Plik źródłowy - Urząd Gminy Strzyżewice
Transkrypt
Plik źródłowy - Urząd Gminy Strzyżewice
ZARZĄD ZWIĄZKU MIĘDZYGMINNEGO „STREFA USŁUG KOMUNALNYCH” W KRASNIKU Uczestnicy Związku: Urząd Miejski Kraśnik Urząd Gminy Kraśnik Urząd Gminy Dzierzkowice Urząd Gminy Niedrzwica DuŜa Urząd Gminy StrzyŜewice Urząd Gminy Urzędów Urząd Gminy Wilkołaz Urząd Gminy Zakrzówek PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMIN DLA ZWIĄZKU MIĘDZYGMINNEGO „STREFA USŁUG KOMUNALNYCH” W KRAŚNIKU Kraśnik, 2004 Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego Główni autorzy opracowania: „EKO-GEO” Pracownia Geologii i Ochrony Środowiska w Lublinie. mgr inŜ. Anna Majka - Smuszkiewicz mgr inŜ. Maria Jarosz mgr inŜ. Kazimierz Smuszkiewicz mgr Andrzej Ładniak 2 Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego Spis treści 1. Wstęp. .................................................................................................................... 7 1.1. Wprowadzenie.................................................................................................. 7 1.2. Cel programu.................................................................................................... 8 1.3. Tło programu. ................................................................................................... 9 1.4. Zakresy i formy realizacji. ................................................................................. 9 1.5. Struktura programu........................................................................................... 9 1.6. Instrumenty i akty prawne............................................................................... 11 2. Opis stanu istniejącego. ........................................................................................ 13 2.1. PołoŜenie gmin i podział administracyjny. ...................................................... 13 2.2. Ludność, struktura zabudowy, infrastruktura techniczna, gospodarka gmin... 14 2.2.1. Ludność i struktura zabudowy.................................................................. 14 2.2.2. Infrastruktura techniczna.......................................................................... 15 2.2.3. Gospodarka. ............................................................................................ 23 2.2.3.1. Przemysł............................................................................................ 23 2.2.3.2. Rolnictwo........................................................................................... 24 2.2.3.3. Gospodarka leśna. ............................................................................ 26 2.3. Opis zasobów naturalnych. ............................................................................ 27 2.3.1. Geomorfologia. ........................................................................................ 27 2.3.2. Budowa geologiczna................................................................................ 29 2.3.3.Klimat........................................................................................................ 35 2.3.4. Wody powierzchniowe. ............................................................................ 36 2.3.5. Wody podziemne. .................................................................................... 37 2.3.6. Gleby. ...................................................................................................... 38 2.3.7. Flora......................................................................................................... 40 2.2.8. Fauna....................................................................................................... 42 3. Przyrodniczy system gmin naleŜących do Związku Międzygminnego. ................. 43 3.1. Istniejący system ochrony przyrody................................................................ 43 3.1.1. Kraśnicki Obszar Chronionego Krajobrazu. ............................................. 43 3.1.2. Czerniejowski OCK. ................................................................................. 44 3.1.3. Rezerwat „Natalin”. .................................................................................. 44 3.1.4. Pomniki przyrody. .................................................................................... 44 3.1.5. UŜytki ekologiczne. .................................................................................. 45 3.1.6. Zabytki architektury wpisane do rejestru zabytków. ................................. 52 4. Stan i źródła przeobraŜeń środowiska przyrodniczego. ....................................... 55 4.1. Źródła przeobraŜeń wód powierzchniowych i ich stan czystości. ................... 55 4.1.1. Monitoring wód powierzchniowych........................................................... 56 4.2. Źródła przeobraŜeń wód podziemnych i ich stan czystości. ........................... 58 4.2.1. Monitoring wód podziemnych................................................................... 58 4.3. Źródła przeobraŜeń i stan czystości powietrza atmosferycznego................... 61 4.3.1 Monitoring powietrza atmosferycznego..................................................... 63 4.4. Stan i tendencje zmian natęŜenia hałasu komunikacyjnego i pochodzącego z innych źródeł. ........................................................................................................ 64 4.4.1 Monitoring hałasu...................................................................................... 65 4.5. Stan i źródła przeobraŜeń powierzchni terenu................................................ 66 4.6. Opis pól elektromagnetycznych...................................................................... 67 4.6.1. Promieniowanie naturalne i skaŜenie promieniotwórcze.......................... 67 4.6.2. Pole elektromagnetyczne niejonizujące. .................................................. 68 4.6.3. Oddziaływanie na zdrowie i bezpieczeństwo ludzi................................... 69 3 Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego 4.7. PowaŜne awarie oraz bezpieczeństwo biologiczne i chemiczne na obszarze gmin naleŜących do Związku Międzygminnego..................................................... 70 4.8. Gospodarka odpadami. .................................................................................. 71 5. Działania priorytetowe dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego w zakresie ochrony środowiska.................................................................... 73 5.1. Ochrona wód. ................................................................................................. 73 5.1.1. Budowa i rozbudowa sieci wodociągowej. ............................................... 75 5.1.2. Budowa i rozbudowa sieci kanalizacyjnej. ............................................... 75 5.2. Ochrona powietrza. ........................................................................................ 76 5.2.1. Ograniczenie emisji zanieczyszczeń pochodzących z tzw. „niskiej emisji”. ........................................................................................................................... 77 5.2.2. Ograniczenie emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych. .......................... 77 5.3. Ochrona gleb.................................................................................................. 78 6. Długoterminowa strategia działania w zakresie ochrony środowiska.................... 79 6.1. Cele polityki ekologicznej Związku Międzygminnego „Strefa Usług Komunalnych”. ...................................................................................................... 79 6.1.1.Gospodarka wodno – ściekowa. ............................................................... 79 6.1.2. Jakość powietrza. .................................................................................... 81 6.1.3. Ochrona gleb. .......................................................................................... 82 6.1.4. Ochrona krajobrazowa............................................................................. 83 6.1.5. BioróŜnorodność biologiczna. .................................................................. 87 6.1.6. Gospodarka odpadami............................................................................. 87 6.1.7. Zadania w zakresie gminnego monitoringu środowiska........................... 88 6.2. Strategia działania. ......................................................................................... 89 6.2.1. Gospodarka gmin naleŜących do Związku Międzygminnego................... 89 6.2.2. Rolnictwo. ................................................................................................ 91 6.2.2.1. Rolnictwo ekologiczne....................................................................... 92 6.2.3. Gospodarka leśna.................................................................................... 93 6.2.4. Osadnictwo. ............................................................................................. 94 6.2.5.Turystyka. ................................................................................................. 95 6.2.6. Infrastruktura............................................................................................ 97 6.2.7. Gospodarka odpadami............................................................................. 97 6.2.8. Ograniczanie emisji i oszczędność energii. ............................................. 98 6.2.9. Transport i komunikacja........................................................................... 98 7. Potrzeby inwestycyjne i organizacyjne słuŜące racjonalnemu wykorzystaniu zasobów naturalnych oraz poprawie jakości powietrza............................. 99 8. MoŜliwości wariantowego wykonania rozwiązań technicznych. .......................... 106 9. Uzasadnienie proponowanych przedsięwzięć przed negatywnymi skutkami w aspekcie ochrony środowiska. ................................................................ 106 10. Analiza ekonomiczna, aspekty finansowe słuŜące realizacji zamierzonych celów. ................................................................................................................ 108 10.1. Wprowadzenie............................................................................................ 108 10.2. Struktura finansowania Programu. ............................................................. 108 10.3. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. ............... 109 10.4. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. ............ 110 10.5 Powiatowe i Gminne Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. ............................................................................................................................ 110 10.5.1. Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. ........ 111 10.5.2. Gminne Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. .......... 112 10.5.3. Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych. ................................................... 113 4 Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego 10.5.4. Fundusz Leśny..................................................................................... 114 10.6. Ekofundusz................................................................................................. 114 10.7. Banki. ......................................................................................................... 115 10.8. Fundusze inwestycyjne. ............................................................................. 115 10.9. Programy pomocowe Unii Europejskiej. ..................................................... 116 10.9.1. CRAFT/6 Program Ramowy Unii Europejskiej w zakresie Rozwoju Technologicznego............................................................................................ 116 10.10. Programy bilateralne. ............................................................................... 117 10.10.1. Fundusze strukturalne. ...................................................................... 118 10.10.2. Leasing. ............................................................................................. 119 11. Organizacja zarządzania środowiskiem na podstawie Programu Ochrony Środowiska. ............................................................................................ 120 11.1. Wprowadzenie............................................................................................ 120 11.2. Harmonogram wdroŜenia programu. .......................................................... 121 11.3. Współpraca. ............................................................................................... 121 12. Piśmiennictwo. .................................................................................................. 123 5 Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego Spis tabel. Tab. nr 1. Charakterystyka gmin Związku Międzygminnego „Strefa Usług Komunalnych”. .................................................................... 15 Tab. nr 2. Wykaz oczyszczalni ścieków na terenie gmin naleŜących do Związku Międzygminnego....................................................................................... 17 Tab. nr 3. Infrastruktura techniczna gmin Związku Międzygminnego „Strefa Usług Komunalnych”. .......................................................................................... 20 Tab. nr 4. UŜytkowanie gruntów w gminach Związku Międzygminnego (według granic administracyjnych). ................................................................................... 25 Tab. nr 5. Lesistość gmin naleŜących do Związku Międzygminnego. ....................... 26 Tab. nr 6. Wykaz złóŜ surowców mineralnych udokumentowanych w granicach gmin naleŜących do Związku Międzygminnego................................................. 32 Tab. nr 7. Zestawienie gleb uŜytków rolnych w rozbiciu na klasy bonitacyjne. ......... 40 Tab. nr 8. Zestawienie pomników przyrody oŜywionej w gminach naleŜących do Związku Międzygminnego......................................................................... 46 Tab. nr 9. Pomniki przyrody nieoŜywionej w gminach naleŜących do Związku Międzygminnego....................................................................................... 51 Tab. nr 10. Wykaz zabytków wpisanych do rejestru zabytków.................................. 53 Tab. nr 11. Stan czystości rzek znajdujących się na terenie gmin naleŜących do Związku Międzygminnego......................................................................... 57 Tab. nr 12. Wykaz ujęć wód podziemnych na terenie gmin naleŜących do Związku Międzygminnego....................................................................................... 60 Tab. nr 13. Średnioroczne stęŜenie dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, pyłu zawieszonego i benzenu przeprowadzone w 2002 r. na terenie miasta Kraśnika (wg WiOŚ).................................................................................. 64 Tab. nr 14. Monitoring hałasu drogowego................................................................. 66 Tab. nr 15. Projektowane pomniki przyrody oŜywionej. ............................................ 83 Tab nr 17. Planowana budowa i rozbudowa infrastruktury gmin naleŜących do Związku Międzygminnego w latach 2004 2020..................................... 102 Tab. nr 18. Plan budowy i modernizacji dróg gminnychdla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego....................................................................... 104 Spis rysunków rys. 1. Gminy naleŜące do Związku Międzygminnego. ............................................. 14 rys. 2. Podział fizjograficzny...................................................................................... 29 rys. 3. Gminy na tle obszarów chronionych............................................................... 52 rys. 4. Stan czystości rzek......................................................................................... 58 rys. 5. PołoŜenie omawianego obszaru na tle sieci ECONET i CORINE. ................. 86 rys. 6. Punkty monitoringu......................................................................................... 89 6 Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego 1. Wstęp. 1.1. Wprowadzenie. Ideą polityki ochrony środowiska na kaŜdym szczeblu zarządzania jest, wg przyjętej Konstytucji RP, zasada zrównowaŜonego rozwoju, polegająca na takim korzystaniu ze środowiska, które pozwoli na zachowanie jego zasobów i walorów dla obecnych i przyszłych pokoleń zachowując jednocześnie trwałość funkcjonowania środowiska przyrodniczego. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska, nawiązując do podpisanej przez rząd Rzeczypospolitej Polskiej w 1992 roku w Rio De Janeiro deklaracji, nazwanej „Agendą 21”, wprowadza obowiązek realizacji programów ochrony środowiska - dla obszarów gmin, powiatów, województw i kraju. Zasada zrównowaŜonego rozwoju opiera się na integracji polityki ekologicznej z polityką społeczno-gospodarczą, planowaniem społeczno-gospodarczym, przestrzennym i urbanistycznym oraz wdraŜaniem nowoczesnych, przyjaznych dla środowiska wzorców produkcji i konsumpcji. Potrzeba oparcia dalszego rozwoju społeczno-gospodarczego na zasadzie rozwoju zrównowaŜonego wynika z niekorzystnych skutków (dla środowiska, zdrowia ludzkiego i w coraz większym stopniu takŜe dla działalności gospodarczej) dotychczasowego, intensywnego rozwoju gospodarki przy niekontrolowanym, często nieracjonalnym korzystaniu z zasobów naturalnych. Ochrona środowiska naturalnego i jego racjonalne wykorzystanie staje się więc coraz waŜniejszym problemem na terenie gmin. Zmierza ona do zapewnienia współczesnym i przyszłym pokoleniom ludzi korzystnych warunków Ŝycia oraz prawa korzystania z zasobów środowiska i jego wartości. Realizowana obecnie tzw. II Polityka ekologiczna Państwa ma na celu wytyczenie strategii zrównowaŜonego rozwoju oraz wdroŜenie takiego modelu rozwoju, który zapewni skuteczną reglamentację dostępu do środowiska. Postępy we wdraŜaniu strategii określać będą, między innymi, wskaźniki tempa wdraŜania modelu zrównowaŜonego rozwoju (jak wzrost PKB, wzrost poziomu Ŝycia obywateli, zmniejszenie zuŜycia energii i surowców, wzrost dochodów z rolnictwa czy wzrost lesistości kraju) oraz wskaźniki stanu środowiska i efektywności polityki ekologicznej jak poprawa jakości powietrza i wód, zmniejszenie ilości wytwarzanych odpadów czy zmniejszenie powierzchni zdegradowanych. „II Polityka ekologiczna Państwa” 7 Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego zakłada równieŜ doskonalenie systemów zarządzania środowiskiem na wszystkich poziomach administracji państwowej i samorządowej. 1.2. Cel programu. Uregulowania prawne dotyczące ochrony środowiska oraz wprowadzona w 1999 r reforma ustrojowa państwa obligują do opracowania programów ochrony środowiska na wszystkich szczeblach samorządowych. Ich celem jest określenie polityki ochrony środowiska w regionie, przy załoŜeniu harmonijnego i zrównowaŜonego rozwoju. Podstawowym zadaniem programów ochrony środowiska ma być pomoc w rozwiązywaniu istniejących problemów, jak równieŜ przeciwdziałanie zagroŜeniom, które mogą pojawić się w przyszłości. Opracowane na wszystkich szczeblach „Programy..” winny uwzględniać aktualną sytuacje i specyfikę jednostek wchodzących w ich skład. Opracowany dla Związku Międzygminnego „Strefa Usług Komunalnych” w Kraśniku Program Ochrony Środowiska, zgodnie z obowiązującymi wymogami, inwentaryzuje aktualny stan środowiska i system monitorowania jego zmian oraz określa niezbędne działania dla ochrony środowiska w ścisłym powiązaniu z głównymi kierunkami rozwoju powiatu kraśnickiego i lubelskiego. Program ten powinien stanowić płaszczyznę koordynacji działań w skali ponadlokalnej (ponadgminnej) na rzecz środowiska. Określa on ramy działań w takich dziedzinach jak ochrona zlewni rzek i obszarów o wysokich walorach przyrodniczo- krajobrazowych oraz gospodarka odpadami. Zmniejszenie presji na środowisko i określona poprawa stanu środowiska moŜliwe są jedynie przez wdraŜanie mechanizmów prawnych i ekonomicznych polityki ekologicznej oraz wzrost świadomości ekologicznej społeczeństwa, która powinna się wyraŜać nie tylko dostrzeganiem problemów w dziedzinie środowiska, ale takŜe zrozumieniem ich przyczyn, zdawaniem sobie sprawy z uwarunkowań odnoszących się do moŜliwych sposobów ich rozwiązania, oraz umiejętnością odniesienia tych problemów do własnej osoby i własnych działań - w miejscu pracy, zamieszkania i wypoczynku. 8 Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego 1.3. Tło programu. Prawo ochrony środowiska tworzą róŜne akty prawne, które zapewniają kaŜdemu obywatelowi moŜliwość korzystania ze środowiska, ale i zobowiązują kaŜdego do jego ochrony. Szczegółowe przepisy ochrony środowiska, stanowiące podstawy zrównowaŜonego rozwoju zawarte są w róŜnych ustawach i rozporządzeniach wykonawczych. Poza krajowym ustawodawstwem chroniącym środowisko istnieją konwencje międzynarodowe oraz porozumienia ratyfikowane przez Polskę. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. „ Prawo Ochrony Środowiska” (Dz. U Nr 62 poz. 627) nakłada na wszystkie szczeble administracji w tym gminy, obowiązek opracowania programów ochrony środowiska w celu realizacji przyjętej polityki ekologicznej państwa. Taki sam obowiązek nakłada równieŜ ustawa o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 r. ( Dz. U. Nr 62 poz. 628). Zgodnie z zapisami w/w ustaw oba programy są opiniowane przez Urząd Marszałkowski i Zarząd Powiatów, na terenie których połoŜone są gminy naleŜące do Związku Miedzygminnego., a uchwalone przez Rady Gmin i Radę Miasta. 1.4. Zakresy i formy realizacji. Przedmiot zamówienia opracowany został w formie dwóch dokumentów: - Programu ochrony środowiska dla Związku Międzygminnego „Strefa Usług Komunalnych” w Kraśniku na lata 2004-2020, - Planu gospodarki odpadami dla Związku Międzygminnego „Strefa Usług Komunalnych” w Kraśniku na lata 2004- 2020. PowyŜsze dokumenty określają zadania gmin w zakresie ochrony środowiska i gospodarki odpadami oraz precyzują kierunki działań ponadlokalnych na rzecz ochrony środowiska. 1.5. Struktura programu. Struktura programu opiera się w swej treści o trzy najwaŜniejsze dokumenty tj. 1. Prawo Ochrony Środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. definiujące ogólne wymagania w odniesieniu do programów ochrony środowiska opracowanych dla potrzeb województw, powiatów i gmin. Zgodnie z wymaganiami stawianymi przez tę ustawę Program Ochrony Środowiska określa w szczególności: - cele ekologiczne, 9 Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego - priorytety ekologiczne, - rodzaje i harmonogram działań proekologicznych oraz środków niezbędnych do osiągnięcia celów określających mechanizmy prawno - ekonomiczne i środki finansowe. 1. II Polityka ekologiczna państwa na lata 2003 - 2006 uwzględniająca perspektywy na lata 2007 - 2010 dostosowane do wymagań ustawy „Prawo ochrony środowiska”. Cele i zadania programu w kontekście polityki ekologicznej ujęte zostały w oparciu o: - wytyczne do sporządzenia programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, które podają zadania i sposób uwzględnienia polityki ekologicznej państwa w programach ochrony środowiska, - wytyczne dotyczące zasad i zakresu uwzględniania zagadnień ochrony środowiska w programach sektorowych. Zgodnie z wytycznymi w programie uwzględniono: - zadania własne gmin, tj. przedsięwzięcia które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji gmin, - zadania koordynowane tzn. finansowane w całości lub części ze środków przedsiębiorstw oraz środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla powiatowego, wojewódzkiego i centralnego. 3. Narodowy Program Edukacji Ekologicznej, określający podstawowe zadania edukacyjne, podmioty odpowiedzialne za ich realizacje oraz źródła finansowania. Projekt Programu Ochrony Środowiska dla Związku Międzygminnego „Strefa Usług Komunalnych” w Kraśniku podlega zaopiniowaniu przez Zarząd Województwa Lubelskiego i Zarząd Powiatu Kraśnickiego i Lubelskiego. Sprawozdania z realizacji Planu Gospodarki Odpadami dla Związku Międzygminego „Strefa Usług Komunalnych” składane będą co 2 lata przez wójtów i burmistrza radom poszczególnych gmin, natomiast ich aktualizacja przeprowadzana będzie przez wójtów i burmistrza nie rzadziej niŜ co 4 lata. Odpowiedzialny za raportowanie POŚ i aktualizację jest Związek Międzygminny „Strefa Usług Komunalnych” w Kraśniku. 10 Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego Opracowany program ma formę otwartą, co oznacza, Ŝe w przypadku zmiany wymagań prawnych, pojawianiu się nowych problemów bądź braku moŜliwości wykonania niektórych przedsięwzięć w terminach przewidzianych w tym programie, dokument programu będzie cyklicznie co 4 lata aktualizowany. Program Ochrony Środowiska dla Związku Międzygminnego „Strefa Usług Komunalnych” jest spójny z załoŜeniami Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Lubelskiego, Programem Ochrony Środowiska powiatów kraśnickiego i lubelskiego, Strategią Rozwoju Województwa Lubelskiego, Strategiami Rozwoju poszczególnych gmin, Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego poszczególnych gmin. 1.6. Instrumenty i akty prawne. Instrumentami zapewniającymi przestrzeganie przez korzystających ze środowiska zrównowaŜonego rozwoju i ochrony środowiska są przepisy prawne i administracyjne dające kompetencje poszczególnym jednostkom administracji rządowej lub samorządowej. PowyŜsze zagadnienia dotyczące ochrony środowiska są uregulowane szeregiem aktualnie obowiązujących ustaw, z których największe znaczenie mają: - Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z późn. zm.), - Ustawa z dnia 27 lipca 2001r. o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony środowiska, - Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. o odpadach ( Dz. U. Nr 62, poz. 628), - Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r Prawo wodne (Dz. U. Nr 115, poz. 1229 z p. zm.), - Ustawa z dnia 16 października 1991 roku o ochronie przyrody (Dz. U. z 2001r. Nr 99, poz. 1079 z późn. zm.) - reguluje warunki ochrony rezerwatów pomników przyrody obszarów chronionych utworzeniu parków, uznaniu rezerwatów czy wprowadzeniu określonych form ochrony, - Ustawa z dnia 4 lutego 1994 roku Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 1994 r. Nr 27, poz. 96 z późn. zm.), - Ustawa z dnia 19 lipca 2000 roku o lasach (Dz. U. Nr56, poz.679 z późn. zm.), - Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych(Dz. U. Nr 16, poz.. 78, z późn. zm.), 11 Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego - Ustawa z dnia 20 kwietnia 2002 roku Prawo łowieckie (Dz. U Nr 42, poz.372, z późn. zm.), - Ustawa z dnia 12 grudnia 2002r. o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia (Dz. U. Nr 229, poz.2279), - Ustawa z dnia 19 listopada 1999r. Prawo działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 101, poz.1178, z późn. zm.), - Ustawa z dn. 15 września 2003 r. o ochronie dóbr kultury (Dz. U. Nr 160, poz. 1568). Do wymienionych ustaw wydawane są przepisy wykonawcze, najczęściej w formie rozporządzeń Rady Ministrów lub rozporządzeń poszczególnych ministrów, zwłaszcza Ministra Środowiska. Winny być uwzględniane równieŜ: - dyrektywy Unii Europejskiej dotyczące całości zagadnień gospodarki odpadami, - wytyczne Komisji Unii Europejskiej zawarte w tzw. „Zielonej Karcie” wydanej w Brukseli w 1990 r i w „Nowej Karcie Ateńskiej” z 1998 r. (kształtowanie nowej zabudowy). Podstawowe zadania w zakresie ochrony środowiska to: - wydawanie opinii w sprawie uzyskiwanych efektów ekologicznych na potrzeby podmiotów ubiegających się o uzyskanie dotacji z Narodowego, Wojewódzkiego i Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, - udzielanie wsparcia finansowego z Gminnych Funduszów Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na realizację przedsięwzięć i zakupów w zakresie zgodnym z ustawą Prawo Ochrony Środowiska, a mianowicie na: - edukację ekologiczną oraz propagowanie działań proekologicznych i zasady zrównowaŜonego rozwoju, - wspomaganie realizacji zadań państwowego monitoringu środowiska, - wspomaganie innych systemów kontrolnych i pomiarowych oraz badań stanu środowiska, a takŜe systemów pomiarowych zuŜycia wody i ciepła, - realizowanie zadań modernizacyjnych i inwestycyjnych, słuŜących ochronie środowiska i gospodarce wodnej, w tym instalacji lub urządzeń ochrony przeciwpowodziowej i obiektów małej retencji wodnej, 12 Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego - urządzanie i utrzymywanie terenów zieleni, zadrzewień, zakrzewień oraz parków, - realizację przedsięwzięć związanych z gospodarką odpadami, - wspieranie działań przeciwdziałających zanieczyszczeniom, - profilaktykę zdrowotną dzieci na obszarach, na których występują przekroczenia standardów jakości środowiska, - wspieranie wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnej oraz pomoc dla wprowadzania bardziej przyjaznych dla środowiska nośników energii, - wspieranie ekologicznych form transportu, - działania z zakresu rolnictwa ekologicznego bezpośrednio oddziałujące na stan gleby, powietrza i wód, w szczególności na prowadzenie gospodarstw rolnych produkujących metodami ekologicznymi, połoŜonych na obszarach szczególnie chronionych na podstawie przepisów ustawy o ochronie przyrody, realizację przedsięwzięć związanych z ochroną powierzchni ziemi, 2. Opis stanu istniejącego. 2.1. Poło Ŝ enie gmin i podział administracyjny. Do Związku Międzygminnego „Strefa Usług Komunalnych” w Kraśniku naleŜy 8 gmin: gmina miejska Kraśnik i gminy wiejskie: Dzierzkowice, Kraśnik, Urzędów, Wilkołaz, Zakrzówek (przynaleŜne do powiatu kraśnickiego) oraz Niedrzwica DuŜa i StrzyŜewice (naleŜące do powiatu lubelskiego) (rys.1). Gminy objęte Programem Ochrony Środowiska połoŜone są w południowozachodniej części województwa lubelskiego, a ich łączna powierzchnia wynosi 733,19 km2. 13 Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego rys. 1. Gminy naleŜące do Związku Międzygminnego. 2.2. Ludno ść , struktura zabudowy, infrastruktura techniczna, gospodarka gmin. 2.2.1. Ludność i struktura zabudowy. Na obszarze Związku Międzygminnego znajduje się miasto Kraśnik i 7 gmin wiejskich. Związek zamieszkuje 88 707 mieszkańców. Największą miejscowością jest Kraśnik, który jest siedzibą władz miejskich i powiatowych. W Kraśniku mieszka ponad 40% (36 463) mieszkańców gmin przynaleŜnych do związku (88 707 osób). Osadnictwo na terenie gmin przynaleŜnych do związku rozwinęło się głównie wzdłuŜ ciągów komunikacyjnych i dolin rzek. Istniejący układ przestrzenny charakteryzuje 14 Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego się występowaniem zarówno zwartych jak i rozproszonych form osadnictwa. W zabudowie dominuje charakter zespołów mieszkaniowych jednorodzinnych i zagrodowych, w których zlokalizowane są ośrodki usług i miejsc pracy związanej z rolnictwem lub działalnością pozarolniczą. Wyjątkiem jest zabudowa miasta Kraśnika, w której występują przede wszystkim elementy zabudowy wielorodzinnej. Ludność w wieku produkcyjnym stanowi prawie 60 %, w wieku przedprodukcyjnym ponad 23%, zaś w wieku poprodukcyjnym około 16 %. Ponad 6 000 osób pozostaje bez pracy (najwięcej w Kraśniku – ponad 12%), z tego powyŜej 90 % bez prawa do zasiłku. Dane liczbowe charakteryzujące gminy naleŜące do Związku Międzygminnego przedstawiono w tab. nr 1. Tab. nr 1. Charakterystyka gmin Związku Międzygminnego „Strefa Usług Komunalnych”. miasto/gmina m. Kraśnik pow. ilość (km2) sołectw 25,29 ilość miejsco wości ludność ilość gospod. w wieku w wieku w wieku bezrobot przedprod produk. poprod. ni - 1 12 957 7 918 23 012 5 533 2 806 Dzierzkowice 86,8 14 15 1 609 1 312 3 075 1 003 366 gm. Kraśnik 105,4 16 20 2 159 1 775 4 058 1 133 428 106,8 22 21 3 328 2 744 6 361 1 726 715 StrzyŜewice 108,8 21 22 2 345 1 735 4 470 1 236 487 Urzędów 119,1 22 31 2 359 2 234 5 008 1 706 500 Wilkołaz 81,9 13 17 1 657 1 331 3 237 1 032 318 Zakrzówek 99,1 16 19 2 223 1 664 3 930 1 574 383 Niedrzwica DuŜa Dane wg Rocznika Statystycznego 2003. 2.2.2. Infrastruktura techniczna. Infrastruktura ma bardzo duŜe znaczenie w procesie wielofunkcyjnego rozwoju, poniewaŜ stanowi ona podstawę wszelkiej działalności gospodarczej. Poziom rozwoju infrastruktury moŜe decydować o atrakcyjności lub nieatrakcyjności gminy bądź miejscowości, a więc stanowić o szansach lub barierach ich dalszego rozwoju. 15 Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego Ogólny stan infrastruktury w przynaleŜnych gminach do Związku Międzygminnego moŜna określić jako zadawalający, chociaŜ słaby jest stopień rozwoju sieci kanalizacyjnej, niewystarczający jest równieŜ rozwój sieci gazowej. Istniejącą infrastrukturę techniczną przedstawiono w tab. nr 3. Sieć wodociągowa w gminach jest dobrze rozwinięta, prawie 100 % gospodarstw ma moŜliwość korzystania z wodociągów. Jedynie w gminie Wilkołaz zwodociągowane są tylko Pułankowice. Łączna długość sieci wodociągowej wynosi 734,4 km, posiada ona 13 050 przyłączy do gospodarstw i budynków mieszkalnych. Źródłem zaopatrzenia w wodę dla miasta i gmin są ujęcia głębinowe wód, na bazie których pracują wodociągi grupowe. Stan gospodarki ściekowej w gminach naleŜących do Związku Międzygminnego moŜna okreslić jako niezadawalający. Wieloletnie zaniedbania inwestycyjne są przyczyną utrzymującego się zanieczyszczenia wód powierzchniowych i postępującego zanieczyszczenia wód podziemnych, niskiego standardu Ŝycia ludności oraz obniŜenia atrakcyjności turystycznej regionu. Bardzo niekorzystna i w wysokim stopniu zagraŜająca środowisku jest dysproporcja w długościach sieci wodociągowych i kanalizacyjnych. Sprawia to, Ŝe wzrastające zuŜycie wody i tym samym ścieków pozostaje w środowisku - głównie w szambach o róŜnym stopniu szczelności, poniewaŜ stopień skanalizowania i wyposaŜenia we własne urządzenia oczyszczające jednostek osadniczych jest niski. Gromadzone w szambach ścieki są przewoŜone do oczyszczalni komunalnych. Najkorzystniejszy wskaźnik skanalizowania ma miasto Kraśnik oraz gmina Dzierzkowice. Najgorsza sytuacja jest w gminach Niedrzwica DuŜa i Wilkołaz, które praktycznie wcale nie posiadają kanalizacji. Dobrym rozwiązaniem problemu oczyszczania ścieków mogą być oczyszczalnie przyzagrodowe. Przykładem moŜe być gmina Urzędów, na terenie której funkcjonuje 23 indywidualnych oczyszczalni ścieków. Charakterystykę oczyszczalni przedstawiono w tab. nr 2. 16 Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego Tab. nr 2. Wykaz oczyszczalni ścieków na terenie gmin naleŜących do Związku Międzygminnego. Lokalizacja Nazwa oczyszczalni oczyszczalni i rodzaj m. Kraśnik miejska oczyszczalnia ścieków; 12 500 m3/d m. Kraśnik oczyszczalnie przy Fabryce ŁoŜysk Tocznych Kraśnik S.A 7 100 m3/d m. Kraśnik przy Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej 600 m3/d Dzierzkowice Trerpentyna mechaniczno-biologiczna typu „BIOVAC” 100 m3/d Niedrzwica DuŜa KręŜnica Jara Miasto/Gmina m. Kraśnik 4,2 m3/d przy Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej Niedrzwica StrzyŜewice Przepustowość Bystrzyca Stara Szkoła Podstawowa Kiełczewice Dom Pomocy Społecznej dla Dzieci Osmolice OSMOFROST Sp. z o.o. Pszczela Wola Zespól Szkól Roi. Centrum Szkolenia Praktycznego Piotrowice POM 150 m3/d 20,0 m3/d 8,0 m3/d 800,0 m3/d 200,0 m3/d 100,0 m3/d Osmolice I Bystrzyca Nowa Polanówka Urzędów-Osada Urzędów 17 3 przydomowe oczyszczalnie ścieków 2 przydomowe oczyszczalnie ścieków 3 przydomowe oczyszczalnie ścieków „BIOVAC”, 175 m3/d 17przydomowych oczyszczalni ścieków: 17 o przepustowości 0,6 do 2,2 m3/d 1 przydomowa oczyszczalnia ścieków do 15 m3/d (korzysta 17 rodzin) Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego Lokalizacja Nazwa oczyszczalni oczyszczalni i rodzaj Rudnik Szlachecki przy szkole mechaniczno-biologiczna 15,86 m3/d; Wilkołaz Górny 1 przydomowa oczyszczalnia ścieków w 640 dm3/d Zakrzówek oczyszczalnia komunalna typu „BIOBLOK” BIS-90 90 m3/d Miasto/Gmina Wilkołaz Zakrzówek Przepustowość Wg danych uzyskanych w U.G. MoŜliwość korzystania z gazu sieciowego mają mieszkańcy miasta Kraśnika oraz gmin: Kraśnik, Dzierzkowice, Urzędów i Wikołaz. W gminie StrzyŜewice zgazyfikowana jest jej północna część, natomiast w gminie Zakrzówek brak jest sieci gazowej. Łączna długość sieci gazowej na omawianym terenie wynosi 891,02 km. Gminy naleŜące do Związku Międzygminnego są w pełni zelektryfikowane. Odbiorcy korzystają z energii elektrycznej poprzez linie napowietrzne. Na terenach gmin nie występuje deficyt mocy i energii elektrycznej, a stan linii wysokiego i średniego napięcia moŜna uznać za zadawalający. Na terenie gminy znajduje się sieć kabli światłowodowych oraz centrale cyfrowe. Praktycznie wszyscy mieszkańcy mają moŜliwość korzystania z usług telekomunikacyjnych. Obsługę gmin w zakresie telefonii przewodowej zapewnia Telekomunikacja Polska S.A. Omawiany teren jest objęty zasięgiem telefonii komórkowej Era GSM, Plus GSM, IDEA i Centertel. Sieć dróg jest dobrze rozwinięta. Przez teren gmin naleŜących do Związku Międzygminnego przebiegają drogi krajowe, wojewódzkie, powiatowe i gminne. Omawiany obszar pełni rolę waŜnego węzła komunikacyjnego o randze ponadregionalnej. W Kraśniku krzyŜują się dwie drogi o znaczeniu krajowym: - nr 19 - Lublin – Kraśnik – Rzeszów, - nr 74 – Kielce – Kraśnik – Zamość. Stan techniczny dróg przedstawia się na podobnym poziomie jak drogi w innych powiatach. Drogi często nie posiadają właściwych parametrów technicznych. Drogi zwłaszcza gminne i powiatowe wymagają przebudowy i modernizacji z uwagi na ich zły stan. Drogi powiatowe to drogi utwardzone asfaltowe, natomiast drogi gminne często nie są w ogóle utwardzone (występujący Ŝwir i tłuczeń to tylko poprawa 18 Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego przejezdności). Z uwagi na ograniczone środki finansowe przeznaczone przez budŜet gminy i posiadane przez Zarząd Dróg Powiatowych, na utrzymanie dróg, dokonuje się modernizacji i napraw poszczególnych odcinków w sposób powierzchowny, co w efekcie prowadzi do tego, Ŝe po upływie krótkiego czasu odcinki i miejsca wyremontowane powracają do stanu przedmodernizacyjnego. Konieczne są duŜe inwestycje w tym zakresie. Niezbędne jest działanie na rzecz poprawy układów komunikacyjnych. Za sprawę pilną naleŜy uznać budowę obwodnicy dla miasta Kraśnika. Wykaz inwestycji związanych z budową i modernizacją dróg przedstawiono w tab. nr 18. Przez omawiany obszar przebiega linia kolejowa normalnotorowa relacji Lublin – Stalowa Wola. 19 Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego Tab. nr 3. Infrastruktura techniczna gmin Związku Międzygminnego „Strefa Usług Komunalnych”. Gmina m. Kraśnik Dzierzkowice Sieć Sieć Sieć gazowa wodociągowa kanalizacyjna długość: 101km ilość przyłączy: 2761 szt. Oczyszczalnie ścieków UŜytkowanie gruntów Usługi i przemysł* podmioty gospodarki narodowej: 2849 (sektor publiczny 115, sektor prywatny 2734). Największy zakład: 4 szt.: miejska oczyszczalnia Fabryka ŁoŜysk ścieków; Tocznych, inne: oczyszczalnie przy Spółdzielnia Inwalidów Fabryce ŁoŜysk „Jedność”, powierzchnia:2528ha, długość: 57,8km długość: Tocznych Kraśnik uŜytki rolne:1130ha, Firma Cukiernicza ilość przyłączy: 89,22km S.A., przy Okręgowej grunty orne: 965ha, „Solidarność”, 976 szt. ilość przyłączy: sady: 53ha, Spółdzielni Okręgowa Spółdzielnia 2981 szt. Mleczarska, łąki i pastwiska:112ha Mleczarskiej, przy Przedsiębiorstwo Samodzielnym Drogowo-Mostowe S.A., Publicznym Przedsiębiorstwo Zakładzie Opieki Zdrowotnej ProdukcyjnoWdroŜeniowe „Nabor”, Kraśnickie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej. Szkolnictwo szkoły podstawowe: 9 (2967 uczniów), gimnazja: 4 (1768 uczniów), szkoły średnie ogólnokształcące: 4 (1403 uczniów) szkoły podstawowe: 4, powierzchnia: 8681ha, szt. 1: mechanicznow tym jedno uŜytki rolne: 6048ha podmioty gospodarki długość: 59,6km długość: 16,8km długość: 89,7 biologiczna typu gimnazjum ze grunty orne: 5447ha, narodowej: 195 (sektor km (2000 r.), ilość przyłączy: ilość przyłączy: „BIOVAC” szkołą sady: 97ha, publiczny 11, sektor 1444 szt. 258 szt. 100% dostęp do w Terpentynie podstawową w uŜytki zielone: 504ha; prywatny 184). sieci gazowej o przepustowości lasy: 2126ha, Zespole Placówek 202m3/d pozostałe: 507ha Oświatowych w Terpentynie 20 Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego Gmina Sieć Sieć Sieć gazowa wodociągowa kanalizacyjna gm. Kraśnik długość: 40,8km ilość przyłączy: 991 szt. Niedrzwica DuŜa długość: 127,3km ilość przyłączy: 2183szt. StrzyŜewice Urzędów długość: 1km ilość przyłączy: 44 szt. brak długość: 93,1 km ilość przyłączy: 1452 szt. długość:235km ilość przyłączy: 2004 szt. długość: 129,9 długość: 80,5 długość: 8,75 km km km ilość przyłączy: ilość przyłączy: ilość przyłączy: 153 szt. 1666szt. 530 szt. długość: 101,6km długość: 6,7km ilość przyłączy: ilość przyłączy: 2168 szt. 253 szt. długość: 137km (94% gminy) Oczyszczalnie ścieków brak Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Piotrowicach, w Bystrzycy Starej, w Pszczelej Woli, w Osmolicach, w Kiełczewicach Maryjskich, przydomowe oczyszczalnie szt. 8 szt. 1 w UrzędowieOsadzie typu „BIOVAC” o przepustowości 175m3/d,przydomowe oczyszczalnie ścieków: szt. 17 o przepustowości 0,6 do 2,2m3/d oraz 1 przydomowa oczyszczalnia 21 UŜytkowanie gruntów powierzchnia: 10536ha, uŜytki rolne: 6371ha, grunty orne: 5689ha, sady: 437ha, uŜytki zielone: 245ha; lasy: 3260ha, pozostałe: 905ha powierzchnia: 10682ha, uŜytki rolne: 8509ha, grunty orne: 8021ha, sady: 135ha, łąki: 303ha, pastwiska: 50ha; lasy: 924ha, pozostałe: 1249ha Usługi i przemysł* Szkolnictwo podmioty gospodarki narodowej: 275 (sektor publiczny 6, sektor prywatny 269). szkoły podstawowe: 3 (424 uczniów), gimnazja: 1 (255 uczniów) podmioty gospodarki narodowej: 585 szkoły podstawowe: 10, gimnazja: 3, średnie ogólnokształcące: 2 szkoły podstawowe:5, gimnazja: 2, Zespół Szkół podmioty gospodarki narodowej: 259. Techniki Rolniczej w Piotrowicach oraz Zespół Szkół Rolniczych CKP w Pszczelej Woli szkoły podstawowe: 5, gimnazja: 3, powierzchnia: 11906ha, licea: 1, Zespół uŜytki rolne: 9101ha, podmioty gospodarki Szkół Rolniczych grunty orne: 6493ha, narodowej: 324 (sektor w Urzędowie uŜytki zielone: 458ha, publiczny 24, sektor w skład którego sady: 2150ha; prywatny 300). wchodzi: Liceum lasy: 1956ha, Techniczne, pozostałe: 824ha Liceum Profilowane, powierzchnia:10884ha, uŜytki rolne: 8248 ha grunty orne:7600 ha, sady: 114ha, łąki:411 ha, pastwiska: 123ha; lasy:1548 ha Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego Gmina Wilkołaz Zakrzówek Sieć Sieć Sieć gazowa wodociągowa kanalizacyjna długość: 3,4km ilość przyłączy: 115 szt. brak długość: 104,7km długość: 11,1km ilość przyłączy: ilość przyłączy: 1722 szt. 253 szt. 94 % 16% Oczyszczalnie ścieków UŜytkowanie gruntów ścieków o przepustowości do 15m3/d (korzysta 17 rodzin) szt. 1 mechanicznobiologiczna oczyszczalnia przy powierzchnia: 8186ha, długość: 138km szkole w Rudniku uŜytki rolne: 6741ha, Szlacheckim o grunty orne: 6248ha, (100% gminy) ilość przyłączy: przepustowości sady: 241ha, 1177 szt. 15,86m3/d; 1 łąki: 166ha, przydomowa pastwiska: 86ha; oczyszczalnia lasy: 869ha ścieków w Wilkołazie Górnym brak Usługi i przemysł* Szkolnictwo Wieczorowe Technikum Rolnicze dla dorosłych szkoły podstawowe: 4 i 2 filie Szk. Podst. podmioty gospodarki w Wilkołazie narodowej: 153 (liczba uczniów 560), gimnazja: 1 (235 uczniów) szkoły powierzchnia: 9908ha, podmioty gospodarki podstawowe: 6 uŜytki rolne: 8771ha, narodowej: 334 (sektor szt.: 1 oczyszczalnia (liczba uczniów publiczny 24, sektor grunty orne: 8280ha, komunalna typu 623), gimnazja: 2 prywatny 310), sady: 143ha, „BIOBLOK” BIS-90 o (379 uczniów), największa jednostka łąki: 213ha, przepustowości szkoły średnie usługowa: Spółdzielnia pastwiska: 135ha; 156m3/d ogólnokształcące: Usługowo-Handlowa lasy: 501ha, 2 (liczba uczniów „Jutrzenka” pozostałe: 636ha 193) Wg danych uzyskanych w U.G. 22 Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego 2.2.3. Gospodarka. 2.2.3.1. Przemysł. Typowo rolniczy charakter gmin naleŜących do Związku Międzygminnego sprawia, iŜ przemysł jest tutaj stosunkowo słabo rozwinięty. Zakłady przemysłowe zostały zlokalizowane przede wszystkim w Kraśniku, zaś miasto jest największym ośrodkiem przemysłowym tego regionu. Największymi zakładami w Kraśniku są: - Fabryka ŁoŜysk Tocznych S.A., - Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska, - Kraśnickie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej, - Przedsiębiorstwo Państwowej Komunikacji Samochodowej, - „Intrograf” Poligraficzna Spółdzielnia Pracy, - Kraśnickie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji, - Kraśnickie Przedsiębiorstwo Budowlane Sp. z o.o., - Lubelskie Zakłady Drobiarskie S.A. „Lubdrob”, - Przedsiębiorstwo Ekologiczne „Ekoflora”, - Przedsiębiorstwo Produkcyjne „Metal - Gum”, - Przedsiębiorstwo Produkcyjno – Handlowo – Usługowe „Gracja” Sp. z o.o., - Przedsiębiorstwo Produkcyjno-WdroŜeniowe „Nabor”, - Firma Cukiernicza „Solidarność” w Kraśniku, - Spółdzielnia Inwalidów „Jedność” - Zakład produkcyjny „Gumet”, - Drukarnia „As - Druk”, - Przedsiębiorstwo Drogowe i Oczyszczania Sp. z o.o., - Przedsiębiorstwo Drogowo-Mostowe S.A. w Kraśniku, - Osmofrost Sp z.o.o. w Osmolicach (gmina StrzyŜewice), - Masarnia „Max” w Spławach (gmina Kraśnik), - „TGM” Sp. z o.o. Baza Dystrybucji Gazu Płynnego Propan-Butan w Niedrzwicy DuŜej, - Spółdzielnia Usługowo-Handlowa „Jutrzenka” w Zakrzówku Największym pracodawcą Związku, stanowiącym źródło utrzymania dla kilku tysięcy osób, jest Fabryka ŁoŜysk Tocznych w Kraśniku. Zakład odgrywa duŜą rolę w funkcjonowaniu polskiego przemysłu maszynowego i motoryzacyjnego oraz jest 23 Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego liczącym się eksporterem łoŜysk i elementów tocznych, znaczna część jego produktów trafia takŜe na rynki zagraniczne. Majątek Fabryki obecnie po prywatyzacji tworzą takie spółki jak: Tsubaki Hoover, Zakłady Metalowe i Elektrociepłownia. Uznaniem cieszą się wyroby Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej w Kraśniku, które wielokrotnie odnosiły sukcesy na targach ogólnopolskich. Mleczarnia otwarta jest na wszelkie propozycje współpracy z partnerami zagranicznymi. Wyroby o wysokiej jakości i duŜych walorach smakowych produkuje Masarnia "Mix" mieszcząca się na Spławach. Specyfiką okolic Kraśnika jest funkcjonowanie licznych cegielni eksploatujących bogate pokłady glinki lessowej. W ostatnich latach na terenie Związku obserwuje się szybki rozwój prywatnej inicjatywy. Ogółem zarejestrowanych jest 5 249 podmiotów gospodarczych (2 860), z tego 258 (123) w sektorze publicznym, a 4 991 (2 737) w sektorze prywatnym. Są to 3 (2) przedsiębiorstwa państwowe, 135 (89) spółek prawa handlowego i 431 (265) spółek cywilnych, 4 123 (2 225) osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą i 37 (18) spółdzielni (dane wg Rocznika statystycznego 2003; wartości w nawiasie dotyczą miasta Kraśnika). 2.2.3.2. Rolnictwo. Związek Międzygminny w przewaŜającej części ma charakter typowo rolniczy. Wysokiej jakości gleby i sprzyjające warunki klimatyczne umoŜliwiają uzyskiwanie duŜej wydajności płodów rolnych o wysokiej jakości. Uprawia się głównie zboŜa (głównie pszenicę i Ŝyto), buraki cukrowe, rzepak, chmiel, tytoń i len. Obszar Związku jest zagłębiem produkcji sadowniczej, produkcji warzyw oraz owoców miękkich głównie malin truskawek, czarnych porzeczek. Niezbyt duŜe gospodarstwa rolne pozwalają na szybkie dostosowanie produkcji do potrzeb. Czyste powietrze, niezdegradowane lasy i dobre gleby stwarzają doskonałe warunki do produkcji zdrowej Ŝywności. 24 Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego Tab. nr 4. UŜytkowanie gruntów w gminach Związku Międzygminnego (według granic administracyjnych). UŜytki rolne Grunty orne (ha) Sady (ha) Łąki i pastwiska (ha) Ogółem powierzchnia uŜytków rolnych (ha) Lasy i grunty leśne (ha) Lp. Gmina Powierzchnia ogólna (ha) 1 m. Kraśnik 2 528 965 53 112 1130 Dzierzkowice 8 681 5 048 100 512 6 086 2 103 492 3 gm.Kraśnik 10 536 6 241 258 234 6 733 3 192 611 4 Niedzrzwica DuŜa 10 682 8 296 168 356 8 820 924 938 5 StrzyŜewice 10 884 7 600 114 534 8 248 1 548 1 088 6 Urzędów 11 906 7 495 1 200 441 8 835 1 981 772 Wilkołaz 8 186 6 248 241 252 6 741 869 576 Zakrzówek 9 908 8 283 143 348 8 774 501 633 2 7 8 25 434 Pozostałe grunty i nieuŜytki (ha) 964 Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego 2.2.3.3. Gospodarka leśna. Lasy zajmują powierzchnię 11 432,98 ha co daje lesistość 15,5%. Kompleksy leśne są nierównomiernie rozmieszczone, największe skupiska lasów znajdują się w gminach: Kraśnik, DzieŜkowice, Urzędów i StrzyŜewice oraz w mieście Kraśnik . Lasy pełnią istotną rolę w środowisku przyrodniczym i mają wielkie znaczenie gospodarcze. Warunkują rozwój wielu branŜ gospodarki i są odnawialnym surowcem ekologicznym; zapewniają równieŜ miejsca pracy w sektorze leśnym. Funkcje ekologiczne lasu to retencja i stabilizacja warunków wodnych, zmniejszenie zagroŜenia powodziowego, łagodzenie okresowych niedoborów wody, regulacja klimatu oraz redukcja zanieczyszczeń powietrza. Mają równieŜ wpływ na poprawę efektu cieplarnianego poprzez akumulację węgla atmosferycznego. Lasy stanowią równieŜ miejsce wypoczynku, turystyki i rekreacji. Lasy państwowe gmin naleŜących do Związku Międzygminnego znajdują się pod zarządem Nadleśnictwa Kraśnik i Nadleśnictwa Świdnik. Podstawą do prowadzenia prawidłowej gospodarki w lasach są plany urządzenia lasów opracowywane co 10 lat. Nadzór nad gospodarką leśną w lasach nie będących własnością Skarbu Państwa znajdujących się w powiecie kraśnickim wykonuje Starostwo przy pomocy własnych słuŜb ds. leśnictwa, natomiast lasami gmin Niedrzwica DuŜa i StrzyŜewice zarządza Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Lublinie poprzez Nadleśnictwa: Kraśnik i Świdnik. Powierzchnia lasów naleŜących do Skarbu Państwa na omawianym terenie wnosi 4 558,8 ha. Dla lasów nie będących własnością Skarbu Państwa sporządza się uproszczone plany urządzenia lasów. Uproszczony plan urządzenia lasów nie stanowiących własności Skarbu Państwa posiadają gminy Niedrzwica DuŜa, StrzyŜewice, Urzędów, Wilkołaz i Zakrzówek. Tab. nr 5. Lesistość gmin naleŜących do Związku Międzygminnego. Lp. Miasto/Gmina Lasy Państwowe [ha] 1 2 3 m. Kraśnik Dzierzkowice gm. Kraśnik 275 1 527 2 243,3 Lasy niestanowiące własności Skarbu Państwa [ha] 485 1040 26 Lesistość [%] 14 23,2 30,6 Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego Lp. 4 5 6 7 8 Miasto/Gmina Niedrzwica StrzyŜewice Urzędów Wilkołaz Zakrzówek Lesistość [%] Lasy niestanowiące własności Skarbu Państwa [ha] 490 794,3 538,78 754 465 Lasy Państwowe [ha] 397,7 900,7 1 325,3 154,6 42,3 8,2 15,3 16,43 11,1 5,1 2.3. Opis zasobów naturalnych. 2.3.1. Geomorfologia. Gminy zrzeszone w Związku Międzygminnym leŜą w obrębie następujących jednostek fizyczno-geograficznych (wg Kondrackiego): I. WyŜyny Polskie (34) 1. WyŜyna Lubelsko - Lwowska (343) 1.1. WyŜyna Lubelska (343.1) a. Równina BełŜycka (343.13) b. Wzniesienia Urzędowskie (343.15) c. Wyniosłość Giełczewska (343.17) d. Padół Zamojski (343.18) 1.2. Roztocze (343.2) a. Roztocze Zachodnie (343.21) Równina BełŜycka. Mezoregion ten obejmuje fragmenty gmin: Niedrzwica, StrzyŜewice i Willkołaz. Jest to monotonna wierzchowina zbudowana z margli i opok kredowych oraz glin zwałowych, pokryta cienką powłoką utworów ilastych. Równinę BełŜycką charakteryzuje słabe urzeźbienie, nachylenie stoków jest niewielkie, chociaŜ kulminacje na dziale wodnym Wisły Bystrzycy przekraczają 260 m n.p.m (wysokości względne wahają się w granicach 226,0 m n.p.m. – 263,0 m n.p.m.). Wzniesienia Urzędowskie. Mezoregion ten obejmuje znaczne obszary gmin przynaleŜnych do powiatu kraśnickiego i fragment gminy StrzyŜewice. Jest to brzeŜna część kredowej niecki lubelskiej. Rzędne terenu osiągają wysokości od 200 do 280 m n.p.m. Cechą charakterystyczną jest duŜa róŜnica wysokości poziomów wierzchowinowych i den dolinnych. Wzniesienia pokryte są lessem, natomiast obniŜenia wypełniają piaski czwartorzędowe. Wpływ na rzeźbę terenu mają dwa płaty miąŜszowych lessów wraz 27 Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego z typową rzeźbą lessową. Pierwszy z nich, rozleglejszy, ciągnie się wzdłuŜ południowego brzegu doliny WyŜnicy, drugi (o długości prawie 40 km i szerokości do 4 km) rozciąga się prostolinijnie w kierunku WNW - ESE między Kluczkowicami, a Wilkołazem. W częściach brzeŜnych płatów lessowych obszary odsłonięte (nie porośnięte naturalna roślinnością) ulegają rozcinaniu przez spływające wody opadowe. Woda wykorzystuje nieckowate obniŜenia, drogi gruntowe o znacznym spadku podłuŜnym, niewielkie bruzdy orne przyczyniając się do powstawiania wąwozów. Sieci wąwozów urozmaicają krajobraz, ale wpływają niekorzystnie na rozczłonkowanie pól uprawnych i obniŜają zwierciadło wód podziemnych w strefie przywąwozowej. Główny rys w morfologii omawianego mezoregionu stanowi dolina WyŜnicy, charakteryzująca się asymetrią zboczy. Wyraźnie wyŜsze i bardziej strome jest lewe zbocze zbudowane z lessów. Prawe zbocze zbudowane z utworów kredowych jest bardzo łagodne i słabo zarysowuje się w morfologii. Wyniosłość Giełczewska. W granicach tego mezoregionu znajdują się fragmenty gminy StrzyŜewice i Zakrzówek. W morfologii tego terenu wyraźnie zaznaczają się poziomy erozyjno – denudacyjne, z których najwyŜszy ścina wzniesienia (ostańce) zbudowane z górnomioceńskich piaskowców. Sieć rzeczna na tym obszarze ma charakter promienisty, a doliny rzek są przewaŜnie asymetryczne. Wody gruntowe zalegają głęboko w spękanych warstwach kredowych. Padół Zamojski. W zasięgu Padołu Zamojskiego znajduje się północna część gminy Zakrzówek. Jest to wypreparowane w górnokredowych marglach obniŜenie denudacyjne. Północną granicę mezoregionu stanowi kuestowa krawędź Wyniosłości Giełczewskiej, a południową łagodny skłon Roztocza Zachodniego. Roztocze Zachodnie. Mezoregion ten obejmuje południowo – wschodni fragment omawianego obszaru (gmina Kraśnik i Zakrzówek). Roztocze jest wąską, a długą wstęgą wzniesień, ciągnących się łukiem w kierunku południowo – wschodnim, w którym teŜ stopniowo wzrastają jego wysokości (od 270 m n.p.m. pod Kraśnikiem do 390 m n.p.m. pod Tomaszowem Lubelskim). Zbudowane jest ono z warstw kredy i miocenu, 28 Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego które przykryte są grubą warstwą lessu. Podatność lessu na działanie wody wpływa na gęstość siatki dolin i wielkie krajobrazowe zróŜnicowanie Roztocza. rys. 2. Podział fizjograficzny. 2.3.2. Budowa geologiczna. Omawiany obszar pod względem geologicznym połoŜony jest w obrębie Rowu Lubelsko – Lwowskiego (północno – wschodnia część) i Poniesienia Radomsko – Kraśnickiego (część południowo - zachodnia). Rów Lubelsko- Lwowski wypełniony jest utworami karbonu produktywnym, które tworzą wychodnie na erozyjnej powierzchni podjurajskiej. JednakŜe omawiany rejon trzeba uznać za pozabilansowy ze względu na duŜą głębokość zalegania warstw węgla (poniŜej 1 000 m) oraz niewielką ich miąŜszość. W stropie paleozoicznego podłoŜa zalega seria osadów mezozoicznych. Są to zalegające prawie poziomo lub łagodnie pofałdowane piaskowce, margle, wapienie i dolomity jury oraz wapienie, margle, opoki, gezy i kreda pisząca kredy. Seria utworów mezozoicznych pocięta jest licznymi uskokami o amplitudzie nie przekraczającej 100 m. W profilu utworów paleozoiczno-mezozoicznych brak jest utworów permu i triasu. 29 Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego Osady kredy górnej występują na całym omawianym obszarze. Osiągają one duŜe miąŜszości w granicach 800-1000 m. wykształcone są w postaci opok (niekiedy marglistych), wapieni i margli. Osady trzeciorzędu zachowały się jedynie szczątkowo w postaci izolowanych płatów. Są to mioceńskie osady strefy przybrzeŜnej i płytkowodne, wykształcone w postaci: piaskowców, wapieni detrytycznych, wapieni rafowych, margli i iłów, osiągające miąŜszość do 20-25 m. Utwory najmłodsze, powierzchniowe, reprezentowane są głównie przez osady czwartorzędowe, które zalegają nieciągłą warstwą na zerodowanym, starszym podłoŜu – głównie na utworach węglanowych kredy górnej. MiąŜszość osadów czwartorzędowych jest bardzo zróŜnicowana i ściśle związana z deniwelacjami starszego podłoŜa – waha się od kilku do kilkudziesięciu m. Większe miąŜszości tych utworów występują jedynie w dolinach rzek: WyŜnicy, Urzędówki i Bystrzycy oraz w ich rozgałęzionej sieci bocznych dolin. Są to plejstoceńskie osady facji lodowcowych, wodnolodowcowych, rzecznych i eolicznych, naleŜące do stadiałów lub faz poszczególnych zlodowaceń. Najstarszy czwartorzęd reprezentują preglacjalne osady piaszczysto-Ŝwirowe oraz bruk, powyŜej których zalegają Ŝwiry i glina zwałowa z duŜą ilością gruzu i otoczaków skał kredowych zlodowacenia południowopolskiego. Zlodowacenie środkowopolskie to osady występujące w formie płatów i wykształcone w postaci piasków i Ŝwirów wodnolodowcowych o miąŜszości dochodzącej do 8-10 m. Osady zlodowacenia północnopolskiego pokrywają znaczną część omawianego obszaru. Reprezentowane są one przez piaski, mułki rzeczne i rzecznoperyglacjalne tarasów nadzalewowych. Są one częściowo zerodowane i lokalnie przykryte młodszymi piaskami deluwialnymi wynoszonymi z bocznych dolin. MiąŜszość piasków tarasowych jest dość zmienna i dochodzi do 15 m. Najbardziej charakterystycznymi i rozpowszechnionymi osadami okresu zlodowacenia północnopolskiego są lessy. Ich miąŜszość miejscami przekracza 10 m. Na omawianym obszarze stwierdzono równieŜ występowanie lessów piaszczystych i piasków pyłowatych lessopodobnych. Z osadów, których wieku nie moŜna jednoznacznie określić, naleŜy wymienić piaski deluwialne, które są bardzo pospolite na omawianym terenie. Wypełniają one 30 Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego doliny i lokalne depresje. W dolinach WyŜnicy Urzędówki i Bystrzycy piaski deluwialne maskują osady rzeczne, z którymi się zazębiają. Tworzyły się one zarówno w plejstocenie jak i w holocenie. Piaski eoliczne na omawianym obszarze występują w okolicy Kraśnika. Obejmują one duŜą część lasów kraśnickich. Piaski te leŜą na róŜnych osadach maskując budowę geologiczną terenu. Piaski eoliczne w wydmach znane są tylko z okolic Pułankowic, gdzie zaznaczają się w postaci niewielkich wzgórz. Osady holoceńskie wyróŜnione zostały w dolinach rzek: WyŜnicy, Urzędówki i Bystrzycy. Są to iły i mułki z domieszką piasków (mady) oraz namuły torfiaste. Ich maksymalne miąŜszości dochodzą do 1,5 m. Torfy występują w dolinach rzek: Bystrzycy, Nędznicy (Skorodnicy) i Urzędówki. Są to torfy niskie turzycowo – trzcinowe i drzewno – olchowe o średnim stopniu rozkładu i średniej popielności. Ich miąŜszość jest zróŜnicowana (do 3 m). Namuły den dolinnych znane są z doliny WyŜnicy i górnego odcinka Bystrzycy. Są to osady piaszczysto-ilaste występujące w dnach dolinnych, a takŜe pokrywające tarasy zalewowe. MiąŜszość tych namułów jest niewielka i wynosi od kilku centymetrów do około 1 m. Surowce mineralne Na terenie objętym opracowaniem znaczenie gospodarcze mogą mieć kopaliny związane z kredą i czwartorzędem. Udokumentowane złoŜa mają znaczenie lokalne (tab. nr 6): - surowce węglanowe; są to wapienie i margle, które mogą być wykorzystane w przemyśle wapiennym; nie są przedmiotem eksploatacji, - kruszywo naturalne; są to utwory piaszczysto-Ŝwirowe reprezentowane piaski, często pylaste, których jakość oraz małe rozprzestrzenienie zarówno poziome jak i pionowe sprawia, Ŝe nie są one eksploatowane na większą skalę dla budownictwa, - surowce ilaste występują powszechnie na przewaŜającej części omawianego obszaru i reprezentowane są przez lessy; jako surowiec nadający się do produkcji cegły pełnej eksploatowane są na potrzeby wielu nieduŜych cegielni, - torfy; ich występowanie związane jest z dolinami rzecznymi. Torfowiska spełniają istotną rolę jako obszary retencji wód oraz naturalne siedlisko roślin rzadkich i chronionych. NaleŜy przeznaczyć je na obszary chronione stanowiące integralną część systemu ochrony środowiska. 31 Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego Tab. nr 6. Wykaz złóŜ surowców mineralnych udokumentowanych w granicach gmin naleŜących do Związku Międzygminnego. ZłoŜa kruszywa naturalnego Wg „Bilansu zasobów ” stan na dzień 31.12.2002 (tys. ton) Zasoby Wydobycie Stan zagospodarowania bilansowe przemysłowe za rok 2002 L.p. Gmina Nazwa złoŜa 1 2 3 4 5 6 7 8 90 10 Niedrzwica DuŜa Kol. Radawczyk Majdan KręŜnicki I Niedrzwica DuŜa Niedrzwica DuŜa II Niedrzwica DuŜa III Sosnowa Wola Sosnowa Wola II Sosnowa Wola-Zbiornik Borkowizna Bystrzyca R T Z R R Z E P Z E 11 18 3 461 36 9 392 143 35 36 Kol. Kiełczewice Dolne I R 24 24 Majdan Grabina Majdan Grabina II Majdan Grabina III Osmolice I R R R Z 50 21 18 7 36 21 18 3 16 StrzyŜewice Dębina R 54 17 18 śabia Wola E E 13 50 Dzierzkowice 11 12 13 14 15 StrzyŜewice Wilkołaz Wilkołaz Dolny 150 1 32 Uwagi 78 3 0 13 50 1 1 koncesja złoŜe eksploatowane, koncesja złoŜe eksploatowane, koncesja koncesja koncesja Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego (tys. m3) Surowce ilaste ceramiki budowlanej L.p. Gmina Nazwa złoŜa Stan zagospodarowania Zasoby bilansowe przemysłowe WyŜnica Kraśnik - Suchynia E Bojanówka Bojanówka SW Bojanówka-Dół Kamienny Bojanówka II Bojanówka Kamienny Dół II Bojanówka Zachód Karpiówka Kolonia Spławy II Kolonia Spławy II S Kraśnik III Kraśnik IV Kraśnik V w Słodkowie Suchynia Kraśnik Suchynia W Kraśnik Suchynia E Niziny Z E E E E E E R E E Z Z Z Z T E E E 152 17 62 78 43 20 88 19 41 36 23 658 217 1977 5 74 17 89 19 Niziny N E 120 20 21 Niziny S Niziny SE E R 313 81 22 Niziny W E 54 23 Podlesie Z 17 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 Dzierzkowice m. Krasnik gm. Kraśnik 33 24 66 43 20 88 16 36 24 86 Wydobycie za rok 2002 Uwagi 2 1 1 2 1 koncesja koncesja koncesja koncesja koncesja 2 1 koncesja 2 2 2 1 brak danych 2 koncesja koncesja koncesja koncesja brak danych koncesja koncesja Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego Zasoby 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 gm. Kraśnik Niedrzwica DuŜa Urzędów Podlesie Głęboka Podlesie N Podlesie S Słodków StróŜa Słodków I Słodków Ia Słodków III Słodków III dz. 768-9 Spławy I R E E E E Z E T E 22 41 46 27 30 4 103 14 79 Niedrzwica Kościelna R 385 Wierzbica E 5 1 6 0 1 koncesja koncesja koncesja koncesja 53 7 39 1 koncesja 1 koncesja 3 1 koncesja 16 27 (tys. m3) Wapienie i margle dla przemysłu wapiennego L.p. Gmina Nazwa złoŜa Zasoby Stan Wydobycie zagospodarowan przemysłow za rok 2002 ia bilansowe e R 905 1 Wilkołaz Wilkołaz II Objaśnienia: E – złoŜe eksploatowane P – złoŜe o zasobach rozpoznanych wstępnie (kat. C2) R – złoŜe o zasobach rozpoznanych szczegółowo (kat. A+B+C1) Z – złoŜe zaniechane T – złoŜe zagospodarowane – eksploatowane okresowo 34 Uwagi Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego 2.3.3.Klimat. Klimat obszaru gmin naleŜących do Związku Międzygminnego kształtowany jest przez polarno-morskie i polarno-kontynentalne masy powietrza. Powietrze arktyczne napływa rzadko, najczęściej w zimie i na wiosnę. Klimat lokalnie modyfikowany jest przez uwarunkowania fizjograficzne – rzeźbę terenu, głębokość zalegania wód gruntowych, szatę roślinną (głównie lasy). Obszar charakteryzuje się duŜym nasłonecznieniem i wysokimi średnimi temperaturami rocznymi. Najcieplejszym miesiącem jest lipiec o średniej temperaturze 18,4oC, a najzimniejszym styczeń z temperaturą –4,2oC; średnia roczna temperatura wynosi 7,7oC. Średnie roczne zachmurzenie wnosi 62-64%. Średnia roczna wilgotność 6468%. Opady atmosferyczne, jako roczna suma opadów, wahają się od ok. 540 do 600 mm. Najmniejsze opady notowane są w styczniu i marcu (25-30 mm) największe w lipcu (88 mm) - przewaŜają opady letnie nad zimowymi. Opady śniegu pojawiają się w październiku, a pokrywa śniegowa występuje zwykle od połowy grudnia do połowy marca. Średnia liczba dni z gradem wynosi 3,9. W ciągu roku notuje się około 235 dni z opadem. Mgły, które mają duŜe znaczenie w rozprzestrzenieniu zanieczyszczeń, nie występują często, przeciętnie notuje się 35 dni z mgłą w ciągu roku. Pojawiają się one głównie w okresie październik – luty (średnio miesięcznie występują od 4 do 6 dni) a ich obecność jest ściśle związana z czynnikami lokalnymi – rzeźbą terenu i wilgotnością podłoŜa. Obserwowane modyfikacje klimatu są ściśle związane z lokalnymi warunkami fizjograficznymi. Obszary wyniesione (Wzniesienia Urzędowskie, Roztocze) to tereny o większych amplitudach temperatur i lepszym nasłonecznieniu południowych stoków. Obszary połoŜone niŜej cechują się większą stabilnością mas powietrza, mniejszą amplitudą temperatur oraz większą częstością występowania mgieł. Na zróŜnicowanie klimatu wpływa równieŜ udział powierzchni leśnych. Na omawianym obszarze przewaŜają wiatry zachodnie. Warunki klimatyczne omawianego rejonu są korzystne dla rozwoju rolnictwa ze względu na długi okres wegetacyjny (średnia temperatura dobowa powyŜej 5oC), który trwa 211-215 dni w roku i naleŜy do najdłuŜszych na WyŜynie Lubelskiej. 35 Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego 2.3.4. Wody powierzchniowe. Obszar gmin naleŜących do Związku Międzygminnego to rejon o ubogiej (w skali kraju) sieci rzecznej i duŜych, bezwodnych obszarach w międzyrzecach. LeŜy on w całości w zlewni rzeki Wisły. Główne cieki odwadniające omawiany teren to WyŜnica i Bystrzyca. Do zlewni WyŜnicy naleŜy południowo – zachodnia część omawianego obszaru (gminy: Kraśnik - gmina miejska i wiejska, Dzierzkowice, Urzędów i Wilkołaz). WyŜnica, która ma swoje źródła rejonie Słodkowa Trzeciego (gm. Kraśnik), płynie w kierunku północno – zachodnim asymetryczną doliną. Brzeg lewy jest bardziej stromy i wyŜszy, natomiast prawe zbocze jest bardzo łagodne i słabo zarysowuje się w morfologii. WyŜnica zasilana jest przez dwa prawobrzeŜne dopływy: Urzędówkę i Polipie. W Dzierzkowicach przyjmuje prawobrzeŜny dopływ – Urzędówkę, która rozpoczyna swój bieg w gminie Wilkołaz i płynie do Urzędowa prawie równoleŜnikowo w kierunku zachodnim. Następnie zmienia bieg na południowo zachodni i wpada do WyŜnicy w Dzierzkowicach. Od ujścia Urzędówki WyŜnica płynie szeroką, podmokłą doliną. Potok Podlipie odwaniana zachodnią część gminy Dzierzkowice. Północno - wschodnią część omawianego obszaru (gminy: Zakrzówek, StrzyŜewice i Niedrzwica DuŜa) odwadnia rzeka Bystrzyca wypływająca ze źródeł w Sulowie (gmina Szastarka). Bystrzyca płynie niemalŜe południkowo w kierunku północnym. Jej dolina wykazuje wyraźną asymetrię – prawe zbocze jest strome, o duŜych deniwelacjach na małej przestrzeni, znajdują się tutaj trzy większe doliny erozyjno-denudacyjne typu trójkątnych zatok denudacyjnych. Lewe zbocze jest znacznie łagodniejsze i składa się z krótkich i płaskich niecek denudacyjnych. Na omawianym obszarze Bystrzyca przyjmuje prawobrzeŜny dopływ Kosarzewkę oraz lewobrzeŜny KręŜniczankę. Kosarzewka wpada do Bystrzycy w Osmolicach , a KręŜniczanka uchodzi do Bystrzycy koło Zemborzyc. Zbiorniki wodne otwarte. Na omawianym obszarze nie występują naturalne zbiorniki wodne – jeziora o powierzchni znaczącej dla gospodarki wodnej. Stosunkowo duŜą powierzchnię zajmują kompleksy stawów. W zlewni rzeki WyŜnicy ich powierzchnia wynosi 240 ha. Są to głównie obiekty przeznaczone do celów gospodarczych – hodowli ryb (przede wszystkim karp). Zbiorniki wodne mają bardzo pozytywne oddziaływanie na 36 Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego środowisko przyrodnicze. Są to obiekty waŜne ze względu na poprawę czystości wód powierzchniowych, kształtowanie mikroklimatu oraz podniesienie walorów krajobrazowych. Na omawianym terenie znajdują się następujące zbiorniki wodne: Miasto Kraśnik - stawy rybne „Ośrodek WyŜnica” o powierzchni 40,0 ha, gmina Dzierzkowice - WyŜnica - gospodarstwo rybne o powierzchni 50,3 ha, - Podwody - naturalny zbiornik wodny „Krzywie” o powierzchni 20,5 ha, nie objęty gospodarką rybacką, gmina Kraśnik - Kolonia StróŜa - kompleks stawów o powierzchni ok. 10,92 ha, gmina StrzyŜewice - Osmolice – zbiornik wodny o powierzchni 2,0 ha, rekreacyjny, - Piotrowice zbiornik wodny o powierzchni 1,0 ha, rekreacyjny, - StrzyŜewice zbiornik wodny o powierzchni 9,0 ha, hodowlany, - Kiełczewice Dolne zbiornik wodny o powierzchni 3,0 ha, hodowlany, - Kiełczewice Maryjskie zbiornik wodny o powierzchni 2,0 ha, hodowlany, gmina Wilkołaz - Wilkołaz Poduchowny – zbiornik o powierzchni 1 ha, - Wilkołaz Dolny – staw o powierzchni 0,45 ha, gmina Zakrzówek - Zakrzówek zbiornik wodny o powierzchni 3,60 ha, - Sulów zbiornik wodny o powierzchni 1,43 ha, - Studzianki zbiornik wodny o powierzchni 0,50 ha. 2.3.5. Wody podziemne. Obszar gmin naleŜących do Związku Międzygminnego charakteryzuje się wysoką zasobnością wód podziemnych (100-200 m3/d/km²). Wody czwartorzędowe występują w dolinach rzecznych, osadach aluwialnych i fluwioglacjalnych: piaskach, Ŝwirach, piaskach pylastych i pyłach piaszczystych. MiąŜszość warstw wodonośnych jest zmienna (20-50 m) i zmniejsza się ku zboczom doliny. Zasilanie następuje przez infiltrację opadów oraz przez dopływ wody z wierzchowin. Poziom ten ma znaczenie lokalne. Większe zasoby wody (75% zasobów eksploatacyjnych regionu), występują w strefie spękań tektonicznych, których przebieg pokrywa się z układem dolin rzecznych. Omawiany teren leŜy w obrębie głównego zbiornika wód podziemnych (GZWP) nr 406 „Niecka Lubelska” (Lublin), którego szacunkowe zasoby dyspozycyjne wynoszą 230000 m3/d. Jest to zbiornik szczelinowo-porowaty, 37 Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego a warstwami wodonośnymi są spękane utwory górnokredowe. Skały kredowe wykazują duŜą porowatość, ale niewielką wielkość porów, co zmniejsza ruchliwość wód, które przemieszczają się głównie szczelinami. Zwierciadło jest przewaŜnie swobodne lub pod niewielkim ciśnieniem. Na wierzchowinach wody występują na głębokości do 80 m, na zboczach i w dolinach – kilka do kilkunastu metrów. Średnia głębokość ujęć to 85 m. Roczna amplituda wahań zwierciadła nie przekracza 2 m. W dolinach rzecznych oba poziomy wodonośne łączą się, tworząc poziom kredowo-czwartorzędowy. Lokalne czwartorzędowe poziomy wodonośne na wierzchowinach, na głębokości kilku metrów, są mało zasobne i uzaleŜnione od zasilania atmosferycznego. Z uwagi na łatwy dostęp, wody te były wykorzystywane dla potrzeb gospodarstw. Mineralizacja wód kredowych wynosi 300-600 mg/l, a czwartorzędowych 100200 mg/l. Twardość ogólna waha się w przedziale 5,5–8 m val/l, odczyn jest obojętny lub lekko kwaśny. Wody kredowe są wysokiej jakości, czwartorzędowe mają jakość niŜszą ze względu na wyŜszą zawartość Ŝelaza i magnezu oraz związków azotu. Źródła. Stanowią one naturalne wypływy wód podziemnych. Na omawianym terenie źródła występują dość licznie, a ich obecność jest najczęściej wynikiem głębokiego rozcięcia erozyjnego. Są to głównie źródła podzboczowe, rzadziej dolinne. W gminie Kraśnik występują cztery obszary źródliskowe: w Słodkowie, Pasiece, Budzyniu i Kolonii WyŜnica, które obejmują 24 źródła o wydajności od 0,1 do 5,0 l/s. Są to źródła podzboczowe, szczelinowe lub szczelinowo-warstwowe występujące zespołowo, tworząc niekiedy długie linie wypływu. Wypływy w Słodkowie tworzą zespół źródeł dający początek rzeki WyŜnicy. W gminie Zakrzówek w dolinie Bystrzycy znajdują się trzy źródła podzboczowe spływające z prawego zbocza doliny odwadniające poziom kredowy, największe z nich, znajdujące się w Sułowie, daje początek WyŜnicy. W Urzędowie występują źródła związane z lokalnym kultem św. Otylii. 2.3.6. Gleby. Gleby na terenie gmin naleŜących do Związku Międzygminnego są zróŜnicowane i pozostają w ścisłej korelacji z budową litologiczną podłoŜa oraz formami roślinnymi. Wpływ na typologię gleb mają równieŜ warunki klimatyczne 38 Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego i wodne, rzeźba terenu oraz działalność człowieka. WyróŜnić moŜna następujące typy gleb: - gleby brunatne właściwe - powstały z utworów lessowych, pyłów ilastych, wapieni kredopodobnych i glin pylastych. Gleby te w górnej części profilu są kwaśne lub bardzo kwaśne, w spągu wykazują odczyn zbliŜony do obojętnego. Są ubogie w przyswajalny fosfor, średnio zasobne lub ubogie w potas i średnio zasobne w magnez. Na ogół mają uregulowane stosunki wodne. - gleby brunatne wyługowane - róŜnią się od gleb brunatnych właściwych właściwościami chemicznymi; są głębiej odwapnione, wykazują odczyn kwaśny lub słabo kwaśny. Powstały najczęściej z utworów lessowych, lessopodobnych i piasków gliniastych. Znaczna ich część powstała na stokach pod wpływem uprawy i zachodzących procesów erozji wodnej. - gleby pseudobielicowe stanowią stadium przejściowe pomiędzy glebami brunatnymi wyługowanymi i bielicowymi. Powstały z osadów piaskowych, lessowych bądź pyłowych. Mają przewaŜnie odczyn kwaśny i są ubogie w przyswajalny fosfor i potas oraz średnio zasobne w magnez (kompleks Ŝytni dobry). - gleby bielicowe - powstały na bazie piasku słabogliniastego bądź piasku luźnego. Są to gleby okresowo za suche, kwaśne, ubogie w składniki pokarmowe i wykazują niski stopień kultury. Zaliczono je do kompleksu Ŝytniego słabego i bardzo słabego. - rędziny - powstały na skałach węglanowych kredy górnej. Są to gleby płytkie o duŜej zawartości rumoszu skalnego, naleŜące do gleb wraŜliwych na warunki wodne – w czasie niedoboru opadów są okresowo za suche, a przy nadmiarze opadów uplastyczniają się; wyróŜnia się : - płytkie rędziny inicjalne (do 25 cm) na kredowych wierzchowinach, zaliczane do kompleksu pszennowadliwego, Ŝytniego bardzo dobrego i dobrego, - średnio głębokie rędziny brunatne na łagodnych stokach, zaliczane do kompleksu pszennego bardzo dobrego i dobrego. - gleby torfowe i torfowo-murszowe - występują w szerszych dolinach rzecznych, gdzie w określonych warunkach zmian szybkości przepływu wody mogą przebiegać procesy glebotwórcze – proces torfotwórczy i aluwialno-deluwialny. Gleby te zajęte są przez uŜytki zielone. Są to gleby Ŝyzne i urodzajne jednak trudne w uŜytkowaniu ze względu na okresową stagnację wód. 39 Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego - mady - są to gleby o sporej zawartości próchnicy, odczynie zbliŜonym do obojętnego, zasobne w łatwo przyswajalny fosfor i potas. Są one glebami wysokiej wartości produkcyjnej. Występują w dolinach rzecznych. W granicach powiatu przewaŜają gleby wytworzone z lessów i z utworów lessopodobnych. Występują one na płatach lessowych obejmując obszar od Słodkowa do Sosnowej Woli i od Wilkołaza w stronę do Kluczkowic. Gleby te wykazują przewaŜnie cechy bielicowe, zaliczane są do II-III klasy bonitacyjnej. Na obszarach o większych spadkach występują gleby brunatne wyługowane, równieŜ zaliczane do wysokich klas bonitacyjnych. Na południowo-wschodnich krańcach powiatu, gdzie na powierzchnię wychodzą skały węglanowe, wytworzyły się rędziny o podobnej klasie bonitacyjnej. W dolinach rzek: WyŜnicy Urzędówki i Bystrzycy występują mady piaszczyste. Tab. nr 7. Zestawienie gleb uŜytków rolnych w rozbiciu na klasy bonitacyjne. (wg. IUNG Puławy) UŜytki zielone (ha) Grunty orne (ha) Gmina Klasa Klasa Klasa Klasa Klasa Klasa Klasa Klasa Klasa Klasa Klasa Klasa VIz Vz IVz IIIz IIz VI V IVb IVa III II I m. Kraśnik 28 684 177 65 3 11 42 31 13 22 Dzierzkowice 250 3 468 953 532 258 121 14 194 142 93 65 Kraśnik Niedrzwica DuŜa 105 4 658 1 137 492 210 21 66 93 58 15 585 3 576 2 090 11690 601 40 91 186 74 11 StrzyŜewice 419 4 154 1 595 523 256 28 181 226 102 2, Urzędów 601 6 498 1 038 424 153 70 1 177 157 66 13 Wilkołaz 162 5 350 129 19 1 1 67 69 71 4 Zakrzówek 340 6 201 1 475 368 5 19 42 130 104 883 Wg Rocznika Statystycznego 2003 2.3.7. Flora. Na szatę roślinną omawianego obszaru składają się ; - lasy i obszary leśne, które obejmują powierzchnię 11 432,98 ha, co stanowi 15,49% ogólnej powierzchni gmin przynaleŜnych do Związku Międzygminnego. Są 40 Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego one bardzo zróŜnicowane pod względem rozmieszczenia i wielkości kompleksów leśnych, a takŜe róŜnią się składem gatunkowym i wiekowym oraz siedliskowym. PrzewaŜają lasy świeŜe i mieszane świeŜe. W dolinach występują olsy. W lasach świeŜych dominuje zespół grabowo-dębowego grądu z dodatkiem sztucznie wprowadzonej sosny, natomiast las mieszany świeŜy przedstawia mieszankę grądu i sztucznego (mieszanego) boru sosnowego na siedlisku lasu grądowego. W śród lasów na szczególną uwagę zasługują zbiorowiska lasu grądowego występującego na terenie licznych wąwozów lessowych. Prezentują one interesujący zespół grądu w charakterystycznej odmianie lipowej lub jaworowej. Grądy te wyróŜniają się licznym udziałem lipy drobnolistnej i rzadkich gatunków ziołorostowych na czele z parzydłem leśnym. Są to równocześnie najbardziej malownicze i atrakcyjne formy krajobrazowo-leśne, z obficie rosnącymi rzadkimi i chronionymi gatunkami leśnymi takimi jak: widłak wronica, lepięŜnik biały, pluskawica europejska, kostrzewa leśna i naparstnica zwyczajna. Prócz lasów na drzewostan leśny składają się zadrzewione doliny rzeczne i wąwozy oraz tereny nieprzydatne dla rolnictwa. Obok nich występują zadrzewienia śródpolowe, przydroŜne i siedlisk rolniczych, jak równieŜ pozostałości parków podworskich. - zbiorowiska łąkowe i pastwiskowe; na ogół przedstawiają one mozaikę zbiorowisk trawiastych, w róŜnym stopniu sztucznie zmienionych na skutek melioracji, nawoŜenia, wysokoprodukcyjnych traw i roślin dwuliściennych. Na wyŜszych i zabagnionych stanowiskach częste są łąki ze śmiałkiem darniowym, krwawnikiem i stelerosą oraz z rdestem węŜownikiem, wiązówką, bodziszkiem i kilkoma gatunkami turzyc wysokich. Na siedliskach mokrych i zakwaszonych, które stanowią przewagę uŜytków zielonych w dolinach rzek, częste są zbiorowiska typu turzycowego i sitowo-jaskrowatych. Na miejscach skrajnie zakwaszonych, spiaszczonych występują najmniej wartościowe łąki, głównie z bliźniaczką psiątrawką i sitem sztywnym. Wszystkie zespoły uŜytków zielonych, powstałe sztucznie, pozbawione intensywnego wypasu i nawoŜenia z czasem przekształcają się w zbiorowiska typu pastwiskowego. - zbiorowiska synantropijne, które rozwinęły zagospodarowanych przez człowieka; wyróŜnia się wśród nich: 41 się na terenach Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego - zbiorowiska segetalne, związane są one z nalessowymi glebami brunatnymi i rędzinami. Jest to roślinność występująca wśród upraw polowych - roślin okopowych i zboŜowych. Na wilgotniejszych płatach pól uprawnych występują zbiorowiska chwastów. Na uwagę zasługują róŜnego typu zbiorowiska zdziczałych hodowanych krzewów ( porzeczki, agrestu, maliny, leszczyny) i drzew (jabłoni, gruszy) oraz roślin ziołoroślowych (podagrycznika, piołunów). Naturalnie rosnące róŜnego gatunku krzewy to tarnina i głóg. - -zbiorowiska ruderalne (zrębów leśnych i nieuŜytków), a wśród nich bez czarny, leszczyna, śliwa, tarnina, kruszyna pospolita, kalina koralowa, trzmielina zwyczajna, szakłak pospolity, szałwia okółkowa, barwinek pospolity, rdest, jaskółcze ziele, wierzba iwa, łubin trwały. - zbiorowiska roślinności wodnej i nadwodnej (bagiennej), roślinność wodna i nadwodna grupuje się głównie w dolinach rzek, w korytach rzek, na ich brzegach oraz na obszarze stawów rybnych w dolinach. Na ogół dominują najpospolitsze w regionie zbiorowiska z grupy roślinności zanurzonej, pływającej oraz z grupy roślinności szuwarowej i wysokich turzyc. Spośród roślinności wodnej pływającej i zanurzonej w wodzie najczęściej występują zespoły rzęsy i rdestnic. W wodzie wolno płynącej WyŜnicy i Urzędówki masowo występuje zespół rdestów wąskolistnych, a niekiedy i zespół moczarki kanadyjskiej. Rośliny te są bardzo pomocne w biologicznym oczyszczaniu wód zanieczyszczonych biogenami. Do najbardziej rozpowszechnionych zbiorowisk szuwarowych i wysokich turzyc przede wszystkim naleŜą zespoły: pałki szerokolistnej i wąskolistnej, trzciny pospolitej, jeŜogłówki, manny fałdowanej oraz róŜnych gatunków wysokich turzyc. Z najbardziej interesujących zbiorowisk roślinności wodnej i nadwodnej wymienić naleŜy jedynie fragmentarycznie rozwinięte zespoły wywłócznika, grubienia i moczarki kanadyjskiej. - zbiorowiska torfowe, które w przeciwieństwie do zbiorowisk wodnych cechuje bardzo zróŜnicowany skład florystyczny z gatunkami rzadkimi. 2.2.8. Fauna. W granicach gmin naleŜących do Związku Międzygminnego występowanie fauny związane jest z rozmieszczeniem jej podstawowych siedlisk. - fauna leśna - związana jest głównie z kompleksami leśnymi, występują tutaj jelenie, sarny, zające oraz lisy, kuny leśne i tchórze zaliczane do drapieŜników; 42 Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego - fauna leśno-bagienna – ze zwierzyny łownej występuje dzik, na podmokłościach i w rejonie stawów spotyka się piŜmaka i wydrę, czasami bobra; - fauna łąkowo-zaroślowa - występują tutaj takie gatunki jak: bąk, bączek, brzęczka, błotniak stawowy, brzegówka, czapla siwa, czernica, dziwonia, głowienka, krzyŜówka, łabędŜ niemy, łyska, mewa śmieszka, makolągwa, myszołów zwyczajny, perkoz rdzawoszyi, piecuszek, piegŜa, potrzos, postułka, rokitniczka, trzciniak, trzciniaczek i zausznik. - fauna wodna - w dolinach rzecznych, a takŜe w okolicy stawów rybnych istnieją dogodne warunkami bytowymi dla płazów chronionych, takich jak kumak nizinny, grzebiuszka ziemna, ropucha szara, rzekotka drzewna. - awifauna - stwierdzono występowanie wielu gatunków ptaków, występują m.in.: dzięcioł duŜy, drozd śpiewak, kukułka, kowalik, kos, myszołów zwyczajny, muchołówka mała, pierwiosnek, pokrzywka czarnołbista, przepiórka, kuropatwa, baŜant, rudzik, sikor modra, sikora bogatka, świstunka, trznadel i zięba - owady - najcenniejsze i najbarwniejsze motyle to objęty ochroną paź królowej i mieniak tęczowiec oraz niechronione: czerwończyk dukacik, listowiec cytrynek, perłowiec mniejszy i większy, pokłonnik kamilla, gatunki rusałki (drzewoszek, osetnik, pawik, pokrzywnik, Ŝałobnik) Podobnie jak motyle takŜe i objęte ochroną trzmiele mają tu bardzo dobre warunki bytowania. 3. Przyrodniczy system gmin naleŜących do Związku Międzygminnego. 3.1. Istniej ą cy system ochrony przyrody. Obszar gminy naleŜących do Związku Międzygminnego to tereny o cennych walorach przyrodniczych i krajobrazowych, które zostały objęte ochroną obszarową. Na omawianym obszarze znajdują się dwa parki krajobrazowe. 3.1.1. Kraśnicki Obszar Chronionego Krajobrazu. Kraśnicki Obszar Chronionego Krajobrazu utworzony został Rozporządzeniem Nr 28 Wojewody Lubelskiego z dnia 2 czerwca 1998 r. Administracyjnie Park połoŜony jest na obszarach gmin: Zakrzówek, Kraśnik, Dzierzkowice, Urzędów, Józefów (powiat Opole Lubelskie) oraz miasta Kraśnik. Jego powierzchnia wynosi 29 270 ha. Jest to obszar o duŜej atrakcyjności krajobrazowej, głównie dzięki bardzo urozmaiconej rzeźbie terenu. Szata roślinna jest wyjątkowo bogata. W ąwozy na południe od Kraśnika są miejscem występowania wielu rzadkich gatunków, m.i.n. 43 Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego obuwika. Bardzo bogate florystycznie są zachowane fragmenty torfowisk w dolinie WyŜnicy. Występuje tu m.in. pełnik europejski. W drzewostanach leśnych występują: buk i jodła w pobliŜu swojego naturalnego zasięgu. Bogata jest takŜe fauna obszaru, m.in. jedyne w województwie lubelskim stanowisko Ŝołny. 3.1.2. Czerniejowski OCK. Czerniejowski Obszar Chronionego Krajobrazu utworzony został uchwałą WRN w Lublinie Nr XI/56/90 z dnia 16 lutego 1990 r. w sprawie utworzenia systemu parków krajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazu na terenie województwa lubelskiego (Dz. Ust. Woj. Lub. Nr 13, poz. 14) i obejmuje 19510 ha atrakcyjnych krajobrazowo terenów na obszarze miasta Lublina (2530 ha) i gmin: Głusk, Niedrzwica DuŜa, StrzyŜewice, Jabłonna, Bychawa, Krzczonów (powiat lubelski, 15670 ha) oraz Mełgiew i Piaski (powiat świdnicki, 1310 ha). Cechuje go bardzo urozmaicona rzeźba terenu, duŜe, dobrze zachowane kompleksy leśne (lasy połoŜone w obrębie Lublina i na południe od miasta), liczne źródła oraz malownicze doliny rzeczne (Bystrzyca wraz z Zalewem Zemborzyckim, Czerniejówka). Od wschodu do COCK przylega otulina Krzczonowskiego Parku Krajobrazowego, tworząc zwarty obszar ochronny o duŜym znaczeniu w systemie ochrony województwa. Jest on intensywnie wykorzystywany przez mieszkańców Lublina w celach wypoczynkowo-rekreacyjnych. 3.1.3. Rezerwat „Natalin”. W roku 1976 został utworzony rezerwat leśny „Natalin”, który znajduje się w gminie Urzędów. Jego powierzchnia wynosi 2,45 ha. Został utworzony w celu ochrony stanowiska drzewostanu jodły. Rezerwat połoŜony jest w obrębie Kraśnickiego Obszaru Krajobrazowego. 3.1.4. Pomniki przyrody. Na obszarze gmin naleŜących do Związku Międzygminnego ustanowiono 61 pomników przyrody oŜywionej. Są to drzewa, które ze względu na swój wiek oraz rozmiary powinny być chronione. Najliczniej reprezentowanym gatunkiem jest dąb szypułkowy i lipa drobnolistna. Na terenie miejskiej gminy Kraśnik ustanowiono równieŜ 2 pomniki przyrody nieoŜywionej. Są to osobliwości przyrodnicze w postaci głazów narzutowych. Charakterystykę pomników przyrody oŜywionej przedstawiono w tab. nr 8, a nieoŜywionej w tab. nr 9. 44 Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego 3.1.5. UŜytki ekologiczne. Jako uŜytki ekologiczne chronione są: obszary źródliskowe, stanowiska rzadkich i ciekawych gatunków roślin chronionych, ptaków i zwierząt. Znajdują się one między innymi w dolinie rzeki WyŜnicy. Istniejący system ochrony przyrody na terenie gmin naleŜących do Związku Międzygminnego obrazuje rys. 3. 45 Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego Tab. nr 8. Zestawienie pomników przyrody oŜywionej w gminach naleŜących do Związku Międzygminnego. Gmina m. Kraśnik Miejscowość Nr w ewidencji WKP Charakterystyka obiektu Lokalizacja Kraśnik 277 kasztanowiec biały (obw. 254 cm)(wys. 17,5 m) cmentarz przykościelny, ul. Narutowicza 31 Kraśnik 278 lipa drobnolistna (obw. 352 cm)(wys. 17,5 m) cmentarz przykościelny, ul. Narutowicza 31 Kraśnik 279 kasztanowiec zwyczajny (obw. 352 cm)(wys. 17,5 m) przy „Dworku Modrzewiowym”, ul Narutowicza 29 Kraśnik 280 jesion wyniosły (obw. 292 cm)(wys. 16 m) na skwerze przy ul Narutowicza 29 Kraśnik 314 dąb szypułkowy „Rotmistrz” (obw. 245 cm)(wys. 16,5 m) pas drogowy Al. Tysiąclecia, dz.ew. nr 389 Kraśnik 315 Kraśnik 316 Kraśnik 317 Kraśnik 318 teren SPZOZ, przy wjeździe do szpitala, ul. Chopina 13 kasztanowiec biały teren SPZOZ, ul. Chopina 13, „Starszy Wachmistrz” między magazynami (obw. 291 cm)(wys. 16,5 m) szpitalnymi, dz. ew. nr 389 teren SPZOZ, ul. Chopina 13, grusza pospolita „Sanitariuszka” za ujęciem wody, (obw. 178 cm)(wys. 12 m) dz. ew. nr 389 kasztanowiec biały teren SPZOZ, ul. Chopina 13, „Wachmistrz” za prosektorium, (obw. 231 cm)(wys. 12,4 m) dz. ew. nr 389 dąb szypułkowy „ChorąŜy” (obw. 232 cm)(wys. 16,5 m) 46 Podstawa prawna ochrony Rozporządzenie nr 13 Wojewody Lubelskiego z dnia 2.07.1993 /Dz.U. Nr 11, poz. 71/ Rozporządzenie nr 13 Wojewody Lubelskiego z dnia 2.07.1993 /Dz.U. Nr 11, poz. 71/ Rozporządzenie nr 13 Wojewody Lubelskiego z dnia 2.07.1993 /Dz.U. Nr 11, poz. 71/ Rozporządzenie nr 13 Wojewody Lubelskiego z dnia 2.07.1993 /Dz.U. Nr 11, poz. 71/ Rozporządzenie nr 2 Wojewody Lubelskiego z dnia 6.02.1995 /Dz.U. Nr 2, poz. 13/ Rozporządzenie nr 2 Wojewody Lubelskiego z dnia 6.02.1995 /Dz.U. Nr 2, poz. 13/ Rozporządzenie nr 2 Wojewody Lubelskiego z dnia 6.02.1995 /Dz.U. Nr 2, poz. 13/ Rozporządzenie nr 2 Wojewody Lubelskiego z dnia 6.02.1995 /Dz.U. Nr 2, poz. 13/ Rozporządzenie nr 2 Wojewody Lubelskiego z dnia 6.02.1995 /Dz.U. Nr 2, poz. 13/ Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego Gmina Miejscowość Nr w ewidencji WKP m. Kraśnik Kraśnik 319 Dzierzkowice Dzierzkowice Kraśnik gm. StróŜa 281 Niedrzwica Kościelna 365 Niedrzwica Kościelna 366 Niedrzwica Kościelna 109 śabia Wola 304 śabia Wola 364 Pszczela Wola 288 Niedrzwica DuŜa StrzyŜewice Charakterystyka obiektu Lokalizacja Podstawa prawna ochrony trójrzędowa aleja grabowa „Szwadron”, 60 grabów pospolitych teren SPZOZ, ul. Chopina 13, Rozporządzenie nr 2 Wojewody (obw. 32-108 cm)(wys. 14,5 m), przy drodze wjazdowej, Lubelskiego z dnia 6.02.1995 dz. ew. nr 389 /Dz.U. Nr 2, poz. 13/ w skład alei wchodzi brzoza brodawkowata (obw. 116 cm)(wys. 14,5 m) dąb szypułkowy Nadleśnictwo Kraśnik, Obręb Decyzja Wojewody (obw. 420) Dzierzkowice, oddział 72 Tarnobrzeskiego Rozporządzenie nr 13 Wojewody klon jawor cmentarz przykościelny przy Lubelskiego z dnia 02.08.1993 (obw. 160 cm)(wys. 17,5 m) kaplicy Trójcy Świętej /Dz.U. Nr 11, poz. 71/ 2 lipy drobnolistne plac przy kościele Rozporządzenie nr 4 Wojewody (obw. 461, 382cm) parafialnym; Lubelskiego z dnia 10.02.1997 (wys. 20 m) dz. ew. nr 354 /Dz.U. Nr 3, poz. 21 plac przy kościele robinia akacjowa lipa drobnolistna parafialnym; (obw. 402 cm)(wys. 21 m) (obw. – 510 cm) dz. ew. nr 354 Zarządzenie nr 42 Wojewody modrzew europejski przy drodze Lubelskiego z dnia 22.10.1987 (obw. 380 cm) Lublin – Kraśnik /Dz.U. Nr 12, poz. 211/ lipa drobnolistna, dwukonarowa na posesji Rozporządzenie nr 2 Wojewody (obw. 350-315 cm) pp. Polakowskich Lubelskiego z dnia 06.02.1995 (wys. 15 m) dz. ew. nr 14 /Dz.U. Nr 2, poz. 13/ Rozporządzenie nr 4 Wojewody lipa drobnolistna dz. ew. nr 396 Lubelskiego z dnia 10.02.1997 (obw. 323 cm)(wys. 21) /Dz.U. Nr 3, poz. 21/ Zabytkowy zespół dworsko – Rozporządzenie nr 13 Wojewody parkowy; orzech czarny Lubelskiego z dnia 02.08.1993 (obw. 204 cm)(wys. 18 m) teren Technikum /Dz.U. Nr 11, poz. 71/ Pszczelarskiego 47 Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego Gmina Miejscowość Pszczela Wola Pszczela Wola StrzyŜewice Pszczela Wola Pszczela Wola Pszczela Wola Pszczela Wola Pszczela Wola Pszczela Wola Pszczela Wola Osmolice Nr w ewidencji WKP 305 306 307 Charakterystyka obiektu lipa drobnolistna ”Lipa Wawrynów” (obw. 640 cm)(wys. 23) 5 lip drobnolistnych (obw. 229-352 cm) (wys. 21 m) „Aleja Rohlandów” 92 lipy drobnolistne (obw. 210-450 cm) (wys. 19 m) dł. 520 m, szer. 6m 6 dębów szypułkowych (obw. 20-600 cm) Zabytkowy zespół dworsko – parkowy 309 korkowiec amurski (obw. 180 cm)(wys. 11 m) 11 olsz czarnych (obw. 218-310 cm) (wys. 25) 311 modrzew polski (obw. 238 cm)(wys. 22 m) 312 głóg szkarłatny (obw. 91 cm)(wys. 7 m) 313 174 Zabytkowe załoŜenie Rozporządzenie nr 2 Wojewody parkowe; teren Zespołu Szkół Lubelskiego z dnia 06.02.1995 Rolniczych /Dz.U. Nr 2, poz. 13/ 5 jesionów wyniosłych (obw. 250-280 cm) (wys. 24 m) 308 48 Podstawa prawna ochrony Zabytkowe załoŜenie Rozporządzenie nr 2 Wojewody parkowe; teren Zespołu Szkół Lubelskiego z dnia 06.02.1995 Rolniczych /Dz.U. Nr 2, poz. 13/ Zabytkowe załoŜenie Rozporządzenie nr 2 Wojewody parkowe; teren Zespołu Szkół Lubelskiego z dnia 06.02.1995 Rolniczych /Dz.U. Nr 2, poz. 13/ Zabytkowe załoŜenie parkowe; teren Zespołu Szkół Rolniczych Zabytkowe załoŜenie parkowe; teren Zespołu Szkół Rolniczych Zabytkowe załoŜenie parkowe; teren Zespołu Szkół Rolniczych Zabytkowe załoŜenie parkowe; teren Zespołu Szkół Rolniczych Zabytkowe załoŜenie parkowe; teren Zespołu Szkół Rolniczych Zabytkowe załoŜenie parkowe; teren Zespołu Szkół Rolniczych miłorząb chiński, dwuklapowy (obw. 150 cm)(wys. 13 m) 310 Lokalizacja Rozporządzenie nr 2 Wojewody Lubelskiego z dnia 06.02.1995 /Dz.U. Nr 2, poz. 13/ Rozporządzenie nr 2 Wojewody Lubelskiego z dnia 06.02.1995 /Dz.U. Nr 2, poz. 13/ Rozporządzenie nr 2 Wojewody Lubelskiego z dnia 06.02.1995 /Dz.U. Nr 2, poz. 13/ Rozporządzenie nr 2 Wojewody Lubelskiego z dnia 06.02.1995 /Dz.U. Nr 2, poz. 13/ Rozporządzenie nr 2 Wojewody Lubelskiego z dnia 06.02.1995 /Dz.U. Nr 2, poz. 13/ Rozporządzenie nr 2 Wojewody Lubelskiego z dnia 06.02.1995 /Dz.U. Nr 2, poz. 13/ Zarządzenie nr 42 Wojewody Lubelskiego z dnia 22.10.1987 /Dz.U. Nr 12, poz. 211/ Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego Gmina Miejscowość Osmolice Osmolice Osmolice Nr w ewidencji WKP 369 jesion wyniosły (obw. 390 cm)(wys.30 m) 370 cyprysik groszkowy (obw. 97 cm)(wys.11 m) 371 StrzyŜewice Osmolice Osmolice Osmolice Osmolice Osmolice Charakterystyka obiektu 372 373 2 lipy drobnolistne (obw. 321-308 cm) (wys.20-25 m) 5 lip drobnolistnych tworzących altankę (obw. 150-500 cm) (wys.29 m) 10 klonów zwyczajnych tworzących altankę (obw. 126-246 cm) (wys.33 m) 374 modrzew europejski (obw. 210 cm)(wys.29 m) 375 klon zwyczajny (obw. 343 cm)(wys.29 m) 376 Ŝywotnik zachodni (obw. 213 cm)(wys.14 m) 49 Lokalizacja Podstawa prawna ochrony Zabytkowy park, wł. Gminy StrzyŜewice dz. ew. 1123/5 obręb Osmolice I Zabytkowy park, wł. Gminy StrzyŜewice dz. ew. 1123/5 obręb Osmolice I Zabytkowy park, wł. Gminy StrzyŜewice dz. ew. 1123/5 obręb Osmolice I Zabytkowy park, wł. Gminy StrzyŜewice dz. ew. 1123/5 obręb Osmolice I Zabytkowy park, wł. Gminy StrzyŜewice dz. ew. 1123/5 obręb Osmolice I Zabytkowy park, wł. Gminy StrzyŜewice dz. ew. 1123/5 obręb Osmolice I Zabytkowy park, wł. Gminy StrzyŜewice dz. ew. 1123/5 obręb Osmolice I Zabytkowy park, wł. Gminy StrzyŜewice dz. ew. 1123/5 obręb Osmolice I Rozporządzenie nr 4 Wojewody Lubelskiego z dnia 10.02.1997 /Dz.U. Nr 3, poz. 21 Rozporządzenie nr 4 Wojewody Lubelskiego z dnia 10.02.1997 /Dz.U. Nr 3, poz. 21 Rozporządzenie nr 4 Wojewody Lubelskiego z dnia 10.02.1997 /Dz.U. Nr 3, poz. 21 Rozporządzenie nr 4 Wojewody Lubelskiego z dnia 10.02.1997 /Dz.U. Nr 3, poz. 21 Rozporządzenie nr 4 Wojewody Lubelskiego z dnia 10.02.1997 /Dz.U. Nr 3, poz. 21 Rozporządzenie nr 4 Wojewody Lubelskiego z dnia 10.02.1997 /Dz.U. Nr 3, poz. 21 Rozporządzenie nr 4 Wojewody Lubelskiego z dnia 10.02.1997 /Dz.U. Nr 3, poz. 21 Rozporządzenie nr 4 Wojewody Lubelskiego z dnia 10.02.1997 /Dz.U. Nr 3, poz. 21 Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego Gmina Miejscowość Nr w ewidencji WKP StrzyŜewice Urzędów Wilkołaz lipa drobnolistna (obw. 311 cm)(wys. 18 m) StrzyŜewice 287 Skorczyce 65 dąb szypułkowy „Marcin” (obw. 350 cm)(wys. 23 m) Wilkołaz 68 kasztanowiec zwyczajny (obw. 380 cm) Wilkołaz Pierwszy 70 lipa drobnolistna (obw. 280 cm) Wilkołaz Pierwszy 71 buk (obw. 290 cm) Wilkołaz Zagrody 200 lipa drobnolistna (obw. 456 cm) Wilkołaz Poduchowny 201 dąb szypułkowy (obw. 533 cm) Wilkołaz Trzeci 367 wiąz szypułkowy (obw. 360 cm)(wys. 28 m) Wilkołaz Trzeci 368 lipa drobnolistna (obw. 385 cm)(wys. 20 m) Zakrzówek Zakrzówek Charakterystyka obiektu 282 dąb szypułkowy (obw. 325 cm)(wys. 20 m) 50 Lokalizacja Podstawa prawna ochrony Rozporządzenie nr 13 Wojewody Lubelskiego z dnia 02.08.1993 /Dz.U. Nr 11, poz. 71/ Zarządzenie nr 42 Wojewody Leśnictwo Wolski Bór, oddział Lubelskiego z dnia 22.10.1987 86B /Dz.U. Nr 12, poz. 211/ Zarządzenie nr 42 Wojewody przy kościele Lubelskiego z dnia 22.10.1987 /Dz.U. Nr 12, poz. 211/ Zarządzenie nr 42 Wojewody działka Józefa Jankowskiego Lubelskiego z dnia 22.10.1987 /Dz.U. Nr 12, poz. 211/ Zarządzenie nr 42 Wojewody działka Józefa Nogajka Lubelskiego z dnia 22.10.1987 /Dz.U. Nr 12, poz. 211/ Zarządzenie nr 56 Wojewody posadzona na miejscu Lubelskiego z dnia 21.10.1988 spalonego kościoła /Dz.U. Nr 14, poz. 214/ Zarządzenie nr 56 Wojewody przy plebani Lubelskiego z dnia 21.10.1988 /Dz.U. Nr 14, poz. 214/ Rozporządzenie nr 4 Wojewody przy drodze do Urzędowa Lubelskiego z dnia 10.02.1997 /Dz.U. Nr 3, poz. 21 Zabytkowy zespół dworski (teren bazy GS „SCH”) w obrębie pasa drogowego drogi wojewódzkiej przy cmentarzu Rozporządzenie nr 4 Wojewody Lubelskiego z dnia 10.02.1997 /Dz.U. Nr 3, poz. 21 przy dawnej dyrekcji Rozporządzenie nr 13 Wojewody cukrowni, przy ul. Ogrodowej Lubelskiego z dnia 02.08.1993 i śeromskiego /Dz.U. Nr 11, poz. 71/ Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego Gmina Miejscowość Nr w ewidencji WKP Charakterystyka obiektu Zakrzówek Zakrzówek 282 dąb szypułkowy (obw. 305 cm)(wys. 20 m) dąb szypułkowy (obw. 300 cm)(wys. 21 m) Zakrzówek Lokalizacja Podstawa prawna ochrony przy dawnej dyrekcji Rozporządzenie nr 13 Wojewody cukrowni, przy ul. Ogrodowej Lubelskiego z dnia 02.08.1993 i śeromskiego /Dz.U. Nr 11, poz. 71/ przy dawnej dyrekcji Rozporządzenie nr 13 Wojewody cukrowni, przy ul. Ogrodowej Lubelskiego z dnia 02.08.1993 i śeromskiego /Dz.U. Nr 11, poz. 71/ Tab. nr 9. Pomniki przyrody nieoŜywionej w gminach naleŜących do Związku Międzygminnego. Gmina Miejscowość Nr w ewidencji WKP Charakterystyka obiektu Lokalizacja Podstawa prawna ochrony Kraśnik głaz narzutowy Park miejski, przy ul. Sikorskiego, dz. ew. nr 138, obręb Północ Kraśnik głaz narzutowy posesja przy ul. Urzędowskiej 402 głaz narzutowy (obw. 530 cm) (wys. 160 cm) na łące ~50 m od mostu na rzece WyŜnica Rozporządzenie nr 4 Wojewody Lubelskiego z dnia 10.02.1997 /Dz.U. Nr 3, poz. 21 Rozporządzenie nr 4 Wojewody Lubelskiego z dnia 10.02.1997 /Dz.U. Nr 3, poz. 21 Zarządzenie nr 56 Wojewody Lubelskiego z dnia 21.10.1988 /Dz.U. Nr 14, poz. 214/ Kraśnik Dzierzkowice Sosnowa Wola 194 51 Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego rys. 3. Gminy na tle obszarów chronionych. 3.1.6. Zabytki architektury wpisane do rejestru zabytków. WaŜnym walorem turystyczno-krajoznawczym omawianego obszaru są liczne zabytki architektury świeckiej i sakralnej. Zabytki architektury świeckiej to dwory, zabudowania gospodarcze i folwarczne oraz fragmenty architektury ogrodowej i parki podworskie. W wielu miejscowościach zachowały się relikty starej zabudowy. Przy drogach zachowało się wiele krzyŜy i kapliczek, często otoczonych drzewostanem. Wiele tych obiektów zostało ujętych w ewidencji zabytków, a najcenniejsze zostały wpisane do rejestru zabytków i są objęte ścisłą ochroną konserwatorską (tab. nr 10). 52 Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego Tab. nr 10. Wykaz zabytków wpisanych do rejestru zabytków. Miasto/Gmina Miejscowość m Kraśnik Dzierzkowice Gm. Kraśnik StrzyŜewice Obiekt zabytków Kraśnik A/641 Kraśnik A/482 Kraśnik A/545 Kraśnik A/1105 Kraśnik Kraśnik Kraśnik A/565 A/566 A/1059 Dzierzkowice A/101 DzierzkowiceTerpentyna A/177 układ urbanistyczny miasta. zespół klasztoru kanoników regularnych z kościołem p.w. Wniebowzięcia NMP i św. Michała Archanioła. kościół poszpitalny Św. Ducha szpital przykościelny tzw. „dworek modrzewiowy”. synagoga I. synagoga II. cmentarz z I wojny światowej. kościół parafialny p.w. Św. Stanisława i Marii Magdaleny, drewniany. kaplica p.w. św. Trójcy wraz z drzewostanem. StróŜa Kolonia mogiła powstańców styczniowych. Niedrzwica Kościelna Niedrzwica Kościelna A/27 A/52 A/945 Pszczela Wola A/702 Pszczela Wola A/335 Osmolice A/720 Piotrowice A/1091 Bystrzyca Nowa A/293 Czas powstania XV w. XVII w. XIX w. XIX w. 1915 r. 1730-1748 r. grodzisko wczesnośredniowieczne. StróŜa Niedrzwica Kościelna Niedrzwica DuŜa Rejestr zespół kościelny: - kościół klasycystyczny p.w. św. Bartłomieja, - ogrodzenie - drzewostan dzwonnica - cmentarz parafialny, mur cmentarny z czterema kapliczkami zespół pałacowo-parkowy: - pałac, - park z drzewostanem, - zespół uli zgromadzonych na terenie parku. aleja lipowa (zw. Aleja Rohlandów) wzdłuŜ drogi do śabiej Woli (350m). zespół pałacowo-parkowy: - pałac, - budynek dawnej rządcówki, - dawny spichlerz, - młyn drewniany, - park z drzewostanem z jego rozplanowaniem i kompozycją zespół dworsko-parkowy: - dwór murowany, - park krajobrazowy, - murowany spichlerz, - zadrzewienie alei wjazdowej. relikty zamku wzniesionego dla kontroli brodu na Bystrzycy. 53 1766-1767 r. 1863 r 1797-1801r. XVIII/XIX w. XVIII/XIX w. XVIII/XIX w. I połowa XIX w. 1852 r. XIX w. I poł. XIX w. I poł. XIX w. 1842 r. ok. 1920 r. XIX w. II poł. XIX w. II poł. XIX w. XIX w. XVI w. Program Ochrony Środowiska dla gmin naleŜących do Związku Międzygminnego Miasto/Gmina Miejscowość Bystrzyca Nowa StrzyŜewice Kiełczewice Dolne Kolonia Kiełczewice Dolne Kiełczewice Maryjskie Tuszów Rejestr Obiekt zabytków A/1012 A/276 A/1080 A/1086 A/1079 A/758 Boby Wieś A/962 Moniaki Leszczyna A/600 A/378 Popkowice A/413 Popkowice Urzędów A/668 A/192 Urzędów A/390 A/1104 A/1110 cmentarz Ŝołnierzy austriackich o pow. 0,62ha. dawna kuźnia. cmentarz Ŝołnierzy austriackich i rosyjskich o pow. 0,05 ha. cmentarz Ŝołnierzy austriackich i niemieckich o pow. 0,16ha. cmentarz róŜnych narodowości o pow. 0,42ha. zespół dworsko-parkowy: - dwór współcześnie odbudowany od fundamentów według pierwotnego kształtu architektonicznego, - park krajobrazowy o czytelnej kompozycji z cennym drzewostanem i zachowanymi fragmentami alei, - stawy uzupełniające kompozycję całości, znajdujące się w polu widzenia wraz z rzeczką Kosarzewką i łąkami w jej dolinie z punktu widokowego na zachodniej skarpie parku. zespół kościelny: - kościół p.w. Najświętszego Serca, - drzewostan przykościelny, - cmentarz przykościelny. - park dworski. - wczesnośredniowieczne grodzisko. zespół kościelny: - kościół p.w. św. Mikołaja, - dzwonnica, - grodzenie z kapliczkami, - drzewostan, cmentarz przykościelny. - kaplica cmentarna. - układ urbanistyczny Urzędowa zespół kościelny: - kościół p.w. św. Mikołaja, - drzewostan przykościelny, - cmentarz przykościelny. - kaplica cmentarna - młyn, ul. Opolska. Wilkołaz Zakrzówek Zakrzówek Osada A/435 - zespół kościelny: - kościół parafialny pw. Św. Mikołaja - drzewostan - cmentarz przykościelny 54 Czas powstania 1915 r. XIX w. 1915 r 1915 r. 1915 r. poł. XIX w. XIX w.,XIX w. 1907-1920 r. pocz. XX w. pocz. XX w. XIX w. X w. 1628-1892 r. 1842 r. 1842 r. 1852 r. XV-XVIII w. XVIII w. 1955-1784 r. 1845 r.