Wspomaganie przez WODN w Łodzi nauczycieli przedszkoli w

PREZENTACJE
Anna Maciejewska
Mirosława Matczak
Wspomaganie
przez WODN w Łodzi
nauczycieli przedszkoli
w zakresie promowania
dwujęzyczności
Znajomość dwóch języków, a co za tym
idzie – dwóch kultur, może wzbogacić
nas wewnętrznie. Jak powiedział słynny niemiecki filozof Ludwik Wittgenstein, „granice mojego języka, wyznaczają
granice mojego świata”. Oznacza to, że
znając tylko jeden język jesteśmy do
pewnego
stopnia
zdeterminowani
w patrzeniu na świat poprzez charakter
tego języka – poznając inny język przesuwamy te granice czyniąc nasz świat
większym i bardziej złożonym.
10
„Bez znajomości języków obcych człowiek czuje się
gorzej niż bez paszportu” – napisał Antoni Czechow. Obecnie do wielu krajów możemy wybrać się nawet bez paszportu. Jednak bez znajomości języka obcego funkcjonowanie we współczesnym świecie jest dość trudne. Jeszcze do
niedawna powszechne było przekonanie, że dwujęzyczność
ma zły wpływ na osoby, szczególnie dzieci, których była
udziałem. Jednak od pewnego czasu przeważa opinia, że
jest wprost przeciwnie. W ostatnich latach naukowcy stworzyli cały katalog korzyści, jakie wiążą się z dwujęzycznością. I ciągle dostarczają nam coraz więcej dowodów na jej
dobroczynny wpływ na różne sfery życia.
Dwujęzyczność niesie ze sobą wiele korzyści, a wśród
nich takie, które doceni każdy pracodawca. Są to m.in.
sprawniejsze myślenie dywergencyjne czy bardziej rozwinięta uwaga selektywna. Dzieci, które znają dwa języki,
prędzej niż ich rówieśnicy uzyskują tzw. metaświadomość
językową, czyli samowiedzę na temat języka. Szybciej zorientują się, że język posiada pewną strukturę, tzn. że na
przykład słowa składają się z dźwięków, zdania ze słów itp.
Zrozumieją także, iż słowa mają charakter arbitralny, tzn.
że pewien rodzaj umowy czyni stół stołem, a nie jakieś przyrodzone jego cechy. Dzięki tej świadomości dzieci dwujęzyczne szybciej nauczą się pisać i czytać, a także będą mogły
w sposób bardziej świadomy, a zatem szybszy i bardziej
skuteczny poznawać kolejne języki. W szkole i w życiu
pomoże im także wcześniej rozwinięta umiejętność przyjmowania „cudzej perspektywy”, czyli patrzenia na zagadnienie oczami innych.
Specjaliści w dziedzinie badań nad dwujęzycznością
przyjmują funkcjonalną definicję dwujęzyczności. Przykładowo może to być sformułowanie, jakim posłużył się
François Grosjean (1982), definiując dwujęzyczność jako
regularne używanie dwóch języków. Podstawą takiego uję-
PRZEGLĄD Edukacyjny 3/4 (102/103)
cia są zachowania (praktyki) językowe, a nie poziom kompetencji osiągnięty w dwóch językach. Ida Kurcz, za dwujęzyczność przyjmuje fakt posługiwania się dwoma językami, przy czym nie określa bliżej stopnia znajomości tych języków (Kurcz 1992).
Często w naszych wielokulturowych społeczeństwach
mówi się, że dwujęzyczność to prawdziwy skarb, zapewnienie dziecku świetnego startu w przyszłości, zwiększenie jego możliwości edukacyjnych, otwartości na Inne.
Podkreśla się jej pozytywny wpływ na niektóre funkcje
rozwoju poznawczego dziecka: myślenie twórcze, umiejętność abstrahowania, zdolność koncentracji. W wielu
przypadkach dzieci dwujęzyczne wykształcają dwujęzyczność w miarę zrównoważoną i bogatą, umieją się dobrze
odnaleźć w obu rzeczywistościach językowych i kulturowych.
Według dr Ewy Lipińskiej dwujęzyczność, fachowo
określana bilingwizmem, jest to umiejętność posługiwania
się wszystkimi sprawnościami (takimi jak czytanie, pisanie, mówienie) zarówno w języku ojczystym, jak i w obcym. Jest to używanie dwóch języków w różnych sytuacjach
komunikacyjnych i z różnymi osobami. To proces nieustający i kształtowany przez całe życie. Wymaga pracy i ćwiczeń.
Dzieci łatwo uczą się języków, o ile tylko mają ku temu
sprzyjające warunki. To przekonanie zgodne jest ze stanowiskiem badaczy dwujęzyczności, którzy dodają, że dzieci
stają się dwujęzyczne w sposób naturalny, gdy od najwcześniejszych lat, najlepiej od urodzenia, mają kontakt z dwoma językami. Jest wiele strategii, które mogą pomóc rodzicom w kształtowaniu bilingwizmu u dzieci. Uczenie języka już od wieku niemowlęcego jest jednym ze sposobów
na bycie osobą dwujęzyczną. Drugim jest wprowadzenie
języka obcego, po ukończeniu przez pociechę 3 lat, kiedy
ma już opanowane podstawy języka ojczystego. Dzieci przyswajają języki bardzo szybko, niektórzy badacze zauważają,
że taka wzmożona aktywność lingwistyczna utrzymuje się
do mniej więcej 10 roku życia. Nauka dwóch języków równocześnie powinna być prowadzona według ściśle określonej strategii, która pomoże dziecku je rozróżnić.
W Wojewódzkim Ośrodku Doskonalenia Nauczycieli
w Łodzi od 2015 r. w celu wspomagania nauczycieli przedszkoli w zakresie nauczania języka angielskiego, realizowany jest projekt „Uczysz się ty – uczę się ja”, w ramach
którego zaproponowano nauczycielom naukę tego języka
razem z dziećmi. Nauka języka odbywa się z wykorzystaniem Programu Powszechnej Dwujęzyczności „Dwujęzyczne dzieci” autorstwa Claire Selby, światowej sławy lingwistki. Program wykorzystuje pierwszą na świecie, naturalną
metodę przyswajania języka angielskiego we wczesnym
dzieciństwie równolegle do języka ojczystego. Poznawanie języka rozwija się w formie spirali językowej. Powoli,
zaczynając od pojedynczych słówek, prostych zwrotów,
zabaw – do coraz większych zasobów językowych. Rozpoznawane i rozumiane w kontekście słowa i zwroty dostosowują wszystko do typowych dla dziecka w danym wieku
możliwości i zainteresowań. Wiek od 0 do ok. 6-8 lat jest
okresem szczególnej wrażliwości językowej w życiu dziecka i okresem najbardziej korzystnym dla rozpoczęcia nauki drugiego języka. W tym wieku dzieci mogą, ucząc się
drugiego języka, korzystać ze swoich wrodzonych „zdolności uczenia się języka”, które pozwalają im tak skutecznie opanować ich język pierwszy. Autorka wykorzystuje
w swojej metodzie naturalne dla wieku właściwości i me-
PREZENTACJE
chanizmy przyswajania wiedzy i rozwijania umiejętności.
Nauka tym systemem gwarantuje znakomite rezultaty –
pozwala poznawać język poprzez zabawę w sposób możliwie najbardziej efektywny.
Celem projektu „Uczysz się ty – uczę się ja” jest aktywizowanie środowiska nauczycielskiego w zakresie włączania w przedszkolne sytuacje edukacyjne nauki języka
angielskiego, promowanie Programu Powszechnej Dwujęzyczności w edukacji przedszkolnej oraz umożliwienie
nauczycielom, nie znającym języka angielskiego, realizacji obszaru podstawy programowej wychowania przedszkolnego dotyczącej przygotowania dzieci do posługiwania się językiem obcym nowożytnym, do czasu uzyskania odpowiednich kwalifikacji.
Nauczycielki przedszkoli, które wzięły udział w I edycji projektu i wdrażały program Dwujęzyczne dzieci”
w swoich placówkach w roku szkolnym 2015/16, najpierw
zostały przeszkolone w zakresie planowania pracy edukacyjnej z programem, uczestnicząc w kursie doskonalącym
„Nauka języka angielskiego razem z dziećmi w przedszkolu”. Otrzymały bezpłatne pakiety edukacyjne Baby Beatles,
na podstawie których zaplanowały pracę z dziećmi. Miały
także dostęp do platformy edukacyjnej, na której zamieszczone były przykładowe scenariusze zajęć, zabawy, ćwiczenia, rozwiązania metodyczne z zakresu nauczania języka
angielskiego. Nauczycielki mogły także dzielić się swoim
doświadczeniem w pracy z programem podczas spotkań
sieci samokształcenia „Dwujęzyczne dzieci”.
W czerwcu 2016 r., podczas konferencji kończącej
pierwszy etap projektu, zostały przedstawione pierwsze
jego rezultaty. Doświadczenia nauczycielek, które wdrażały program powszechnej dwujęzyczności w przedszkolach województwa łódzkiego są obiecujące – dzieci bardzo
pozytywnie podchodzą do nauki języka. Nie traktują tego
jako obowiązek, bardzo lubią wykonywać ćwiczenia językowe. Uczą się języka poprzez zabawę. Nauka języka odbywa się więc naturalnie wraz z jednoczesnym ćwiczeniem
języka ojczystego. W miarę wdrażania programu pojawiła
się też u rodziców świadomość pozytywnego wpływu nauki drugiego języka na rozwój ich dzieci.
Podczas konferencji nauczycielki w swoich prezentacjach zwracały uwagę na efekty, jakie przyniosła realizacja
projektu dla dzieci, dla nich samych oraz rodziców. Wśród
najważniejszych można wymienić:
– podniesienie kompetencji zawodowych nauczycieli
– wymianę doświadczeń między nauczycielami
– nauczanie wielozmysłowe w przedszkolu
– integrację nauczania z wychowaniem
– realizację tematyki zajęć w zakresie wszystkich obszarów podstawy programowej, również przez nauczycieli nie znających języka angielskiego
– indywidualizację pracy z dzieckiem
– wychowanie dwujęzyczne w przedszkolu
– włączenie rodziców w proces codziennej edukacji
przez zabawę
Projekt „Uczysz się ty – uczę się ja” jest kontynuowany także w roku szkolnym 2016/17, do udziału w nim serdecznie zapraszamy.
Anna Maciejewska
Mirosława Matczak
Koordynatorki projektu
WODN w Łodzi
11