Akredytacja w ASPHER – Stowarzyszeniu Szkół Zdrowia

Akredytacja w ASPHER – Stowarzyszeniu Szkół Zdrowia

Bryła Hig
Probl
M iwsp.
Epidemiol
Akredytacja
2008, 89(2):
w ASPHER
163-166
– Stowarzyszeniu Szkół Zdrowia Publicznego w Regionie Europejskim
163
Akredytacja w ASPHER – Stowarzyszeniu Szkół Zdrowia
Publicznego w Regionie Europejskim
The accreditation in ASPHER – Association of Schools of Public Health in the European Region
MAREK BRYŁ A, IRENA MANIECKA-BRYŁ A, WŁ ODZIMIERZ STELMACH
Katedra Medycyny Społecznej i Zapobiegawczej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
Punktem wyjścia rozważań jest tekst, opublikowany w 2006 r. przez
Światową Organizację Zdrowia, w którym autorzy wymieniają powody
dla których należy dążyć do poprawy kształcenia w zdrowiu publicznym
i wzywają do dyskusji na ten temat (Sadana R., Chowdhury AMR,
Petrakova A.: Strengthening public health education and training to
improve global health). Autorzy tego tekstu wyrażają przekonanie, że
debata pozwala na wypracowanie rozwiązań m.in. w ramach regionalnych
stowarzyszeń szkół zdrowia publicznego.
ASPHER (Stowarzyszenie Szkół Zdrowia Publicznego w Regionie
Europejskim) obecnie obejmuje 75 instytucji w 34 krajach .
Stowarzyszenie to zostało powołane w 1966 roku i od tego czasu kładzie
nacisk na jakość kształcenia w zdrowiu publicznym. W ostatnim
dziesięcioleciu przykłada duże znaczenie także do problemów akredytacji
instytucji i programów nauczania. W niniejszym opracowaniu odnosimy
się do rysu historycznego problematyki akredytacji w tym stowarzyszeniu.
Punktem wyjścia jest realizacja w latach 2000-2001 projektu
ukierunkowanego na wypracowanie wytycznych do akredytacji
programów nauczania. W maju 2001 r. podczas spotkania dziekanów
i dyrektorów instytucji członkowskich powołano zespół ds. akredytacji,
który w maju 2002 r. przedstawił dokument nt. zarysu procedury
akredytacyjnej. Kolejnym istotnym krokiem było porozumienie zawarte
w grudniu 2002 r. pomiędzy ASPHER a EUPHA (Europejskie
Stowarzyszenie Zdrowia Publicznego), powołujące do istnienia Europejską
Agencję Akredytacyjną Zdrowia Publicznego (European Accreditation
Agency of Public Health). W październiku 2005 roku opublikowano
dwa ważne dokumenty: jeden dotyczący standardów i wymagań
akredytacyjnych ('Accreditation of European public health education
standards and requirements'), drugi szczegółowo przedstawiający
procedurę akredytacyjną ('Accreditation of public health education
programs. Accreditation procedure document'). Te obszerne opracowania
kompleksowo regulują postępowanie wymagane dla uzyskania
akredytacji.
We depart from an analysis of the text published by the World Health
Organisation in 2006, calling for an improvement of public health
education and launching a debate on this topic (Sadana R., Chowdhury
AMR, Petrakova A.: Strengthening public health education and training
to improve global health). The authors of that text are convinced that
such a debate should be conducted within the regional associations of
schools of public health.
ASPHER (Association of Schools of Public Health in the European Region)
consists of 75 institutions situated in 34 countries. It was founded in
1966 and it has emphasised the quality of public health education ever
since. For the last 10 years, it has attributed particular importance to the
issues of accreditation and teaching programmes. This paper of ours
aims to present the historical developments of the debates on
accreditation in ASPHER. We start from the 2000-2001 project oriented
at elaborating guidelines concerning curricula accreditation. In May
2001, there was a meeting of deans and directors of member institutions,
when a special committee on accreditation was created. In May 2002,
it presented an outline of the accreditation procedure. The next step was
an agreement between ASPHER and EUPHA (European Public Health
Association) in December 2002, which called into being the European
Accreditation Agency of Public Health. In October 2005, two important
documents were published: one on accreditation standards and
requirements ('Accreditation of European public health education
standards and requirements'), and the other specifying the details of
the accreditation procedure ('Accreditation of public health education
programs. Accreditation procedure document'). These extensive
documents provide us with a complex regulation of the accreditation
requirements.
Key words: accreditation, schools of public health, postgraduate studies,
Europe
Słowa kluczowe: akredytacja, szkoły zdrowia publicznego, szkolenie
podyplomowe, Europa
© Probl Hig Epidemiol 2008, 89(2): 163-166
www.phie.pl
Nadesłano: 25.02.2008
Zakwalifikowano do druku: 27.05.2008
praca wykonana w ramach pracy własnej UM w Łodzi nr 502-16-656
Adres do korespondencji / Address for correspondence
Dr n. ekon. Marek Bryła
Katedra Medycyny Społecznej i Zapobiegawczej Uniwersytetu Medycznego
w Łodzi, ul. Żeligowskiego 7/9, 90-752 Łódź
tel. (42) 639-32-73 e-mail: [email protected]
164
Wprowadzenie
W 2006 r. w biuletynie Światowej Organizacji
Zdrowia opublikowano tekst, w którym autorzy wymieniają powody, dla których należy dążyć do poprawy kształcenia w zdrowiu publicznym i wzywają do
dyskusji na ten temat [1]. Autorzy tego tekstu wyrażają przekonanie, że debata pozwala na wypracowanie rozwiązań m.in. w ramach regionalnych stowarzyszeń szkół zdrowia publicznego. Jednym z nich jest
Stowarzyszenie Szkół Zdrowia Publicznego w Regionie Europejskim (ASPHER – Association of Schools
of Public Health in the European Region), które obecnie (lipiec 2007) obejmuje 75 instytucji w 34 krajach.
Stowarzyszenie to zostało powołane w 1966 r. i od
tego czasu kładzie nacisk na jakość kształcenia w zdrowiu publicznym. Podczas dorocznych kongresów,
sprawy te stanowią przedmiot obrad. Jednym z wątków tej dyskusji są liczne problemy szkolenia podyplomowego w zakresie ekonomiki zdrowia [2, 3], co
– w świetle opracowania D. Byrna [4], byłego unijnego komisarza ds. zdrowia o tym, że Komisja Europejska będzie wspierała proces ponownego definiowania ekonomiki zdrowia – zasługuje na szczególne
podkreślenie.
Ideą przewodnią podejmowanej działalności dydaktycznej powinny być wnioski wynikające z Procesu Bolońskiego, toczącego się od czerwca 1999 r.
w związku z Deklaracją Bolońską. Jak wiadomo, celem tego procesu jest utworzenie do 2010 r. wspólnego Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego
(European Higher Education Area), co wiąże się ze
zintensyfikowaniem europejskiej mobilności absolwentów szkół wyższych na skutek zwiększenia międzynarodowej konkurencyjności europejskich systemów szkolnictwa wyższego, m.in. dzięki wysokiej jakości kształcenia. Łączy się to także z procesem tworzenia Europejskiej Przestrzeni Badawczej (European
Research Area). Obecnie Polska jest jednym z 45 krajów, które uczestniczą w realizacji wspomnianego
procesu, przy czym wiele uczelni z naszego kraju
wprowadziło adekwatny system kształcenia. Zdając
sobie sprawę z nieuchronności a zarazem znaczenia
Procesu Bolońskiego dla działalności edukacyjnej
i naukowej, należy uważnie analizować zarówno wytyczne Deklaracji Bolońskiej, jak i ich ewolucję i poszerzanie w trakcie najważniejszych konferencji programowych związanych z tym procesem: w Pradze
w maju 2001 r., w Berlinie we wrześniu 2003 r., w Bergen w maju 2005 r. Problemy akredytacji zostały także poruszone w komunikacie konferencji w Londynie w maju 2007 r. [5]. Spośród wielu inicjatyw, wydaje się, że największe znaczenie dla rozwoju systemów akredytacji studiów, miały ustalenia konferencji ministrów edukacji krajów sygnatariuszy Deklaracji Bolońskiej w Berlinie. Właśnie spotkanie w Ber-
Probl Hig Epidemiol 2008, 89(2): 163-166
linie 19 września zaowocowało propozycją opracowania zasad wzajemnej akredytacji uczelni i w odpowiedzi na ten apel powstało cenne opracowanie [6].
Na uwagę zasługuje zwłaszcza to, że – jak czytamy
w nim – standardy i wskazówki są przeznaczone do
wykorzystania we wszystkich instytucjach kształcenia na poziomie wyższym i placówkach oceny jakości
w Europie, niezależnie od ich struktury, funkcji i wielkości oraz od umiejscowienia w systemie krajowym.
Problemy akredytacji w stowarzyszeniu
szkół zdrowia publicznego w regionie
europejskim
Stowarzyszenie to zostało powołane w 1966 r.,
zrzesza przede wszystkim instytucje (ma ponadto indywidualnych członków), zainteresowane wzmocnieniem zdrowia publicznego poprzez doskonalenie
procesu kształcenia profesjonalistów zdrowia publicznego, zarówno dla potrzeb badań naukowych,
jak i działalności praktycznej [7]. Od początku swego powstania kładzie bardzo silny nacisk na jakość
kształcenia w zdrowiu publicznym.
W niniejszym opracowaniu odnosimy się do rysu
historycznego problematyki akredytacji w tym stowarzyszeniu. W ostatnim piętnastoleciu przykłada
duże znaczenie także do problemów akredytacji instytucji i programów nauczania. Warto wymienić tu
inicjatywę Zgromadzenia Ogólnego ASPHER z 1992
r. zmierzającą do tego, by Rada Wykonawcza zapoczątkowała proces wzajemnej uznawalności kursów,
modułów, programów, a nawet instytucji mając na
względzie perspektywę magisterium w skali europejskiej. W 1997 r. na prośbę Rady została przeprowadzona zewnętrzna ewaluacja 7 raportów przez trzyosobowy zespół ekspertów, w tym przez dyrektor
amerykańskiej instytucji akredytującej programy i instytucje w zdrowiu publicznym – CEPH (Council on
Education for Public Health). Wyniki tej ewaluacji
zostały przedstawione podczas kongresu w Pradze
w tym samym roku i – jak pamiętamy z autopsji –
wywołały ożywioną dyskusję. Na uwagę zasługuje realizacja w latach 2000-2001 projektu ukierunkowanego na wypracowanie wytycznych do akredytacji
programów nauczania [8]. Warto nadmienić, że
w tym dokumencie w opisie modeli akredytacyjnych
wiele miejsca poświęcono CEPH. Przywołano wypowiedź dyrektor tej instytucji, aktualną także obecnie:
„Proces tworzenia, rewizji, przyjmowania kryteriów
różnych konkurujących ze sobą stron [….] jest czasochłonny i pracochłonny. Ale jest to jedyny sposób,
aby spowodować znaczne zobowiązania. […] Kryterium musi być połączone z przygotowaniem edukacyjnym, z elastyczną praktyką, musi być wystarczająco specyficzne (dla porównywalności wymaganej
przez akredytację), ale i wystarczająco elastyczne, aby
Bryła M iwsp. Akredytacja w ASPHER – Stowarzyszeniu Szkół Zdrowia Publicznego w Regionie Europejskim
można je było stosować do szerokiego zakresu instytucji". W maju 2001 r. podczas spotkania dziekanów
i dyrektorów instytucji członkowskich powołano zespół ds. akredytacji (Accreditation Task Force), który w maju 2002 r. przedstawił dokument nt. zarysu
procedury akredytacyjnej [9]. W tym opracowaniu
podkreślono, że ASPHER przykłada wielką wagę do
problemów akredytacji, dokonywanej przez zewnętrzną instytucję i w związku z tym proponuje
powołanie Europejskiej Agencji Edukacji w Zdrowiu
Publicznym (EAPHE – European Agency for Public
Health Education) bądź Agencji Akredytacji Edukacji w Zdrowiu Publicznym w Europie (AAEEPH Accreditation Agency of European Education in Public Health), czy też Europejskiej Rady/Agencji Akredytacji Edukacji w Zdrowiu Publicznym (EBAPHE/
EAAPHE - European Bard/Agency for Accreditation
of Public Health Education). Wysiłki zmierzające do
utworzenia instytucji zajmującej się akredytacją
w zdrowiu publicznym na kontynencie europejskim
zostały uwieńczone powodzeniem. W grudniu 2002
roku zostało podpisane porozumienie pomiędzy
ASPHER i Europejskim Stowarzyszeniem Zdrowia
Publicznego (EUPHA – Europeaan Public Health
Association), na mocy którego powołano Europejską
Agencję Akredytacyjną Zdrowia Publicznego
(EAAPH – European Accreditation Agency of Public
Health) [10]. W tym, liczącym zaledwie dwie strony
dokumencie, sygnatariusze zobowiązali się do współpracy zarówno w zakresie wymiany informacji, poszukiwania środków finansowych, jak i propagowania wspólnej idei – powołania wymienionej wyżej instytucji akredytacyjnej.
W październiku 2005 r. opublikowano przez
ASPHER dwa ważne dokumenty. Pierwszy z nich
dotyczy standardów i wymagań akredytacyjnych odnoszących się do programów nauczania (kursów,
modeli) prowadzących do uzyskania magisterium ze
zdrowia publicznego [11]. Wydaje się, że to właśnie
opracowanie powinno być traktowane jako kanon
przedsięwzięć ukierunkowanych na szkolenie podyplomowe w zdrowiu publicznym. Stanowi ono bowiem swoiste kompendium zasad, jakie powinny być
uwzględnione w organizacji takiego szkolenia. Zasady te są uporządkowane w 10 grupach:
1. misja Programu,
2. otoczenie zewnętrzne,
3. wewnętrzna struktura organizacyjna,
4. kadra dydaktyczna,
5. studenci i absolwenci,
6. programy szkolenia podyplomowego,
7. wyposażenie techniczne,
8. badania naukowe,
9. funkcjonujący system oceny jakości zarządzania
instytucją,
165
10. odniesienia ogólnoeuropejskie (głównie zgodność z Deklaracją Bolońską).
Każda z wymienionych grup dzieli się na bardziej
szczegółowe elementy, np. w grupie: wyposażenie
techniczne wyróżniono:
– bibliotekę i laboratoria badawcze,
– pracownię komputerową,
– sale wykładowe,
– możliwości zakwaterowania,
– kursy językowe,
– personel administracyjny,
– sekretariat dla studentów,
– system oceny nauczania i studiowania.
Z kolei każdy z wyszczególnionych elementów
jest szczegółowo rozpatrywany w tabeli w układzie:
dane zagadnienie, jego wyjaśnienie, standard(y) i minimalne wymagania. Są stawiane konkretne pytania,
np. w odniesieniu do pracowni komputerowej instytucja starająca się akredytację musi przedstawić szereg informacji odnoszących się do posiadanego sprzętu komputerowego i jego oprogramowania, instrukcji obsługi sprzętu, dostępu do Internetu, możliwości korzystania ze specjalistycznych kursów obsługi
aplikacji przewidzianych programem szkolenia podyplomowego, itd.
Jednocześnie, w październiku 2005 r. stowarzyszenie ASPHER udostępniło drugi dokument szczegółowo przedstawiający procedurę akredytacyjną
[12], stanowiący opracowanie komplementarne
w stosunku do dokumentu o standardach. Jak wyjaśniono w części wstępnej tego opracowania, ma on
na celu związek z powstaniem Europejskiej Agencji
Akredytacji Edukacji w Zdrowiu Publicznym
(EAAPHE – European Accreditation Agency of Public Health Education), wyszczególniając organizację i zadania każdego z organów tej agencji, planowane kryteria przyszłej akredytacji, jak również wskazując na koszty, jakie wynikają z procedury akredytacyjnej. Wiele miejsca w dokumencie poświęcono
składającej się z trzech etapów procedurze akredytacyjnej. Zakłada się następujący układ, który powinien
być przestrzegany:
– w etapie pierwszym jednostka ubiegająca się
o akredytację, musi przygotować samoocenę na
podstawie aktualnych danych, zgodnie z wytycznymi czasopisma 'Public Health Educational
Educational Review' – PEER);
– w etapie drugim przeprowadzana jest zewnętrzna ewaluacja, przez 3-5 niezależnych ekspertów,
kierujących się standardami akredytacyjnymi, ale
dla których podstawą prac jest samoocena dokonana w etapie pierwszym oraz wnioski, zawarte
w sprawozdaniu z trwającej 2-5 dni wizycie w placówce starającej się o akredytację; na uwagę zasługuje to, że jednym z elementów branych pod
166
uwagę w procesie akredytacyjnym mogą być opinie innych niezależnych ekspertów, pod warunkiem, że powstały one w okresie ostatnich trzech
lat i są zgodne z procedurą stosowaną przez
EAAPHE;
– w etapie trzecim Dyrektor Wykonawczy
EAAPHE, po zapoznaniu się z całością materiału
(samoocena, sprawozdanie ekspertów itd.) podejmuje decyzję o przyznaniu akredytacji (bezwarunkowej lub warunkowej) lub o odmowie przyznania akredytacji. Decyzje te są przyznawane na
okres 7 lat. W przypadku decyzji odmownej, starający się o akredytację możne ponownie przystąpić o jej uzyskanie po upływie przynajmniej 2 lat.
Decyzje o przyznaniu akredytacji mają być publikowane na stronie internetowej Agencji.
Probl Hig Epidemiol 2008, 89(2): 163-166
Wnioski
1. W ramach Procesu Bolońskiego, zmierzającego
do utworzenia do 2010 r. Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego, wiele uwagi poświęca
się jakości kształcenia, w tym konieczności spełniania wymogów akredytacyjnych przez jednostki prowadzące szkolenie podyplomowe.
2. Stowarzyszenie Szkół Zdrowia Publicznego
w Regionie Europejskim (ASPHER) od wielu lat
czyni starania ukierunkowane na podniesienie
jakości szkolenia w zdrowiu publicznym; proces
ten nabrał przyspieszenia po powołaniu Europejskiej Agencji Akredytacji Edukacji w Zdrowiu
Publicznym.
Piśmiennictwo / References
1. Sadana R, Chowdhury AMR, Petrakova A. Strengthening
public health education and training to improve global
health (http://www.who.int/bulletin/vlumes/85/3/06039321/en/print.html).
2. Bryła M. New challenges in teaching health economics at
the school of public health in the transition period. Abstracts. 19th ASPHER Annual Conference on Health Care
Reforms in Europe and the Role of Schools of Public Health. Prague, 1997, October 11-14, s. 31.
3. Bryła M. Health economics course goals and objectives at
the School of Public Health in Lodz in comparison with
some Accredited SPH's in the U.S.A. Proceedings. XX
ASPHER Annual Conference: Quality in Public Health
Training: a Pedagogical and a Public Health Issue. Torino,
1998, October 10-13, s. 29; Internet Journal of Public Health Education, 1999;1:C9 (http://www.health-platform.de/cweb/design/start_head.icom).
4. Byrne D. The road from health to wealth. Public Health
2004; 118: 479-480.
5. ***Towards the European Higher Education Area: responding to challenges in a globalised world. London Communiqué, 18 May 2007 (http://www.dfes.gov.uk/bologna)/.
6. ***European Association for Quality Assurance in Higher
Education. Standards and guidelines for quality assurance in the European Higher Education Area. Helsinki; 2005:
1-41.
7. ***ASPHER Statutes (http://www.aspher.org).
8. Bury JA, Gliber M, Cavallo F. et al. Quality improvement
and accreditation of training programmes in public health.
A Fondation Mérieux -ASPHER joint project 2000-2001.
ASPHER, 2001: 1-133.
9. Sitko S, Adany R, Meulmeester J et al. Accreditation framework. ASPHER, 2002: 1-9.
10. ***Agreement of co-operation between ASPHER and EUPHA for the furthering of an establishment of a European
Accreditation Agency of Public Health training programmes (http://www.aspher.org).
11. ***Accreditation of European public health education standards and requirements. Saint Maurice: ASPHER, 2005:
1-33.
12. Adany R, Geraedts M, Krasnik A et al. Accreditation of
public health education programs. Challenge in quality
improvement for the SsPH of the European region. Accreditation Procedure Document. Saint Maurice: ASPHER,
2005: 1-26.