OTRZYMYWANIE AMCs W POŁĄCZONYCH PROCESACH

KOMPOZYTY (COMPOSITES) 6(2006)1
Anna Dolata-Grosz1
Politechnika Śląska, Wydział Inżynierii Materiałowej i Metalurgii, Katedra Technologii Stopów Metali i Kompozytów, ul. Krasińskiego 8, 40-019 Katowice
Bolesław Formanek2
Politechnika Śląska, Wydział Inżynierii Materiałowej i Metalurgii, Katedra Nauki o Materiałach, ul. Krasińskiego 8, 40-019 Katowice
Józef Śleziona3
Politechnika Śląska, Wydział Inżynierii Materiałowej i Metalurgii, Katedra Technologii Stopów Metali i Kompozytów, ul. Krasińskiego 8, 40-019 Katowice
OTRZYMYWANIE AMCs W POŁĄCZONYCH PROCESACH ODLEWANIA
I METALURGII PROSZKÓW
Przedstawiono koncepcję materiałowo-technologiczną otrzymywania i strukturę wybranych wielofazowych kompozytów
aluminiowych wytworzonych w połączonych procesach odlewania i metalurgii proszków. Strukturę stopów aluminium
modyfikowano mieszaninami proszków kompozytowych, które w reakcji z aluminium umacniały osnowę fazami międzymetalicznymi i ceramicznymi. Jako nośnik faz zbrojących wykorzystano reaktywne proszki kompozytowe uzyskane w procesie samorozwijającej się syntezy wysokotemperaturowej (SHS). Morfologię i skład fazowy stosowanych proszków pokazano na rysunkach
1-4. Stosując metodę odlewniczą (mechanicznego mieszania), wytworzono kompozyty z heterofazowym umocnieniem w złożonych, reaktywnych układach: Al/FeAl-TiAl-Al2O3, Al/FeAl3-TiC-Al2O3, Al/NiCr-Cr3C2-TiC oraz Al/Fe(Cu)-TiC. Strukturę
kompozytów scharakteryzowano metodami mikroskopii świetlnej i skaningowej, a skład fazowy i chemiczny umocnienia określono metodami dyfrakcji oraz spektroskopii rentgenowskiej. Otrzymane wyniki badań przedstawiono na rysunkach 5-8. Uzyskane
odlewy charakteryzowały się złożoną strukturą faz o różnej morfologii i składzie chemicznym. Przeprowadzone badania wykazały, że połączenie procesów odlewania i wprowadzenia kompozytowego proszku o zadanym składzie chemicznym jest efektywnym
procesem wytwarzania kompozytów hybrydowych o zadanym wielofazowym umocnieniu i dyspersyjnej strukturze.
Słowa kluczowe: kompozyty odlewane, proszki kompozytowe, kompozyty in situ, stopy aluminium
OBTAINING OF AMCs IN COMBINED CASTING AND POWDER METALLURGY PROCESSES
Aluminium matrix composites (AMCs) have found applications in the aerospace, military, and especially in the automotive
industries. The literature review showed that the most of studies were concentrated on an aluminium matrix composites with
SiC and Al2O3 hard particles reinforcement. During recent years, the articles appeared concerning capability fabricate and employment of other, dispersion reinforcing particles like: TiC, ZrC, B4C, Cr3C2 or TiB2 and intermetallic phases. The basic technologies used for manufacturing of these in situ composites are powder metallurgy methods (P/M) and casting techniques. These
composites are characterized by high thermodynamic stability which counteracts the chemical reactions at the matrix/reinforcing particle border, and reduces the structure degradation during work at elevated temperatures. This paper presents the material and technological concepts related to obtaining selected multiphase aluminium composites produced in combined casting and powder metallurgy processes and their structures. The structure of aluminium alloys was modified with composite powder mixtures which in a reaction with aluminium reinforced the matrix with intermetallic and ceramic phases. As a
carrier of reinforcing phases, reactive composite powders were used, obtained in a self-propagating high-temperature synthesis
(SHS). The morphology and phase composition of the powders applied are shown in Figures 1-4. By applying
a casting method (mechanical stirring), composites with heterophase reinforcement were fabricated, in complex reactive
systems: Al/FeAl-TiAl-Al2O3, Al/FeAl3-TiC-Al2O3, Al/NiCr-Cr3C2-TiC and Al/Fe(Cu)-TiC. The structure of the composites was
characterized by means of light and scanning microscopy methods, and the phase and chemical compositions of the reinforcement were identified by diffraction and X-ray spectroscopy methods. The examination results are presented in Figures 5-8. The
casts obtained were characterized by complex phase structures of different morphologies and chemical compositions. The research carried out has shown that a combination of casting and introducing a composite powder of a defined chemical composition is an effective process which enables the production of hybrid composites of defined multiphase
reinforcement and a dispersion structure.
Keywords: cast composites, composite powders, in situ composites, aluminium alloys
WPROWADZENIE
Rosnące wymagania przemysłu, szczególnie motoryzacyjnego, maszynowego i lotniczego, wymuszają stosowanie materiałów o coraz to wyższych wskaźnikach
wytrzymałościowych, mechanicznych, trybologicznych,
a także cieplnych przy zachowaniu stabilności wymia1, 2
dr inż., 3 prof. dr hab inż.
rów i stosunkowo niskiej masy właściwej wyrobów,
głównie na elementy części maszyn i silników spalinowych.
Wzrost
powyższych
parametrów,
w odlewach kompozytowych na osnowie aluminium
i jego stopów, jest wprost proporcjonalny do rosnącego
Otrzymywanie AMCs w połączonych procesach odlewania i metalurgii proszków
udziału objętościowego cząstek zbrojących i odwrotnie
proporcjonalny do ich rozmiaru [1-3]. Z kolei wraz ze
wzrostem udziału objętościowego zbrojenia - powyżej
15÷20% - wzrasta znacznie lepkość zawiesiny kompozytowej. Powoduje to obniżenie jej właściwości odlewniczych, przede wszystkim lejności, a w konsekwencji
uniemożliwia odlanie kompozytu do formy. Ponadto
wprowadzenie cząstek dyspersyjnych o wielkościach
poniżej 10 μm lub nanometrycznych nie jest możliwe do
zrealizowania z punktu widzenia klasycznej metody
zawiesinowej [1].
Z analizy danych literaturowych i stanu wiedzy
w zakresie wytwarzania odlewanych kompozytów
z osnową aluminiową wynika, że:
1. Opracowane i wdrożone zostały kompozytowe odlewy z umocnieniem w postaci cząstek SiC i Al2O3 o
zróżnicowanym składzie ziarnowym [1-3]. Odlewane kompozyty otrzymywane były z wykorzystaniem
znanych
metod
odlewania
grawitacyjnego,
z mieszaniem kąpieli aluminiowej (stir casting) i prasowania ciekłego metalu (squeeze casting) [1-5]. Potwierdzone i określone zostały wysokie właściwości
trybologiczne omawianych kompozytów zarówno
w testach zużycia ściernego, abrazyjnego, jak i erozyjnego [6, 7]. Ich właściwości fizykochemiczne
zostały wykorzystane w określonych węzłach tarcia i
skojarzeniach ciernych [6]. Do wytworzenia kompozytów tzw. ex-situ zostały dobrane urządzenia,
oprzyrządowanie i sposoby preparacji powierzchni
zbrojenia dla poprawy ich zwilżalności przez ciekłe
stopy aluminium [1-5, 8].
2. Kompozyty in situ wytwarzane są przez wprowadzenie do kąpieli stopu aluminium cząstek o zróżnicowanym składzie chemicznym i fazowym, np.:
TiC, TiB2, B4C, TiO2, TiAl, Ni3Al [9-12]. Zaletą
procesu jest możliwość wytwarzania kompozytów
charakteryzujących się wielofazowym umocnieniem
o zróżnicowanej dyspersji. Problemem technologicznym jest otrzymywanie kompozytów odlewanych,
zawierających nanostrukturalne, wielofazowe zbrojenie.
Koncepcja materiałowo-technologiczna przyjęta
przez autorów artykułu, polegająca na połączeniu metody odlewniczej i metalurgii proszków, stanowi rozwiązanie dla wymienionych przeszkód i ograniczeń (udział
objętościowy i wielkość cząstek) w zastosowaniu znanych i ekonomicznych metod zawiesinowych, do wytwarzania nowoczesnych, heterofazowych materiałów kompozytowych z dyspersyjnym umocnieniem [13-20].
Rozwiązania te dotyczą zarówno poszczególnych etapów technologicznych, jak i strukturalnych, dając możliwość
uzyskania
korzystnych
właściwości użytkowych wytwarzanych kompozytów
[19, 21].
9
CEL I ZAKRES BADAŃ
Celem zrealizowanych badań było określenie parametrów technologicznych wytwarzania oraz struktury
heterofazowych aluminiowych odlewów kompozytowych zawierających dyspersyjne umocnienie w postaci
faz międzymetalicznych i ceramicznych w połączonych
procesach odlewania i metalurgii proszków.
Zakres badań obejmował:
■ określenie struktury i składu fazowego stosowanych
proszków kompozytowych,
■ wytworzenie heterofazowych odlewów kompozytowych na osnowie stopów aluminium umacnianych
fazami międzymetalicznymi i ceramicznymi,
■ określenie struktury i składu fazowego kompozytów
wytworzonych w połączonych procesach odlewania i
metalurgii proszków.
Ciekłą osnowę stanowiły stopy aluminium z magnezem (AlMg2, AlMg10), do której wprowadzono kompozytowe proszki o granulacji 20÷45 µm, zawierające fazy
węglików chromu oraz tytanu z osnową nichromową lub
aluminidki żelaza i tytanu.
Założono, że cykl zaplanowanych badań powinien
dostarczyć informacji o zmianach zachodzących
w strukturze i składzie fazowym stopów aluminium
w reakcji z proszkami kompozytowymi, wytworzonymi
w procesie samorozwijającej się syntezy wysokotemperaturowej.
STOSOWANE PROSZKI KOMPOZYTOWE
I METODYKA BADAŃ
Do modyfikacji struktury stopów aluminium zastosowano reaktywne proszki kompozytowe, zawierające
fazy międzymetaliczne z układów AlFe, AlTi, a także
cząstki ceramiczne: tlenek aluminium oraz węgliki tytanu i chromu. Proszki kompozytowe otrzymano
w procesie samorozwijającej się syntezy wysokotemperaturowej (SHS) [22, 23]. Skład fazowy oraz morfologię
proszków stosowanych jako nośnik umocnienia osnowy
pokazano na rysunkach 1-4.
Proszki kompozytowe, o znanej morfologii i składzie
fazowym, wprowadzono do mieszanego mechanicznie
ciekłego
aluminium
w
zakresie
temperatur
720÷740°C [15-18, 20]. Uzyskaną zawiesinę kompozytową mieszano w czasie 10 minut i odlewano do formy grafitowej. W ten sposób wytworzono odlewy,
a następnie pobrano materiał do badań strukturalnych. Sposób wytwarzania heterofazowych zawiesin
kompozytowych przedstawiono m.in. w publikacjach
[14-20].
Strukturę proszków oraz odlewów kompozytowych
obserwowano na zgładach metalograficznych na mikroskopie optycznym Reichert MF2. Wybrane zgłady
analizowano na mikroskopie skaningowym Hitachi
10
A. Dolata-Grosz, B. Formanek, J. Śleziona
z wyposażeniem EDX w systemie Voyager firmy
11
Otrzymywanie AMCs w połączonych procesach odlewania i metalurgii proszków
b)
a)
Rys. 1. Dyfraktogram (a) i morfologia (b) proszku kompozytowego FeAl-TiAl-Al2O3 stosowanego do modyfikacji osnowy, SEM
Fig. 1. The diffraction pattern (a) and morphology (b) FeAl-TiAl-Al2O3 of composite powder used for the matrix modification, SEM
b)
a)
Rys. 2. Dyfraktogram (a) i morfologia (b) proszku kompozytowego FeAl3-TiC-Al2O3 stosowanego do modyfikacji osnowy, SEM
Fig. 2. The diffraction pattern (a) and morphology (b) of FeAl3-TiC-Al2O3 composite powder used for the matrix modification, SEM
b)
a)
Rys. 3. Dyfraktogram (a) i morfologia (b) proszku kompozytowego Fe(Cu)-TiC stosowanego do modyfikacji osnowy, SEM
Fig. 3. The diffraction pattern (a) and morphology (b) of Fe(Cu)-TiC composite powder used for the matrix modification, SEM
Norton. Ilościową i jakościową analizę fazową wykonano metodą dyfrakcji promieni rentgenowskich na polikryształach. Badania wykonano na dyfraktometrze
JDX-7S produkcji japońskiej firmy JEOL, posiadającym
pionowy układ ogniskowania. Źródłem promieniowania
była lampa z anodą miedzianą, zasilana stałym napię-
12
A. Dolata-Grosz, B. Formanek, J. Śleziona
100,0
●
●
a)
90,0
b)
♦
■ Cr3C2
▲
80,0
● TiC
♦ Cr
Intensity
70,0
▲
Ni
60,0
■
50,0
●
40,0
▲
30,0
■
■
20,0
▲
■
♦
●
■
♦
▲
●
■
♦
10,0
0,0
10
15
20
25 Theta 30
35
40
45
Rys. 4. Dyfraktogram (a) i morfologia (b) proszku kompozytowego NiCr-Cr3C2-TiC stosowanego do modyfikacji osnowy, SEM
Fig. 4. The diffraction pattern (a) and morphology (b) of NiCr-Cr3C2-TiC composite powder used for the matrix modification, SEM
ciem 40 kV przy prądzie 20 mA. Monochromatyzacji
wiązki dokonano na monochromatorze grafitowym.
Zakres oraz stałą czasową integratora dobrano tak, aby
uzyskać maksymalne wyodrębnienie linii dyfrakcyjnych
z tła. Identyfikację fazową wykonano przy wspomaganiu
programem komputerowym PCSIWIN, wykorzystującym bazę danych w postaci kartoteki JCPDSInternational Centre for Diffraction Data 2000.
ANALIZA WYNIKÓW BADAŃ
Dyspersyjną, wielofazową strukturę i skład fazowy
wybranych aluminiowych odlewów kompozytowych
otrzymanych w połączonych procesach odlewania i metalurgii proszków przedstawiono na rysunkach 5-8.
Zgodnie z założeniami oraz na podstawie uprzednio
wykonanej analizy termicznej, a także termicznej analizy różnicowej umocnienie osnowy AlMg2, dla której
zastosowano proszki kompozytowe zawierające aluminidki żelaza, tytanu oraz cząstki tlenku aluminium można zapisać następującą reakcją [16]:
FeAl + TiAl + Al2O3 + (x + 4) Al →
→ FeAl3 + TiAl3 + Al2O3 + x Al
(1)
Z kolei dla kompozytów wytworzonych poprzez
wprowadzenie syntezowanego proszku z fazami z układu AlFe oraz cząstkami ceramicznymi w postaci węglika
tytanu i tlenku aluminium reakcję powstawania faz
umacniających można zapisać jako
FeAl + TiC + Al2O3 + (x + 2) Al →
→ FeAl3 + TiC + Al2O3 + x Al
(2)
Uzyskane odlewy charakteryzowały się dyspersyjną
strukturą o założonym składzie chemicznym i fazowym.
Na podstawie przeprowadzonych badań strukturalnych
(rys. 5) oraz analizy rentgenowskiej (rys. 5a, c) potwier-
dzono występowanie umocnienia osnowy aluminiowej
fazami międzymetalicznymi i ceramicznymi, które były
w korelacji z granulacją i składem fazowym stosowanych proszków kompozytowych.
W badaniach własnych do modyfikacji stopu aluminium z 2% zawartością magnezu zastosowano również
proszek kompozytowy zawierający obok cząstek węglika tytanu także żelazo i niewielkie ilości miedzi. Reakcję w omawianym układzie komponentów można zapisać jako
13Al + Fe(Cu) + TiC → Al13Fe4 + TiC + Al
(3)
Na podstawie analizy rentgenowskiej obecności fazy
Al13Fe4 i intensywności kolejnych pików dla układu
Al/Fe(Cu)-TiC, przedstawionej na rysunku 6, nie stwierdzono zmian struktury w kolejnych procesach przetapiania. Zaobserwowano znaczne zróżnicowanie morfologii
fazy zidentyfikowanej jako AlFe. Wewnątrz dużych
wydzieleń fazy AlFe stwierdzono występowanie dyspersyjnych cząstek węglika tytanu, co powiązane jest z
metodą wytwarzania proszków i krystalizacją tej fazy
podczas procesu wytwarzania kompozytu. Rozmiar
drobnych cząstek, twardej fazy węglikowej (TiC) często
nie przekraczał wielkości 1 µm (rys. 7) [20].
Realizując badania, określające wpływ rodzaju osnowy i zbrojenia na strukturę i skład fazowy umocnienia,
zaobserwowano i potwierdzono, że wprowadzenie do
stopu AlMg10 proszku NiCr-Cr3C3-TiC zmienia skład
fazowy umocnienia z powstaniem faz międzymetalicznych z aluminium oraz węglikiem aluminium Al4C3 [15,
18]. Strukturę i skład fazowy stopu AlMg10 z 10%
udziałem wagowym umocnienia po trzecim procesie
wytwarzania przedstawiono na rysunku 8.
Analizując strukturę i skład fazowy kompozytu po
kolejnych procesach obniżających zawartość umocnienia
od 30 do 10% wag. zaobserwowano, że na dyfraktogramach zanikają piki faz węglików chromu i tytanu
Otrzymywanie AMCs w połączonych procesach odlewania i metalurgii proszków
(rys. 8a). Prawdopodobną reakcję proszku kompozytowego, zawierającego węgliki chromu i tytanu w osno-
13
14
A. Dolata-Grosz, B. Formanek, J. Śleziona
a)
b)
I
c)
d)
II
Rys. 5. Skład fazowy (a, c) i struktura (b, d) kompozytowych odlewów otrzymanych w połączonych procesach odlewania i metalurgii proszków:
I) Al/FeAl-TiAl-Al2O3, II) Al/FeAl3-TiC-Al2O3
Fig. 5. Phase composition (a, c) and structure (b, d) of composite casts obtained in combined casting and powder metallurgy process: I) A/FeAl-TiAl-Al2O3, II) Al/FeAl3-TiC-Al2O3
2500
■ Al
■
2000
▲ TiC
1500
■
■
■
1000
▲
●▲
▲
0
20
30
40
50
60
▲▲
70
▲
■
500
●
Zliczenia
● Al13Fe4
80
2Θ
Rys. 6. Skład fazowy kompozytowych odlewów Al/Fe(Cu)-TiC otrzymanych w połączonych procesach odlewania i metalurgii proszków
Fig. 6. Phase composition of Al/Fe(Cu)-TiC composite casts obtained in combined casting and powder metallurgy process
90
15
Otrzymywanie AMCs w połączonych procesach odlewania i metalurgii proszków
wie NiCr ze stopem AlMg10 można zapisać wzorem
(4), w którym produkty reakcji wynikają bezpośrednio
z analizy składu fazowego, jaką wykonano na podstawie
dyfraktogramu przedstawionego na rysunku 8
(x + 10)Al + NiCr-Cr3C2-TiC →
→ xAl + Al4C3 + Al5Cr +AlNi
(4)
Analiza rentgenowska składu fazowego odlewów,
której szczegółowe wyniki przedstawiono w [17, 18],
wskazuje na małą odporność korozyjną węglika tytanu w
stopie AlMg10 i jego przemianę do fazy AlTi. Powstałe
w procesie rozpuszczania wydzielenia, większe od wielkości ziaren węglika chromu w proszku kompozytowym,
są fazami typu Al5Cr i Al2Cr (rys. 8b).
Z kolei wiążąca osnowa NiCr w kompozytowym proszku jest reaktywna w roztopionym aluminium, powoduje
destrukcję jego kształtu oraz powstanie faz typu AlNi
(rys. 8a, b).
Wytworzone kompozytowe odlewy z hybrydowym
umocnieniem mogą być efektywnym półwyrobem dla
procesu odlewania odśrodkowego [13, 18, 21]. Jednak
podczas wytwarzania kompozytów, przede wszystkim w
rozważaniach nad doborem parametrów dla poszczególnych procesów technologicznych oraz dla określenia ich
struktury, należy mieć na uwadze procesy krystalizacji i
krzepnięcia zawiesiny kompozytowej [24].
PODSUMOWANIE
Przeprowadzone badania wykazały, że połączenie
procesów odlewania i wprowadzania kompozytowego
proszku o zadanym składzie chemicznym jest efektywnym procesem wytwarzania hybrydowych kompozytów
o zadanym wielofazowym umocnieniu.
Zagadnienie wytwarzania kompozytów in situ
o dyspersyjnej strukturze z hybrydowym umocnieniem
a)
b)
Rys. 7. Struktura kompozytowych odlewów Al/Fe(Cu)-TiC otrzymanych w połączonych procesach odlewania i metalurgii proszków: a) OM, b) SEM
Fig. 7. Structure of Al/Fe(Cu)-TiC composite casts obtained in combined casting and powder metallurgy process: a) OM, b) SEM
a)
b)
■
5000
■
●
4000
♦ Al
■ Al4C3
▲ Al5Cr
● AlNi
Intensity
3000
●
2000
♦
▲
▲
■
■
1000
0
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
2Theta
Rys. 8. Skład fazowy (a) i struktura (b) kompozytowych odlewów AlMg10/NiCr-Cr3C2-TiC otrzymanych w połączonych procesach odlewania
i metalurgii proszków
Fig. 8. Phase composition (a) and structure (b) of AlMg10/NiCr-Cr3C2-TiC composite casts obtained in combined casting and powder metallurgy process
16
A. Dolata-Grosz, B. Formanek, J. Śleziona
jest złożonym zagadnieniem technologicznym i materiałowym realizowanym w pracach naukowo-badawczych
nad
polepszeniem właściwości
trybologicznych
i mechanicznych oraz określeniem zakresu ich aplikacji
[13]. Przedstawione wyniki badań są częścią szerszego
programu badawczego ujmującego wpływ rodzaju
umocnienia i jego składu fazowego na strukturę i właściwości odlewanych, heterofazowych kompozytów
z osnową aluminiową [13-20].
Praca naukowa finansowana ze środków budżetowych
na naukę w latach 2005-2007, projekt badawczy
KBN 3 T08D 024 28.
LITERATURA
[1] Śleziona J., Kształtowanie właściwości kompozytów stop
Al-cząstki ceramiczne wytwarzanych metodami odlewniczymi, ZN Politechniki Śląskiej, Hutnictwo 47, Gliwice
1994.
[2] Hashim J., Looney L., Hashim M.S.J: Metal matrix composites: production by the stir casting method, Journal of Material Processing Technology 1999, 92-93, 1-7.
[3] Skibo M.D., Schuster M., US Patent No. 4 759 995, 26
July,1988.
[4] Górny Z., Sobczak J., Metal matrix composites fabricated
by the squeeze casting process, Transactions of the Foundry
Research Institute 1995, 42, 1995.
[5] Kaczmar J.W., Pietrzak K., Włosiński W., The production
and application of metal matrix composite materials, Journal of Material Processing Technology 2000, 106, 58-67.
[6] Posmyk A., Śleziona J., Dolata-Grosz A., Wieczorek J.,
Reibungs - und Schmierungsverthalten von Aluminium legierungen mit einem verstärkten Oberflächenbereich,
Technische Akademie Esslingen, 12th International Colloquium, January 11-13 2000, Tribology 2000 - Plus.
[7] Wieczorek J., Śleziona J., Myalski J., Dolata-Grosz A.,
Dyzia M., Zużycie i struktura powierzchni po współpracy
w warunkach tarcia technicznie suchego w kompozytach
AK12-cząstki ceramiczne, Kompozyty (Composites) 2003
3, 6, 131-135.
[8] Śleziona J., Dolata-Grosz A., Dytkowicz A., Wieczorek J.,
The effect of Al2O3 and SiC particles preparation on quality
of the metal-ceramic suspension, IV International Conference, Surface Phenomena in Foundry Processes, 1998,
263-271.
[9] Lakshmi S., Lu L., Gupta M., In situ preparation of TiB2
reinforced Al based composites, Journal of Materials
Processing Technology 1998, 73, 160-166.
[10] Fraś E., Janas A., Kolbus A., Odlewany kompozyt aluminiowy in situ umacniany cząstkami borków tytanu, Kompozyty (Composites) 2002, 1, 1, 23-27.
[11] Fraś E., Janas A., Wierzbiński S., Kolbus A., Odlewane
aluminiowe kompozyty in situ umacniane węglikami tyta-
nu, IV Międzynarod. Konf. Nauk. Zapewnienie jakości w
odlewnictwie 2000, Krzepnięcie Metali i Stopów PAN,
2000, 2, 43, 167-176.
[12] Zyska A., Braszczyńska-Malik K.N., Structure of the Al-(TiB2 + Al2O3)p composites produced by in situ method,
Kompozyty (Composites) 2004, 4, 11, 336-340.
[13] KBN nr 3T08D02428: Kształtowanie funkcjonalnej, warstwowej struktury odlewów kompozytowych zawierających
zbrojenie heterofazowe.
[14] Dolata-Grosz A., Śleziona J., Wieczorek J., Formanek B.,
Struktura odlewów odśrodkowych w kompozytach Al-FeO⋅TiO2, Kompozyty (Composites) 2004, 4, 10, 164-169.
[15] Dolata-Grosz A., Formanek B., Śleziona J., Wieczorek J.,
Aluminium hybrid composites reinforced with intermetallic
and ceramic phases, Archives of Foundry 2004, 4/14,
126-131.
[16] Dolata-Grosz A., Formanek B., Śleziona J., Wieczorek J.,
Al- FeAl-TiAl-Al2O3 composite with hybrid reinforcement,
Journal of Materials Processing Technology 2005, 162-163,
33-38.
[17] Dolata-Grosz A., Formanek B., Śleziona J., Aluminium
matrix cast composites (AlMCCs) with hybrid reinforcement, Archive of Foundry 2005, 5/15, 70-78.
[18] Dolata-Grosz A., Formanek B., Śleziona J., Wieczorek J.,
Struktura heterofazowych aluminiowych odlewów kompozytowych zawierających węgliki chromu i tytanu, Kompozyty (Composites) 2005, 5, 3, 81-85.
[19] Myalski J., Wieczorek J., Dolata-Grosz A., Tribological
properties of heterophase composites with an aluminium
matrix, CAM3S 2005, Zakopane, Book of abstract, 1.128,
50.
[20] Dolata-Grosz A., Formanek B., Wieczorek J., Cast aluminium with Fe-Cu-TiC composite powder reinforcement,
Journal of Materials Processing Technology 2006 (w
druku).
[21] Watanabe Y., Nakamura T., Microstructures and wear
resistances of hybrid Al-(Al3Ti+Al3Ni) FGMs fabricated
by
a centrifugal method, Intermetallics 2001, 9, 33-43.
[22] Formanek B., Jóźwiak S., Szczucka-Lasota B., Dolata-Grosz A., Bojar Z., Intermetallic alloys with ceramic particles and technological concept for high loaded materials,
Elsevier, Journal of Materials Processing Technology 2005,
162-163, 46-51.
[23] KBN nr 4T08C00825: Kompozytowe materiały i powłoki
natryskiwane cieplnie metodami naddźwiękowymi - HVOF
i HVAF o wysokiej odporności na zużycie korozyjne i erozyjne.
[24] Braszczyński J., Crystallization of metal matrix alloy in
composites containing non-metallic particles, Materials
Science and Engineering 1991, 135 A, 105-109.
Recenzent
Zbigniew Górny