Moduł I: Miasto przyjazne mieszkańcom i środowisku Cel ścieżki

Moduł I: Miasto przyjazne mieszkańcom i środowisku
21.01.2015
TRASA edukacyjnej ścieżki terenowej
Hotel Campanile – Planty – ul. Szpitalna (Teatr Słowackiego – Plac Świętego Ducha) –
ul. Św. Tomasz – ul. Floriańska – ul. Św. Jana - Rynek Główny – ul. Sienna – Planty
Cel ścieżki terenowej:
Praktyczne zapoznanie z różnymi kryteriami oceny jakości
przestrzeni publicznej
I.
Planty
Planty stanowią wyjątkowy w skali europejskiej
ogród miejski - pierścień zieleni należący do
największych parków Krakowa, który otacza
najstarszą część miasta. Długość Plant wynosi
około 4 km, szerokość od 40 do 120 m,
a powierzchnia 21,03 hektarów. Spełniają funkcję
szlaku komunikacyjnego oraz miejsca spotkań
i spacerów. Planty
wpisane
są
do
wojewódzkiego
rejestru zabytków oraz na tzw. I Listę Światowego
Dziedzictwa Kulturowego i Naturalnego UNESCO. Wyróżnia
się w nim osiem ogrodów: I - Ogród Wawel, II – O.
Uniwersytet, III – O. Pałac Sztuki, IV – O. Florianka, V – O.
Barbakan, VI – O. Dworzec, VII – O. Gródek i VIII – O.
Stradom. Powstanie Plant dzieli się na trzy okresy:
Ogród Dworzec, Stała estrada,
- Pierwszy okres to założenie Plant i pierwsze prace nad
zbudowana w 1915 r.
ich urządzaniem, tj. czas od schyłku wieku XVIII do 1847 roku.
- Drugi etap prac przy urządzaniu Plant to lata 1847-1870.
- Trzeci etap to lata rozwoju Plant, tj. okres 1870-1914.
Florian Straszewski (1766-1847), współtwórca
krakowskich Plant. W 1874 r. został uhonorowany
pierwszym
na Plantach pomnikiem-obeliskiem
z medalionem portretowym wg proj. Edwarda Stehlika.
Jego imieniem nazwano również ulicę wzdłuż Plant na
odcinku między ul. Podwale, a ul. Podzamcze.
II.
ul. Szpitalna
to ulica łącząca Planty z Małym Rynkiem. Jej nazwa poświadczona
jest w dokumentach miejskich w XIV wieku i nawiązuje do zespołu
najstarszych krakowskich szpitali prowadzonych przez Zakon
Kanoników Regularnych od Świętego Ducha (tzw. zakon
duchaków) w tym rejonie od XIII wieku.
Przed II wojną ulica światową była znana
z handlu książkami, gdyż znajdowały się
tutaj liczne antykwariaty, prowadzone przez
żydowskie
rodziny
Himmelblauów,
Seidenów czy Taffetów.
Źródło: pl.wikipedia.org
Baszta Pasamoników zlokalizowana u zbiegu ul Szpitalnej
i Pijarskiej, pochodzi z drugiej połowy XV w. Jest to półokrągła
baszta, jedna z trzech w pełni zachowanych baszt w obrębie murów
miejskich Krakowa. Nazwa jej nawiązuje do cechu rzemieślników
trudniących się wytwarzaniem ozdób do strojów (pasów, frędzli itd.),
2
zwanych także szmuklerzami. Mury mają 3,16 m grubości, a wysokość budowli to 31,60 m.
Baszta podzielona jest na trzy piętra, a gankiem przejść można do Wieży Floriańskiej.
ul. Pijarska
tzw. ulica podmurna, czyli biegnąca wzdłuż dawnych murów
miejskich od ul. św. Marka do Szpitalnej. Nazwa Pijarska została
nadana ulicy pod koniec XIX wieku i związana jest z klasztorem oo.
Pijarów i kościołem pw. Przemienienia Pańskiego u wylotu ul. Św.
Jana.
Źródło: pl.wikipedia.org
Teatr im. Juliusza Słowackiego
Budynek w stylu eklektycznym z przewagą neobaroku,
wybudowany w latach w latach 1891-1893 na miejscu
wyburzonego w 1892 kościoła Ducha Świętego. Był to
pierwszy budynek w Krakowie, który posiadał oświetlenie
elektryczne. Początkowo nosił nazwę "Teatr Miejski",
dopiero w 1909 r. otrzymał imię Juliusza Słowackiego.
W latach 1932-1935 i 1946-1947 dyrektorem teatru był
Juliusz Osterwa. W czasie II wojny światowej w gmachu
Teatru Słowackiego działał teatr niemiecki.
Plac św. Ducha
Plac został wytyczony w latach 90-tych XIX w.,
aczkolwiek już tzw. Planie Kołłątajowskim
(1785r.) widoczna jest w tym miejscu
niezabudowana przestrzeń.
Plac ten ograniczała jednak od północy bryła
kościoła Świętego Ducha, stojącego ukosem do ul.
Szpitalnej (w okolicy dzisiejszego zieleńca).
Kościół Świętego Ducha połączony był z
klasztorem,
mieszczącym
kiedyś
szpital
Kościół i szpital św. Ducha na akwareli
Klemensa Bąkowskiego, 2. poł. XIX w.
prowadzony przez duchaków. Teren ten był
Źródło: pl.wikipedia.org
zabudowany gmachami klasztornymi, szpitalnymi
i kościelnymi od średniowiecza - pierwszy szpital powstał tam już w 1244r. Po zajęciu
Krakowa przez Austrię w 1796 roku, były klasztor Duchaków zamieniono na c.k. urząd
menniczy, a w szpitalu św. Ducha umieszczono w 1810 roku lazaret wojskowy. W roku 1821
Senat Rządzący Wolnego Miasta Krakowa przeniósł do dawnego gmachu duchackiego szpital
dla chorych wenerycznie i umysłowo. Po
przeprowadzeniu w 1879 tego szpitala do
nowych
budynków,
zabudowania
poduchackie zajęto na areszt oraz składy
miejskie i składy prywatne. Kompleks
średniowiecznych
zabudowań
został
wyburzony w latach 1892-1893, pod
zabudowę przyszłego teatru miejskiego oraz
dla poszerzenia ul. Szpitalnej.
Od lat trzydziestych XX w. do roku 1952 na
Placu św. Ducha funkcjonował dworzec
autobusowy.
3
III.
ul . Św. Tomasza
wytyczona na podstawie planu lokacyjnego z 1257.
Poszczególne odcinki ulicy na przestrzeni wieków wielokrotnie
zmieniały swoje nazwy. W 1881 Rada Miejska zniosła nazwy
poszczególnych odcinków ulicy i nadała całości nazwę ul. św.
Tomasza. W latach 1955-1990 ulica nosiła nazwę Ludwika
Solskiego. Łączy ulice: Sławkowską, św. Jana, Floriańską,
Szpitalną i św. Krzyża.
ul. Floriańska
także została wytyczona już na planie lokacyjnym w 1257 r., ale
jej nazwa nie zmieniła się przez ponad 700 lat. Ma 335 m długości, prowadzi od Bramy
Floriańskiej do północno-wschodniego narożnika Rynku Głównego. jest pierwszym
elementem dawnego traktu na Warszawę i na
północ. Początkowo zabudowa ulicy miała
charakter w przeważającej części mieszkalny, a
domy należały zazwyczaj do zamożnych warstw
mieszczaństwa, a także szlachty. Od końca
XVIII wieku powstawały przy ul. Floriańskiej
liczne domy zajezdne i hotele, restauracje i
muzea, stopniowo wypierające tradycyjną
funkcję mieszkalną. W 1882 r. uruchomiono na
linię
tramwaju
konnego
przekształconą
następnie (w 1901 r.) w linię elektryczną (dziś
ul. Floriańska od skrzyżowania z ul. Św.
już nieistniejącą).
Źródło: pl.wikipedia.org
Tomasza, widok w stronę Rynku.
IV.
ul. Św. Jana
prowadzi od Rynku Głównego do murów obronnych; ma długość 285 m.
Nazwę zawdzięcza kościołowi św. Jana.
Kościół św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty – zabytkowy
kościół rzymskokatolicki znajdujący się przy Źródło: pl.wikipedia.org
ulicy św. Jana 7. Wzmiankowany w księgach
miejskich jest po raz pierwszy w 1308 r. początkowo jako filialny
należący do archiprezbiterów z kościoła Mariackiego. W 1325r.
został kościołem parafialnym. Gruntownie przebudowany
w połowie XVII wieku. Ponownie konsekrowany w 1659 r. Od
1715 r. własność Zgromadzenia Panien
Ofiarowania NMP (sióstr prezentek). Jest to
Sanktuarium Matki Bożej Świętojańskiej,
Matki Bożej od Wykupu Niewolników,
Matki Wolności. W ołtarzu głównym
znajduje się, uważany za cudowny, obraz
przedstawiający Maryję z Dzieciątkiem przywieziony z Litwy ok. 1577
r. dar Stanisława Radziwiłła. 23 lutego 1684 przed tym obrazem modlił
się król Jan III Sobieski po zwycięstwie nad Turkami pod Wiedniem.
Ponad sto lat później, 24 marca 1794 o orędownictwo w walce
o wolność Polski modlił się generał Tadeusz Kościuszko.
4
V.
Rynek Główny
Jest największym (4 ha powierzchni) placem Krakowa, a także jednym z największych
rynków w Europie. Ma kształt kwadratu o boku
wynoszącym około 200 m, znajduje się u zbiegu
11 ulic. Został wytyczony w 1257 r. na północ od
Okołu (czyli istniejącej w średniowieczu osady
położonej na terenie południowej części
dzisiejszego Starego Miasta i jego przedpola).
Przez Rynek przebiegała Droga Królewska,
główny
trakt
komunikacyjny
miasta
średniowiecznego.
W południowej części rynku, u lejkowatego
wylotu ulicy Grodzkiej, położony jest niewielki
kościół św. Wojciecha, w północnej części
wschodniego bloku przyrynkowego wznosi się
kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi
Panny (Mariacki), kościół farny (od 1223); obie
świątynie,
pierwotnie
romańskie,
zostały
ufundowane przed lokacją Krakowa. Poza tym na
Rynku Głównym i w jego sąsiedztwie znajdują się
takie zabytki, jak Sukiennice, czy Wieża
Ratuszowa (gotycka wieża z XIV wieku,
o wysokości 70 m, ocalała ze zburzonego w 1820 r. ratusza – wówczas głównego gmachu
administracyjnego Krakowa.).
VI.
ul. Sienna
prowadzi z Rynku Głównego do ul. Westerplatte, jest pierwszym elementem
dawnego traktu na Wieliczkę, Tarnów i Lwów. Nazwa tłumaczona jako
"miejsce sprzedaży siana" występowała w XV w. Wcześniej ulicę nazywano
Zwierzęcą, bo pędzono nią zwierzęta do rzeźni za murami ówczesnego
miasta.
Źródło: pl.wikipedia.org
VII.
Akademia Muzyczna w Krakowie
Gmach Akademii Muzycznej w Krakowie
położony przy ul. św. Tomasza 43,
zaprojektowany został przez Ludwika Wojtyczkę
na potrzeby Giełdy Towarowo-Pieniężnej.
Budowę obiektu ukończono w 1924 r. Od 2000
mieści się tu główna siedziba Akademii
Muzycznej w Krakowie.
Fotografie: Małgorzata i Grzegorz Markowscy, archiwum prywatne
5
Źródło: google maps