Program - Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych UPH

Losy i znaczenie dziedzictwa kulturowego po klasztorach skasowanych na ziemiach dawnej
Rzeczypospolitej i Śląska
przekazanego Cerkwi prawosławnej lub Kościołom protestanckim
3–5 września 2015 r., Serpelice
The fate and significance of cultural heritage of dissolved monasteries
in former Poland and Silesia
given to the Orthodox Church or to Protestant Churches
3–5 September 2015, Serpelice
Konferencja zorganizowana w ramach projektu Dziedzictwo kulturowe po klasztorach
skasowanych na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej oraz na Śląsku w XVIII i XIX w.: losy,
znaczenie, inwentaryzacja (11H 11 021280) finansowanego w ramach programu Ministra
Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki” w
latach 2012–2016.
Conference organized within the framework of project Cultural heritage of dissolved
monasteries on the territory of former Poland and in Silesia in 18th and 19th centuries: fate,
significance, cataloguing (11H 11 021280) financed by the Ministry of Science and Higher
Education under the name of the “National Programme for the Development of Humanities”
in the years 2012–2016.
ORGANIZATORZY:
Projekt Dziedzictwo kulturowe po klasztorach skasowanych na ziemiach dawnej
Rzeczypospolitej oraz na Śląsku w XVIII i XIX w.: losy, znaczenie, inwentaryzacja
Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach
Wrocławskie Towarzystwo Miłośników Historii, Oddział Polskiego Towarzystwa
Historycznego
ORGANISERS:
Project Cultural heritage of dissolved monasteries on the territory of former Poland and in
Silesia in 18th and 19th centuries: fate, significance, cataloguing
Siedlce University of Natural Sciences and Humanities
Wrocław Friends of History Society, branch of the
Polish Historical Society
1
KOMITET ORGANIZACYJNY / THE ORGANISING COMMITTEE:
prof. dr hab. Marek DERWICH
dr hab. Dorota Wereda
Weronika WOJCIECH
Program / Agenda
Obrady będą się toczyć / Discussions will take place
w sali konferencyjnej Ośrodka Turystyczno-Wypoczynkowego UROCZA, Serpelice 123
/ in conference room of the UROCZA Tourism and Recreation Centre, Serpelice 123
3 IX 2014 (czwartek / Thursday)
1430 Rejestracja uczestników / Registration of participants
1520 Uroczyste otwarcie konferencji / Opening ceremony
I. Kulturkampf
1530–1550 Antoni MAZIARZ (Instytut Historii, Uniwersytet Opolski), Kasaty poznańskich
domów zakonnych sióstr Sacre Coeur i urszulanek [The dissolutions of the Poznań convents
of the Sacre Coeur and the Ursulines Sisters]
1550–1610 ks. Janusz KRÓLIKOWSKI (Wydział Teologiczny, Sekcja w Tarnowie, Uniwersytet
Papieski Jana Pawła II w Krakowie), Kasata oratorium filipinów w Świętej Górze a początki
ich oratorium w Tarnowie. Nowe życie skasowanej instytucji w nowym miejscu [The
dissolution of the Oratory of Saint Philip Neri in Święta Góra and the beginnings of the
Oratory in Tarnów. A new life for the dissolved institution in a new place]
1610–1630 ks. Tomasz BŁASZCZYK (Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu), Wpływ
kulturkampfu na pozyskanie przez śląskie wspólnoty zakonne nowych obszarów działalności
[The impact of the Kulturkampf on the emergence of new fields of activity for religious
orders in Silesia]
1630–1650 Dyskusja / Discussion
1650–1720 Przerwa na kawę / Coffee Break
II. Varia
1720–1740 Zofia KURZAWA (Poznań), Srebra ze skasowanych klasztorów wielkopolskich w
kościołach poznańskich [The silverware from monasteries dissolved in Wielkopolska in
Poznań churches]
2
1740–1800 Irena WODZIANOWSKA (Lublin), Monastery bazyliańskie jako miejsca
internowania na Prawobrzeżu. Zarys problemu [Basilian monasteries as places of internment
west of the Dnieper River. An outline of the problem]
III. Źródła i biblioteki / Sources and libraries
1800–1820 Witalij ROSOWSKI (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II), Źródła do
dziejów klasztorów rzymskokatolickich na Ukrainie Prawobrzeżnej w zespołach archiwalnych
Cerkwi prawosławnej przechowywanych w archiwach państwowych na Ukrainie [Sources for
the study of the history of Roman Catholic monasteries in the Right-Bank Ukraine in the
archive fonds of the Orthodox Church kept in the State Archives in Ukraine]
1820–1840 Dyskusja / Discussion
1840–1910 Przerwa na kawę / Coffee Break
1910–1930 Iwan ALMES [Іван АЛЬМЕС] (Instytut Ukraińskiej Archeografii i Źródłoznawstwa
im. M. Hruszewskiego, Narodowa Akademia Nauk Ukrainy, oddział we Lwowie), Kasata
prawosławnego monasteru Skit Maniawski w 1785 r. i losy jego księgozbioru [The dissolution
of the Orthodox monastery Manyava Skete in 1785 and the fate of its book collection]
1930–1950 Irena CIBOROWSKA-RYMAROWICZ [Ірина Ціборовська-Римарович] (Biblioteka
Narodowa Ukrainy im. W. Wernadskiego, Kijów), Losy historyczne księgozbioru bosych
karmelitów w Berdyczowie, 1627–1866 [The history of the book collection of the Discalced
Carmelites from Berdychiv, 1627–1866]
1950–2010 Eugeniusz NIEBELSKI (Wydział Nauk Humanistycznych, Katolicki Uniwersytet
Jana Pawła II w Lublinie), Losy księgozbioru skasowanego w 1901 r. klasztoru dominikanów
w Klimontowie [The fate of the library of the Dominican Monastery in Klimontów dissolved
in 1901]
2010–2030 Dyskusja / Discussion
2100 Uroczysta kolacja / Banquet
4 IX 2015 (piątek / Friday)
IV. Zagadnienia ogólne / General topics
900–920 Marek DERWICH (Instytut Historyczny, Uniwersytet Wrocławski), Stan prac nad
realizacją projektu badawczego „Dziedzictwo kulturowe po klasztorach skasowanych na
ziemiach dawnej Rzeczypospolitej oraz na Śląsku w XVIII i XIX w.: losy, znaczenie,
inwentaryzacja” oraz korzystanie z jego baz danych i mapy klasztorów [Report on the status
of the research project “Cultural heritage of dissolved monasteries on the territory of former
Poland and in Silesia in 18th and 19th c.: fate, significance, cataloguing”]
920–940 Antoni MIRONOWICZ (Wydział Historyczno-Socjologiczny, Uniwersytet w
Białymstoku), Stan monasterów prawosławnych na terenie Rzeczypospolitej w końcu XVIII w.
3
[The condition of Orthodox monasteries in the Polish-Lithuanian Commonwealth in the late
18th century]
940–1000 Jarosław CABAJ (Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych, Uniwersytet
Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach), W służbie prawosławia i państwa rosyjskiego –
działalność mniszek leśniańskich na obszarze nadbużańskiego Podlasia na przełomie XIX i
XX w. [In the service of the Orthodox Church and the Russian state – the work of the nuns
from Leśna in the Podlasie region on the turn of 19th and 20th]
1000–1025 Dyskusja / Discussion
1025–1050 Przerwa na kawę / Coffee Break
1050–1110 ks. Dariusz CIOŁKA (Wrocław), Sytuacja Kościoła unickiego w imperium
rosyjskim po rozbiorach Rzeczypospolitej [The situation of the Uniate Church in the Russian
Empire after the partitions of the Polish-Lithuanian Commonwealth]
1110–1125 Sławomir ZIELIŃSKI (Instytut Historii, Uniwersytet Rzeszowski), Duchowieństwo
prawosławne w myśli historycznej historyków krakowskich (komunikat) [The Orthodox clergy
according to Cracov historians (short communication paper)]
1125–1145 o. Aleksander Krzysztof SITNIK OFM (Klasztor bernardynów w Krakowie),
Próby rewindykacji klasztorów bernardyńskich na początku XX w. przekazanych po kasacie
Kościołom protestanckim i Cerkwi prawosławnej [Early 20th-century attempts at restitution
of Bernardine monasteries given to Protestant Churches and the Orthodox Church after the
dissolution]
1145–1200 Dyskusja / Discussion
1200–1230 Przerwa na kawę / Coffee Break
V. Skasowane klasztory przejęte przez Cerkiew prawosławną / Dissolved monasteries
taken over by the Orthodox Church
1230–1250 Emilia ZIÓŁKOWSKA (Katedra Historii Sztuki i Kultury, Uniwersytet Mikołaja
Kopernika w Toruniu), Kościół cerkwią. Adaptacje budowli poklasztornych przekazanych
duchowieństwu prawosławnemu [A Roman Catholic church turned into an Orthodox church.
Conversions of former monastic buildings transferred to the Orthodox clergy]
1250–1310 Janina DZIK (Kraków), Stan malowideł monumentalnych kościołów zakonnych
przekształconych na cerkwie na terenie Rusi Koronnej [The condition of monumental
paintings from Roman Catholic monastery churches turned into Orthodox Churches in Crown
Ruthenia]
1310–1330 Tadeusz M. TRAJDOS (Instytut Historii PAN w Warszawie) Prawosławny epilog
twierdzy brzeskiej na gruzach klasztoru augustianów-eremitów [The Orthodox epilogue of the
Brest Fortress on the ruins of the Monastery of Augustinian Hermits]
1330–1350 Dyskusja / Discussion
4
1400–1500 Obiad / Lunch
1510–1530 Urszula PAWLUCZUK (Wydział Historyczno-Socjologiczny, Uniwersytet w
Białymstoku), Bazylianie wileńscy w XVIII w. [The Basilians of Vilnius in the 18th century]
1530–1550 Beata LORENS (Instytut Historyczny, Uniwersytet Rzeszowski), Cerkiew
prawosławna i Kościół rzymskokatolicki jako spadkobiercy bazylianów – losy monasteru i
cerkwi bazyliańskiej w Zamościu po kasacie z 1864 r. [The Orthodox Church and Roman
Catholic Church as heirs of the Basilians – the fate of the Basilian church and monastery in
Zamość after the 1864 dissolution]
1550–1610 Andrzej BUCZYŁO (Biała Podlaska), Od Kościoła katolickiego przez Kościół unicki
do Kościoła prawosławnego. Pokasacyjne dzieje świątyń dominikanów w Janowie Podlaskim
i reformatów w Białej Podlaskiej w świetle materiałów z Archiwum Państwowego w Lublinie
z zespołu „Chełmski Konsystorz Greckokatolicki” [From the Roman Catholic Church through
the Uniate Church to the Orthodox Church. The post-dissolution history of the Dominican
Monastery in Janów Podlaski and the Reformati Monastery in Biała Podlaska in the light of
the material from the State Archives in Lublin from the fonds “Chełm Greek Catholic
Consistory”]
1610–1630 Irena MATUS (Wydział Filologiczny, Uniwersytet w Białymstoku), Od unityzmu
do prawosławia. Klasztor bazylianów w Supraślu w latach 20 i 30 XIX w. [From Uniatism to
the Orthodox Church. The Basilian Monastery in Supraśl in the 1820s and 1830s]
1630–1650 Dyskusja / Discussion
1650–1720 Przerwa na kawę / Coffee Break
1720–1740 Aleksander ANDRZEJEWSKI (Instytut Archeologii, Uniwersytet Łódzki), Zespół
klasztorny w Boćkach na Podlasiu po kasacie, perspektywy badań archeologicznych [The
monastery in Boćki, Podlasie region, after the dissolution – archaeological research prospects]
1740–1800 Dorota WEREDA (Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych, Uniwersytet
Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach), Przekazanie Cerkwi prawosławnej zabudowań i
wyposażenia po skasowanym w 1864 r. klasztorze paulinów w Leśnej Podlaskiej oraz ich
dalsze losy [Transfer of the buildings and furnishings of the Pauline Monastery in Leśna
Podlaska dissolved in 1864 to the Orthodox Church and the subsequent history of the
monastery and the furnishings]
1800–1820 Małgorzata PIÓRKOWSKA (Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych,
Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach), Przekazanie Cerkwi prawosławnej
zabudowań i wyposażenia po skasowanym w 1864 r. klasztorze reformatów w Węgrowie oraz
ich dalsze losy [Transfer of the buildings and furnishings of the Reformati Monastery in
Węgrów dissolved in 1864 to the Orthodox Church and the subsequent history of the
monastery and the furnishings]
5
1820–1840 Jolanta SAWICKA-JUREK (Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w
Siedlcach), Sanktuarium w Różanymstoku i jego losy po kasacji [The Różanystok Sanctuary
and its post-dissolution history]
1840–1900 Dyskusja / Discussion
1900–1920 Przerwa na kawę / Coffee Break
VI. Skasowane klasztory przejęte przez ewangelików / Dissolved monasteries taken over
by the Lutherans
1920–1940 Dorota MATYASZCZYK (Poznań), Kościoły i klasztory w Wielkopolsce przekazane
ewangelikom[Churches and monasteries in Wielkopolska transferred to the Lutherans]
1940–2000 Michał SKOCZYŃSKI (Instytut Historii, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w
Poznaniu), Kasata klasztoru karmelitów bosych w Poznaniu w 1801 r. i jego późniejsze losy
[The dissolution of the Monastery of the Discalced Carmelites in Poznań in 1801 and its
subsequent history]
2000–2020 Marta KALUCH-TABISZ (Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Wrocławski),
Wpływ sekularyzacji oraz zmian w przynależności konfesyjnej na architekturę i wyposażenie
klasztoru karmelitów w Strzegomiu [The impact of secularisation and changes in confessional
affiliation on the architecture and furnishings of the Carmelite Monastery in Strzegom]
2020–2045 Dyskusja i podsumowanie obrad / Discussion and summing up of the
conference
2100 Kolacja / Dinner
5 IX 2015 (sobota / Saturday)
830–1800 OBJAZD NAUKOWY / STUDY TOUR:
Serpelice (wyjazd o 830) [departure at 830]
Siemiatycze (900–930): dawny zespół klasztorny misjonarzy, obecnie obiekt opustoszały
[former monastery of the Missionaries, now abandoned]
Drohiczyn (1000–1400):
1000–1100 zespół klasztorny benedyktynek, po kasacie opustoszały, obecnie ponownie
benedyktynek [[monastery of the Benedictine Nuns, abandoned after the dissolution, now
again belonging to the Benedictine Nuns]
1100–1130 dawny zespół klasztorny franciszkanów, obecnie parafia katolicka [former
Franciscan monastery, today a Roman Catholic parish]
1130–1200 dawny zespół klasztorny jezuitów, obecnie kościół pełni funkcję katedry biskupiej,
a kolegium mieści seminarium duchowne [former Jesuit monastery, today the church serves
as the cathedral, while the college houses the local seminary]
6
1200–1230 dawna cerkiew bazyliańska, obecnie parafia prawosławna [former Orthodox church
of the Basilians, today an Orthodox Church parish]
1300–1400 obiad w restauracji „Zamkowa”, ul. Kraszewskiego 16 / lunch in the “Zamkowa”
restaurant
Leśna Podlaska (1500–1530): zespół klasztorny paulinów, po kasacie przekazany
prawosławnym mniszkom, obecnie ponownie pauliński [Pauline monastery, transferred to
Orthodox nuns after the dissolution, today again belonging to the Pauline Fathers]
Biała Podlaska (1600–1730):
1600–1630 dawny zespół klasztorny reformatów, obecnie kapucynów [former Reformati
monastery, today belonging to the Capuchins]
1630–1700 dawny zespół klasztorny bazylianów, obecnie parafia [former Basilian monastery,
transferred to Orthodox, today a Roman Catholic parish]
1700–1730 dawny klasztor szarytek, obecnie siedziba Caritas [former monastery of the Sisters
of Charity, today Caritas offices]
Powrót do Serpelic ok. godz. 1800 / Return to Serpelice around 1800
7