być przyczyną wypadków
i kolizji. (Chrabąszcz i wsp.,2007)
~ 79 ~
Hałas
Wpływ hałasu na zdrowie i żucie ludzi
Można wyróżnić następujące społeczne i zdrowotne skutki oddziaływania hałasu:
– szkodliwe działanie na zdrowie ludności m.in. poprzez ubytki w układzie słuchu,
– obniżenie sprawności i chęci działania oraz wydajności pracy,
– negatywny wpływ na możliwość komunikowania się,
– utrudnianie odbioru sygnałów optycznych ,
– u małych dzieci budzi niepokój ,
– powodowanie lokalnych napięć i kłótni między ludźmi,
– zaburzenie orientacji,
– obniżenie sprawności nauczania,
– rosnąca liczba zachorowań na głuchotę zawodową,
-- zwiększenie negatywnych uwarunkowań w pracy i komunikacji, powodujących wypadki,
Wpływ hałasu na jakość środowiska przyrodniczego:
– utratę przez środowisko naturalne istotnej wartości, jaką jest cisza,
– zmniejszenie (lub utratę) wartości terenów rekreacyjnych lub leczniczych,
– zmianę zachowań ptaków i innych zwierząt (stany lękowe, zmiana siedlisk, zmniejszenie liczby
składanych jaj, spadek mleczności zwierząt i inne).
~ 80 ~
5. Określenie przyrodniczych predyspozycji do kształtowania
struktury funkcjonalno-przestrzennej – określenie uwarunkowań ekofizjograficznych
W odniesieniu do terenu zurbanizowanego gminy Nowe nie przewiduje się zmiany dotąd
pełnionych funkcji. Należy w miarę możliwości unikać nadmiernego zagęszczania zabudowy mieszkaniowej. Zaleca się utrzymywanie dotychczasowych i wprowadzanie wewnątrz terenów miejskich
nowych terenów zieleni oraz wprowadzenie dolesień na glebach o gorszej jakości. Należy zachować dotychczasowy układ funkcji, w razie potrzeby wyznaczenia terenów o funkcji przemysłowej
należy ją lokalizować poza zwarte przestrzenie zabudowy mieszkaniowej jak również poza formami
ochrony przyrody. Należy unikać nadmiernego „rozlewania” potencjalnych terenów osadniczych
poza tereny dotąd zainwestowane. Ewentualny rozwój zabudowy poza dotychczasowe tereny zurbanizowane winien być uzasadniony odpowiednimi uwarunkowaniami środowiskowymi, sprzyjającymi objęciem funkcją osadniczą. W odniesieniu do terenów zielonych należy utrzymać dotychczasową funkcję – przyrodniczą. Każdorazowa zmiana funkcji w ramach tych terenów winna być uargumentowana faktycznymi potrzebami ludności (bezpieczeństwo ludności, ochrona przyrody) i
powinna wiązać się z odtworzeniem utraconych płatów przyrodniczych w formie kompensacji
przyrodniczej.
6. Określenie możliwości rozwoju i ograniczeń dla różnych rodzajów użytkowania i form zagospodarowania
Na obszarze opracowania znajdują się tereny o następujących rodzajach użytkowania: tereny
obsługi produkcji rolnej, tereny zabudowy mieszkaniowo-usługowej, tereny usług publicznych (turystyki, oświaty, administracji, zdrowia, kultu religijnego),tereny produkcyjno-usługowe, tereny
sportu i rekreacji, tereny przemysłowe, tereny mieszkaniowo-usługowe średniej i niskiej intensywności, tereny mieszkaniowo-usługowo-rezydencjalne, obsługi komunikacji, tereny dróg publicznych: autostrada A1, krajowa, wojewódzkie, zbiorcze (powiatowe), lokalne (gminne), dojazdowe, tereny dróg wewnętrznych oraz kolej.
Realizacja ewentualnej zabudowy powinna być wykonana w sposób planowy, z uwzględnieniem
najwyższej dbałości o stan środowiska przyrodniczego. Winno się to uwidaczniać w kontynuacji
dbałości o gospodarkę ściekową oraz odpadami komunalnymi. Należy zachować przy tym możliwie
dużo zadrzewień i zakrzewień. Eliminacja zadrzewień powinna być każdorazowo kompensowana
poprzez odtworzenie terenów zielonych w innej formie w granicach przedmiotowego obszaru.
Działania mające na celu ochronę środowiska przyrodniczego obszaru powinny być skierowane
przede wszystkim na poprawę stanu i przeciwdziałanie postępującej degradacji wód powierzchniowych i podziemnych. Należy prowadzić właściwie gospodarkę wodną. Celowe będzie ponadto
prowadzenie działań zmierzających do ograniczenia infiltracji zanieczyszczeń w głąb wód podziemnych.
~ 81 ~
7. Fotografie w poszczególnych miejscowościach
A. Mątawy
Fotografia nr 1 Pomnik przyrody nr 6
B. Tryl
Fotografia nr 2 Nieczynny przepust wałowy na rzece Mątawie
~ 82 ~
C Nowe nad Wisłą
Fotografia nr 3 Stacja pomp „Kończyce”
Fotografia nr 4 Stacja pomp wodociągowych w Nowem
Fotografia nr 5 Widok z przyczółka przeprawy promowej
Fotografia nr 6 widok na rynek w miejski w Nowem
Fotografia nr 7 Widok na dolinę Wisły od strony Kościoła
~ 83 ~
Fotografia nr 8 Młyn w Nowem
Fotografia nr 9 Fabryka mebli Klos
D Rychława
Fotografia nr 10 Gniazdo bociana na słupie energetycznym
E. Milewo
Fotografia nr 11 Teren górniczy Twarda Góra
Fotografia nr 12 PGR Milewo
~ 84 ~
Fotografia nr 13 Park w Milewie
Fotografia nr 14 Park w Milewie
Fotografia nr 15 Jezioro Łąkosz
Fotografia nr 16 jezioro Czarne
Fotografia nr 17 i 18 Zabudowa letniskowa nad jeziorami
~ 85 ~

EKOFIZJOGRAFIA Nowe - BIP

Transkrypt

Podobne dokumenty

Folder aparatu Nitronox

Wisła