RAPORT za rok 2013

RAPORT za rok 2013
Gromadzenie informacji na temat
kompetencji i przygotowania zawodowego
absolwentów ATH z punktu widzenia
wymagań rynku pracy
Opracowanie: dr inż. Maria Baron-Puda, mgr Dorota Mielcarek
mgr inż. Leonard Grinke
Eksperci ds. wdrożenia i prowadzenia systemu informacji od pracodawców.
Partner w projekcie: SM Logistic Sp. z o. o.
Bielsko-Biała, marzec 2014
2
Spis treści
1. Wprowadzenie .................................................................................................................................... 5
2. Charakterystyka badanej populacji ..................................................................................................... 7
3. Sytuacja na rynku pracy Podbeskidzia................................................................................................. 9
3.1. Bezrobotni a wykształcenie ........................................................................................................ 10
3.2. Bezrobotni a wiek ....................................................................................................................... 13
4. Wyniki ankiet dotyczących oceny kompetencji i przygotowania zawodowego absolwentów z
punktu widzenia wymagań rynku pracy ................................................................................................ 17
4.1. Konkurencyjność absolwentów ATH na rynku pracy ................................................................. 17
4.1.1. Znajomość sytuacji na rynku pracy...................................................................................... 17
4.1.2. Ocena szans absolwentów na rynku pracy.......................................................................... 19
4.1.3. Czynniki stanowiące o znalezieniu zatrudnienia ................................................................. 25
4.1.4. Czynniki stanowiące o osiągnięciu sukcesu zawodowego .................................................. 30
4.2. Aktywność studentów i absolwentów na rynku pracy ............................................................... 32
4.2.1. Praca a studiowany kierunek............................................................................................... 32
4.2.2. Plany oraz oczekiwania zawodowe studentów i absolwentów .......................................... 39
4.2.3. Czynniki motywujące absolwentów do pracy ..................................................................... 42
4.3. Wzbogacanie umiejętności praktycznych absolwentów ............................................................ 46
4.3.1. Ocena przydatności staży .................................................................................................... 46
4.3.2. Korzyści ze staży dla przedsiębiorstw .................................................................................. 48
4.3.3. Korzyści ze staży dla studentów/absolwentów ................................................................... 50
4.3.4. Wpływ staży na poziom bezrobocia .................................................................................... 52
4.4. Ocena staży realizowanych w ramach projektu ......................................................................... 55
4.5. Doskonalenie kompetencji absolwentów .................................................................................. 58
5. Wnioski .............................................................................................................................................. 62
3
Załącznik – Budowa systemu gromadzenia informacji od pracodawców ............................................. 66
Zakres pracy....................................................................................................................................... 66
Wprowadzenie .................................................................................................................................. 66
Definicja wymagań dla systemu ........................................................................................................ 68
Cel .................................................................................................................................................. 68
Wymagania .................................................................................................................................... 69
Struktura systemu ......................................................................................................................... 69
Schemat konceptualny bazy danych ............................................................................................. 71
Aplikacja ............................................................................................................................................ 98
Analizy ......................................................................................................................................... 105
Dalsze prace................................................................................................................................. 105
4
1. Wprowadzenie
Kluczowym zadaniem uczelni jest zapewnienie odpowiedniej podaży absolwentów
o kompetencjach, których poszukuje i oczekuje rynek pracy. Prowadzone kierunki
i specjalności kształcenia, realizowane programy studiów oraz stosowane formy i metody
nauczania powinny nadążać za zmieniającym się otoczeniem, tak aby umożliwić
absolwentom znalezienie zatrudnienia na rynku pracy. Wymaga to od uczelni takiego
dostosowania programów studiów, aby były zgodne z faktycznymi potrzebami rynkowymi.
Implikuje to wymóg permanentnej współpracy szkół wyższych z otoczeniem społecznobiznesowym. Udział pracodawców regionalnego rynku pracy w zarządzaniu uczelnią jest
pomocny, gdyż dzięki temu możliwe jest formułowanie zakresu wiedzy i umiejętności, na
które istnieje zapotrzebowanie na rynku pracy. Niedostosowanie kierunków, programów
kształcenia oraz treści nauczania do poszukiwanych zawodów, specjalności jest jedną
z głównych przyczyn relatywnie wysokiego współczynnika bezrobocia wśród osób
posiadających wykształcenie wyższe.
Zaprezentowane w niniejszym raporcie wyniki są podsumowaniem trzeciej edycji badań
ankietowych przeprowadzonych w ramach projektu „ATH Łączy – droga do wspólnego celu –
gospodarki opartej na wiedzy”1, którego jednym z założeń jest gromadzenie informacji
o kompetencjach absolwentów ATH na potrzeby doskonalenia programów nauczania
z punktu widzenia potrzeb i wymagań rynku pracy. Projekt „ATH Łączy – droga do wspólnego
celu – gospodarki opartej na wiedzy” realizowany jest w latach 2010-2015, w związku z czym
proces gromadzenia i opracowywania danych stanowi kontynuację badań rozpoczętych
w 2011 roku. Niniejsze opracowanie stanowi efekt analizy i interpretacji danych zebranych
w 2013 roku, w związku z kolejnym cyklem staży dla studentów i absolwentów dwóch
kierunków studiów w ATH – Zarządzania i Inżynierii Produkcji (trzecia edycja staży) oraz
Socjologii (edycja pierwsza).
Dla celów badań zostały zaprojektowane ankiety skierowane do trzech grup respondentów:
 studentów oraz absolwentów ATH odbywających staże współfinansowane w ramach
projektu, w celu poznania opinii dotyczących realizowanych staży,
1
Projekt „ATH Łączy – droga do wspólnego celu – gospodarki opartej na wiedzy” prowadzony jest wspólnie
przez Wydział Zarządzania i Transportu oraz Wydział Budowy Maszyn i Informatyki ATH w Bielsku-Białej
5
 pracujących studentów ostatnich lat studiów, w celu pozyskania informacji dotyczących
przydatności przekazywanej na studiach wiedzy i kształtowanych umiejętności z punktu
widzenia ich wykorzystania w pracy zawodowej,
 przedstawicieli lokalnych przedsiębiorstw, w tym opiekunów stażystów, w celu uzyskania
opinii o przygotowaniu zawodowym absolwentów ATH.
Badaniami objęty został lokalny rynek pracy uwzględniający miasto Bielsko-Biała oraz
powiaty: bielski, cieszyński, żywiecki oraz wadowicki.
W 2013 roku kolejna grupa stażystów uczestniczyła w stażach, które odbywały się w różnych
działach i na różnych stanowiskach w przedsiębiorstwach lokalnego rynku pracy. W 2013
roku w stażach uczestniczyli studenci kierunku Zarządzanie i Inżynieria Produkcji oraz
kierunku Socjologia. Po zrealizowanych stażach otrzymano od uczestników staży łącznie
25 wypełnionych ankiet.
W jakim dziale /na jakim stanowisku odbyła Pani/odbył Pan staż?
24,00%
24,00%
25%
20%
15%
8,00%
10%
5%
12,00%
12,00%
8,00%
4,00%
4,00%
0%
Rys. 1. Działy, w których studenci/absolwenci ATH odbywali staże w ramach projektu „ATH Łączy”
6
4,00%
Należy podkreślić, iż jednym z głównych zmierzeń projektu „ATH Łączy – droga do wspólnego
celu – gospodarki opartej na wiedzy” jest stworzenie młodym ludziom, tj. studentom
i absolwentom ATH, szansy wejścia na rynek pracy, poprzez możliwość odbycia płatnych
staży, współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej, w przedsiębiorstwach
i instytucjach regionu. Dla wielu z tych osób jest to pierwszy kontakt z praktyką, pierwsze
doświadczenie zawodowe, które może być dla nich początkiem kariery zawodowej, stanowić
ułatwienie w poszukiwaniu i znajdowaniu zatrudnienia, a także szeroko rozumianym
radzeniu sobie na współczesnym rynku pracy.
2. Charakterystyka badanej populacji
W 2013 roku badaniami ankietowymi objęto ogółem 132 osoby, w tym:
 przedstawicieli przedsiębiorstw (22 osoby),
 studentów/absolwentów odbywających staże w ramach projektu (25 osób),
 pracujących studentów ostatnich lat studiów (85 osób).
Tab. 1. Charakterystyka badanej próby
Kryterium
Rok 2013
Przedstawiciele przedsiębiorstw
Rodzaj działalności (sekcja) reprezentowanego przedsiębiorstwa:
- przemysł
- budownictwo
- handel i naprawy
- transport, gospodarka magazynowa i łączność
- hotele i restauracje
- pośrednictwo finansowe
- obsługa nieruchomości i firm
- rolnictwo
- inne (jakie?) IT, poradnictwo, ubezpieczenia
Lokalizacja przedsiębiorstwa:
- miasto Bielsko-Biała
- powiat bielski
- powiat cieszyński
- powiat żywiecki
- powiat wadowicki
- inny (jaki?)
7
(22 ankietowanych)
59,09%
9,09%
22,72%
4,55%
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
4,55%
54,55%
0,00%
4,55%
9,09%
31,81%
0,00%
Kryterium
Rok 2013
Liczba zatrudnionych ogółem:
- do 49 pracowników
- 50-249 pracowników
- 250-500 pracowników
- 501-1000 pracowników
- powyżej 1000 pracowników
Forma własności przedsiębiorstwa:
- sektor publiczny
- sektor prywatny – własność krajowa
- sektor prywatny – własność zagraniczna
- sektor prywatny – własność mieszana
Studenci/absolwenci odbywający staże, pracujący studenci/ostatni rok studiów
Status stażysty:
- student
- absolwent
Student/absolwent Wydziału:
- Budowy Maszy i Informatyki
2
- Zarządzania i Transportu
- Nauk o Materiałach i Środowisku
- Humanistyczno-Społecznego
- Nauk o Zdrowiu
Tryb studiów:
- Dzienne
- Zaoczne
- Wieczorowe
Płeć:
- Kobieta
- Mężczyzna
Rodzaj studiów:
- Inżynierskie
- Licencjackie
- Magisterskie
Wiek:
- Do 24 lat
- 25-34 lata
- 35 lat i więcej
2
54,55%
0,00%
9,09%
9,09%
27,27%
4,55%
36,35%
54,55%
4,55%
(110 ankietowanych)
82,73%
17,27%
78,18%
21,82%
0,00%
0,00%
0,00%
31,82%
65,45%
2,73%
40,91%
59,09%
30,91%
16,36%
52,73%
42,73%
50,91%
6,36%
W 2013 roku Wydział Zarządzania i Informatyki zmienił nazwę na Wydział Zarządzania i Transportu
8
3. Sytuacja na rynku pracy Podbeskidzia
Bezrobocie to cecha charakterystyczna gospodarki każdego kraju. Jeśli jest ono niewielkich
rozmiarów (kilka procent), to stanowi naturalny element gospodarki powodowany
procesami likwidowania dotychczasowych i powstawania nowych miejsc pracy oraz
towarzyszącą temu ruchliwością pracowniczą. Natomiast jeśli pozostaje, zwłaszcza
w dłuższym okresie, na relatywnie wysokim poziomie, bądź też systematycznie wzrasta,
wówczas stanowi znacznie poważniejszy problem społeczny i ekonomiczny wymagający
stałego monitorowania i podejmowania działań zmierzających do ograniczania jego
negatywnych skutków.
Jak wynika z danych prezentowanych na stronach internetowych urzędów pracy, wskaźnik
bezrobocia na koniec 2013 r. w większości analizowanych powiatów był minimalnie niższy w
odniesieniu do sytuacji sprzed roku (stan na koniec 2012), natomiast wyższy o kilka punktów
procentowych w porównaniu ze stanem na koniec 2010 r. – tab. 2. Ponadto, wskaźniki
bezrobocia w powiatach, poza powiatem żywieckim, nie były wyższe od wskaźnika
opisującego sytuację na poziomie całego kraju.
Tab. 2. Stopa bezrobocia rejestrowanego (stan na koniec grudnia danego roku)
2010
2011
2012
2013
miasto B-B
5,8%
6,2%
6,7%
6,4%
powiat bielski
9,1%
10,0%
11,0%
10,6%
powiat cieszyński
9,4%
10,2%
10,8%
11,0%
powiat żywiecki
12,0%
14,3%
16,00%
15,8%
powiat wadowicki
12,0%
12,5%
13,6%
13,4%
woj. śląskie
9,4%
10,1%
11,1%
11,2%
woj. małopolskie
10,4%
10,5%
11,4%
11,6%
Polska
11,6%
12,5%
13,4%
13,4%
Źródło: na podstawie danych ze stron internetowych: www.wup-katowice.pl, www.wup-krakow.pl,
www.up.wadowice.pl, www.pup-bielsko.pl
9
3.1. Bezrobotni a wykształcenie
Bezrobocie dotyczy wszystkich grup kwalifikacyjnych, jednak w ostatnich latach wyraźnie
stało się ono poważnym problemem osób z wykształceniem wyższym. Z danych
statystycznych udostępnionych na stronach Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Katowicach3
wynika, że na rynku Podbeskidzia od 2000 roku nastąpił znaczny wzrost liczby osób
bezrobotnych legitymujących się dyplomem ukończenia szkoły wyższej, podczas gdy liczba
osób bezrobotnych o niższym wykształceniu spadła bądź też utrzymywała się na podobnym
poziomie.
Znaczący wzrost bezrobocia wśród osób z wykształceniem wyższym w rozpatrywanym
okresie to z pewnością efekt rosnącej liczby studentów, kierunków studiów oraz liczby szkół
wyższych. Mimo, iż tzw. boom edukacyjny dawno minął, co związane jest z niżem
demograficznym i malejącą liczbą ludności w wieku 19-24 lata, to wciąż wiele osób
podejmuje studia. Kształcenie stało się powszechne, a potwierdzeniem tego są współczynniki
skolaryzacji (brutto i netto) na poziomie szkolnictwa wyższego, które w ostatnim
dwudziestoleciu wzrosły ponad czterokrotnie4. Obecnie studia podejmuje prawie co drugi
młody Polak. I choć wykształcenie wyższe nie daje dziś gwarancji zatrudnienia, to jednak
może cieszyć fakt, że studiuje tak wiele osób, gdyż tym samym rośnie poziom wykształcenia
społeczeństwa. A im lepiej wykształcone osoby, tym wyższy poziom kompetencji
cywilizacyjnych, co z kolei powinno przekładać się na lepsze zdolności adaptowania się do
zmian zachodzących na rynku w kontekście zmian w zapotrzebowaniu na określone
kwalifikacje i umiejętności pracobiorców, otwartość na ciągłe uczenie się i zmiany
kwalifikacyjne, wzrost świadomości związanej z koniecznością ciągłego uczenia się, zgodnie
z koncepcją kształcenia ustawicznego (life-long learning), która stanowi priorytet strategii
zatrudnienia UE (Strategii Lizbońskiej).
Analizując wielkość i strukturę bezrobotnych pod względem wykształcenia w powiatach
objętych niniejszymi badaniami można zauważyć, iż wykształceni bezrobotni stanowią grupę
o relatywnie dużym udziale procentowym – tab. 3.
3
www.wup-katowice.pl
Współczynnik skolaryzacji netto w roku akademickim 1989/90 wynosił 9,8%, natomiast w r. ak. 2010/2011 –
40,8%; współczynnik skolaryzacji brutto odpowiednio: 12,9% i 53,8%
4
10
Tab. 3. Wielkość i struktura bezrobotnych pod względem wykształcenia w wybranych powiatach – stan na
31.XII.2013r.
GRUPY WYKSZTAŁCENIA
policealne
i średnie zaw.
wyższe
średnie
ogólnokształcące
zasadnicze
zawodowe
gimnazjalne
i poniżej
POWIATY
liczba
%
liczba
%
liczba
%
liczba
%
liczba
%
m. Bielsko-B.
1067
17,00
1470
23,42
616
9,81
1657
26,40
1467
23,37
bielski
729
12,53
1322
22,73
410
7,05
2050
35,25
1305
22,44
cieszyński
834
10,82
1681
21,80
703
9,12
2626
34,05
1867
24,21
żywiecki
815
9,76
1867
22,37
812
9,73
2846
34,10
2007
24,04
wadowicki
708
9,16
1826
23,62
767
9,92
2740
35,44
1690
21,86
Źródło: na podstawie danych ze stron internetowych: www.up.wadowice.pl, www.pup-bielsko.pl
Zmiany liczbowe w grupie bezrobotnych wykształconych na przykładzie miasta Bielsko-Biała,
gdzie sytuacja tych właśnie osób w porównaniu z innymi rozpatrywanymi powiatami
przedstawia się najgorzej przedstawia rys. 2.
3500
liczba bezrobotnych
3000
2500
2000
1500
1000
500
0
2000
2004
2005
2006
2007
2008
2009
wyższe
policealne i średnie zaw.
zasadnicze zawodowe
gimnazjalne i poniżej
2010
2011
2012
2013
średnie ogólnokształcące
Rys. 2. Liczba bezrobotnych ze względu na wykształcenie w l.2000-2013 w m. Bielsko-Biała (wg stanu na koniec
roku)
Źródło: na podstawie danych GUS, www.stat.gov.pl oraz ze strony internetowej www.wup-katowice.pl
11
Mimo iż w obszarze m. Bielsko-Biała bezrobotni wykształceni nie stanowią grupy
o największym rozmiarze bezrobocia, to zarówno ich liczba jak i udział procentowy na
przestrzeni kilkunastu lat z roku na rok wzrasta. Na koniec grudnia 2013 r. bezrobotni
legitymujący się dyplomem uczelni wyższej stanowili 17% ogółu bezrobotnych, podczas kiedy
w analogicznym okresie roku 2012 było to 16,12%, w roku 2011 – 15,89%, natomiast w roku
2000 stanowili zaledwie 4,44% ogółu bezrobotnych.
gimnazjalne i
poniżej
23,37%
wyższe
17,00%
policealne i średnie
zaw.
23,42%
zasadnicze
zawodowe
26,40%
średnie
ogólnokształcące
9,81%
Rys. 3. Struktura bezrobotnych ze względu na wykształcenie w Bielsku-Białej (wg stanu na koniec 2013r.)
Źródło: na podstawie danych ze strony internetowej www.wup-katowice.pl
Skalę zmian w strukturze osób bezrobotnych pod względem wykształcenia na przestrzeni
14 lat można zauważyć porównując strukturę bezrobotnych w poszczególnych grupach
wykształcenia w Bielsku-Białej między rokiem 2000 a 2013. Analizując dane w tab. 4 można
zauważyć, że największe zmiany nastąpiły w grupach wykształcenia wyższego i zasadniczego
zawodowego. Nastąpił prawie trzykrotny wzrost liczby bezrobotnych z wykształceniem
wyższym, a ich udział procentowy w ogóle bezrobotnych wzrósł o ponad 12 punktów
procentowych. Z drugiej strony, odwrotnie, zanotowano prawie dwukrotny spadek liczby
bezrobotnych z wykształceniem zawodowym, a ich udział procentowy z kolei obniżył się
o ponad 12 punktów procentowych (rys. 4).
12
Tab. 4. Liczba i udziały procentowe bezrobotnych pod względem wykształcenia w Bielsku-Białej (wg stanu na
koniec danego roku)
GRUPY WYKSZTAŁCENIA
policealne
i średnie zaw.
wyższe
średnie
ogólnokształcące
zasadnicze
zawodowe
gimnazjalne
i poniżej
liczba
%
liczba
%
liczba
%
liczba
%
liczba
%
rok 2000
346
4,44
1828
23,46
603
7,74
3034
38,94
1981
25,42
rok 2013
1067
17,00
1470
23,42
616
9,81
1657
26,40
1467
23,37
Źródło: na podstawie danych GUS, www.stat.gov.pl oraz ze strony internetowej www.wup-katowice.pl
pkt.%
15,00
12,56
10,00
5,00
2,07
0,00
-0,04
-2,05
-5,00
-10,00
-12,54
-15,00
wyższe
policealne i
średnie zaw.
średnie
ogólnokszt.
zasadnicze zaw.
gimnazjalne i
poniżej
Rys. 4. Zmiany w strukturze bezrobotnych według wykształcenia między 2013 a 2000 roku w Bielsku-Białej
Źródło: na podstawie danych GUS, www.stat.gov.pl oraz ze strony internetowej: www.wup-katowice.pl
3.2. Bezrobotni a wiek
Oprócz wykształcenia, istotnym czynnikiem determinującym pozycję jednostki na rynku
pracy jest wiek. Z analizy statystyk dotyczących bezrobocia w analizowanych powiatach
nietrudno zauważyć, iż dotyka ono każdej grupy wiekowej. Od kilku już lat największą grupę
bezrobotnych stanowią osoby w wieku 25-34 lata – według stanu na koniec 2013 r. co
czwarty bezrobotny to osoba, która ma co najmniej 25 lat i nie ukończyła 35 r.ż., a zatem jest
13
to osoba mobilna pod względem edukacyjnym, tj. dokształcania się, przekwalifikowania,
a także zdolności adaptowania się do zmian oraz otwartości na zmiany. Warto podkreślić, iż
w tej grupie wiekowej znajdują się także absolwenci szkół wyższych bezpośrednio po
studiach.
Tab. 5. Wielkość i struktura bezrobotnych pod względem wieku w wybranych powiatach – stan na 31.XII.2013r.
GRUPY WIEKOWE
24 lata i mniej
25-34 lata
35-44 lata
45-54 lata
55 lat i więcej
POWIATY
liczba
%
liczba
%
liczba
%
liczba
%
liczba
%
m. Bielsko-B.
686
10,93
1620
25,81
1308
20,84
1397
22,25
1266
20,17
bielski
895
15,39
1528
26,27
1202
20,67
1272
21,87
919
15,80
cieszyński
1526
19,79
2020
26,19
1596
20,70
1485
19,26
1084
14,06
żywiecki
1607
19,25
2166
25,95
1807
21,65
1674
20,06
1093
13,09
wadowicki
1911
24,72
2037
26,35
1381
17,86
1432
18,52
970
12,55
Źródło: na podstawie danych ze stron internetowych: www.up.wadowice.pl, www.pup-bielsko.pl
Na przykładzie miasta Bielsko-Biała można zaobserwować zmiany w wielkości i strukturze
bezrobocia pod względem wieku na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat – rys. 5.
3000
liczba bezrobotnych
2500
2000
1500
1000
500
0
2000
2004
2005
24 lata i mniej
2006
25-34
2007
2008
35-44
2009
45-54
2010
2011
2012
2013
55 lat i więcej
Rys. 5. Liczba bezrobotnych ze względu na wiek w l.2000-2013 w Bielsku-Białej (wg stanu na koniec roku)
14
Źródło: na podstawie danych GUS, www.stat.gov.pl oraz ze strony internetowej www.wup-katowice.pl
Można zauważyć, że po roku 2004, w każdej grupie wiekowej (poza 55+) nastąpił spadek
liczby bezrobotnych, na co niewątpliwie wpłynęło otwarcie dla Polski rynków pracy krajów
UE. Spadek liczby bezrobotnych miał miejsce do roku 2008, kiedy to wpływ kryzysu
gospodarczego i finansowego zmienił obraz sytuacji powodując wzrost liczby bezrobotnych
praktycznie w każdej grupie wiekowej. Największy przyrost liczby bezrobotnych nastąpił
w grupach wiekowych 25-34, 35-44 oraz 55+.
Porównując udziały procentowe bezrobotnych ze względu na wiek w m. Bielsko-Biała między
rokiem 2013 a 2000 można zauważyć zmiany, jakie nastąpiły w tym okresie – tab. 6.
Tab. 6. Liczba i struktura bezrobotnych pod względem wieku w Bielsku-Białej (wg stanu na koniec danego roku)
GRUPY WIEKOWE
24 lata i mniej
25-34 lata
35-44 lata
45-54 lata
55 lat i więcej
liczba
%
liczba
%
liczba
%
liczba
%
liczba
%
rok 2000
2401
30,81
1817
23,31
1943
24,93
1464
18,78
169
2,17
rok 2013
686
10,93
1620
25,81
1308
20,84
1397
22,25
1266
20,17
Źródło: na podstawie danych GUS, www.stat.gov.pl oraz ze strony internetowej www.wup-katowice.pl
W porównaniu z rokiem 2000 największe zmiany w strukturze nastąpiły w grupach
wiekowych do 24 lat oraz 55 plus (odpowiednio różnica in minus o blisko 20 punktu
procentowego oraz in plus o 18 punktu procentowego) – rys. 7.
Na spadek udziału najmłodszych bezrobotnych niewątpliwie wpływ ma niż demograficzny
oraz wysoki współczynnik solaryzacji netto (ok. 40%). Natomiast wzrost udziału
procentowego w grupie najstarszych osób bezrobotnych wiąże się m.in. z niskim stopniem
mobilności edukacyjnej czy ograniczeniem możliwości przechodzenia na wcześniejsze
emerytury.
15
pkt.%
25,0
18,00
20,0
15,0
10,0
3,48
2,50
5,0
0,0
-5,0
-4,09
-10,0
-15,0
-20,0
-25,0
-19,88
24 lata i mniej
25-34 lata
35-44 lata
45-54 lata
55 lat i więcej
Rys. 6. Zmiany w strukturze bezrobotnych według grup wiekowych między rokiem 2013 a 2000 w Bielsku-Białej
Źródło: na podstawie danych GUS, www.stat.gov.pl oraz ze strony internetowej www.wup-katowice.pl
Na obszarze m. Bielska w porównaniu z 2000 rokiem nastąpił znaczący spadek w liczbie jak
i udziale procentowym najmłodszych bezrobotnych, jednak w pozostałych analizowanych
powiatach udział młodych w odniesieniu do ogółu pozostających bez pracy wciąż pozostaje
relatywnie wysoki, np. w powiecie wadowickim co czwarty bezrobotny to osoba poniżej 24
roku życia. Problem jest o tyle ważny, że nie jest obojętne, co dzieje się osobą młodą zaraz
po ukończeniu szkoły. Dłuższe pozostawanie młodych bez pracy może generować poważne
implikacje społeczne, do których należy m.in. syndrom społecznego wykluczenia.
Przytoczone statystyki wskazują na potrzebę prowadzenia ciągłego monitoringu rynku pracy,
śledzenia losów zawodowych absolwentów przez uczelnie, a także istnienia stałej i ścisłej
współpracy między sferą edukacji a gospodarki w zakresie wymiany informacji, wspólnego
kształtowania programów nauczania i kształcenia. Współpraca ta powinna prowadzić m.in.
do oferowania młodym ludziom przez uczelnie takich kierunków studiów, na które istnieje
zapotrzebowanie ze strony gospodarki, kształtowania u studentów umiejętności, cech
i zachowań oczekiwanych przez pracodawców, tak by absolwenci byli odpowiednio
przygotowani do radzenia sobie na rynku pracy.
16
4. Wyniki ankiet dotyczących oceny kompetencji i przygotowania
zawodowego absolwentów z punktu widzenia wymagań rynku pracy
4.1. Konkurencyjność absolwentów ATH na rynku pracy
4.1.1. Znajomość sytuacji na rynku pracy
Na rynku pracy następuje zderzenie popytu na pracę, tj. zapotrzebowania gospodarki na
określone kwalifikacje i umiejętności pracobiorców, z popytem, czyli bieżącą dostępnością
potencjalnych kandydatów do pracy oferujących określony poziom kompetencji
zawodowych. Wśród kandydatów do pracy relatywnie dużą grupę stanowią absolwenci szkół
i uczelni wyższych. Rynek pracy jest miejscem, gdzie samoistnie dokonywana jest weryfikacja
przydatności zawodowej kandydatów z punktu widzenia wymagań pracodawców, a przez to
następuje pewnego rodzaju ocena jakości kształcenia i przygotowania zawodowego
absolwentów do wykonywania określonych zadań zawodowych, pełnienia określonych ról
oraz funkcji zawodowych i społecznych, niezbędnych dla zapewnienia ciągłego rozwoju
i podnoszenia konkurencyjności gospodarki regionu oraz kraju.
Znajomość oraz świadomość rzeczywistej sytuacji na lokalnym, regionalnym jak i krajowym
rynku pracy, tak pod względem rozmiarów i struktury bezrobocia, funkcjonujących
przedsiębiorstw i instytucji będących potencjalnym miejscem poszukiwania i znalezienia
zatrudnienia, a także występujących na rynku tendencji w zakresie poszukiwanych zawodów,
pożądanych i oczekiwanych przez pracodawców kwalifikacji i umiejętności pracobiorców jest
dla młodych ludzi kształcących się, a także pracujących i podnoszących kwalifikacje, ważną
i cenną informacją. Znajomość ta ułatwia podejmowanie decyzji dotyczących wyboru oraz
kontynuacji drogi edukacyjnej, zwiększa employability, a także wspomaga aktywne
zarządzanie własną karierą zawodową.
Pytanie o stopień znajomości realiów lokalnego rynku pracy zostało skierowane zarówno do
studentów uczestniczących w stażach w ramach projektu „ATH Łączy”, którzy dopiero
wkraczają na rynek pracy, jak i do studentów już pracujących czyli posiadających pewne
doświadczenie zawodowe.
17
Czy orientuje się Pani/Pan w sytuacji na lokalnym rynku pracy, np. jakie jest
bezrobocie, na jakie zawody jest popyt?
80%
70%
60%
80,00%
50%
40%
30%
20%
0,00%
20,00%
10%
0%
tak, dobrze się
orientuję
tak, trochę się
orientuję
nie, nie mam pojęcia
Rys. 7. Sytuacja na lokalnym rynku pracy – w opinii studentów-stażystów
Czy orientuje się Pani/Pan w sytuacji na lokalnym rynku pracy, np. jakie
jest bezrobocie, na jakie zawody jest popyt?
70%
60%
50%
68,24%
40%
30%
20%
23,53%
10%
8,24%
0%
tak, dobrze się
orientuję
tak, trochę się
orientuję
nie, nie mam pojęcia
Rys. 8. Sytuacja na lokalnym rynku pracy – w opinii pracujących studentów
Na podstawie otrzymanych wyników można zauważyć, iż posiadanie czy brak doświadczenia
zawodowego nie mają istotnego znaczenia dla znajomości sytuacji rynkowej. Zarówno jedną
18
jak i drugą grupę badanych cechuje podobny stopień świadomości realiów rynku pracy, przy
czym stażyści, podobnie jak było to w latach poprzednich, w minimalnym stopniu ale jednak,
sytuację tą znają lepiej, gdyż żadna z badanych osób tej grupy nie zaznaczyła odpowiedzi „nie
mam pojęcia” o tym, co się na rynku pracy dzieje. Być może tłumaczy to fakt, iż dla osób już
pracujących, które osiągnęły pewną pozycję w firmie i/lub też posiadają względnie stabilne
zatrudnienie, np. w oparciu o umowę o pracę na czas nieokreślony, realia rynku pracy nie
stanowią przedmiotu zainteresowania. Natomiast dla osób, które kończą studia, a zatem
wkraczają na rynek pracy z zamiarem znalezienia odpowiedniego zatrudnienia sytuacja rynku
pracy jest elementem żywszego zainteresowania. Ponadto, w ramach programu studiów
studenci mają przedmioty związane z wprowadzeniem do wejścia na rynek pracy. Podczas
zajęć mają więc możliwość zdobycia aktualnej wiedzy na temat rynku pracy i jego wymogów,
aby później, podczas poszukiwania pracy, łatwiej było im „odnaleźć się” na tym rynku
i sprostać wymaganiom, jakie stawiają przed kandydatami pracodawcy.
Uzyskane w tym punkcie wyniki wskazują także, iż „dobra znajomość realiów rynkowych”
charakteryzuje bardzo zbliżony odsetek pracujących studentów jak i stażystów.
4.1.2. Ocena szans absolwentów na rynku pracy
Badanym studentom, zarówno pracującym jak uczestniczącym w stażach, postawiono
pytanie odnośnie tego, jak widzą oni swoje szanse na rynku pod kątem znalezienia
zatrudnienia, jakie mocne i słabe strony dostrzegają w związku z wejściem na rynek.
Uzyskane odpowiedzi na to pytanie pokazały, iż zarówno jedna jak i druga badana grupa ma
dużo obaw związanych z wejściem na rynek pracy jak i utrzymaniem zatrudnienia,
a głównym powodem tego jest przede wszystkim brak doświadczenia zawodowego, jednak
w porównaniu do wyników badań z poprzednich lat można zauważyć, że odsetek
respondentów wybierających ten powód zmniejszył się, a zatem nasuwałby się w tym
miejscu wniosek, iż nastąpiła poprawa. Może to wynikać z faktu, iż coraz więcej osób
kształcących się łączy okres studiów z podejmowaniem różnych form aktywności zawodowej.
Młodzi ludzie świadomi wymagań rynku pracy gromadzą podczas studiów doświadczenie
wykorzystując wszelkie dostępne w tym kierunku możliwości, np. praca dorywcza, sezonowa,
umowa zlecenia, wolontariat, staże i praktyki studenckie.
19
Dużym utrudnieniem dla badanych studentów w znalezieniu zatrudnienia jest ogólnie trudna
sytuacja na rynku pracy w regionie (aż 40% wskazań w grupie stażystów i 29,41% wśród
pracujących studentów).
Kolejnym istotnym problemem w opinii respondentów obu grup są też ogólnie wysokie
wymagania stawiane przez pracodawców wobec kandydatów (uzyskano bardzo podobny
procent wskazań zarówno wśród stażystów jak i pracujących studentów, odpowiednio 32%
i 30,59%). Należy tu zaznaczyć, iż wymagania pracodawców na ogół są skorelowane
z sytuacją gospodarczą i rynkiem pracy. Osłabienie gospodarcze nie zachęca do zwiększenia
zatrudnienia. Ponieważ coraz więcej osób kształci się na studiach, pracodawcy mają
relatywnie duży wybór spośród kandydatów legitymujących się wykształceniem wyższym,
dlatego mogą pozwolić sobie na stawianie wysokich wymagań podczas rekrutacji.
Jak ocenia Pani/Pan swoje szanse, jako absolwenta, z punktu widzenia wejścia na rynek
pracy i podjęcia zatrudnienia?
absolwentom zdecydowanie brakuje doświadczenia
zawodowego
56,00%
40,00%
uważam, że ogólnie jest trudno znaleźć pracę w regionie
pracodawcy mają bardzo wysokie wymagania odnośnie
kandydatów
32,00%
myslę, że na rynku pracy można znakleźć pracę, ale raczej
niezwiązaną ze studiowanym kierunkiem
20,00%
uważam, że po kierunku, który studiuję nie ma problemu z
zatrudnieniem
8,00%
uczelnia słabo przygotowuje studentów do radzenia sobie
na rynku
4,00%
inne (jakie?)
0,00%
nie potrafię odpowiedzieć
0,00%
0%
10%
20%
Rys. 9. Ocena szans znalezienia zatrudnienia – w opinii studentów-stażystów
20
30%
40%
50%
60%
Podczas obecnych badań można zauważyć znacznie większy optymizm u pracujących
studentów aniżeli u stażystów odnośnie perspektywy znalezienia przyszłego zatrudnienia
związanego ze studiowanym kierunkiem. Stażyści natomiast bardziej przychylili się do zdania,
że szanse na zdobycie pracy istnieją, ale nie mają one związku ze studiowanym kierunkiem –
takie zdanie prezentował co piąty ankietowany stażysta.
Porównując uzyskane w tym punkcie wyniki z wynikami otrzymanymi w poprzednich latach
warto zwrócić jeszcze uwagę na fakt, iż studenci w coraz mniejszym stopniu swoje obawy co
do wejścia na rynek i podjęcia zatrudnienia wiążą ze słabym przygotowaniem przez uczelnię
do radzenia sobie na rynku.
Jak ocenia Pani/Pan swoje szanse, jako absolwenta, z punktu widzenia wejścia na rynek pracy i
podjęcia zatrudnienia?
absolwentom zdecydowanie brakuje doświadczenia
zawodowego
47,06%
pracodawcy mają bardzo wysokie wymagania odnośnie
kandydatów
30,59%
29,41%
uważam, że ogólnie jest trudno znaleźć pracę w regionie
uważam, że po kierunku który studiuję nie ma problemu z
zatrudnieniem
17,65%
myślę, że na rynku można znaleźć pracę, ale raczej niezwiązaną
ze studiowanym kierunkiem
16,47%
uczelnia słabo przygotowuje studentów do radzenia sobie na
rynku pracy
7,06%
inne (jakie?)
0,00%
nie potrafię odpowiedzieć
0,00%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
Rys. 10. Ocena szans znalezienia zatrudnienia – w opinii pracujących studentów
Ocena szans młodych ludzi na rynku pracy została także zbadana w kontekście porównania
posiadanych kompetencji absolwentów ATH z kompetencjami absolwentów innych uczelni.
Stanowi ona wyraz samooceny i określenia własnej pozycji konkurencyjnej na rynku pracy.
21
Jest istotna z punktu widzenia wejścia na rynek pracy, gdyż z jednej strony, im wyższa ocena
tym osoba jest bardziej pozytywnie nastawiona, bardziej pewna i świadoma posiadanych
kwalifikacji w kontekście możliwości znalezienia pracy, co w efekcie może przekładać się na
wzrost motywacji i wiary w poszukiwaniu zatrudnienia. Z drugiej strony należy sobie zdawać
sprawę, iż przeświadczenie o swojej wyższej pozycji na rynku może w konfrontacji
z twardymi realiami rynku pracy być powodem rozczarowania dla wielu młodych ludzi,
zwłaszcza kiedy nie posiadają oni wcześniejszych doświadczeń związanych
z funkcjonowaniem na rynku pracy.
Zdaniem najliczniejszych grup ankietowanych, zarówno stażystów (72% wskazań), jak i też
pracujących studentów (75,29% wskazań), posiadane przez nich kompetencje są
porównywalne z kompetencjami absolwentów innych uczelni, a zatem oceniają oni efekty
kształcenia w różnych uczelniach na podobnym poziomie.
Jak ocenia Pani/Pan swoje przygotowanie do pracy w porównaniu
do studentów/absolwentów innych uczelni?
80%
70%
60%
50%
40%
72,00%
30%
20%
10%
4,00%
12,00%
12,00%
0%
wyżej
porównywalnie
niżej
nie potrafię
odpowiedzieć
Rys. 11. Ocena konkurencyjności absolwentów ATH na rynku pracy – w opinii studentów-stażystów
Wyżej swoje szanse oceniają tylko nieliczni badani studenci (kilka-kilkanaście procent
wskazań), jednak co należy zaznaczyć, po raz pierwszy w grupie tej znaleźli się stażyści (12%
wskazań). W poprzednich latach żaden z ankietowanych stażystów nie ocenił wyżej swoich
22
kompetencji pod względem pozycji konkurencyjnej na rynku pracy. Można zatem stwierdzić,
iż pojawił się u młodych ludzi wzrost współczynnika samooceny własnych szans w kontekście
konkurowania na rynku pracy z absolwentami innych uczelni.
Jak ocenia Pani/Pan swoje przygotowanie do pracy w porównaniu do
studentów/absolwentów innych uczelni?
80%
70%
60%
50%
75,29%
40%
30%
20%
10%
10,59%
5,88%
8,24%
0%
wyżej
porównywalnie
niżej
nie potrafię
odpowiedzieć
Rys. 12. Ocena konkurencyjności absolwentów ATH na rynku pracy – w opinii pracujących studentów
Niestety, przeświadczenie studentów o relatywnie dobrej pozycji konkurencyjnej na rynku
nie w pełni pokrywa się z odczuciami przedstawicieli przedsiębiorstw. Co prawda podobnie
jak badani studenci, także i ta grupa respondentów w zdecydowanej większości (68,18%
wskazań) nie widzi zasadniczych różnic w przygotowaniu do pracy absolwentów ATH
w porównaniu z absolwentami innych uczelni, jednak, co wydaje się niepokojącym
symptomem, żaden z reprezentantów zakładów pracy nie ocenił kompetencji absolwentów
ATH wyżej, a blisko co piąty z nich wyraził negatywne zdanie. W ubiegłym roku oceny te
kształtowały się całkowicie odwrotnie.
Dla uzupełnienia powyższej oceny, przedstawiciele firm zostali też poproszeni o wydanie
opinii na temat przygotowania zawodowego absolwentów ATH na przestrzeni ostatnich lat.
23
Jak ocenia Pani/Pan przygotowanie zawodowe absolwentów ATH na tle
absolwentów in. uczelni?
w naszej firmie nie zatrudniamy
absolwentów ATH
4,55%
9,09%
nie potrafię odpowiedzieć
18,18%
niżej
68,18%
porównywalnie
0,00%
wyżej
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
Rys. 13. Ocena konkurencyjności absolwentów ATH na rynku pracy – w opinii przedstawicieli przedsiębiorstw
Jak ocenia Pani/Pan jakość (wiedzę, umiejętności, zachowanie, itd.)
przygotowania do pracy absolwentów ATH na przestrzeni ostatnich lat?
60%
50%
40%
59,09%
30%
20%
27,27%
10%
13,64%
0,00%
0,00%
0%
jest coraz
lepsza
jest coraz
gorsza
nie widzę
różnicy
nie potrafię
odpowiedzieć
inne
Rys. 14. Ocena poziomu wykształcenia absolwentów ATH na przestrzeni ostatnich lat – w opinii przedstawicieli
przedsiębiorstw
24
Z pewnością najbardziej pozytywnym elementem uzyskanych odpowiedzi jest to, iż żaden
z przedstawicieli firm nie zauważa pogorszenia jakości wykształcenia osób kończących studia
w ATH. Ponad połowa badanych reprezentantów przedsiębiorstw nie widzi różnicy
w przygotowaniu do pracy absolwentów ATH w ostatnich latach. Niestety, w porównaniu
z rokiem poprzednim znacznie mniej respondentów tej grupy potwierdziło, iż poziom
przygotowania zawodowego absolwentów ATH jest coraz wyższy (tylko 13,64% wskazań,
podczas kiedy w roku ubiegłym było to 33,33%). Pozostali badani nie potrafili na to pytanie
odpowiedzieć, co może wynikać z tego, iż w dotychczasowej karierze zawodowej nie mieli
kontaktu z absolwentami ATH bądź nie zwracali uwagi na ukończoną szkołę wyższą
pracowników w swojej firmie.
4.1.3. Czynniki stanowiące o znalezieniu zatrudnienia
Rozwinięciem ogólnej oceny konkurencyjności absolwentów na rynku pracy jest znajomość
przez badanych respondentów czynników, które mogą pomóc w zalezieniu zatrudnienia.
W obecnych czasach poszukiwanie pracy jest procesem niełatwym, nierzadko długotrwałym.
Z danych przedstawionych na stronach Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Katowicach5 wynika,
że w województwie śląskim na koniec IV kwartału 2013 roku 16,14% bezrobotnych stanowiły
osoby bardzo młode, tj. w wieku do 24 lat. Natomiast pod względem wykształcenia
bezrobotni legitymujący się posiadaniem dyplomu szkoły wyższej stanowili w tym okresie
12,26% ogółu bezrobotnych. Można zatem postawić w tym miejscu następujące pytania:
 Czy rynek pracy wystarczająco nasycił się absolwentami szkół wyższych? Z pewnością
wskaźnik solaryzacji jest kilkukrotnie wyższy niż kilkadziesiąt lat wcześniej. Młodzi ludzie
są świadomi, iż wyższe wykształcenie ma znaczenie z punktu widzenia konkurowania na
rynku, choć nie jest dziś gwarancją znalezienia zatrudnienia.
 Czy rodzaj i poziom wykształcenia dostosowane są do faktycznych potrzeb rynku pracy
oraz czy szkoły i uczelnie kształcą w zawodach i specjalnościach, na które występuje
popyt ze strony gospodarki?
 Czy absolwenci prezentują odpowiedni do współczesnych wymagań poziom umiejętności
związanych z radzeniem sobie i funkcjonowaniem na rynku pracy?
5
www.wup-katowice.pl
25
W poszukiwaniu satysfakcjonującej pracy, oprócz przygotowania do procesu aplikowania
o pracę (m.in. profesjonalne opracowanie dokumentów aplikacyjnych, przygotowanie się do
rozmowy kwalifikacyjnej), ważna jest także świadomość czynników, które mogą w tym
procesie pomóc lub być utrudnieniem.
Zarówno studenci pracujący jak i uczestnicy staży są zgodni, że o znalezieniu zatrudnienia
decyduje przede wszystkim posiadane doświadczenie zawodowe, przy czym stażyści w nieco
mniejszym stopniu są o tym przekonani (64% wskazań) aniżeli studenci, którzy już znaleźli
zatrudnienie (78,82% wskazań). Największy odsetek wskazań dla czynnika „doświadczenie
zawodowe” potwierdza utrwalony już od wielu lat pogląd, iż samo wykształcenie to obecnie
zbyt mało, by znaleźć odpowiednią pracę, nie zapewnia bowiem wystarczających podstaw do
sprawnego wykonywania zadań zawodowych.
Co Pani/Pana zdaniem w szczególności decyduje o znalezieniu zatrudnienia?
posiadane doświadczenie
zawodowe
64,00%
40,00%
znajomości i kontakty
umiejętności autoprezentacji
24,00%
dodatkowe kursy, szkolenia, studia
podyplomowe
24,00%
posiadane wykształcenie wyższe
24,00%
posiadanie poszukiwanego na
rynku zawodu
16,00%
4,00%
szczęście i zbieg okoliczności
0,00%
inne (jakie?)
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
Rys. 15. Elementy istotne w sytuacji przyjmowania pracownika do pracy – w opinii studentów-stażystów
26
Co Pani/Pana zdaniem w szczególności decyduje o znalezieniu zatrudnienia?
posiadane doświadczenie
zawodowe
78,82%
znajomości i kontakty
48,24%
posiadane wykształcenie wyższe
23,53%
dodatkowe kursy, szkolenia, studia
podyplomowe
17,65%
posiadanie poszukiwanego na rynku
zawodu
14,12%
umiejętność autoprezentacji
8,24%
inne (jakie?)
1,18%
szczeście i zbieg okoliczności
1,18%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
Rys. 16. Elementy istotne w sytuacji przyjmowania pracownika do pracy – w opinii pracujących studentów
Wysoki i zbliżony w obu grupach respondentów odsetek wskazań dla czynnika „znajomości
i kontakty” (48,24% wskazań w grupie pracujących studentów i 40% wśród stażystów)
potwierdza kolejny utrwalający się pogląd, iż trudno dziś zaistnieć na rynku pracy bez
znajomości, kontaktów oraz poparcia i rekomendacji innych. Zauważyć należy, iż czynnik ten
jest coraz bardziej dostrzegany przez osoby młode, a zatem te, które jeszcze nie mają
wypracowanego własnego doświadczenia na rynku – w grupie stażystów odsetek ten
w poprzednich latach kształtował się na poziomie ok. 25% wskazań. Na współczesnym rynku
znajomości i kontakty, czy innymi słowy sieć osobistych kontaktów (networking) uważane są
za jedną ze skuteczniejszych metod rekrutacji i selekcji, gdyż z jednej strony nie wymaga ona
znacznych nakładów kosztowych, a z drugiej – pozwala na zminimalizowanie ryzyka
popełnienia błędów przy zatrudnianiu nowego pracownika.
Posiadane wykształcenie wyższe a także dodatkowe szkolenia, kursy, studia podyplomowe to
w dalszej kolejności równie ważne czynniki podczas poszukiwania pracy, zarówno w opinii
27
studentów pracujących jak i stażystów. Obie grupy studentów mają też podobne zdanie na
temat posiadania poszukiwanego zawodu na rynku (16% wskazań w grupie stażystów,
14,12% wskazań wśród pracujących studentów). Umiejętność autoprezentacji jest znacznie
ważniejszym czynnikiem ułatwiającym znalezienie zatrudnienia dla stażystów (24% wskazań)
aniżeli dla osób już pracujących (8,24% wskazań).
Wśród „innych” czynników, jakie zostały zasygnalizowane przez badaną grupę pracujących
studentów, znalazły się języki obce.
W obecnych czasach znajomość nie tyle języka co języków obcych oraz umiejętność
praktycznego zastosowania tej znajomości to integralny element wykształcenia. To także
szansa rozwijania się i szybszego dostosowania do zmieniających się uwarunkowań życia
społecznego i zawodowego. Znajomość języka obcego podnosi własną samoocenę i umacnia
poczucie pewności siebie, w tym lepszego radzenia sobie na rynku pracy. Wśród
przedkładanych ofert pracy, niezależnie od stanowiska czy charakteru pracy, w ramach
stawianych kandydatom wymagań, znajomość języka czy języków obcych przejawia się
niczym wspólny ich mianownik. Zatem nauka i doskonalenie umiejętności lingwistycznych to
wymóg i konieczność funkcjonowania dziś na rynku pracy.
Znajomość języków obcych wśród badanych studentów znacznie lepiej przedstawia się
w grupie stażystów – kształtuje się ona głównie na poziomie dwóch języków – tak
zadeklarowało ponad 2/3 respondentów. Co czwarty badany stażysta zna tylko jeden język
obcy. Są także nieliczne osoby, które poświadczają znajomość co najmniej trzech języków
obcych (8% wskazań).
Natomiast w grupie pracujących studentów najwięcej, tj. ponad połowa badanych deklaruje
znajomość tylko jednego języka obcego (58,82% wskazań). Do lepszej znajomości języków bo
na poziomie dwóch języków obcych przyznaje się blisko dwa razy mniej osób (28,24%
wskazań). Podobnie i w tej grupie badanych znalazły się nieliczne osoby o wysokich
umiejętnościach lingwistycznych, które znają trzy i więcej języków (5,88% wskazań).
Niestety, w grupie tej są też osoby, które przyznają, iż nie znają żadnego języka obcego
(7,06% wskazań).
28
Ile zna Pani/Pan języków obcych?
70%
60%
50%
40%
68,00%
30%
20%
10%
0,00%
8,00%
24,00%
0%
nie znam
żadnego
jeden
dwa
trzy i więcej
Rys. 17. Znajomość języków obcych - w opinii studentów-stażystów
Ile zna Pani/Pan języków obcych?
60%
50%
40%
58,82%
30%
20%
7,06%
28,24%
5,88%
10%
0%
nie znam
żadnego
jeden
dwa
trzy i więcej
Rys. 18. Znajomość języków obcych - w opinii pracujących studentów
Porównując obie grupy pod kątem umiejętności lingwistycznych należy stwierdzić, iż lepiej są
one prezentowane przez studentów stażystów. Ogólnie jednak można zauważyć, że im
młodsze pokolenie, tym lepsza znajomość języków obcych.
29
4.1.4. Czynniki stanowiące o osiągnięciu sukcesu zawodowego
Sukces zawodowy to jeden z głównych celów życiowych współczesnego człowieka. Wiąże się
on z ciągłym rozwojem zawodowym, możliwością realizacji kariery, uzyskaniem poczucia
satysfakcji i zadowolenia z wykonywanej pracy czy innymi słowy, z realizacją potrzeby
samospełnienia w pracy i poprzez pracę zawodową.
Podobnie jak w latach poprzednich, również obecnie dla stażystów czynnikami
prowadzącymi do osiągnięcia sukcesu zawodowego są przede wszystkim umiejętności
praktyczne (92% wskazań) oraz znajomość języków obcych (76% wskazań), a także w nieco
mniejszym stopniu:
 szybkość uczenia się oraz komunikatywność (oba czynniki po 32% wskazań),
 wiedza specjalistyczna związana z konkretnym zawodem (20% wskazań),
 logiczne myślenie (16% wskazań).
Jakie cechy, Pani/Pana zdaniem, są szczególnie istotne w osiągnięciu sukcesu
zawodowego?
umiejętności praktyczne (np.
zastosowanie teorii w praktyce)
92,00%
76,00%
znajomość języków obcych
szybkość uczenia się
32,00%
komunikatywność
32,00%
wiedza specjalistyczna (związana
z konkretnym zawodem)
20,00%
16,00%
logiczne myślenie
kreatywność
12,00%
znajomość specjalistycznych
programów komputerowych
12,00%
8,00%
dostosowanie się do zmian
0,00%
inne (jakie?)
0%
10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Rys. 19. Cechy i zdolności przydatne w realizacji kariery zawodowej – w opinii studentów-stażystów
30
Znacznie więcej niż stażyści, bo aż 13 czynników sprzyjających realizacji kariery i osiągnięciu
sukcesu zawodowego uwzględnili w swoich opiniach pracujący studenci. Dwa pierwsze
czynniki, zdaniem tej grupy badanych, tj. „umiejętności praktyczne” oraz „znajomość
języków obcych” pokrywają się dokładnie z hierarchią ważności u stażystów, jednak
z mniejszym odsetkiem wskazań – odpowiednio 64,71% i 54,12%.
Dla pracujących studentów istotnymi czynnikami mającymi wpływ na sukces zawodowy są
także:
 wiedza, która ściśle łączy się z wykonywanym zawodem (41,18% wskazań),
 kreatywność (36,47% wskazań),
 logiczne myślenie (34,12% wskazań),
 szybkość uczenia się (25,88% wskazań).
Jakie cechy, Pani/Pana zdaniem, są szczególnie istotne w osiągnięciu sukcesu
zawodowego?
umiejętności praktyczne (np. zastosowanie
teorii w praktyce)
64,71%
54,12%
znajomość języków obcych
wiedza specjalistyczna (związana z
konkretnym zawodem)
41,18%
36,47%
kreatywność
34,12%
logiczne myślenie
25,88%
szybkość uczenia się
znajomość specjalistycznych programow
komputerowych
16,47%
12,94%
komunikatywność
9,41%
dostosowanie do zmian
8,24%
ogólna umiejętność obsługi komputera
samodzielność
7,06%
współpraca z innymi
7,06%
4,71%
umiejętności przywódcze
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
Rys. 20. Cechy i zdolności przydatne w realizacji kariery zawodowej – w opinii pracujących studentów
31
70%
4.2. Aktywność studentów i absolwentów na rynku pracy
4.2.1. Praca a studiowany kierunek
Łączenie pracy zawodowej ze studiami nie jest łatwe, często wymaga wielu wyrzeczeń.
Jednak współczesny rynek pracy stawia przed pracobiorcami coraz wyższe wymagania
kwalifikacyjne, umiejętność dostosowywania się do zmian, gotowość szybkiego uczenia itp.
Ponadto szybki rozwój rynku edukacyjnego spowodował, że wykształcenie wyższe jest
obecnie jednym z podstawowych wymogów na rynku pracy. Dlatego wiele osób, które
podjęły pracę nie poprzestaje na osiągniętym poziomie edukacji, tylko decyduje się na
kontynuację kształcenia na poziomie wyższym, zwykle w trybie zaocznym lub wieczorowym.
Studia podejmowane równolegle do wykonywanej pracy pozwalają na łączenie oraz
konfrontowanie praktyki z teorią, o ile studiowany kierunek pokrywa się z obszarem
zawodowym. Jeśli nie ma zbieżności między studiami a pracą zawodową, to z punktu
widzenia przyszłości są one szansą na kolejną nową pracę, awans, realizację kariery zgodnie
z kwalifikacjami uzyskanymi w toku studiowania, nabywając zarazem w trakcie studiów
doświadczenie zawodowe.
Przygotowanie do wejścia na rynek pracy to przede wszystkim wykorzystanie wszelkich
możliwości gromadzenia doświadczenia i doskonalenia umiejętności praktycznych, a istnieje
ku temu wiele możliwości. To także łączenie teorii przekazywanej w toku studiów z praktyką.
Zdecydowana większość respondentów z grupy stażystów zapytana o dotychczasowe
działania związane z podjęciem jakiejkolwiek pracy w czasie studiów odpowiedziała
twierdząco (93% wskazań). Niewątpliwie jest to pozytywny element wskazujący na dużą
aktywność młodych ludzi w obszarze gromadzenia doświadczeń zawodowych, dzięki którym
po studiach będą bardziej konkurencyjni na rynku pracy i będzie im łatwiej znaleźć
odpowiednią pracę.
Nieliczne osoby, które nie nabyły jeszcze doświadczeń związanych z pracą jako główny
powód takiego stanu podały trudności w pogodzeniu pracy z nauką, która, ich zdaniem,
zajmuje dużo czasu, a tym samym powoduje, iż nie będą mogli być w tym okresie
dyspozycyjnym pracownikiem.
32
Czy ma Pani/Pan doświadczenie z jakąkolwiek formą zatrudnienia?
70%
60%
50%
64,00%
40%
30%
20%
28,00%
8,00%
10%
0%
tak, obecnie pracuję
tak,
pracowałam/pracowałem
wcześniej
nie, brak doświadczenia
Rys. 21. Poziom aktywności związany z podjęciem pracy w trakcie nauki – w opinii studentów-stażystów
W celu rozpoznania preferowanych form zatrudniania młodych, studiujących osób na
dzisiejszym rynku pracy postawiono respondentom (stażystom) pytanie o charakter
wykonywanej pracy. Z odpowiedzi na nie wynika, iż doświadczenia zatrudnieniowe badanych
stażystów, podobnie jak to miało miejsce w poprzednich latach, związane są przede
wszystkim z pracą na podstawie umowy cywilnoprawnej (60% wskazań) oraz ze
zrealizowanym stażem bądź odbytą praktyką studencką (44% wskazań). Umowa zlecenia to
wciąż typowa forma zatrudniania młodych uczących się osób. Jej popularność i atrakcyjność
wiąże się z dużo niższymi kosztami pracy niż w przypadku standardowej umowy o pracę,
z uwagi na zwolnienie przychodów uzyskiwanych przez zleceniobiorców posiadających status
ucznia bądź studenta, którzy nie ukończyli 26 r.ż. ze składek na ubezpieczenia społeczne.
Ponadto forma ta pozwala na luźniejszy charakter „zatrudnienia”, co w przypadku osób
uczących się w systemie studiów stacjonarnych, a zatem osób mniej dyspozycyjnych, nie jest
bez znaczenia.
Co piąty badany student z grupy stażystów doświadczenie zdobywa poprzez zatrudnienie na
podstawie umowy o pracę, która na współczesnym niestabilnym rynku jest najbardziej
pożądaną przez pracobiorców formą zatrudnienia, gdyż gwarantuje największą ochronę
33
zatrudnienia wynikającą z kodeksu pracy. W przypadku zatrudniania studentów studiów
stacjonarnych ta forma może być trudna do zastosowania z uwagi na brak dyspozycyjności
studenta, ale jest możliwa, gdy praca jest świadczona w czasie wakacji bądź w niepełnym
wymiarze czasu. Niepokojącym jest fakt, iż również co piąty respondent doświadczenia
związane z pracą nabył w ramach nielegalnego zatrudnienia, zwanego potocznie „pracą na
czarno”. Z pewnością „szara strefa” to wciąż nieodłączny element rynku pracy, jednak
niepokojąca jest skala zjawiska, gdyż „pracownik” taki pozbawiony jest wszelkich świadczeń
oraz ubezpieczenia, a dodatkowo naraża się na nieprzyjemne sankcje z powodu pracy
nierejestrowanej.
Jaki charakter ma/miała obecna/wcześniej odejmowana praca?
60,00%
umowa zlecenia, umowa o dzieło
44,00%
staż/praktyka
praca "na czarno"
20,00%
zatrudnienie na umowę o pracę (etat)
20,00%
wolontariat
4,00%
praca poprzez agencję pracy tymczasowej
4,00%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
Rys. 22. Charakter podejmowanej pracy w trakcie nauki przez studentów-stażystów
Natomiast w grupie badanych studentów pracujących doświadczenie zawodowe
gromadzone jest przede wszystkim poprzez zatrudnienie na podstawie umowy o pracę
(77,65% wskazań) oraz w mniejszym stopniu w ramach umów cywilnoprawnych (25,88%
wskazań).
Zatrudnienie etatowe jest niewątpliwie najbardziej preferowaną przez uczestników
współczesnego rynku pracy formą świadczenia pracy z uwagi na szereg korzyści, jakie daje
pracownikowi, w tym:
34
 relatywnie większą stabilność zatrudnienia niż z przypadku umów cywilnoprawnych,
 mniejsze ryzyko niepowodzeń, które w większym stopniu dotyczy przykładowo
prowadzenia działalności gospodarczej,
 gwarantowane prawem pracy świadczenia pracownicze, przywileje i ochrona pracy
(np. norma czasu pracy, prawo do wypoczynku, prawo do bezpiecznych i higienicznych
warunków pracy, świadczeń socjalnych).
Jaki charakter ma/miała obecna bądź wcześniej podejmowana praca?
77,65%
zatrudnienie na umowę o pracę (etat)
25,88%
umowa zlecenia, umowa o dzieło
12,94%
staż/praktyka
11,76%
praca poprzez agencję pracy tymczasowej
9,41%
praca "na czarno"
3,53%
wolontariat
1,18%
inna (jaka?)
0,00%
własna działalność gospodarcza
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
Rys. 23. Charakter obecnej/wcześniej podejmowanej pracy przez pracujących studentów
Tylko nieliczni badani próbowali swoich szans jako wolontariusz (po 4% wskazań w obu
grupach). W czasach rynku pracodawcy oraz relatywnie dużego bezrobocia wśród
absolwentów szkół wyższych wolontariat wydaje się dobrą formą zdobywania
doświadczenia, zwłaszcza przez studentów. Podczas pracy mogą oni poznać swoje słabe
i mocne strony, a ponadto jest to też dobry trening przed podjęciem pracy zawodowej. Uczy
bowiem współdziałania w grupie, ponoszenia odpowiedzialności, dotrzymywania terminów.
Niestety, ta forma aktywności i zdobywania doświadczenia jest wciąż zbyt mało popularna
i słabo rozpowszechniona wśród młodych ludzi w Polsce.
35
Obecnie jednym z celów kształcenia jest promowanie i rozwijanie postaw przedsiębiorczych
wśród studentów i absolwentów, które w efekcie powinny prowadzić do zakładania przez
młodych ludzi własnych firm stanowiących siłę napędową rozwoju gospodarczego zarówno
regionu jak i kraju. Niestety, żaden z respondentów z obu tegorocznych badanych grup
studentów nie miał/nie ma do czynienia z tą formą aktywności zawodowej.
Zgodność pomiędzy podejmowaną w przeszłości czy też obecną pracą ze studiowanym
kierunkiem jest o tyle ważna, iż dzięki temu możliwe jest budowanie nie tyle doświadczenia
ogółem, co doświadczenia zawodowego, a ponadto łatwiej konfrontować otrzymywaną na
studiach wiedzę teoretyczną z praktyką, aplikować poznane teorie, koncepcje, metody
w działaniach praktycznych.
Niestety, nie u wszystkich badanych studentów taką zgodność miała praca. W grupie
stażystów tylko niespełna połowa badanych osób wykonywała zadania, które miały
powiązanie ze studiowanym kierunkiem. Minimalnie więcej respondentów swoją styczność
z rynkiem pracy nawiązało w innym obszarze, nie pokrywającym się z kierunkiem studiów.
Czy obecna/podejmowana praca jest/była związana ze
studiowanym kierunkiem?
60,00%
50,00%
40,00%
30,00%
52,17%
47,83%
20,00%
10,00%
0,00%
tak
nie
Rys. 24. Powiązanie wykonywanej przez stażystów pracy ze studiowanym kierunkiem
Natomiast w grupie pracujących studentów można zauważyć znacznie silniejszy związek
studiowanego kierunku z pracą – dwóch na trzech badanych taki związek potwierdza.
36
Czy obecna bądź wcześniej podejmowana praca jest/była
związana ze studiowanym kierunkiem?
70%
60%
50%
40%
64,10%
30%
35,90%
20%
10%
0%
tak
nie
Rys. 25. Powiązanie wykonywanej przez pracujących studentów pracy ze studiowanym kierunkiem
Nie wszyscy studenci uczestniczący w badaniach ankietowych kształcą się zgodnie
z charakterem pracy, jaką wykonują bądź wykonywali, jednak dla zdecydowanej większości
respondentów obu grup wiedza i umiejętności przyswajane i kształtowane w ramach
studiów znajdują bądź znalazły zastosowanie w wykonywanej pracy, przy czym w różnym
stopniu.
Choć w badanej grupie studentów stażystów charakter podejmowanej pracy miał słabszy
związek ze studiowanym kierunkiem, to jednak stażyści w większym stopniu uznali
przydatność wiedzy i umiejętności nabytych podczas studiów w przełożeniu na działania
praktyczne. Efekty kształcenia w przełożeniu na grunt praktyczny okazały się dla ponad
połowy ankietowanych przydatne częściowo (56% wskazań). Taka sama grupa
ankietowanych przyznała zarówno dużą przydatność jak i niewielką (po 16% wskazań).
Natomiast w grupie pracujących studentów, wśród których blisko 2/3 łączy studiowany
kierunek z wykonywaną pracą, użyteczność wiedzy i umiejętności wynikających ze studiów
została oceniona nieco słabiej. Chociaż najwięcej respondentów wskazało na częściową
przydatność wiadomości i umiejętności nabytych podczas nauki w pracy zawodowej (40%
wskazań), to jednak dla blisko co trzeciego pracującego studenta przydatność ta okazała się
niewielka (29,41% wskazań). Duży stopień wykorzystania wiedzy oraz umiejętności nabytych
37
w toku nauki w praktyce zawodowej potwierdza prawie identyczny odsetek badanych jak
w grupie stażystów (15,29% wskazań).
Czy w ramach podjętej/podejmowanej przez Panią/Pana pracy przydatne
okazały się wiedza i umiejętności nabyte podczas studiów?
60%
50%
40%
56,00%
30%
20%
10%
16,00%
16,00%
4,00%
0%
tak, w bardzo
dużym stopniu
tak, częściowo
tak, ale w bardzo nie, nie przydały
małym stopniu
się w ogóle
Rys. 26. Powiązanie efektów kształcenia z wykonywaną pracą – w opinii studentów-stażystów
Czy w ramach podjętej/podejmowanej przez Panią/Pana pracy przydatne
okazały się wiedza i umiejętności nabyte podczas studiów?
40%
30%
40,00%
20%
10%
29,41%
15,29%
8,24%
0%
tak, w bardzo
dużym stopniu
tak, częściowo
tak, ale w bardzo nie, nie przydały
małym stopniu
się w ogóle
Rys. 27. Powiązanie efektów kształcenia z wykonywaną pracą – w opinii pracujących studentów
38
Porównując uzyskane w tym punkcie wyniki z badaniami przeprowadzonymi w poprzednich
latach można zauważyć widocznie malejący odsetek wskazań dla odpowiedzi, iż użyteczność
studiowanego kierunku w przełożeniu na grunt praktyczny jest żadna. Dla osób, które taką
odpowiedź wybrały być może ważny jest sam fakt zdobycia jakiegokolwiek wyższego
wykształcenia a być może w przyszłości zamierzają zmienić pracę, by odpowiadała ona
kompetencjom wynikającym z posiadanego wykształcenia.
Podsumowując stopień użyteczności studiów w przełożeniu na sferę pracy można stwierdzić,
iż efekty konfrontacji wiedzy teoretycznej z praktyką są pozytywne. Przekazywana na
studiach wiedza oraz kształtowane umiejętności znajdują odzwierciedlenie w praktyce,
w większości jednak częściowo, co z uwagi na relatywnie słabszy związek wykonywanej pracy
przez badanych studentów, zwłaszcza stażystów, ze studiowanym kierunkiem wydaje się być
w pełni uzasadnione.
4.2.2. Plany oraz oczekiwania zawodowe studentów i absolwentów
Zamiarem prowadzonych badań jest także rozpoznanie planów zawodowych studentów po
zakończeniu studiów. Wiąże się to z poznaniem opinii na temat szans na znalezienie pracy
czy rozpoczęcie własnej działalności gospodarczej, zorientowaniem się co do zamierzeń
kontynuowania ścieżki edukacyjnej, zidentyfikowaniem rozmiarów deklarowanej mobilności
przestrzennej oraz zawodowej.
Analizując wyniki badań można zauważyć, iż plany stażystów oraz pracujących studentów
uczestniczących w badaniach ankietowych po zakończeniu obecnych studiów w niewielkim
stopniu się różnią, jednak w głównej mierze związane są z pracą etatową.
Z pewnością pozytywnym elementem jest to, iż dla większości stażystów głównym celem jest
znalezienie pracy na terenie kraju (84% wskazań). Mniejszy niż u biegłym roku odsetek
badanych (12% wskazań, u poprzednim roku 25% wskazań) wiąże swoje plany z wyjazdem za
granicę w celu poszukiwania pracy. Myśląc o swojej przyszłości stażyści w dużym stopniu
biorą pod uwagę dalsze kształcenie (28% wskazań).
39
Jakie ma Pani/Pan plany zawodowe po studiach?
84,00%
mam zamiar znaleźć pracę w Polsce
28,00%
mam zamiar kształcić się dalej
16,00%
będę kontynuował/a obecna pracę
12,00%
planuję wyjechać do pracy za granicę
mam zamiar założyć własną
działalność gospodarczą
8,00%
0%
20%
40%
60%
80%
Rys. 28. Plany zawodowe studentów-stażystów
Jakie ma Pani/Pan plany zawodowe po studiach?
57,65%
będę kontynuował /a obecną pracę
38,82%
mam zamiar znaleźć pracę w Polsce
mam zamiar kształcić się dalej
21,18%
mam zamiar założyć własną działalność
gospodarczą
21,18%
10,59%
planuję wyjechać do pracy za granicę
4,71%
jeszcze nie wiem, co będę robić po studiach
będę kontunuował/a prowadzenie
działalności gospodarczej
1,18%
0%
10%
Rys. 29. Plany zawodowe pracujących studentów
40
20%
30%
40%
50%
60%
W grupie pracujących studentów ponad połowa badanych ma zamiar kontynuować
dotychczasową pracę (57,65% wskazań), co może świadczyć o tym, iż obecnie wykonywana
praca jest zgodna z oczekiwaniami i zainteresowaniami respondentów i można przypuszczać,
że są z niej w pewien sposób usatysfakcjonowani, gdyż nie zamierzają zmieniać zatrudnienia.
Jednak niespełna połowa respondentów tej grupy w swoich planach uwzględnia zamiary
znalezienia nowej pracy, przy czym chodzi bardziej o pracę w kraju (38,82% wskazań) aniżeli
za granicą (10,59% wskazań).
Podobnie jak stażyści, także pracujący studenci wyrażają pogląd, iż nie można poprzestać na
obecnym etapie edukacyjnym, tylko należy kształcić się dalej (21,18% wskazań).
Uwzględnienie przez respondentów w swoich planach działań na rzecz dalszego uczenia się
jest wyrazem zaznaczającej się coraz silniej w ostatnich latach w społeczeństwie
świadomości konieczności ciągłego uczenia się. Jest to optymistyczny symptom, gdyż
edukacja ustawiczna to kluczowa zasada współczesnego systemu oświaty, zgodnie z którą
proces kształcenia trwa przez całe życie i polega na aktualizowaniu, poszerzaniu i pogłębianiu
kwalifikacji ogólnych i zawodowych. Zgodnie z założeniami idei lifelong learning, czyli
całożyciowego uczenia się, kształcenie ustawiczne jest podstawą kształtowania employability
czyli zdolności do znajdowania i utrzymania zatrudnienia na rynku pracy poprzez ciągłe
dokształcanie się i zdobywanie różnego rodzaju kwalifikacji i wiedzy zwiększającej szansę
człowieka na współczesnym rynku pracy. Szybkie tempo postępu naukowo-technicznego
powoduje, że wykształcenie zdobyte w systemie szkolnym bardzo szybko się dezaktualizuje.
Kontynuowanie kształcenia przez całe życie w różnych formach szkolnych i pozaszkolnych
staje się warunkiem priorytetowym z punktu widzenia wymagań rynku pracy, jak
i zaspakajania coraz wyższych aspiracji życiowych ludzi. Ponadto, na dzisiejszym
konkurencyjnym rynku pracy to przede wszystkim pracownik jest odpowiedzialny za przebieg
i realizację własnej kariery. Rola przedsiębiorstwa sprowadza się jedynie do wspierania
działań w zakresie podnoszenia kwalifikacji zawodowych pracowników.
Ponadto, tylko u pracujących studentów, a zatem osób które na ogół mają dłuższe i bogatsze
doświadczenie na rynku pracy w porównaniu ze studentami stażystami, można zauważyć
postawy przedsiębiorcze, gdyż w swoich planach uwzględniają założenie własnej firmy
(21,18% wskazań). Wśród stażystów bowiem, wzorem lat poprzednich, żadna z badanych
osób nie przejawiła takiego zamiaru.
41
4.2.3. Czynniki motywujące absolwentów do pracy
Pytanie skierowane do respondentów odnośnie oczekiwań wobec pracodawcy, zarówno
obecnego jak i przyszłego, to pytanie o czynniki motywujące do pracy, dzięki którym ludzie są
skłonni wkładać większy wysiłek i zaangażowanie w wykonane zadania, ponosić większą
odpowiedzialność, wzbogacać i podnosić kwalifikacje zawodowe, zmienić stanowisko czy
nawet miejsce zatrudnienia.
Jakie są Pani/Pana oczekiwania odnośnie obecnego (przyszłego) zatrudnienia?
69,41%
mieć możliwość rozwoju i awansu
57,65%
mieć stała umowę o pracę
pracować zgodnie z wykształceniem (kierunkiem
studiów, specjalnością)
54,12%
34,12%
dużo zarabiać
15,29%
zajmować prestiżowe stanowisko
11,76%
zajmować stanowisko kierownicze
10,59%
mieć stała pensję
pracować w elastycznych godzinach pracy
8,24%
mieć dodatkowe świadczenia i przywileje
8,24%
3,53%
mieć możliwość wyjazdów
inne (jakie?)
2,35%
mieć jakąkolwiek pracę
2,35%
1,18%
nie mam żadnych oczekiwań
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
Rys. 30. Oczekiwania absolwentów odnośnie potencjalnego zatrudnienia – w opinii pracujących studentów
42
Dla większości pracujących studentów, a zatem osób z dłuższym i większym doświadczeniem
zawodowym, najistotniejszymi elementami w zakresie motywowania są możliwość rozwoju
i awansu (69,41% wskazań), posiadanie stałej umowy o pracę, która daje poczucie większego
bezpieczeństwa i stabilności zatrudnienia (57,65% wskazań) oraz praca zgodna
z wykształceniem (54,12% wskazań). Wysokie wynagrodzenie jest ważne tylko dla co
trzeciego respondenta. Natomiast mniejsze znaczenie motywujące, aczkolwiek również
brane pod uwagę przez badanych studentów aktywnych zawodowo mają takie czynniki jak:
 posiadanie prestiżowego stanowiska (15,29% wskazań),
 zajmowanie stanowiska kierowniczego (11,76% wskazań),
 gwarancja stałej regularnej pensji (10,59% wskazań),
 praca w elastycznych godzinach (8,24% wskazań),
 dodatkowe świadczenia i przywileje (8,24% wskazań).
W kategorii „inne” respondenci wywodzący się z grupy pracujących studentów wskazywali
na takie czynniki jak: satysfakcja z wykonanej pracy, robienie tego co się lubi, co sprawia
radość, praca w małym zespole czy też posiadanie samodzielnego stanowiska pracy.
Trzy najważniejsze oczekiwania stażystów wobec przyszłego pracodawcy są identyczne jak
u pracujących studentów, jednak z nieco inną kolejnością czynników. Młodzi ludzie, dla
których dotychczasowe doświadczenia na rynku pracy wiążą się przede wszystkim
z dorywczymi, krótkoterminowymi formami zatrudnienia, jako priorytetowy motywator
cenią posiadanie stałej umowy o pracę (72% wskazań). Tak wysoki odsetek wskazań dla tego
elementu może wydawać się zastanawiający, jeśli uwzględnić wykształcenie oraz młody wiek
respondentów. Faktem jest, iż jedną z podstawowych potrzeb ludzkich jest potrzeba
bezpieczeństwa realizowana m.in. poprzez gwarancję i stabilność zatrudnienia, a takie daje
przede wszystkim stała umowa o pracę. Obserwując sytuację na współczesnym polskim
rynku pracy, nietrudno zrozumieć, że dla wielu osób ten aspekt pracy jest bezwzględnie
najważniejszy. Jednak jego rola wzrasta wraz z wiekiem i zwykle jest większa u osób
starszych niż u tych, którzy dopiero rozpoczynają karierę zawodową. Ponadto posiadanie
stałej pracy jest także bardziej znaczące dla osób bez kwalifikacji czy o niższych
kwalifikacjach, które na rynku pracy są znacznie mniej konkurencyjne.
43
Połowa badanych stażystów bardzo ceni również możliwości rozwoju i awansu w firmie
(52% wskazań), co przyczynia się do zaspokojenia potrzeby samorealizacji. W dalszej
kolejności, wśród ważnych dla stażystów oczekiwań związanych z zatrudnieniem znajdują się:
 praca zgodna z wykształceniem (36% wskazań),
 posiadanie stałej pensji (32% wskazań),
 wysokie wynagrodzenie (20% wskazań).
Pozostałe czynniki, w tym samo posiadanie pracy, zajmowanie prestiżowego stanowiska czy
praca w elastycznych godzinach, mają dla tej grupy badanych znacznie słabsze oddziaływanie
motywacyjne.
Jakie są Pani/Pana oczekiwania odnośnie potencjalnego zatrudnienia?
72,00%
mieć stała umowę o pracę
52,00%
mieć możliwość rozwoju i awansu
36,00%
pracować zgodnie z wykształceniem
32,00%
mieć stała pensję
20,00%
dużo zarabiać
mieć jakąkolwiek pracę
12,00%
zajmować prestiżowe stanowisko
12,00%
8,00%
pracować w elastycznych godzinach pracy
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
Rys. 31. Oczekiwania absolwentów odnośnie potencjalnego zatrudnienia – w opinii studentów/absolwentów
Skuteczne motywowanie i zarządzanie ludźmi wymaga od zarządzających znajomości
oczekiwań pracowników. Dla zweryfikowania stopnia znajomości oczekiwań pracobiorców
reprezentanci przedsiębiorstw uczestniczący w badaniach także zostali poproszeni
o wskazanie czynników, które przede wszystkim motywują współczesnych kandydatów do
pracy, zwłaszcza absolwentów szkół wyższych. Uzyskane odpowiedzi w tej grupie
44
respondentów nie w pełni pokrywają się z wcześniej przedstawionymi hierarchiami, co może
sugerować iż pracodawcy nie rozumieją tak naprawdę oczekiwań absolwentów. U wielu
pracodawców wciąż dominuje pogląd, że pracownika można najsilniej zmotywować
materialnie poprzez wysokie wynagrodzenie (68,18% wskazań), podczas kiedy studenci ten
czynnik umiejscowili na 4. bądź 5. miejscu w hierarchii. Dopiero w dalszej kolejności,
w opiniach przedstawicieli pracodawców, znalazły się te czynniki, które dla studentów są
priorytetowymi motywatorami i stanowią główne oczekiwania przy podejmowaniu
zatrudnienia. Można też zauważyć, że ich kolejność jest tutaj bardziej zbieżna z kolejnością
uzyskaną w grupie pracujących studentów.
Jakie oczekiwania - Pani/Pana zdaniem - mają absolwenci odnośnie zatrudnienia w firmie?
68,18%
dużo zarabiać
59,09%
mieć możliwość rozwoju i awansu
50,00%
mieć stałą umowę o pracę
pracować zgodnie z wykształceniem
(kierunkiem studiów, specjalnością)
31,82%
27,27%
mieć stałą pensję
22,73%
zajmować prestiżowe stanowisko
9,09%
mieć dodatkowe świadczenia i przywileje
4,55%
inne (jakie?)
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
Rys. 32. Oczekiwania absolwentów odnośnie potencjalnego zatrudnienia – w opinii przedstawicieli
przedsiębiorstw
Podsumowując, można stwierdzić, iż dla współczesnego absolwenta pierwszoplanowym
celem zawodowym jest posiadanie stałego zatrudnienia z możliwościami rozwoju i awansu
w pracy, która byłaby zgodna z posiadanym wykształceniem. W dalszej kolejności dopiero
pojawiają się inne czynniki, w tym o charakterze materialnym, jak wysokie czy stałe
wynagrodzenie, dodatkowe świadczenia i przywileje oraz inne.
45
4.3. Wzbogacanie umiejętności praktycznych absolwentów
4.3.1. Ocena przydatności staży
Absolwenci szkół wyższych, zwłaszcza studiów w trybie stacjonarnym, jako osoby młode na
rynku pracy odznaczają się najczęściej takimi cechami jak: świeżość, kreatywność, brak
skażenia złymi przyzwyczajeniami, otwartość na zmiany i szybkość uczenia się. Z drugiej
strony jednak często brakuje im praktyki, a doświadczenie zawodowe to jeden z kluczowych
wymogów ogłoszeń rekrutacyjnych. Brak doświadczenia, już na wejściu na rynek pracy,
skazuje absolwentów na słabszą pozycję konkurencyjną.
W celu dokonania oceny staży, poproszono respondentów o ustosunkowanie się do skali
korzyści, jakie wnoszą staże zarówno dla stażysty jak i przedsiębiorstwa, które ten staż
oferuje. Uzyskane odpowiedzi w przeważającej mierze świadczą o pozytywnym walorze
utylitarnym tej formy „zatrudnienia”.
Studenci-stażyści, a zatem osoby, które są bezpośrednio po stażu, widzą głównie obopólne
korzyści płynące ze staży (68% wskazań). Podobny, choć znacznie niższy odsetek badanych
widzi korzyści bądź tylko dla stażysty (16% wskazań) bądź dla firmy (12% wskazań).
Czy uważa Pani/Pan, że staże i praktyki są przydatną i potrzebną inicjatywą?
70%
60%
50%
68,00%
40%
30%
20%
10%
16,00%
4,00%
0,00%
12,00%
0%
tak, ale są
korzystne głównie
dla stażysty
tak, ale są
korzystne głównie
dla
przedsiębiorstwa
tak, są bardzo
korzystne zarówno
dla firmy jak i
stażysty
nie, nic nie dają
żadnej ze stron
nie mam zdania
Rys. 33. Szanse i korzyści wynikające z odbywania staży – w opinii studentów-stażystów
46
Podobne zdanie w tej kwestii mają pracujący studenci, gdyż najwięcej osób bo nieco ponad
połowa, jest przekonanych o korzystnych efektach staży dla obu stron. Zbliżony odsetek
badanych widzi korzyści głównie dla stażysty (16,47% wskazań), co głównie dla pracodawcy
(15,29% wskazań). Tak samo jak w poprzednich latach, nieliczni respondenci wywodzący się
z tej właśnie grupy badanych są zdania, że staże dla żadnej ze stron nie wnoszą nic
pożytecznego.
Czy uważa Pani/Pan, że staże i praktyki zawodowe są przydatną i potrzebną inicjatywą?
60%
50%
40%
30%
52,94%
20%
10%
16,47%
15,29%
5,88%
9,41%
0%
tak, ale są
korzystne głównie
dla stażysty
tak, ale są
korzystne głównie
dla
przedsiębiorstwa
tak, są bardzo
korzystne
zarówno dla firmy
jak i stażysty
nie, nic nie dają
żadnej ze stron
nie mam zdania
Rys. 34. Szanse i korzyści wynikające z odbywania staży – w opinii pracujących studentów
Respondenci wywodzący się z grupy przedstawicieli przedsiębiorstw kwestię korzyści
wynikających ze staży widzą nieco inaczej, niż poprzednie grupy ankietowanych studentów.
Tyle samo reprezentantów firm opowiada się zarówno za obopólnym interesem, jak za
korzyściami leżącymi głównie po stronie stażysty (po 45% wskazań). W przeciwieństwie do
ankietowanych studentów, żaden z badanych reprezentantów zakładów (podobnie jak to
było w roku ubiegłym) nie przyznaje, iż staże mogłyby być korzystne tylko dla firmy
przyjmującej stażystę. Zastanawiające może być, iż co dziesiąty badany przedstawiciel
pracodawców jest zdania, że staże w ogóle nie są pożyteczne ani dla firmy ani dla stażysty.
47
Czy Pani/Pana zdaniem staże i praktyki zawodowe są przydatną i potrzebną inicjatywą?
50%
40%
30%
45,45%
45,45%
20%
10%
0,00%
9,09%
0,00%
0%
tak, ale są
korzystne głównie
dla stażysty
tak, ale są
korzystne głównie
dla
przedsiębiorstwa
tak, są bardzo
korzystne
zarówno dla firmy
jak i stażysty
nie, nic nie dają
żadnej ze stron
nie mam zdania
Rys. 35. Szanse i korzyści wynikające z odbywania staży – w opinii przedstawicieli przedsiębiorstw
4.3.2. Korzyści ze staży dla przedsiębiorstw
Mimo nieznacznych różnic w odpowiedziach co do adresata korzyści staży, wszyscy
uczestnicy rynku pracy są zgodni, iż staże niewątpliwie są pożyteczne. Jako najważniejszą
korzyść wynikającą ze stażu dla organizacji, zarówno uczestnicy stażu jak i przedstawiciele
przedsiębiorstw uznali przede wszystkim pomoc stażysty w zadaniach i czynnościach
realizowanych w firmie (odpowiednio 76% i 54,55% wskazań). Następną pozytywną stroną
zauważaną zarówno przez stażystów jak i przedstawicieli firm jest aspekt kosztowy –
zaangażowanie stażysty po prostu się firmie opłaca, gdyż jest tańsze aniżeli zatrudnienie
pracownika na etat (odpowiednio 44% i 50%wskazań).
W następnej kolejności zarówno przedstawiciele przedsiębiorstw jak i stażyści, choć
w mniejszym stopniu, wskazali na możliwość rozpoznania potencjału stażysty jako
potencjalnego kandydata do zatrudnienia w firmie (odpowiednio 50% i 20%wskazań), gdyż
staż to swoisty „okres próbny” pozwalający na weryfikację kompetencji i przydatności danej
osoby dla przedsiębiorstwa.
48
Jakie korzyści ze staży wynikają w szczególności dla przedsiębiorstwa?
80%
70%
60%
76,00%
50%
40%
44,00%
30%
20%
20,00%
10%
16,00%
16,00%
8,00%
0%
pomoc w
realizacji zadań i
czynności
wykonywanych
w firmie
możliwość
zaoszczędzenia
kosztów przez
firmę przez
zaangażowanie
stażysty
rozpoznanie
potencjału
stażysty jako
potencjalnego
kandydata do
zatrudnienia w
firmie
zaoszczędzenie
czasu i kosztów
rekrutacji
nowych
pracowników
skorzystanie z
pomysłów i
świeżego
podejścia
stażysty
są dobrym
przygotowaniem
do zatrudnienia
danej osoby w
firmie na stałe
Rys. 36. Korzyści i przydatność staży dla przedsiębiorstwa – w opinii studentów-stażystów
Jakie korzyści ze staży w szczególności wynikają dla przedsiębiorstwa?
60%
50%
40%
30%
54,55%
50,00%
50,00%
36,36%
20%
31,82%
10%
4,55%
0%
pomoc w
możliwość
realizacji zadań i zaoszczędzenia
czynności
kosztów przez
wykonywanych
firmę przez
w firmie
zaangażowanie
stażysty
rozpoznanie
potencjału
stażysty jako
potencjalnego
kandydata do
zatrudnienia w
firmie
zaoszczędzenie
są dobrym
czasu i kosztów przygotowaniem
rekrutacji
do zatrudnienia
nowych
danej osoby w
pracowników
firmie na stałe
skorzystanie z
pomysłów i
świeżego
podejścia
stażysty
Rys. 37. Korzyści i przydatność staży dla przedsiębiorstwa – w opinii przedstawicieli przedsiębiorstw
49
Ponadto, co zauważyli w większym stopniu reprezentanci firm, staże pozwalają oszczędzić
czas i koszty związane z procesami rekrutacji i selekcji (36,36% wskazań) oraz są dobrym
przygotowaniem stażysty do przyszłego etatowego zatrudnienia w przedsiębiorstwie, gdzie
odbywał się staż (31,82% wskazań).
Podsumowując można stwierdzić, że z punktu widzenia zakładu wymierną korzyścią jest
aspekt kosztowy. Koszty zaangażowania i utrzymania w firmie stażysty są znacznie niższe niż
zatrudnienie pracownika na etat. Wiele praktyk i staży jest współfinansowanych ze środków
Unii Europejskiej, co w zasadzie ogranicza koszty ponoszone przez zakład do minimum.
Przyjmując stażystę, pracodawcy mogą uzyskać pomoc i wsparcie, także merytoryczne
w wykonywaniu zadań. Staże dają pracodawcy możliwość praktycznej weryfikacji
i sprawdzenia kompetencji osób, po to by wybrać najlepszych w punktu widzenia wymagań
stanowisk pracy. Osoby, które sprawdzą się w działaniu mogą w przyszłości zostać
pracownikami przedsiębiorstwa. Ryzyko związane z rekrutacją i selekcją jest tutaj
minimalizowane, gdyż podczas odbywania stażu osoba taka została sprawdzona pod kątem
adekwatności do wymagań merytorycznych, jak i z punktu widzenia dopasowania do kultury
organizacyjnej firmy. Ponadto warto dodać, że przyjmowanie studentów i absolwentów na
staże i praktyki może przyczynić się do kreowania przez firmę pozytywnego wizerunku
pracodawcy na rynku, jako takiego, który jest otwarty na młodych ludzi i pomaga im
w rozpoczynaniu kariery zawodowej poprzez umożliwienie zdobywania często pierwszego
w życiu doświadczenia zawodowego.
4.3.3. Korzyści ze staży dla studentów/absolwentów
Staż w przedsiębiorstwie to ogromna szansa dla studentów i absolwentów, którym brakuje
tak cenionego dziś na rynku doświadczenia. Dzięki programom stażowym młodzi ludzie mają
okazję zdobywać doświadczenie zawodowe a przez to budować swoją pozycję
konkurencyjną na rynku pracy – na taką korzyść wskazało najwięcej stażystów (48%
wskazań) oraz skonfrontować otrzymaną w toku studiów wiedzę teoretyczną
z możliwościami jej praktycznej aplikacji – taka odpowiedź z kolei dominowała wśród
badanych przedstawicieli lokalnych zakładów (72,73% wskazań). Co do pozostałych
korzystnych aspektów staży, wskazania w obu ankietowanych grupach były zbliżone.
50
Jakie korzyści ze staży wynikają w szczególnosci dla studenta/absolwenta?
50%
40%
30%
48,00%
44,00%
40,00%
20%
28,00%
10%
12,00%
4,00%
0%
poprzez zdobyte
doświadczenie
podnoszą
atrakcyjność i
konkurencyjność
absolwenta na
rynku pracy
umożliwiają
zdobycie
(poszerzenie)
umiejętności
praktycznych
pozwalają
skonfrontować
wiedzę zdobytą na
uczelni z praktyką
stanowią dobrą
możliwość do
wykazania się w
firmie i dzięki
temu zdobycia
zatrudnienia po
skończeniu stażu
kształtują
samodzielność i
samodyscyplinę
pozwalają nauczyć
się współdziałania
i współpracy w
grupach
Rys. 38. Korzyści i przydatność staży dla studenta/absolwenta– w opinii studentów-stażystów
Jakie korzyści ze staży w szczególności wynikają dla studenta/absolwenta?
80%
70%
60%
50%
40%
72,73%
68,18%
30%
50,00%
45,45%
20%
18,18%
10%
4,55%
0%
pozwalają
skonfrontować
wiedzę zdobytą
na uczelni z
praktyką
umożliwiają
zdobycie
(poszerzenie)
umiejętności
praktycznych
poprzez zdobyte
doświadczenie
podnoszą
atrakcyjność i
konkurencyjność
absolwenta na
rynku pracy
dają możliwość
wykazania się w
firmie i dzięki
temu
kontynuowania
zatrudnienia w
firmie po
skończeniu stażu
kształtują
samodzielność i
samodyscyplinę
pozwalają
nauczyć się
współdziałania i
współpracy w
grupach
Rys. 39. Korzyści i przydatność staży dla studenta/absolwenta – w opinii przedstawicieli przedsiębiorstw
51
Podsumowując korzystne aspekty staży dla studentów i absolwentów, należy podkreślić, iż
staże i praktyki to często start w karierze zawodowej młodego człowieka. To jak zostanie on
przyjęty w firmie, a następnie zaangażowany do realizacji bieżących zadań ma duże
znaczenie z punktu widzenia jego dalszej motywacji do pracy oraz satysfakcji. Dlatego tak
ważne jest by staże były organizowane w sposób przemyślany pod względem wyboru
przedsiębiorstwa, działu a także stanowiska, gdzie stażysta będzie mógł pracować zgodnie ze
swoim przygotowaniem edukacyjnym. Staże i praktyki stanowią też dla młodej osoby
możliwość zweryfikowania wyobrażeń odnośnie zawodu, w którym się kształci oraz
skonfrontowania oczekiwań wobec współczesnych pracodawców. Są także okazją do
poznania relacji panujących w środowisku pracy, w grupach i zespołach pracowniczych. Dają
szansę na poznanie nowych ludzi, nawiązanie kontaktów, które mogą okazać się przydatne
w dalszych poszukiwaniach pracy na rynku. Mimo że odbyte staże nie dla każdej osoby
zakończą się przyjęciem do zakładu na stałe, to z pewnością są one bardzo korzystne, gdyż
okres praktyki i zdobyte w ramach niej doświadczenie stażysty będzie niewątpliwym atutem
dla absolwenta budującego swoje CV przedstawiane w kolejnych firmach.
4.3.4. Wpływ staży na poziom bezrobocia
Pozytywna ocena staży, zwłaszcza pod względem zdobycia doświadczenia i uzyskania
przyszłego regularnego zatrudnienia, powinna przekładać się na poprawę wskaźników
rynkowych, w tym m.in. zmniejszenie bezrobocia, zwiększenie wskaźnika zatrudnienia,
w tym zwłaszcza wśród absolwentów szkół wyższych.
W opinii badanych studentów staże i praktyki sprzyjają poprawie sytuacji młodych osób na
rynku pracy, jednak jest to przede wszystkim wpływ nieznaczny – na taką odpowiedź
wskazało najwięcej, bo co drugi ankietowany. Jednak niewiele mniej młodych ludzi widzi
znacznie bardziej pozytywny wpływ staży na sytuację rynkową i jest przekonanych o tym, iż
staże istotnie przyczyniają się do zmniejszenia bezrobocia (44% wskazań w grupie stażystów
i 34,12% wskazań wśród pracujących studentów). Natomiast przedstawiciele pracodawców
wpływ staży i praktyk na sytuację rynkową absolwentów oceniają zdecydowanie pozytywniej
– ponad połowa ankietowanych tej grupy (59,09% wskazań) jest przekonana o bardzo dużym
oddziaływaniu staży na poprawę sytuacji absolwentów na rynku, natomiast co trzeci
respondent oddziaływanie to również zauważa, lecz w mniejszym stopniu.
52
Czy Pani/Pana zdaniem staże i praktyki zawodowe mogą przyczynić się do
zmniejszenia bezrobocia wśród absolwentów uczelni?
60%
50%
40%
50,59%
30%
20%
34,12%
12,94%
10%
2,35%
0%
tak, jak najbardziej
tak, ale jest to
nieznaczny wpływ
nie, nie mają na to
wpływu
nie wiem
Rys. 40. Wpływ staży na zmniejszenie bezrobocia – w opinii pracujących studentów
Czy Pani/Pana zdaniem staże i praktyki zawodowe mogą przyczynić się do
zmniejszenia bezrobocia wśród absolwentów uczelni?
60%
50%
40%
30%
56,00%
44,00%
20%
0,00%
10%
0,00%
0%
tak, jak najbardziej
tak, ale jest to
nieznaczny wpływ
nie, nie maja na to
wpływu
nie wiem
Rys. 41. Wpływ staży na zmniejszenie bezrobocia – w opinii studentów-stażystów
53
Czy Pani/Pan zdaniem staże i praktyki zawodowe mogą przyczynić się do
zmniejszenia bezrobocia wśród absolwentów uczelni?
60%
50%
40%
30%
59,09%
36,36%
20%
4,55%
10%
0,00%
0%
tak, jak
najbardziej
tak, ale jest to
nieznaczny wpływ
nie, nie mają
żadnego wpływu
nie wiem
Rys. 42. Wpływ staży na zmniejszenie bezrobocia – w opinii przedstawicieli przedsiębiorstw
Podsumowując, odpowiedzi badanych osób odnośnie siły wpływu staży na sytuację
absolwentów na rynku pracy są w dużej mierze zbieżne, zatem można wnioskować, iż
rozwiązania te są wartościową inicjatywą umożliwiającą młodym ludziom start w karierze
zawodowej, zwłaszcza w kontekście nabywania pierwszego ważnego doświadczenia
zawodowego, dzięki któremu mogą łatwiej znaleźć zatrudnienie bezpośrednio po ukończeniu
studiów i być czynnymi zawodowo.
Możliwość odbycia stażu jest dla studenta czy absolwenta bardzo często pierwszym
doświadczeniem zawodowym, które może doprowadzić do zatrudnienia stażysty w danej
firmie na stałe. Każdy kontakt i współpraca studenta z przedsiębiorstwem, np. w formie
stażu, praktyki studenckiej czy zbierania materiałów na potrzeby pracy dyplomowej, daje
młodemu człowiekowi możliwość wejścia do firmy, wykazania się, co w efekcie zwiększa jego
szansę na zatrudnienie. Przedstawiciele pracodawców odpowiadając na pytanie, czy
w ostatnich 24 miesiącach współpraca ze studentem ATH przekształciła się w zatrudnienie
potwierdzili, iż w takim samym stopniu sytuacja taka miała miejsce jak i nie miała miejsca.
Przypadki, kiedy po stażu, praktyce czy innej formie współpracy z firmą student uzyskał
zatrudnienie miały miejsce przede wszystkim sporadycznie (31,82% wskazań). Natomiast dla
54
blisko połowy studentów wejście do firmy niestety nie przekształciło się w zatrudnienie
(45,45% wskazań).
Czy w ostatnich 24 miesiącach zdarzyło się, że współpraca ze studentem ATH
w ramach praktyki, pracy dyplomowej, itp. przekształciła się w zatrudnienie?
50%
40%
30%
45,45%
31,82%
20%
10%
13,64%
9,09%
0%
tak, wielokrotnie
tak, ale w
nielicznych
sytuacjach
nie
nie wiem
Rys. 43. Współpraca stażysty z przedsiębiorstwem a szanse na zatrudnienie – w opinii przedstawicieli
przedsiębiorstw
Podsumowując należy stwierdzić, iż staż bądź praktyka jako forma współpracy studenta
z przedsiębiorstwem nie gwarantuje automatycznego zatrudnienia. Warto jednak w nich
uczestniczyć gdyż stanowią szansę uzupełnienia brakujących umiejętności praktycznych,
zbierania doświadczenia czy budowania sieci kontaktów zawodowych (networking), które
jeśli nie teraz, to w przyszłości zaowocują otrzymaniem zatrudnienia.
4.4. Ocena staży realizowanych w ramach projektu
Praktyczny walor staży oraz satysfakcję ich uczestników wynikająca z możliwości zetknięcia
się z praktyką i wzbogacenia doświadczenia potwierdzają przeważające bardzo dobre oceny
staży (76% wskazań) zrealizowanych w ramach projektu „ATH Łączy”. Można wnioskować, iż
stażyści są zadowoleni nie tylko z samego stażu, ale ogólnie ze współpracy z firmą, gdyż
55
przeważająca większość z nich (84% wskazań) chciałaby kontynuować pracę w zakładzie,
który przyjął ich na staż, i w głównej mierze na tym samym stanowisku/w tym samym dziale.
Czy jest Pani zadowolona/Pan zadowolony z odbytego stażu i uważa, że wzbogacił
Pani/Pana kompetencje?
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
76,00%
0,00%
24,00%
tak, bardzo
tak, średnio
nie
0,00%
trudno mi
powiedzieć
Rys. 44. Znaczenie staży w zakresie wzbogacenia kompetencji i umiejętności – w opinii studentów-stażystów
Czy chciałaby Pani/chciałby Pan kontynuować pracę w firmie, w której był realizowany
staż?
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
72,00%
0,00%
12,00%
tak, w tym samym
dziale/na tym
samym stanowisku
tak, ale w innym
dziale/na innym
stanowisku
nie
16,00%
nie wiem
Rys. 45. Deklaracje stażystów odnośnie dalszej współpracy z przedsiębiorstwem, w którym odbyli staż
56
Podobnie jak u stażystów, zadowolenie ze współpracy przeważa też u przedstawicieli firm
(w większości opiekunów stażystów), przy czym ma ono nieco bardziej umiarkowany
charakter, co wyraża się poprzez podobny odsetek zarówno ocen bardzo dobrych jak
i dobrych, z niewielką przewagą jednak tych bardzo dobrych. Większość reprezentantów
zakładów deklaruje też gotowość przyjęcia na staż kolejnych studentów (68,18% wskazań).
Czy jest Pani/Pan zadowolony ze współpracy ze stazystą (stażystami) ATH?
50%
40%
30%
20%
40,91%
36,36%
4,55%
10%
18,18%
0%
tak, bardzo
tak, średnio
nie
trudno mi
powiedzieć
Rys. 46. Ocena współpracy ze stażystami ATH – w opinii przedstawicieli przedsiębiorstw /opiekunów stażystów
Czy byliby Państwo zainteresowani przyjęciem studentów (absolwentów) ATH na
kolejne staże?
50%
40%
30%
20%
40,91%
27,27%
13,64%
10%
18,18%
0%
tak, bardzo chętnie
tak, ale
sporadycznie
nie
trudno mi
powiedzieć
Rys. 47. Deklaracje przedstawicieli przedsiębiorstw co do przyjęć studentów/absolwentów ATH na staże
57
Oferując studentom i absolwentom możliwość odbycia staży w lokalnych przedsiębiorstwach
reprezentanci zakładów widzą dla nich wiele potencjalnych obszarów, gdzie będą mogli
doskonalić kompetencje praktyczne, przy czym największe zapotrzebowanie, podobnie jak to
miało miejsce w ubiegłym roku, występuje w działach i na stanowiskach inżynierii produkcji,
jakości i logistyki (34,78% wskazań).
W jakich działach/na jakich stanowiskach najchetniej przyjęliby Państwo
studentów/absolwentów na staże?
34,78%
inżynieria produkcji, jakość i logistyka
17,39%
dział personalny
13,04%
dział techniczny/technologiczny
utrzymanie ruchu, planowanie
8,70%
administracja działów
8,70%
dział konstrukcyjny
4,35%
kontrola jakości
4,35%
dział przygotowania produkcji
4,35%
dział księgowości
4,35%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
Rys. 48. Potencjalne miejsca staży w firmach dla studentów/absolwentów ATH – w opinii przedstawicieli
przedsiębiorstw/opiekunów stażystów
4.5. Doskonalenie kompetencji absolwentów
Doskonalenie kompetencji absolwentów wymaga od systemu kształcenia dokonywania
permanentnych zmian w programach nauczania, tak by odpowiadały one potrzebom
i oczekiwaniom pracodawców. Poprawa jakości kształcenia oraz dostosowanie programów
nauczania do wymagań gospodarki wymaga stałego monitoringu rynku pracy, w tym
wzbogaconego o informacje pochodzące wprost ze źródła tj. z lokalnych zakładów. Cenną
sugestią są tutaj opinie przedstawicieli przedsiębiorstw. Pracujący studenci jako osoby
58
aktywne zawodowo również mogą takich informacji dostarczyć, gdyż w ramach codziennej
praktyki zawodowej konfrontują wiedzę, jaka jest im przekazywana w toku studiowania
z możliwościami jej praktycznego zastosowania. Studenci, którzy uczestniczyli w stażach
także stanowią cenne źródło informacji, gdyż są bezpośrednio po stażu, w ramach którego
zatknęli się z praktyką. Dlatego w ankiecie skierowanej do wszystkich trzech grup
respondentów zostało sformułowane pytanie o wskazanie elementów, które ich zdaniem,
powinny zostać w szczególności uwzględnione przez uczelnie w treściach programowych
przedmiotów. Sugestie te mogą przyczynić się do doskonalenia programów nauczania, by
lepiej odpowiadały wymogom rynku pracy.
Na jakie aspekty uczelnie powinny kłaść szczególny nacisk opracowując programy
nauczania przedmiotów (w tym treści, metody dydaktyczne)?
podawanie przykładów praktycznych ilustrujących dane
zagadnienie
72,73%
68,18%
rozwijanie samodzielnego myślenia u studentów
59,09%
rozwiązywanie problemów
40,91%
pobudzanie kreatywności
doskonalenie komunikatywności
18,18%
współpracę w grupie
18,18%
dostarczenie gruntownych podstaw teoretycznych z
danej dziedziny
9,09%
4,55%
inne (jakie?)
0%
10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%
Rys. 49. Sugestie na temat doskonalenia programów nauczania – w opinii przedstawicieli przedsiębiorstw
W opinii przedstawicieli pracodawców czterema kluczowymi elementami, jakie należy
uwzględniać w toku kształcenia są kolejno:
 podawanie przykładów praktycznych, by student mógł lepiej zrozumieć i „poczuć”
użyteczność prezentowanych zagadnień teoretycznych (72,73% wskazań),
 rozwijanie u młodych ludzi umiejętności samodzielnego myślenia (68,18% wskazań),
59
 kształtowanie i rozwijanie wśród studentów umiejętności rozwiązywania problemów
(59,09% wskazań),
 pobudzanie wśród studentów kreatywności, która sprzyja generowaniu pomysłów
i innowacji (40,91% wskazań).
W dalszej kolejności z mniejszą liczbą wskazań, ale zauważane przez pracodawców, znalazły
się umiejętności o charakterze „miękkim”, jak doskonalenie komunikatywności czy
współpraca w grupie (oba czynniki po 18,18% wskazań). Natomiast w kategorii „inne”
respondenci wymienili znajomość języków obcych.
Na jakie aspekty uczelnie powinny kłaść szczególny nacisk opracowując programy
nauczania przedmiotów (w tym treści, metody dydaktyczne)?
podawanie przykładów praktycznych ilustrujących dane
zagadnienie
75,29%
51,76%
rozwijanie samodzielnego myślenia u studentów
45,88%
rozwiązywanie problemów
42,35%
pobudzanie kreatywności
23,53%
doskonalenie komunikatywności
11,76%
współpracę w grupie
2,35%
inne (jakie?)
0%
10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%
Rys. 50. Sugestie na temat doskonalenia programów nauczania – w opinii pracujących studentów
Wręcz identyczną hierarchię czynników z podobnymi odsetkami wskazań uzyskano analizując
opinie pracujących studentów. Respondenci jako osoby, które posiadają już pewne
doświadczenie w pracy zawodowej, także doskonale zdają sobie sprawę ze znaczenia
umiejętności praktycznego zastosowania określonej wiedzy, dlatego najczęściej wymienianą
przez nich sugestią jest wzbogacenie zajęć o przykłady praktycznego zastosowania zagadnień
teoretycznych (75,29% wskazań). Wysoko uznane przez ankietowych zostało rozwijanie
60
umiejętności samodzielnego myślenia (51,76% wskazań). Badani studenci zwrócili uwagę na
potrzebę kształtowania na studiach umiejętności rozwiązywania problemów (45,88%
wskazań). Również często wskazywaną propozycją przez respondentów było pobudzanie
kreatywności (42,35% wskazań).
Na jakie aspekty uczelnie powinny kłaść szczególny nacisk opracowując programy
nauczania przedmiotów (w tym treści, metody dydaktyczne)?
podawanie przykładów praktycznych ilustrujacych dane
zagadnienie
72,00%
52,00%
rozwijanie samodzielnego myslenia u studentów
44,00%
pobudzanie kreatywności
doskonalenie komunikatywności
40,00%
rozwiązywanie problemów
40,00%
współpraca w grupie
8,00%
dostarczenie gruntownych podstaw teoretycznych z danej
dziedziny
8,00%
0%
10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%
Rys. 51. Sugestie na temat doskonalenia programów nauczania – w opinii studentów-stażystów
Dla stażystów, podobnie jak dla wcześniejszych grup respondentów, priorytet stanowi
wzbogacenie zajęć teoretycznych o praktyczne przykłady (72% wskazań). Dla połowy
ankietowanych stażystów programy nauczania powinny rozwijać umiejętności rozwiązywania
problemów. Blisko połowa stażystów jest też zdania, iż w toku kształcenia należy bardziej
pobudzać kreatywność (44% wskazań), rozwijać samodzielne myślenie a także doskonalić
umiejętności komunikowania się w grupach społecznych (po 40% wskazań).
Podsumowując, można stwierdzić, że położenie nacisku przez wszystkie grupy badanych na te
same umiejętności zarysowuje model współczesnej polityki personalnej w firmach, taki
w którym liczą się samodzielność i autonomia pracowników, w miejsce odgórnie
narzucanych schematów działania i postępowania.
61
5. Wnioski
W czasach coraz większej powszechności kształcenia na poziomie wyższym, a zarazem
wysokiego bezrobocia wśród absolwentów uczelni, a także uwarunkowań funkcjonowania
przedsiębiorstw związanych ze wzmożoną konkurencją, wysokimi oczekiwaniami klientów
i globalizacją, szkoły wyższe muszą być elastyczne, szybko i sprawnie reagować na to co się
na rynku dzieje. Elastyczność ta przejawia się m.in. dostosowywaniem kierunków,
programów i treści kształcenia do potrzeb społeczno-gospodarczego otoczenia uczelni,
w tym zwłaszcza lokalnych przedsiębiorstw. Aby tak się działo, potrzebna jest współpraca
uczelni z jej interesariuszami, w tym studentami, absolwentami, pracodawcami w zakresie
wymiany informacji na temat bieżących i przyszłych potrzeb zakładów w zakresie
pożądanych kwalifikacji, umiejętności i postaw pracobiorców a także oceny przydatności
wiedzy i umiejętności nabywanych przez młodych ludzi w toku kształcenia.
Przygotowanie studentów do wejścia na rynek pracy w celu zaspokojenia kadrowych potrzeb
przedsiębiorstw wymaga przygotowania ich tak pod względem kompetencji „twardych”
związanych z wiedzą ogólnozawodową i specyficzną kierunkową, jak i kompetencji
„miękkich”, które należy uznać za uniwersalne i oczekiwane od absolwenta bez względu na
ukończony przez niego kierunek studiów. To właśnie kompetencje „miękkie”, osobiste
i interpersonalne, pozwalają absolwentom szybko i dobrze radzić sobie w firmie oraz na
zmieniającym się rynku pracy.
W toku kształcenia uczelnie powinny wzmacniać świadomość studentów pod kątem wyzwań,
jakie współczesny rynek pracy stawia przed absolwentami, zarówno w obszarze życia
zawodowego jak i społecznego. Jak wynika z obecnych oraz poprzednich edycji badań,
znajomość realiów rynkowych jest na ogół dobrze znana studentom i absolwentom ATH.
Główne obawy, jakie towarzyszą im w związku z wejściem na rynek pracy dotyczą przede
wszystkim braku doświadczenia zawodowego oraz ogólnie wysokich wymagań stawianych
kandydatom przez pracodawców, którzy mogą sobie na nie pozwolić w czasach relatywnie
wysokiego bezrobocia wśród osób wykształconych. W porównaniu z badaniami
przeprowadzonymi w poprzednich latach daje się zauważyć, iż w coraz mniejszym stopniu
obawy co do wejścia na rynek studenci wiążą ze słabym przygotowaniem przez uczelnię do
radzenia sobie na rynku. Swoją konkurencyjność na rynku studenci ATH oceniają przede
wszystkim jako porównywalną z absolwentami innych uczelni. Podobnego zdania są też
62
przedstawiciele firm, którzy ponadto w większości nie obserwują różnic w przygotowaniu
absolwentów ATH do pracy, co więcej, niektórzy z nich uważają, iż to przygotowanie jest
coraz lepsze.
Doświadczenie zawodowe oraz kontakty i znajomości niezmiennie pozostają najważniejszymi
czynnikami decydującymi o znalezieniu zatrudnienia. Młodzi ludzie obserwując uważnie
otoczenie są świadomi, że wkraczając na rynek pracy z samym tylko dyplomem w ręku nie
mają dziś dużych szans, by znaleźć dobrą i satysfakcjonującą pracę. Akademicka wiedza musi
zostać uzupełniona praktyką i działaniem. Przygotowanie młodych ludzi do wejścia na rynek
pracy musi zatem koncentrować się na wykorzystaniu przez nich wszelkich możliwości
gromadzenia doświadczenia i doskonalenia umiejętności praktycznych, a także łączeniu
przekazywanej w toku studiów teorii z praktyką. I dlatego studenci już w trakcie studiów
znajdują czas, by łączyć okres edukacji ze zdobywaniem doświadczenia, które przybiera
najczęściej postać zatrudnienia czasowego (umowy zlecenia) oraz staży i praktyk, jakie firmy
oferują kształcącym się osobom. Jak wynika z badań, nie zawsze udaje się studentom
powiązać rodzaj wykonywanej pracy ze studiowanym kierunkiem, co potwierdza ogólnie
panujące na rynku pracy problemy i trudności ze znalezieniem zatrudnienia
odpowiadającego posiadanemu wykształceniu. Jednak mimo nawet słabszego związku
wykonywanej pracy ze studiowanym kierunkiem badani studenci pozytywnie ocenili
przydatność wiadomości i umiejętności nabytych podczas nauki w przełożeniu na grunt
praktyczny. Porównując wyniki uzyskiwane w kolejnych latach można zauważyć rosnący
odsetek badanych studentów wskazujących na użyteczność przekazywanej na studiach
wiedzy i kształtowanych umiejętności z punktu widzenia ich wykorzystania w pracy. Nasuwa
się więc wniosek, że uczelnia dobrze wyposaża ich nie tylko w umiejętności stricte zawodowe
ale także umiejętności uniwersalne, dzięki którym mogą łatwiej poruszać się po rynku
i odnajdywać w różnych rodzajowo pracach.
Oprócz doświadczenia i sieci kontaktów, na znalezienie pracy ma duży wpływ znajomość
języków obcych, która stała się już standardem na rynku pracy wpływającym na skuteczność
nie tylko w procesie poszukiwania zatrudnienia, ale też osiągnięcia sukcesu zawodowego w
pracy. Wyniki badań pokazują, iż młodych ludzi w coraz lepszym stopniu cechują
umiejętności lingwistyczne – coraz więcej osób przyznaje się do znajomości więcej niż
jednego języka obcego.
63
Plany zdecydowanej większości studentów po ukończeniu studiów wiążą się przede
wszystkim ze znalezieniem zatrudnienia w Polsce. W porównaniu z wynikami otrzymanymi
w ubiegłym roku znacznie mniej osób myśli o emigracji zarobkowej. Niestety, obecne
badania nie wykazały żadnych przejawów postaw przedsiębiorczych wśród studentów
studiów stacjonarnych.
Aby znaleźć i utrzymać zatrudnienie na konkurencyjnym rynku pracy studenci i absolwenci
zdają sobie sprawę, iż na zdobytym wykształceniu nie można poprzestać, dlatego swoje
plany na przyszłość wiążą także z kontynuowaniem edukacji. W dobie społeczeństwa
opartego na wiedzy idea całożyciowego uczenia się (lifelong learning) poprzez ciągłe
dokształcanie się i zdobywanie różnego rodzaju kwalifikacji jest podstawą doskonalenia
umiejętności radzenia sobie na rynku pracy, wzmacniania employability, realizowania kariery
zawodowej, i w efekcie osiągnięcia sukcesu zawodowego oraz osobistego. Permanentne
uczenie się to podstawa rozwoju zawodowego, który może dać ludziom awans w pracy.
Te właśnie czynniki oraz posiadanie stabilnego zatrudnienia powiązanego ze posiadanymi
kwalifikacjami (wykształceniem) to główne oczekiwania absolwentów odnośnie aktywnego
funkcjonowania na rynku pracy.
Programy staży i praktyk zawodowych to pożyteczna i wartościowa inicjatywa. Jak
potwierdzają corocznie uzyskiwane wyniki w każdej z badanych grup, staże stanowią przede
wszystkim obopólną korzyść, zarówno dla stażysty jak i przedsiębiorstwa, choć zdaniem
równie wysokiego odsetka respondentów wywodzących się z grupy przedstawicieli
zakładów, są korzystne głównie dla stażysty. Mimo niezaprzeczalnych korzyści, jakie dają one
stażystom, nie da się ukryć, iż są pożyteczną inicjatywą z punktu widzenia interesów
przedsiębiorstwa przyjmującego na staż, głównie w aspekcie kosztowym. Stażysta jest
niewątpliwie wsparciem w zadaniach i czynnościach realizowanych w firmie. Pracodawca
przyjmujący na staż ma możliwość praktycznej weryfikacji i sprawdzenia w konkretnych
działaniach kompetencji stażysty, co może zaowocować kontynuacją współpracy w formie
przyszłego regularnego zatrudnienia. Można zatem potraktować staże jako swoisty „okres
próbny”, a przez to zminimalizować ryzyko związane z zatrudnieniem oraz zaoszczędzić czas
oraz koszty związane z rekrutacją i selekcją kandydatów. Dla młodych osób staże to przede
wszystkim okazja do wzbogacenia umiejętności praktycznych, zdobycia często pierwszego
w życiu doświadczenia zawodowego i przez to podniesienia swojej pozycji konkurencyjnej na
rynku pracy, a także skonfrontowania otrzymanej na studiach wiedzy teoretycznej
64
z możliwością jej praktycznego zastosowania – takie wskazania dominowały wśród badanych
stażystów oraz przedstawicieli lokalnych zakładów pracy w zakresie korzystnych aspektów
programów stażowych. Znaczenie staży potwierdzają też opinie respondentów, w każdej
z grup objętych badaniami, na temat pozytywnego wpływu staży na sytuację rynku pracy,
w tym zmniejszenia bezrobocia w regionie. Zauważono bowiem wyższy niż w poprzednich
latach odsetek wskazań dotyczących znacznego oddziaływania staży na poprawę sytuacji
absolwentów na rynku.
Szanse absolwentów szkół i uczelni na rynku pracy w dużym stopniu uzależnione są od
efektów kształcenia. Badanie zapotrzebowania na określone kwalifikacje i umiejętności
pozwala na uzyskanie informacji przydatnych szkołom i uczelniom w skuteczniejszym
dostosowaniu ofert i programów kształcenia do rzeczywistych oczekiwań rynku. Z zebranych
opinii, uzyskanych w każdej z badanych grup wynika, tak jak w poprzednich latach, iż
programy kształcenia powinny kłaść nacisk przede wszystkim na wzbogacenie zajęć
o przykłady praktycznego zastosowania zagadnień teoretycznych, rozwijania wśród
studentów umiejętności rozwiązywania problemów oraz samodzielnego myślenia, a także
pobudzania kreatywności sprzyjającej generowaniu pomysłów i usprawnień, a tym samym
zwiększaniu innowacyjności i konkurencyjności polskiej gospodarki.
65
Załącznik – Budowa systemu gromadzenia informacji od pracodawców
Zakres pracy
Ekspert ds. wdrożenia i prowadzenia informacji od pracodawców – odpowiada za
opracowanie i wdrożenie wspólnie ze specjalistą z przedsiębiorstwa zatrudnionym
w projekcie systemu gromadzenia informacji od pracodawców, przygotowanie raportów
i analiz z przeprowadzonych ankietyzacji i wywiadów.
Wprowadzenie
Kluczowym problemem w znalezieniu pracy przez absolwentów wyższych uczelni jest brak
dopasowania ich kompetencji zawodowych do potrzeb pracodawców. Kompetencje
i umiejętności nabywane przez studentów w czasie studiów mają decydujący wpływ na
zdolność ich konkurowania na rynku pracy, łatwość znalezienia pracy a z drugiej strony na
definicję treści i sposobów kształcenia. Obecnie nie ma metod określania stopnia
dopasowania kompetencji do wymagań i wyróżnienia tych elementów, w których występują
duże różnice. Wymagania pracodawców zwierają szeroki zakres kompetencji i cech
zawodowych, społecznych i psychofizycznych. Bardzo często wymagania pracodawców są
sprzeczne lub nierealne.
Określenie i definicja wymagań pracodawców może odbywać się poprzez:
 analizę zapotrzebowania na pracowników w urzędach pracy, wadą tego sposobu jest
określanie tylko bieżących potrzeb i dotyczy głównie pracowników mających najwyżej
średnie wykształcenie,
 ankiety,
 wywiady,
 rozmowy z przedsiębiorcami,
 analizę informacji udzielanych przez absolwentów poszukujących pracy w czasie
rozmów kwalifikacyjnych,
 analizę informacji udzielanych przez studentów odbywających praktyki zawodowe,
 prognozy gospodarcze, dotyczące głównie rozwoju pewnych gałęzi gospodarki
w określonym rejonie kraju.
66
Zadania powyższe można rozwiązać:
 budując system do gromadzenia danych od pracodawców,
 tworząc zestaw ankiet, wywiadów i innych niezbędnych dokumentów,
 definiując metody analizy danych,
 definiując sylwetki absolwenta z punktu widzenia uczelni i pracodawcy i tworząc
metody porównania obydwu sylwetek.
Problemy, które mogą wystąpić w trakcie realizacji systemu:
1. sposób definicji sylwetki absolwenta oraz określenie sposobu i technologii jej zapisu,
2. definicja algorytmów określających stopień zgodności sylwetki absolwenta ze
sylwetką definiowaną przez pracodawcę,
3. definicja horyzontu czasowego zmian wymagań pracodawców i sylwetki absolwenta
w czasie,
4. definicja zmian wymagań pracodawców i sylwetki absolwenta w zależności od rejonu
geograficznego,
5. określenie kierunku zmian wymagań w czasie,
6. określenie wymagań dotyczących umiejętności specjalistycznych,
7. odniesienie efektów kształcenia do sylwetki absolwenta.
Na kierunku Transport efekty kształcenia są następujące:
1. wiedza
a. grupa treści podstawowych:
I. stosowanie aparatu matematycznego do opisu procesów
technicznych,
II. rozwiązywanie zagadnień technicznych w oparciu o prawa fizyki,
III. dobór materiałów i stosowanie materiałów w transporcie,
IV. rozwiązywanie problemów technicznych i wykonywanie analiz,
wytrzymałościowych z wykorzystaniem praw mechaniki,
V. rozumienie podstawowych procesów ekonomicznych,
b. grupa treści kierunkowych:
I. projektowanie systemów logistycznych,
II. analiza i projektowanie systemów transportowych,
67
III. analiza wykorzystania infrastruktury transportowej,
IV. projektowania i wykorzystania środków transportu,
V. wykorzystania aparatury pomiarowej i stosowania
warsztatowej,
VI. wykorzystanie rachunku ekonomicznego w transporcie,
VII. rozumienie zasad organizacji i zarządzania
2. kompetencje społeczne:
a. potrzeba ciągłego dokształcania się,
b. odpowiedzialność,
c. umiejętność pracy w zespole,
d. przestrzeganie zasad kultury osobistej,
e. przestrzeganie zasad etyki zawodowej,
f. przedsiębiorczość.
metrologii
Definicja wymagań dla systemu
Cel
Celem systemu jest gromadzenie informacji od przedsiębiorców dotyczące kompetencji
pracowników, tak aby możliwe były:
 analiza zakresu i sposobu kształcenia ze szczególnym uwzględnieniem dopasowania
absolwentów do wymagań rynku pracy,
 sformalizowane porównanie sylwetek absolwenta z punktów widzenia uczelni
i pracodawcy,
 określenie hierarchii wymaganych kwalifikacji,
po to by:
 kwalifikacje absolwentów bardziej odpowiadały wymaganiom rynku pracy,
 uczelnia miała dane dotyczące ewentualnych kierunków zmian w treściach
programowych,
 uczelnia miała dane dotyczące ewentualnych kierunków zmian w sposobie
prowadzenia zajęć.
68
Wymagania
Wymagania ogólne:
treść wymagania
1.
pamiętanie ankiet i wywiadów
2.
pamiętanie wyników ankiet i wywiadów
3.
skojarzenie pytania z elementem sylwetki absolwenta
4.
możliwość określenia charakteru ankiety z punktu widzenia sylwetki absolwenta
5.
określenie współczynnika zgodności wymagań pracodawcy z sylwetką absolwenta
6.
opis absolwenta i jego podstawowe charakterystyki
7.
opis przedsiębiorcy i jego podstawowe charakterystyki
8.
eksport danych dla dalszej ich analizy
9.
jeżeli istnieje możliwość pamiętania kariery absolwenta z punktu widzenia wymagań
i umiejętności niezbędnych na zajmowanym stanowisku
Struktura systemu
System składa się z następujących modułów:
 moduł danych,
 moduł analizy i raportów,
 moduł udostępniania danych,
 moduł danych opisujących otoczenie.
69
Strukturę tą przedstawia rys. 1, poszczególne bloki podzielono na dwie kategorie:
 wydzielone kolorem szarym bloki funkcjonalne stanowiące zakres zdefiniowany
projektem,
 wydzielone kolorem jasnożółtym bloki funkcjonalne, które można w przyszłości
system rozbudować.
Rysunek 1. Struktura systemu
Moduł danych poszerzono o dane otrzymane od studentów w ramach odbywania przez nich
praktyk i od absolwentów z przeprowadzonych rozmów kwalifikacyjnych w trakcie
poszukiwania pracy. Jest to istotne rozszerzenie projektu i wymaga śledzenia kariery
absolwentów, wymagania pracodawców określane w czasie rozmów kwalifikacyjnych
powinny dobrze określać bieżące potrzeby rynku pracy.
W przyszłości dobudowane, opcjonalne moduły opisujące otoczenie powinny związać analizy
z definicją przyszłej polityki rozwoju gospodarczego. Aktualna polityka gospodarcza w bardzo
ogólny sposób definiuje kierunki rozwoju kraju i poszczególnych rejonów.
70
Moduł udostępniania danych w zamyśle jest przeznaczony do wprowadzania danych on-line
przez zarejestrowanych przedsiębiorców, studentów i absolwentów uczelni. Jego zadaniem
jest umożliwienie bezpośredniej współpracy , nie tylko z wykorzystaniem ankiet i wywiadów.
Schemat konceptualny bazy danych
Przyjęte zasady oznaczeń i nazw na schematach, z zasady w nazwach nie są używane polskie
znaki diakrytyczne.
R:192
G:255
B:192
R:255
Podstawowy zbiór encji.
G:255
Słownik, zbiór encji zawierający dane podlegające usystematyzowaniu
i ujednoliceniu. Są źródłem danych dla atrybutów w encjach podstawowych.
B:128
Nazwy rozpoczynają się od SL
R:193
G:224
Replikowana z innej przestrzeni encja.
B:255
nazewnictwo zbiorów
encji
Nazwa1Nazwa2Nazwa3 Nazwa1 określa nazwę encji na najwyższym
poziomie, odpowiednio Nazwa2 odpowiada
poziomowi niższemu, np. AnkietaCzesc, części
z których składa się ankieta
nazewnictwo atrybutów encji
ANazwaAtrybutu
nazewnictwo związków
referencyjnych
AA_Nazwa1NazwaN
rozpoczynają się skrótem nazwy przestrzeni, po
którym jest nazwa bez polskich znaków
diakrytycznych
AA – skrót nazwy przestrzeni, np. Nazwa1
nazwa encji od strony krotności 1, Nazwa2
nazwa encji od strony krotności n.
Schemat konceptualny bazy danych pokazuje statyczną strukturę danych modułu danych.
71
Moduł danych zawiera również formularze używane do ich wprowadzania, usuwania
i modyfikacji. Składa się z trzech składowych:
 schematu przeznaczonego do pamiętania ankiet i wywiadów (Ankiety),
 schematu przeznaczonego do pamiętania wymagań pracodawców określanych
w czasie praktyk studentów (Praktyki),
 schematu przeznaczonego do pamiętania wymagań pracodawców podanych
w czasie rozmów kwalifikacyjnych (Kariera absolwenta),
 ogólnego opisu przedsiębiorstw, z których dane otrzymano (Firmy).
Ankiety
SLOsobaRola
AR_SL_Rola
SLORRola A10
Osoba
AOID
A4
AONazwisko VA55
AOImie
VA30
Rola
AR_OsobaRola
AnkietaAdresat
Metryczka
Ankieta
ARID
NO10
ARola
A10
ARolaOpis A50
AR_AnkietaRola
AR_AnkietaAAdresat
AAID
NO16
AAdresatOpis A200
AID
AOpis1
AOpis2
AOpis3
ANazwaPliku
ADataPowstania
ADataDystrybucji
ADataZakonczenia
NO16
VA500
VA500
VA500
VA255
D
D
D
AMID
BT
AMOpis
VA100
AMWartosc VA100
AR_AnkietaMetryczka
AR_AnkietaACzesc
SLPytanieWlasciwosc
AR_Pytanie_SL
AnkietaCzesc
SLPW
A4
SPLWMaxWartosc BT
ACID
NO16
ACzescNr
BT
ACzescNaglowek VA150
AR_AnkietaCzescPytanie
AR_PytanieOdpowiedz
Pytanie
APID
APytanieNr
APytanieTekst
APytanieWlasciwosci
NO16
SI
A50
A50
AR_PytanieCecha
Odpowiedz
AODPID
NO16
AOdpowiedzTekst VA200
Cecha
AR_OpowiedzWartosc
ACEID
NO16
ACechaTekst VA200
OdpowiedzWartosc
AODPWID
NO16
AOdpowiedzWartosc A5
Schemat 1. DZE – Ankiety – nie realizowany
72
AR_CechaPoziom
Poziom
APoziom A10
Praktyczna realizacja ankietowania pokazała, że schemat 1 jest zbyt skomplikowany, wymaga
pracochłonnego wprowadzania danych, które nie są następnie wykorzystywane. Po analizie
wprowadzono nowy sposób pamiętania ankiet danych, który został pokazany na
schemacie 2. Ankiety znajdują się w przestrzeni nazewniczej AN.
RANAnkietyPytania
ANPytania
ANIDPytania
<pi> A10
<M>
ANPytaniaDok
VA250
ANPytaniaOpis
VA200
Ankiety
AnkietaID
<pi> A10
<M>
ANDataDefinicji
D
ANDataAnkietyzacji
D
ANDataZakonczenia
D
ANSposobMiejsce
VA200
ANGrupaDocelowaNazwa
VA50
ANGrupaDocelowaOpis
VA200
ANWyniki
RANAnkietyWyniki
ANIDWyniki
<pi> A10
<M>
ANWynikiDok
VA250
ANWynikiOpis
VA200
RANAutorzyAnkiety
ANAutorzy
ANIDAutor
<pi> A3
<M>
ANAutorNazwisko
VA55
ANAutorImie
VA30
Schemat 2. DZE - Ankiety
Opis obiektów przechowujących dane:
Nazwa obiektu
Nazwa
Opis
Ankiety
Ankiety
Przechowuje opis ankiety, daty powstania, dystrybucji
i zakończenia
ANAutorzy
Ankieta Autorzy
Przechowuje podstawowe dane o autorach ankiety
ANPytania
Ankieta Pytania
Przechowuje opis i pełną nazwę pliku z pytaniami
ankiety
ANWyniki
Ankieta Wyniki
Przechowuje opis i pełną nazwę pliku z wynikami ankiety
73
Ankiety – atrybuty opisujące
AnkietaID
Identyfikator ankiety
ANDataDefinicji
Data, kiedy ankieta została zdefiniowana
ANDataAnkietyzacji
Data, kiedy ankietyzacja została przeprowadzona lub data przekazania ankiet
ANDataZakończenia
Data zakończenia ankietyzacji
ANSposobMiejsce
Opis sposobu przeprowadzenia i miejsce ankietyzacji
ANGrupaDocelowaNazwa
Nazwa grupy, do której zostały skierowane ankiety
ANGrupaDocelowaOpis
Opis grupy, do której zostały skierowane ankiety
ANPytania – atrybuty opisujące
ANIDPytania
Identyfikator pytania
ANPytaniaDok
Pełna nazwa pliku zawierającego definicję ankiety
ANPytaniaOpis
Opis ankiety
ANWyniki – atrybuty opisujące
ANIDWyniki
Identyfikator wyników ankiety
ANwynikiDok
Pełna nazwa pliku zawierającego wyniki i opracowanie ankiety
ANWynikiOpis
Opis wyników
ANAutorzy – atrybuty opisujące
ANIDAutor
Identyfikator autora ankiety
ANAutorNazwisko
Nazwisko autora ankiety
ANAutorImie
Imię autora ankiety
74
Praktyki
W trakcie odbywania praktyki student (absolwent) otrzymuje zadania do wykonania
wymagające odpowiednich umiejętności. Pracuje również w nowym zespole. Praktyka może
dostarczyć wielu istotnych informacji na temat wymagań zawodowych i społecznych.
Absolwent
KAnrAlbumu
<pi> A6
<M>
KAPesel
A11
KANazwisko
VA55
KAImie
VA30
KADataUrodzenia
D
RPAbsolwentPraktyka
Praktyka
PIDP
<pi> NO10 <M>
PDataOd
D
PDataDo
D
PPraktykaZakres
VA200
PraktykaWymaganie
RPPraktykaWymagania
RPFirmaPraktyka
Firma
FSkrotFirmy
<pi> A10
<M>
FNazwa1
VA100
FNazwa2
VA150
FTypWlasnosci
A5
FKodPocztowy
A10
FMiejscowowsc
VA50
FUlica
VA100
FWWW
VA250
FEmail
VA250
FTelefon
A15
FMobile
A15
Schemat 3. DZE - Praktyki
75
PIDPW
<pi> NO10 <M>
PWymaganie
VA200
PWymaganieTyp
A10
PWymaganieWartosc
SI
Opis obiektów przechowujących dane
Nazwa obiektu
Nazwa
Opis
Absolwent
Absolwent
Definicja znajduje się w Schemat
absolwenta
Praktyka
Praktyka
Krótki opis praktyki
Praktyka Wymaganie
Praktyka Wymaganie
Wymagania w stosunku do studenta w trakcie odbywania
praktyki, powinny odnosić się do sylwetki absolwenta
Firma
Cecha
Definicja znajduje się w
Schemat 5. DZE - Firma i jej siedziba
Praktyka – atrybuty opisujące
PIDP
Identyfikator praktyki
PDataOd
Data rozpoczęcia praktyki
PDataDo
Data zakończenia praktyki
PPraktykaZakres
Krótki opis praktyki
PraktykaWymaganie – atrybuty opisujące
PIDPW
Identyfikator wymagania dla danej praktyki
PWymaganie
Opis wymagania
PWymaganieTyp
Jakiego typu jest wymaganie
PWymaganieWartosc
Wartość przyjęta dla tego wymagania
76
4. DZE - Kariera
Kariera absolwenta
Uczelnia
KASkrotUczenia
<pi> A10
<M>
KAUczelniaNazwa
VA200
KAUczelniaKopPocztowy
A10
KAUczelniaMiejscowosc
VA60
KAUczelniaUlica
VA50
KAUczelnieWWW
VA250
WydzialUczelnia
RKAUczelnieWydzial
KASkrotNazwyWydzialu <pi> A5
<M>
KANazwaWydzialu
VA200
RKA_WydzialKierunek
Kierunek
KASkrotKierunek
<pi> A10
<M>
KANazwaKierunek
VA200
Absolwent
KAnrAlbumu
<pi> A6
<M>
KAPesel
A11
KANazwisko
VA55
KAImie
VA30
KADataUrodzenia
D
RKA_AbsolwentSpecjalizacja
RKA_KierunekSpecjalizacja
Specjalizacja
RKA_absolwentZatrudnienie
KASkrotSpecjalizacja
<pi> A10
<M>
KANazwaSpecjalizacja
VA200
Zatrudnienie
KAIDZatrudnienia <pi> NO9 <M>
KADataOd
D
KADataDo
D
KAStanowisko
VA20
RKA_ZatrudnienieSpecjalizacja
RKA_FirmZatrudnienie
Firma
FSkrotFirmy
<pi> A10
<M>
FNazwa1
VA100
FNazwa2
VA150
FTypWlasnosci
A5
FKodPocztowy
A10
FMiejscowowsc
VA50
FUlica
VA100
FWWW
VA250
FEmail
VA250
FTelefon
A15
FMobile
A15
Schemat 4. DZE - Kariera absolwenta
77
Opis obiektów przechowujących dane
Nazwa obiektu
Nazwa
Opis
Absolwent
Absolwent
Przechowuje opis absolwenta uczelni
Firma
Firma
Kierunek
Kierunek
Przechowuje opis kierunku studiów
Specjalizacja
Specjalizacja
Przechowuje opis ukończonej specjalizacji na studiach
Uczelnia
Uczelnia
Przechowuje skrócony opis uczelni
WydzialUczelnia
Wydział na uczelni
Przechowuje skrócony opis wydziału na uczelni
Zatrudnienie
Opis przyjęcia do pracy
Przechowuje skrócony zatrudnienia
Definicja znajduje się w
Schemat 5. DZE - Firma i jej siedziba
Absolwent – atrybuty opisujące
KAnrAlbumu
Nr albumu identyfikujący studenta i absolwenta na uczelni
KAPesel
Pesel
KANazwisko
Nazwisko
KAImie
Imię
KADataUrodzenia
Data urodzenia
Uczelnia – atrybuty opisujące
KASkrotUczenia
Skrót nazwy uczelni
KAUczelniaNazwa
Nazwa uczelni
KAUczelniaKodPocztowy
Kod pocztowy
KAUczelniaMiejscowosc
Miejscowość
KAUczelniaUlica
Ulica wraz z numerem domu
KAUczelnieWWW
Strona domowa
KAUczelnieEmail
Adres poczty elektronicznej
78
WydzialUczelnia – atrybuty opisujące
KASkrotNazwyWydzialu
Skrót nazwy wydziału na uczelni
KANazwaWydzialu
Nazwa wydziału
Kierunek – atrybuty opisujące
KASkrotKierunek
Skrót kierunek studiów
KANazwaKierunek
Nazwa kierunku
Specjalizacja – atrybuty opisujące
KASkrotSpecjalizacja
Skrót specjalizacji na kierunku studiów
KANazwaSpecjalizacja
Nazwa specjalizacji
Zatrudnienie – atrybuty opisujące
KAIDZatrudnienia
Identyfikator zatrudnienia
KADataOd
Data rozpoczęcia
KADataDo
Data zakończenia
KAStanowisko
Stanowisko
79
Firmy
SLGalazGospodarka
Firma
FSkrotFirmy
<pi> A10
<M>
FNazwa1
VA100
FNazwa2
VA150
FTypWlasnosci
A5
FKodPocztowy
A10
FMiejscowowsc
VA50
FUlica
VA100
FWWW
VA250
FEmail
VA250
FTelefon
A15
FMobile
A15
SLIDGG
<pi> A10
<M>
SLGalazNazwa
VA50
RFSLBranzaFirma
SLBranzaGospodarka
RFGalazGospodarkaSLBranza
SLIDBranza
A10
SLBranzaNazwa VA100
SLGmina
RFSLGminaFirma
RF_SLPowiatFirma
SLIDGM
<pi> A10
<M>
SLGminaNazwa
VA100
SLGminaLudnosc
I
SLGminaTyp
A5
RFRegionGmina
SLPowiat
RFPowiatGmina
SLIDP
<pi> A10
<M>
SLPowiatNazwa
VA100
SLPowiatLudnosc
I
SLPowiatTyp
<UNDEF>
RFRegionPowiat
RFWojewodztwoPowiat
SLRegion
SLIDR
A10
SLRegionNazwa VA50
SLWojewodztwo
SLIDW
A10
SLWojewodztwoNazwa VA100
Schemat 5. DZE - Firma i jej siedziba
80
Opis obiektów przechowujących dane
Nazwa obiektu
Nazwa
Opis
Firma
Firma
Opis przedsiębiorstwa
SLGalazGospodarka
Gałąź Gospodarki
Nazwa gałęzi gospodarki
SLBranzaGospodarka
Branża Gospodarki
Nazwa branży gospodarki
SLWojewodztwo
Województwo
SLPowiat
Powiat
SLGmina
Gmina
SLRegion
Region
Firma – atrybuty opisujące
FSkrotFirmy
Skrót identyfikujący firmę
FNazwa1
Nazwa firmy, może być dwuczęściowa
FNazwa2
FTypWlasnosci
Typ własności, no. S.A., sp. z o.o. itp
FKodPocztowy
Kod pocztowy
FMiejscowowsc
Miejscowość
FUlica
Ulica
FWWW
Adres strony domowej
FEmail
Adres poczty elektronicznej
FTelefon
Nr telefonu stacjonarnego
FMobile
Nr telefonu komórkowego
81
SLGalazGospodarka – atrybuty opisujące
SLIDGG
Identyfikator gałęzi gospodarki
SLGalazNazwa
Nazwa gałęzi gospodarki
SLBranzaGospodarka – atrybuty opisujące
SLIDBranza
Identyfikator branży gospodarki
SLBranzaNazwa
Nazwa branży gospodarki
SLWojewodztwo – atrybuty opisujące
SLIDW
Identyfikator województwa
SLWojewodztwoNazwa
Nazwa województwa
SLPowiat – atrybuty opisujące
SLIDP
Identyfikator powiatu
SLPowiatNazwa
Nazwa powiatu
SLPowiatLudnosc
Ilość mieszkańców powiatu
SLPowiatTyp
Typ powiatu: np. rolniczy, przemysłowy itp.
SLGmina – atrybuty opisujące
SLIDGM
Identyfikator gminy
SLGminaNazwa
Nazwa gminy
SLGminaLudnosc
Ilość mieszkańców gminy
SLGminaTyp
Typ powiatu: np. rolniczy, przemysłowy itp.
82
SLRegion– atrybuty opisujące
SLIDR
Identyfikator regionu
SLRegionNazwa
Nazwa regionu
Sylwetka absolwenta
Sylwetka absolwenta służy do sformalizowanego opisu cech, które powinien posiadać
absolwent wyższej uczelni i cech, których posiadanie przedsiębiorcy poszukujący
pracowników uważają za pożądane.
Wprowadzono pojęcie sylwetki absolwenta, jako obiektu składającego się z czterech
podstawowych elementów:
1. opis ogólny - podstawowe cechy dotyczące wieku, środowiska,
2. wykształcenie – rodzaj wykształcenia i ukończona uczelnia,
3. kwalifikacje - opis posiadanego wykształcenia,
4. umiejętności – posiadane umiejętności nie związane bezpośrednio z wykształceniem,
np. obsługa komputera,
5. cechy społeczne - opis cech społecznych z punktu widzenia pracodawcy,
6. osobowość - opis indywidualnych cech związanych z zawodem,
7. cechy psychofizyczne – opis cech fizycznych, aparycji.
Tak zdefiniowana sylwetka jest sumą cech absolwenta uczelni i cech określonych przez
przedsiębiorców. Każdej cesze przypisano dwa atrybuty U i P, które mogą zawierać wartości
od 1 do 10. Wartość określa ważność danej cechy. Atrybut U zawiera wartość określaną
przez uczelnię a P przez pracodawcę. Sylwetka będzie zgodna, czyli uczelnia kształci
absolwentów pod potrzeby przedsiębiorców, kiedy wartości te będą takie same.
83
W prosty sposób można określić niezgodności ogólnie i na każdym z poziomów. Dla
przykładu, dla cechy dyspozycyjność:
- <osobowość>
<dyspozycyjność U="" P="" />
załóżmy, że U=1 a P=8. Pozostaje zagadnieniem samym w sobie, w jaki sposób uczelnia może
w studencie a potem absolwencie ukształtować taką predyspozycję.
Zakłada się, że definicja sylwetki absolwenta będzie realizowana z wykorzystaniem XML, jako
technologii zapewniającej dużą elastyczność opisu. Opis sylwetki zawiera plik [Sylwetka
absolwenta.xml]
<?xml version="1.0" encoding="utf-8" ?>
- <Absolwent>
- <wykształcenie>
<tryb_studiów U="" P="" />
<rodzaj_studiów U="" P="" />
<przygotowanie_zawodowe U="" P="" />
</wykształcenie>
- <kwalifikacje>
- <językowe>
<ilość_bdobrze U="" P="" />
<ilość_dobrze U="" P="" />
<ilość_biernie U="" P="" />
</językowe>
<doświadczenie_zawodowe U="" P="" />
</kwalifikacje>
- <umiejętności>
- <obsługa_komputera>
<specjalisyczne_oprogramowanie U="" P="" />
84
<pakiety_biurowe U="" P="" />
</obsługa_komputera>
<znajomość_branży U="" P="" />
<tworzenie_prezentacji U="" P="" />
</umiejętności>
- <cechy_społeczne>
<kultura_osobista U="" P="" />
<komunikatywność U="" P="" />
<umiejętność_współpracy U="" P="" />
<umiejętności_przywódcze U="" P="" />
<zdolności_organizacyjne U="" P="" />
</cechy_społeczne>
- <osobowość>
<dyspozycyjność U="" P="" />
<mobilnośc U="" P="" />
<adaptacyjność U="" P="" />
<odpowiedzialność U="" P="" />
<radzenie_ze_stresem U="" P="" />
- <cechy_zawodowe>
<logiczne_myślenie U="" P="" />
<szybkość_uczenia_się U="" P="" />
<zdolności_analityczne U="" P="" />
<samodzielność U="" P="" />
<kreatywność U="" P="" />
</cechy_zawodowe>
- <cechy_ogranizacyjne>
<systematyczność U="" P="" />
<innowacyjność U="" P="" />
<asertywność U="" P="" />
85
</cechy_ogranizacyjne>
- <cechy_moralne>
<lojalność U="" P="" />
<uczciwość U="" P="" />
</cechy_moralne>
</osobowość>
- <cechy_psychofizyczne>
- <sport>
<kondycja_fizyczna U="" P="" />
<sporty_ekstremalne U="" P="" />
</sport>
<aparycja U="" P="" />
<umiejętności_manualne U="" P="" />
<stan_zdrowia U="" P="" />
</cechy_psychofizyczne>
</Absolwent>
86
Gramatyka
Zdefiniowana gramatyka służy dwóm celom:
 wymuszenia poprawności danych,
 jest definicją metadanych dla systemu.
Sylwetka absolwenta została zdefiniowana z wykorzystaniem XML, gramatyka w XML
Schema. Poniższy wydruk nie zawiera pełnej gramatyki a tylko elementy istotne z punktu
widzenia dokumentacji. Pełną gramatykę zawiera plik [SylwetkaaboslwentaWzorzec.xsd].
<?xml version="1.0" encoding="utf-8" ?>
-
<xsd:schema xmlns:xsd="http://www.w3.org/2001/XMLSchema">
-
<!-- definicja rdzenia dokumentu -->
-
<xsd:element name="Absolwent">
-
<xsd:complexType>
-
<xsd:sequence minOccurs="1" maxOccurs="1">
<xsd:element
ref="wykształcenie"
maxOccurs="1" />
minOccurs="1"
<xsd:element ref="kwalifikacje" maxOccurs="1" />
<xsd:element ref="umiejętności" maxOccurs="1" />
<xsd:element ref="cechy_społeczne" maxOccurs="1" />
<xsd:element ref="osobowośc" maxOccurs="1" />
<xsd:element ref="cechy_psychofizyczne" maxOccurs="1" />
</xsd:sequence>
</xsd:complexType>
</xsd:element>
87
-
<!--
-
<xsd:element name="wykształcenie">
-
========= definicja wykształcenia ==============
-->
<xsd:complexType>
-
<xsd:sequence>
<xsd:element
maxOccurs="1" />
ref="tryb_studiów"
<xsd:element
ref="rodzaj_studiów"
maxOccurs="1" />
minOccurs="1"
<xsd:element ref="przygotowanie_zawodowe"
maxOccurs="1" />
minOccurs="1"
</xsd:sequence>
</xsd:complexType>
</xsd:element>
-
<xsd:element name="tryb_studiów">
-
<xsd:complexType>
</xsd:element>
-
<xsd:element name="rodzaj_studiów">
-
<xsd:complexType>
</xsd:element>
-
<xsd:element name="przygotowanie_zawodowe">
-
minOccurs="1"
<xsd:complexType>
</xsd:element>
88
-
<!--
-
<xsd:element name="kwalifikacje">
-
========= definicja kwalifikacji ==============
-->
<xsd:complexType>
-
<xsd:sequence>
<xsd:element ref="językowe" minOccurs="1" maxOccurs="1" />
<xsd:element ref="doświadczenie_zawodowe"
maxOccurs="1" />
minOccurs="1"
</xsd:sequence>
</xsd:complexType>
</xsd:element>
-
<xsd:element name="językowe">
-
<xsd:complexType>
-
<xsd:sequence>
<xsd:element
maxOccurs="1"
<xsd:element
maxOccurs="1"
ref="ilość_bdobrze"
minOccurs="1"
ref="ilość_dobrze"
minOccurs="1"
/>
/>
<xsd:element ref="biernie" minOccurs="1" maxOccurs="1" />
</xsd:sequence>
</xsd:complexType>
</xsd:element>
-
<xsd:element name="ilość_bdobrze">
-
<xsd:complexType>
</xsd:element>
89
-
<xsd:element name="ilość_dobrze">
-
<xsd:complexType>
</xsd:complexType>
</xsd:element>
-
<xsd:element name="ilość_biernie">
-
<xsd:complexType>
</xsd:element>
-
<!--
-
<xsd:element name="doświadczenie_zawodowe">
-
ilość lat pracy
-->
<xsd:complexType>
</xsd:element>
-
<!--
-
<xsd:element name="umiejętności">
-
========= definicja umiejetności ==============
-->
<xsd:complexType>
-
<xsd:sequence minOccurs="1" maxOccurs="1">
<xsd:element ref="obsługa_komputera"
maxOccurs="1" />
minOccurs="1"
<xsd:element ref="znajomość_branży" maxOccurs="1" />
<xsd:element ref="tworzenie_prezentacji" maxOccurs="1" />
</xsd:sequence>
</xsd:complexType>
</xsd:element>
-
<xsd:element name="obsługa_komputera">
-
<xsd:complexType>
90
-
<xsd:sequence minOccurs="1" maxOccurs="1">
<xsd:element
ref="specjalistyczne_oprogramowanie"
minOccurs="1" maxOccurs="1" />
<xsd:element ref="pakiety_biurowe" maxOccurs="1" />
</xsd:sequence>
</xsd:complexType>
</xsd:element>
-
<xsd:element name="specjalistyczne_oprogramowanie">
-
<xsd:complexType>
</xsd:element>
-
<xsd:element name="pakiety_biurowe">
-
<xsd:complexType>
</xsd:element>
-
<xsd:element name="znajomość_branży">
-
<xsd:complexType>
</xsd:element>
-
<xsd:element name="tworzenie_prezentacji">
-
<xsd:complexType>
</xsd:element>
-
<!--
-
<xsd:element name="cechy_społeczne">
-
========= definicja cech społecznych ==============
-->
<xsd:complexType>
-
<xsd:sequence minOccurs="1" maxOccurs="1">
91
<xsd:element
maxOccurs="1"
<xsd:element
maxOccurs="1"
ref="kultura_osobista"
ref="komunikatywność"
ref="umiejętności_przywódcze" maxOccurs="1"
<xsd:element
/>
ref="zdolności_organizacyjne" maxOccurs="1"
</xsd:complexType>
</xsd:element>
<xsd:element name="kultura_osobista">
<xsd:complexType>
</xsd:element>
-
<xsd:element name="komunikatywność">
-
<xsd:complexType>
</xsd:element>
-
<xsd:element name="umiejętność_współpracy">
-
<xsd:complexType>
</xsd:element>
-
<xsd:element name="umiejętności_przywódcze">
-
minOccurs="1"
<xsd:element
/>
</xsd:sequence>
-
minOccurs="1"
/>
<xsd:element ref="umiejętność_współpracy"
maxOccurs="1" />
-
minOccurs="1"
/>
<xsd:complexType>
</xsd:element>
92
-
<xsd:element name="zdolności_organizacyjne">
-
<xsd:complexType>
</xsd:element>
-
<!--
-
<xsd:element name="osobowość">
-
========= definicja osobowości ==============
-->
<xsd:complexType>
-
<xsd:sequence minOccurs="1" maxOccurs="1">
<xsd:element
maxOccurs="1"
<xsd:element
/>
ref="dyspozycyjność"
minOccurs="1"
/>
ref="mobilność" minOccurs="1" maxOccurs="1"
<xsd:element
ref="adaptacyjność"
maxOccurs="1" />
minOccurs="1"
<xsd:element ref="odpowiedzialność" maxOccurs="1" />
<xsd:element ref="radzenie_ze_stresem" maxOccurs="1" />
<xsd:element
ref="cechy_zawodowe"
maxOccurs="1" />
minOccurs="1"
<xsd:element ref="cechy_organizacyjne"
maxOccurs="1" />
minOccurs="1"
<xsd:element
ref="cechy_moralne"
maxOccurs="1" />
minOccurs="1"
</xsd:sequence>
</xsd:complexType>
</xsd:element>
93
-
<xsd:element name="dyspozycyjność">
-
<xsd:complexType>
</xsd:element>
-
<xsd:element name="mobliność">
-
<xsd:complexType>
</xsd:element>
-
<xsd:element name="adaptacyjność">
-
<xsd:complexType>
</xsd:element>
-
<xsd:element name="odpowiedzialność">
-
<xsd:complexType>
</xsd:element>
-
<xsd:element name="radzenie_ze_stresem">
-
<xsd:complexType>
</xsd:element>
-
<xsd:element name="cechy_zawodowe">
-
<xsd:complexType>
</xsd:element>
-
<xsd:element name="cechy_organizacyjne">
-
<xsd:complexType>
</xsd:element>
94
-
<xsd:element name="cechy_moralne">
-
<xsd:complexType>
</xsd:element>
-
<!--
-
<xsd:element name="cechy_psychofizyczne">
-
========= cechy psychofizyczne ==============
-->
<xsd:complexType>
-
<xsd:sequence minOccurs="1" maxOccurs="1">
<xsd:element ref="sport" minOccurs="1" maxOccurs="1" />
<xsd:element
/>
ref="aparycja"
<xsd:element
minOccurs="1"
maxOccurs="1"
ref="umiejętności_manualne"
minOccurs="1"
maxOccurs="1"
/>
<xsd:element ref="stan_zdrowia" maxOccurs="1" />
</xsd:sequence>
</xsd:complexType>
</xsd:element>
-
<xsd:element name="sport">
-
<xsd:complexType>
</xsd:element>
-
<xsd:element name="kondycja_fizyczna">
-
<xsd:complexType>
</xsd:element>
-
<xsd:element name="sporty_ekstremalne">
-
<xsd:complexType>
</xsd:element>
95
-
<xsd:element name="aparycja">
</xsd:element>
-
<xsd:element name="umiejętności_manualne">
-
<xsd:complexType>
</xsd:element>
-
<xsd:element name="stan_zdrowia">
-
<xsd:complexType>
</xsd:element>
-
<!-- ============ sekcja definicji typów ================== -->
-
<xsd:simpleType name="UTyp">
-
<xsd:restriction base="xsd:integer">
<xsd:minInclusive value="1" />
<xsd:maxInclusive value="10" />
</xsd:restriction>
</xsd:simpleType>
-
<xsd:simpleType name="PTyp">
-
<xsd:restriction base="xsd:integer">
<xsd:minInclusive value="1" />
<xsd:maxInclusive value="10" />
</xsd:restriction>
</xsd:simpleType>
-
<!-- tryb_studiówTyp -->
-
<xsd:simpleType name="tryb_studiówTyp">
96
-
<xsd:restriction base="xsd:string">
<xsd:enumeration value="stacjonarne" />
<xsd:enumeration value="niestacjonarne" />
</xsd:restriction>
</xsd:simpleType>
-
<!-- rodzaj studiów typ -->
-
<xsd:simpleType name="rodzaj_studiówTyp">
-
<xsd:restriction base="xsd:string">
<xsd:enumeration value="techniczne" />
<xsd:enumeration value="humanistyczne" />
<xsd:enumeration value="medyczne" />
<xsd:enumeration value="artystczne" />
</xsd:restriction>
</xsd:simpleType>
</xsd:schema>
97
Aplikacja
Prototyp aplikacji służący do sprawdzenia założeń i wymagań został wykonany w MS Access.
Dla zwiększenia czytelności i łatwości obsługi danych przyjęto wykorzystanie przestrzeni
nazewniczych, choć wykorzystane narzędzie ich nie obsługuje.
Schemat fizyczny bazy danych został pokazany na schematach od nr 5 do 10. Schemat
fizyczny zawiera oprócz tabel pamiętających dane określonej klasy obiektów, również tabele
techniczne służące do realizacji związków wiele na wiele. Tabele, oprócz kolumn
przeznaczonych do pamiętania wartości atrybutów obiektów, zwierają również kolumny
służące do fizycznej realizacji związków pomiędzy nimi.
Zgodnie z nowym diagramem konceptualnym (schemat 2), schemat fizyczny przeznaczony
do pamiętania ankiet został zmieniony i został pokazany na schemacie 6. Definicje ankiet
i wyniki są pamiętane pośrednio, poprzez nazwy plików, w których się znajdują.
Schemat bazy danych
Ankiety, ich definicja i wyniki.
Schemat 6. Przestrzeń AN (Ankiety) – Ankiety i ich wyniki
98
Kariera absolwenta
Schemat 7. Przestrzeń KA (Kariera Absolwenta) – Absolwent i ukończone studia
Schemat 7. pokazuje strukturę logiczną przeznaczoną do pamiętania studiów, które ukończył
absolwent. Tabela [KATAbsolwent] jest złączona z tabelą [KATUczelnie] poprzez tabelę
[KATTAbsolwentUczelnia] pamiętającą dane o zakończeniu studiów. Dzięki takiemu
rozwiązaniu można przechowywać dane o wielu kierunkach, studiach i uczelniach, które
mógł zakończyć absolwent.
Niestety uczelnie, które próbowały monitorować przebieg kariery zawodowej swoich
absolwentów musiały znacznie ograniczyć swoje plany. Absolwenci po zakończeniu studiów
nie widzą potrzeby i konieczności utrzymywania kontaktu z uczelnią.
Przed władzami uczelni stoi poważne zadanie, w jaki sposób spowodować zmianę
nastawienia absolwentów.
99
Firma i jej otoczenie
Schemat 8. Przestrzeń F (Firma) – Firma i jej otoczenie
Firma i jej otoczenie została opisana w przestrzeni rozpoczynającej się literą „F”, tabele
o przedrostkach „SL” są tabelami słownikowymi, nie związanymi z konkretną klasą obiektów
danych. Istotnymi danymi związanymi z firmą jest gałąź i branża gospodarki, w której firma
prowadzi działalność. Ma to bezpośredni wpływ na rodzaj wykształcenia zatrudnianych
pracowników, a tym samym profil kształcenia studentów.
100
Praktyki i staże
Schemat 9. Przestrzeń P (Praktyki) – Praktyki odbywane przez studentów lub absolwentów
Częścią programu ATH Łączy są straże i praktyki. Oprócz pamiętania podstawowych danych
o stażach i praktykach, pamiętane są dane dotyczące wymagań [Waga] opisuje ważność
danego wymagania a [Stopień], niezbędny poziom umiejętności związany z tym
wymaganiem. Dla przykładu umiejętność obsługi komputera jako wymaganie może mieć
dużą wagę (jest ważne) ale stopień umiejętności na poziomie podstawowym może być
wystarczający.
101
Zatrudnienie
Schemat 10. Przestrzeń KA (Kariera Absolwenta) – Zatrudnienie
Jak już wspomniano w opisie kariery absolwenta, dużym problemem jest śledzenie jego
kariery zawodowej, jednocześnie, niestety zawiera on najbardziej istotne dane z punktu
widzenia programów nauczania. Uzyskanie danych, dlaczego absolwent został zatrudniony
na konkretnym stanowisku i dlaczego pokonał swoich konkurentów ma pierwszorzędne
znaczenie.
Schemat 10. pokazuje strukturę logiczną przeznaczoną do pamiętania przebiegu zatrudnienia
absolwenta. Istotnymi elementami są wymagane kwalifikacje i umiejętności. Mają one
bezpośredni związek z sylwetką absolwenta.
Przed władzami uczelni stoi poważne zadanie, w jaki sposób spowodować zmianę
nastawienia absolwentów.
102
Interfejs aplikacji
Praca z aplikacją opiera się o formularze, bez stosowania rozwijanego menu. Ten sposób
pracy jest prostszy, bardziej intuicyjny i umożliwia pracę bez wykorzystania myszy, co
zdecydowanie przyśpiesza wprowadzanie i obsługę danych.
Na kolejnych rysunkach przedstawiono przykładowe formularze do obsługi danych. Każdy
formularz zawiera pole klawiszy, które umożliwiają poruszanie się po wierszach z danymi,
wprowadzenie nowych danych, ich wyszukanie lub usunięcie. Dodatkowo kolor sygnalizuje,
które operacje mogą być potencjalnie niebezpieczne.
Ekran 1. Formularz aplikacji do obsługi danych o ankietach
103
W przypadku, kiedy obiekt jest opisywany większą ilością danych lub związane są z nim dane,
które należy traktować jako kluczowe w celu zwiększenia czytelności na formularzach są
stosowane zakładki. Zbyt dużą ilość danych na ekranie zwiększa prawdopodobieństwo
popełnienia błędu. Ekran 1. pokazuje formularz dotyczący ankiet, gdzie zastosowano trzy
zakładki: Pytania, Wyniki, Autorzy.
Ekran 2. Formularz aplikacji do obsługi danych o absolwentach i studentach
Celem dalszego obniżenia możliwości popełnienia błędu, gdzie tylko jest to możliwe
zastosowano pola wyboru. Pola wyboru przyśpieszają proces wprowadzania danych a wybór
z listy predefiniowanych wartości całkowicie eliminuje możliwość popełnienia błędu. Ekran 2.
pokazuje formularz, na którym uczelnię, kierunek studiów i specjalizację wybiera się
z predefiniowanych list wartości.
104
Analizy
Część analiz jest realizowana przez pozostałych ekspertów w zespole. Rolą systemu jest
przechowanie definicji ankiet, przechowanie ich wyników i co najistotniejsze, wybór
określonych wymaganiami danych i wyeksportowanie do dalszej analizy.
Jedną analizą, którą należy wbudować w system to aktualizacja i porównanie sylwetki
absolwenta.
Dalsze prace
Kolejne etapy pracy to:
- wybór docelowego narzędzia do realizacji,
- realizacja aplikacji docelowej.
105